Pandemııadan álsirep shyqqan el turǵyndarynyń jaǵdaıy máz bolmaı tur. Jappaı jumyssyzdyqtyń saldary nesıe tólemderine qatty áser etýde. Halyqtyń qıyn jaǵdaıyn bıliktegiler de bilip otyr. Áıtpese májilis depýtaty Aıqyn Qońyrov nesıege raqymshylyq jasaý týraly bastama kótermes edi.
Depýtattyń sózinshe, halyq karantın ýaqytynda qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan.
"Shaǵyn jáne orta kásipkerlik óndirisiniń kólemi karantın ýaqytynda kúrt tómendedi: qoǵamdyq tamaqtaný 53%-ǵa, bólshek saýdasy 45%-ǵa, transport 37%-ǵa deıin kemidi. Bul mekemelerdiń bankrotqa ushyraýyna nemese jabylýyna, bankter men kásipkerler arasyndaǵy janjalǵa alyp kelýi múmkin. Elimizdegi karantın kezinde 4 mln 200 adam jumyssyz qaldy. Jumyssyzdyq deńgeıi 46%-ǵa artty. Bul bizdiń tarıhymyzda birinshi ret oryn alyp otyr. Qazirgi daǵdarys eldiń tek epıdemııalogııalyq jaǵdaıyna ǵana emes, eńbek naryǵyna da qatysty. Sondyqtan jedel túrde shara qoldanýymyz qajet. Karantınge deıin eńbek etip, barlyq salyqty óz ýaqytynda tólep júrgen jeke jáne zańdy tulǵalarǵa keń kólemdi nesıelik amnıstııa jarııalaýymyz kerek. Keı azamattar bank qysymyna tótep bere almaı, kók tıynsyz qalýy múmkin," - dedi depýtat.
Strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri Vıacheslav Dodonov nesıege amnıstııa jasalsa, halyq qaıtadyn qaryz alýǵa áýes bolady dep esepteıdi eken.
«Nesıege raqymshylyq jasaýǵa bıýdjet qarjysyn jumsaý usynysy aıtyldy. Ol qarjy salyq tóleýshilerdiń qarjysy. Sondyqtan da oǵan qarsylyq bildirýshiler bolady. Onyń ústine qazir qazynadan bólingen qarjynyń jartysynan astamy áleýmettik salaǵa baǵyttalǵan. Eger ol qarjyny raqymshylyqqa (amnıstııaǵa) jumsaıtyn bolsaq bıýdjetti qysqartý kerek. Onyń saldary mektep, aýrýhana sııaqty qajetti nysandar ýaqytynda salynbaıdy», - depti sarapshy.
Esterińizge sala ketsek, nesıelik amnıstııany Demokratııalyq bastamashyl top kótergen bolatyn. Olar ótken jeksenbide Almaty qalasy ákimdiginiń ruqsatymen mıtıng uıymdastyryp, bılikke nesıe keshirilsin degen talap qoıdy. Bastamashyl toptyń jetekshisi Janbolat Mamaı raqymshyllyqqa qarsy bolǵandarǵa óz ýájin aıtty.
– Nesıelik amnıstııa – halyqqa kómek kórsetýdiń naqty múmkindigi. Biz bul jerde kepili joq nesıeler men mıkrokredıtterdi aıtyp otyrmyz. 5,5 mln halyqtyń 4,4 trln teńge osyndaı qaryzy bar.
Qazir keıbir adamdar «nege bizdiń salyǵymyzdyń esebinen jurttyń nesıesi jabylý kerek» degen pikir aıtyp jatyr. Sol adamdar memleket mıllıardtap jeke bankterge kómekteskende, jeke olıgarhtarǵa kómekteskende, kereksiz qarjyny jelge shashqanda qaıda boldy? Baılarǵa ǵana kómektesesińder dep bireýi aıtqan joq qoı. Al endi halyqqa kómektesin kezde – meniń salyǵymnyń aqshasy, popýlızm degen sııaqty sózder aıtady.
Biz múmkin emes nárse aıtyp otyrǵamyz joq. Mysaly, 2020 jyldyń birinshi qańtarynan bastap Mońǵolııada búkil zeınetkerlerdiń nesıesi keshirildi. Mundaı mysaldar óte kóp.
Nesıe keshirimi ekonomıkany qýattandyrady. Ári mundaı keshirimge memlekettiń tolyqtaı múmkinshiligi bar, - dedi Janbolat Mamaı.
Qalaı bolǵanda da bılik tarapynyń minberlerinen nesıe amnıstııasyna baılanysty seń júre bastaǵandaı. Endigi sózdi atqarýshy bıliktiń tıisti salasynyń ókilderi alýy tıis.
Janbolat Sarqasqa,
"Adyrna" ulttyq portaly
