پرەزيدەنت جولداۋىنىڭ تولىق ءماتىنى

2445
Adyrna.kz Telegram

اقوردانىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى  قر پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا جولداعان جولداۋىنىڭ تولىق ءماتىنىن جاريالادى.

 

جاڭا جاعدايداعى قازاقستان: ءىس-قيمىل كەزەڭى

قۇرمەتتى وتانداستار!

قۇرمەتتى پارلامەنت پالاتالارىنىڭ توراعالارى، دەپۋتاتتار، ۇكىمەت مۇشەلەرى!

 

پارلامەنتتىڭ كەزەكتى سەسسياسىنىڭ جۇمىسى كۇردەلى كەزەڭدە باستالىپ وتىر.

ەلىمىزدە جەر-جاھانعا زور قاۋىپ توندىرگەن پاندەمياعا قارسى كۇرەس ءالى دە جالعاسۋدا.

ءبىز ازاماتتاردىڭ ءومىرىن جانە دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن بار كۇش-جىگەرىمىزدى بىرىكتىردىك.

وسىنداي سىن ساعاتتا ىنتىماعى جاراسقان حالقىمىز جۇدىرىقتاي جۇمىلدى.

ىندەتپەن كۇرەس دانا حالقىمىزعا ءتان اسىل قاسيەتتەردىڭ ارقاسىندا جۇزەگە استى. وزگەگە قول ۇشىن سوزىپ، تىلەۋلەس بولۋ، توسىننان كەلگەن كەسەلگە قارسى تۇرۋ ماڭىزدى ەكەنى انىق بايقالدى.

دارىگەرلەرگە، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە، اسكەري قىزمەتشىلەرگە، ەرىكتىلەرگە، كاسىپكەرلەرگە جانە وسىنداي شاقتا بەي-جاي قالماعان بارشا ازاماتتارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن. سىزدەر ايرىقشا تاباندىلىقتىڭ جانە زور جاۋاپكەرشىلىكتىڭ جارقىن ۇلگىسىن كورسەتتىڭىزدەر.

بۇل وتانعا دەگەن شىنايى سۇيىسپەنشىلىكتىڭ كورىنىسى دەپ سانايمىن.

قازىرگى كۇردەلى جاعدايدا الدىمىزدا تۇرعان باستى مىندەت – الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى، جۇمىس ورىندارىن جانە حالىقتىڭ تابىسىن ساقتاپ قالۋ.

داعدارىسقا قارسى جەدەل شارالاردىڭ ەكى توپتاماسى قابىلداندى.

ۋاقىتشا تابىسسىز قالعان 4,5 ميلليوننان استام ازاماتىمىز 42 مىڭ 500 تەڭگە مولشەرىندە كومەك الدى. بۇعان 450 ميلليارد تەڭگەدەن استام قاراجات جۇمسالدى. وسىنداي جاردەم كورشىلەس ەلدەردە، ءتىپتى، باسقا ءىرى مەملەكەتتەردە بەرىلگەن جوق.

ميلليوننان استام ادامعا ازىق-تۇلىك جانە تۇرمىستىق زاتتار قورجىنى بەرىلدى.

ەلباسى – «Nur Otan» پارتياسى توراعاسىنىڭ باستاماسىمەن 550 مىڭنان اسا وتباسى «بىرگەمىز» قورىنىڭ قولداۋىمەن ءبىر جولعى قارجىلاي كومەككە يە بولدى.

پاندەميا بارلىق مەملەكەتتەر ءۇشىن سىناق كەزەڭىنە اينالدى. ولار ىندەتپەن كۇرەس جولىندا كوپ قيىندىقتى باستان وتكەرۋدە. ءبىر جەردە احۋال تۇراقتانسا، ەكىنشىسىندە ۆيرۋستىڭ جاڭا وشاقتارى پايدا بولۋدا.

ۇكىمەت جىبەرىلگەن قاتەلىكتەردەن ساباق الىپ، جۇمىستى جەدەل جولعا قويا ءبىلدى.

ەڭ باستىسى – ءبىز ازاماتتاردان ەشنارسەنى جاسىرماي، ىندەتتەن قايتىس بولعاندار تۋرالى اقپاراتتىڭ بارلىعىن اشىق جاريالادىق. قانشالىقتى اششى بولسا دا، شىندىقتى ايتىپ وتىرمىز. بۇل –  كەيبىر مەملەكەتتەرگە قاراعاندا قازاقستاننىڭ ۇتىمدى تۇسى.

الايدا، احۋالدىڭ جاقسارۋى  بوساڭسۋعا سەبەپ بولماۋعا ءتيىس. كۇرەس ءالى جالعاسۋدا. دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ بولجامى بويىنشا پاندەميانى جەڭۋ ءۇشىن كەم دەگەندە 2 جىل قاجەت.

الداعى ايلاردا كۇش-جىگەرىمىزدى بارىنشا جۇمىلدىرا جۇمىس ىستەيتىن بولامىز. وسىعان دايىن بولۋىمىز كەرەك.

ماسەلە تۋىنداعان كەزدە عانا شۇعىل قيمىلداماي، الدىن الا شارالار قابىلداپ، بارلىعىن جان-جاقتى ويلاستىرىپ جۇمىس ىستەۋىمىز كەرەك.

بارلىق شەشىمدەر مۇقيات تەكسەرىلگەن بولجامدارعا نەگىزدەلۋگە ءتيىس.

ۇكىمەت ناقتى شەكتەۋلەر مەن بەيىمدى كارانتين ءادىسىن ەنگىزۋدە.

پاندەميامەن كۇرەس جونىندە كەشەندى باعدارلاما ازىرلەنەدى.

مەملەكەت تاراپىنان الەۋمەتتىك سالاداعى جانە ەكونوميكانى قولداۋعا باعىتتالعان بارلىق مىندەتتەمەلەر ورىندالاتىن بولادى. بۇل ماقساتقا ۇلتتىق قوردان 1 تريلليون تەڭگە بولىنۋدە.

الەۋمەتتىك تولەمدەردى يندەكساتسيالاۋ جۇمىسى جالعاسىن تابادى. وسى باعىتتا 2023 جىلعا دەيىن شامامەن 1 تريلليون تەڭگەدەن استام قارجى ءبولۋ جوسپارلانىپ وتىر.

ءبىز قازىرگى قيىندىقتى مىندەتتى تۇردە ەڭسەرەمىز. دەگەنمەن، ەلىمىزدىڭ جاڭا گەوساياسي احۋالداعى ۇزاق مەرزىمدى دامۋىن ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك.

قازىر الەم سوڭعى 100 جىل ىشىندە بولماعان اسا كۇردەلى داعدارىستى باستان وتكەرۋدە. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، جاھاندىق ەكونوميكانى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن كەمىندە
5 جىلعا دەيىن ۋاقىت قاجەت.

دەي تۇرعانمەن، بولاشاقتا كوش باستايتىن مەملەكەتتەردىڭ باسەكەگە ءتۇسۋ قابىلەتى ءدال وسىنداي داعدارىستار مەن ىرگەلى وزگەرىستەر كەزىندە شىڭدالادى.

قازاقستان جاڭا الەمدە ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن الۋعا ءتيىس.

تۇڭعىش پرەزيدەنت – ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ كورەگەن ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەكونوميكانىڭ دامۋى ءۇشىن بەرىك نەگىز قالاندى، الەمدىك ارەنادا ابىروي-بەدەلگە يە بولدىق.

سوندىقتان، الەمنىڭ جاڭا بولمىس-ءبىتىمى قالىپتاسىپ جاتقان شاقتا ءبىز رەفورمالارعا تىڭ سەرپىن بەرۋىمىز كەرەك. بۇل باعىتتا ۇلت جوسپارىن جانە بەس ينستيتۋتسيونالدىق رەفورمانى نەگىزگى باعدار ەتىپ ۇستانۋىمىز قاجەت.

ءبىز ازاماتتارىمىزدىڭ لايىقتى ءومىر سۇرۋىنە جاعداي جاساۋعا، ولاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا، زاڭ ۇستەمدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى كۇشەيتۋگە مىندەتتىمىز.

ەندەشە، ءىس-قيمىل جوسپارى قانداي بولماق؟

 

I. نوۆايا مودەل گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا

رەفورمى ۆ ەتوي سفەرە سلەدۋەت پروۆوديت سيستەمنو.

ناچنەم س توگو، چتو يزمەنيم پودحودى ك گوسۋدارستۆەننومۋ ۋپراۆلەنيۋ، كادروۆوي پوليتيكە، سيستەمە پرينياتيا رەشەني ي وتۆەتستۆەننوستي زا يح ۆىپولنەنيە.

ۆ ۋسلوۆياح پاندەمي ي كريزيسا دەيستۆۋيۋششايا سيستەما گوسۋپراۆلەنيا رابوتاەت نا ماكسيمالنىح وبوروتاح. رەشەنيە وپەراتيۆنىح زاداچ وتنيماەت ۆرەميا ي رەسۋرسى.

نو ني ۆ كوەم سلۋچاە نەلزيا ۆىپۋسكات يز ۆيدۋ دالني گوريزونت. پوەتومۋ منويۋ پرينياتو رەشەنيە سوزدات اگەنتستۆو پو ستراتەگيچەسكومۋ پلانيروۆانيۋ ي رەفورمام س پريامىم پودچينەنيەم پرەزيدەنتۋ.

پودوبنىي ورگان رانەە سۋششەستۆوۆال ي ۋسپەشنو ۆىپولنيال ۆوزلوجەننىە نا نەگو زاداچي.

تەپەر ون ۆنوۆ ستانەت تسەنترالنىم زۆەنوم ۆسەي سيستەمى گوسۋدارستۆەننوگو پلانيروۆانيا.

رازراباتىۆاەمىە اگەنتستۆوم رەفورمى دولجنى بىت كونكرەتنىمي، رەاليستيچنىمي ي، ساموە گلاۆنوە، وبيازاتەلنىمي ك يسپولنەنيۋ ۆسەمي گوسورگانامي.

سوزداەتسيا ۆىسشي پرەزيدەنتسكي سوۆەت پو رەفورمام، رەشەنيا كوتوروگو ستانۋت وكونچاتەلنىمي.

دليا بولشەي وبەكتيۆنوستي وتسەنكي  بىسترو مەنيايۋششەيسيا سيتۋاتسي ۆ سوستاۆ اگەنتستۆا پەرەۆوديتسيا كوميتەت پو ستاتيستيكە.

تاك سلوجيلوس، چتو ۆ سيستەمە گوسۋدارستۆەننوگو پلانيروۆانيا گلاۆنىم پلانيروۆششيكوم، يسپولنيتەلەم ي وتسەنششيكوم ۆىستۋپاەت گوساپپارات. ەتو نەپراۆيلنو.

سيستەما گوسۋدارستۆەننوگو پلانيروۆانيا دولجنا وبەسپەچيت موبيليزاتسيۋ ۆسەح چەلوۆەچەسكيح رەسۋرسوۆ، ۆوۆلەچ چاستنىي سەكتور ي وبششەستۆو ۆ كاچەستۆە پولنوتسەننىح پارتنەروۆ نا ۆسەح ەتاپاح: پلانيروۆانيا، يسپولنەنيا، وتسەنكي.

سلەدۋەت پرەكراتيت پودگوتوۆكۋ گوسۋدارستۆەننىح پروگرامم س بولشيم كوليچەستۆوم پوكازاتەلەي ي ينديكاتوروۆ. پورا پەرەيتي نا فورمات لاكونيچنىح ناتسيونالنىح پروەكتوۆ، پونياتنىح ۆسەم گراجدانام.

ۆ كاچەستۆە تسەلەپولاگانيا سلەدۋەت وپرەدەليت گلاۆەنستۆو رەزۋلتاتا ناد پروتسەسسوم.

پروۆەدەنيە ستول كاردينالنوي رەفورمى پوترەبۋەت پەرەسموترا دەياتەلنوستي ۆسەگو گوساپپاراتا. زدەس ۆاجنوە زناچەنيە پريوبرەتاەت سينەرگيا ۆ پلانيروۆاني ي رەاليزاتسي رەفورم.

پوترەبۋەتسيا پەرەزاگرۋزيت سيستەمۋ گوسۋدارستۆەننوي سلۋجبى.

پاندەميا ي پەرەۆود بولشينستۆا سوترۋدنيكوۆ گوسۋدارستۆەننىح ورگانوۆ نا رەجيم ۋدالەننوي رابوتى پوكازالي، چتو گوساپپارات موجنو ي نۋجنو سوكراششات.

پورۋچايۋ ۋسكوريت سروكي سوكراششەنيا گوساپپاراتا ي رابوتنيكوۆ كۆازيگوسسەكتورا. ۆ ەتوم گودۋ سلەدۋەت سوكراتيت يح نا 10%، ا ۆ سلەدۋيۋششەم گودۋ – ەششە نا 15%. تاكيم وبرازوم، زاداچۋ سوكراششەنيا چينوۆنيكوۆ نا 25% مى رەشيم ۋجە ۆ 2021 گودۋ.

ۆ زاۆيسيموستي وت رەزۋلتاتوۆ ي س ۋچەتوم تسيفروۆيزاتسي پريمەم رەشەنيە ي و دالنەيشەم سوكراششەني.

زا سچەت سەكونوملەننىح سرەدستۆ بۋدەت پوۆىشەنا زارابوتنايا پلاتا وستاۆشيحسيا رابوتنيكوۆ.

نيزكووپلاچيۆاەمايا گوسۋدارستۆەننايا سلۋجبا وبحوديتسيا وبششەستۆۋ سليشكوم دوروگو. نەدوپونيمانيە ەتوگو ۆوپروسا ۆەدەت ك وتريتساتەلنوي سەلەكتسي، پوتەرە كومپەتەنتسي، ينيتسياتيۆى ي، ساموە گلاۆنوە، – ك كوررۋپتسي.

پوەتومۋ س 1 يۋليا 2021 گودا سلەدۋەت ۆنەدريت فاكتورنو-باللنۋيۋ شكالۋ. ەتو پريۆەدەت ك ۋسيلەنيۋ وتۆەتستۆەننوستي ي موتيۆاتسي گوسسلۋجاششيح.

مى وسترو نۋجداەمسيا ۆ نوۆىح كادراح – پروفەسسيونالنىح، سو سۆەجيمي ۆزگليادامي ي ينيتسياتيۆامي. گوسسلۋجبا نە دولجنا پرەۆراششاتسيا ۆ زاكرىتۋيۋ كاستۋ.

ۆ تو جە ۆرەميا ۆاجنو وبەسپەچيت پرەەمستۆەننوست ي ينستيتۋتسيونالنۋيۋ پاميات، نە دوپۋسكايا پادەنيا پروفەسسيونالنىح ي ەتيچەسكيح ترەبوۆاني.

زدەس حوتەلوس بى وستانوۆيتسيا نا ۆوپروسە وب ينستيتۋتە وتۆەتستۆەننىح سەكرەتارەي.

پري ۆۆەدەني داننوگو ينستيتۋتا پرەدپولاگالوس، چتو يح نەسمەنياەموست وسۆوبوديت مينيستروۆ وت ادمينيستراتيۆنو-كادروۆوي رابوتى، وبەسپەچيت ستابيلنوست اپپاراتا.

نا دەلە ەتوگو نە پرويزوشلو. بولەە توگو، نەرەدكي سلۋچاي وتسۋتستۆيا ۆزايموپونيمانيا مەجدۋ مينيسترامي ي وتۆەتسەكرەتاريامي. ۆ رەزۋلتاتە ستراداەت وبششەە دەلو.

سپروس دولجەن بىت س ودنوگو چەلوۆەكا – مينيسترا، نازناچاەموگو پرەزيدەنتوم.

پوەتومۋ ينستيتۋت وتۆەتستۆەننىح سەكرەتارەي سلەدۋەت ۋپرازدنيت، يح وبيازاننوستي ۆوزلوجيت نا رۋكوۆوديتەلەي اپپاراتوۆ مينيستەرستۆ.

دليا رەاليزاتسي ۆىشەۋكازاننىح پرەدلوجەني پورۋچايۋ پرينيات پاكەت پوپراۆوك ۆ زاكونوداتەلستۆو و گوسۋدارستۆەننوي سلۋجبە دو كونتسا گودا.

سلەدۋەت تاكجە پەرەسموترەت ۆوپروسى نورموتۆورچەستۆا.

ۆو ۆرەميا كارانتينا نەپوۆوروتليۆوست پراۆوۆوي سيستەمى پوروديلا ەففەكت «ۋزكوگو گورلىشكا». پريشلوس ۆۆەستي رەجيم چپ ي پرينيات تاك نازىۆاەمىي «چرەزۆىچاينىي ۋكاز».

نو تاكيە مەرى نە موگۋت بىت سيستەمنىم وتۆەتوم نا كريزيسنىە سيتۋاتسي.

وسنوۆنايا پروبلەما كروەتسيا ۆ يزليشنەي زاكونوداتەلنوي رەگلامەنتاتسي دەياتەلنوستي يسپولنيتەلنوي ۆلاستي.

مى ترەبۋەم س مينيستروۆ ي اكيموۆ، نو يح پولنوموچيا وگرانيچەنى دەتاليزيروۆاننىمي نورمامي زاكونوۆ ي پوستانوۆلەني.

ەتو تورموزيت رابوتۋ نە تولكو گوساپپاراتا، نو ي زاگرۋجاەت پارلامەنت. ەگو پالاتى ۆىنۋجدەنى راسسماتريۆات دەتاليزيروۆاننىە نورمى، كوتورىە موگلي بى ستات كومپەتەنتسيەي يسپولنيتەلنىح ورگانوۆ.

ۆ بىسترو مەنيايۋششەمسيا ميرە نيزكايا سكوروست پرينياتيا رەشەني ستانوۆيتسيا ۋگروزوي ناتسيونالنوي بەزوپاسنوستي.

پوەتومۋ ۆ رامكاح كونتسەپتسي پراۆوۆوي پوليتيكي، پۋتەم يزمەنەنيا زاكونوداتەلستۆا سلەدۋەت وبەسپەچيت بالانس مەجدۋ ۋروۆنيامي پراۆوۆوي رەگلامەنتاتسي.

مەدليت س ەتيم نەلزيا.

پرەدستويت تاكجە رەشيت تاكۋيۋ ۆاجنۋيۋ پروبلەمۋ، كاك ۋلۋچشەنيە كورپوراتيۆنوگو ۋپراۆلەنيا كۆازيگوسۋدارستۆەننىمي كومپانيامي.

ۆ سترانە فۋنكتسيونيرۋيۋت دەسياتكي ناتسيونالنىح كومپاني ي دەسياتكي تىسياچ گوسۋدارستۆەننىح پرەدپرياتي. پري ەتوم كرۋپنىە كۆازيگوسۋدارستۆەننىە ورگانيزاتسي ياۆليايۋتسيا اكتسيونەرنىمي وبششەستۆامي، تسەل كوتورىح – وبەسپەچيت پريبىل.

نو ەسلي يم پەرەداەتسيا چاست گوسۋدارستۆەننىح فۋنكتسي، تو يح دەياتەلنوست دولجنا نوسيت سۋگۋبو سەرۆيسنىي، ۆسپوموگاتەلنىي حاراكتەر دليا گراجدان ي ەكونوميكي.

ۆو منوگيح اكتسيونەرنىح وبششەستۆاح پرويزوشلو سمەشەنيە پونياتي. كورپوراتيۆنوە ۋپراۆلەنيە پرەۆراششاەتسيا ۆ دوپولنيتەلنۋيۋ بيۋروكراتيچەسكۋيۋ پروتسەدۋرۋ.

رەفورمۋ ۆسەگو كۆازيگوسسەكتورا نۋجنو پرودولجيت.

نەكوتورىە رەشەنيا بۋدۋت وبياۆلەنى سەگودنيا، پو وستالنىم – پراۆيتەلستۆو پرەدستاۆيت منە پرەدلوجەنيا.

 

II. ەكونوميچەسكوە رازۆيتيە ۆ نوۆىح رەالياح

دليتەلنىي نەفتيانوي سۋپەرتسيكل، پوحوجە، زاۆەرشيلسيا. سلەدۋەت بىت گوتوۆىم ك سوۆەرشەننو نوۆوي كونيۋنكتۋرە ميروۆوگو رىنكا.

سوزدانيە پو-ناستوياششەمۋ ديۆەرسيفيتسيروۆاننوي، تەحنولوگيچنوي ەكونوميكي دليا ناس نە پروستو نەوبحوديموست، ەتوت پۋت ۋجە بەزالتەرناتيۆەن.

پري ەتوم، ەكونوميكا وبيازانا رابوتات نا پوۆىشەنيە بلاگوسوستويانيا نارودا.

ۋسيليۆايۋششيسيا وبششەستۆەننىي زاپروس نا سپراۆەدليۆوە رازدەلەنيە ۆىگود وت روستا ناتسيونالنوگو دوحودا، نا ەففەكتيۆنىە سوتسيالنىە «ليفتى» وبيازاتەلنو دولجەن نايتي پولوجيتەلنىي وتۆەت.

پوەتومۋ نوۆىي ەكونوميچەسكي كۋرس ناشەي سترانى دولجەن بازيروۆاتسيا نا سەمي وسنوۆنىح پرينتسيپاح:

1. سپراۆەدليۆوە راسپرەدەلەنيە بلاگ ي وبيازاننوستەي.

2. ۆەدۋششايا رول چاستنوگو پرەدپرينيماتەلستۆا.

3. چەستنايا كونكۋرەنتسيا، وتكرىتيە رىنكوۆ دليا نوۆوگو پوكولەنيا پرەدپرينيماتەلەي.

4. روست پرويزۆوديتەلنوستي، پوۆىشەنيە سلوجنوستي ي تەحنولوگيچنوستي ەكونوميكي.

5. رازۆيتيە چەلوۆەچەسكوگو كاپيتالا، ينۆەستيتسي ۆ وبرازوۆانيە نوۆوگو تيپا.

6. «وزەلەنەنيە» ەكونوميكي، وحرانا وكرۋجايۋششەي سرەدى.

7. پرينياتيە گوسۋدارستۆوم وبوسنوۆاننىح رەشەني ي وتۆەتستۆەننوست زا نيح پەرەد وبششەستۆوم.

پري ەتوم مى دولجنى يسحوديت يز ناشيح كونكۋرەنتنىح پرەيمۋششەستۆ ي رەالنىح ۆوزموجنوستەي.

 

*  *  *

قازاقستاننىڭ الدىندا تۇرعان اسا ماڭىزدى مىندەت – ونەركاسىپتىك الەۋەتىمىزدى تولىق پايدالانۋ.

وسى سالاداعى تابىستارىمىزعا قاراماستان، ىشكى نارىقتىڭ زور مۇمكىندىكتەرىن ءالى دە بولسا تولىققاندى جۇزەگە اسىرا الماي كەلەمىز. وڭدەلگەن تاۋارلاردىڭ ۇشتەن ەكىسىنە جۋىعى شەتەلدەن اكەلىنەدى.

ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ ستراتەگيالىق قۋاتىن ارتتىرۋ ءۇشىن تەز ارادا قايتا وڭدەۋ ءىسىنىڭ جاڭا سالالارىن دامىتۋ قاجەت. بۇل قارا جانە ءتۇستى مەتاللۋرگيا، مۇناي حيمياسى، كولىك قۇراستىرۋ جانە ماشينا جاساۋ، قۇرىلىس ماتەريالدارى مەن ازىق-تۇلىك ءوندىرۋ جانە باسقا دا سالالاردى قامتيدى.

ساپالىق تۇرعىدان مۇلدە جاڭا ۇلتتىق يندۋستريانى دامىتۋ ءۇشىن جاڭعىرتىلعان زاڭنامالىق نەگىز قاجەت.

ونەركاسىپتى رەتتەۋ جانە وعان قولداۋ كورسەتۋ ماسەلەلەرى ءتۇرلى زاڭنامالىق اكتىلەردە كورىنىس تاپقان. بىراق، ورتاق ماقسات كورسەتىلمەگەن، جۇزەگە اسىرىلاتىن ساياسات پەن شارالاردىڭ اراسىندا ءوزارا بايلانىس جوق.

سونداي-اق، جەكەلەگەن سەكتورلاردى نەمەسە سالالاردى رەتتەيتىن كوپتەگەن زاڭ بار.

مىسالى، «ەلەكتر ەنەرگەتيكاسى تۋرالى» زاڭ، «كولىك تۋرالى» زاڭ.

وڭدەۋ ونەركاسىبىن دامىتۋدىڭ قاعيداتتارىن، ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن بەلگىلەيتىن «ونەركاسىپ ساياساتى تۋرالى» ءبىرىزدى زاڭ جىل سوڭىنا دەيىن ازىرلەنۋگە ءتيىس.

ونەركاسىپكە قولداۋ كورسەتۋدىڭ ناقتى شارالارىن دا جەتىلدىرۋ كەرەك. بىزدە جۇيەلى ءارى ءبىرتۇتاس ۇستانىم جوق. سونىڭ سالدارىنان سانسىز كوپ جوباعا قاراجاتتى ىسىراپ ەتىپ وتىرمىز.

كونەچنو، مى سوحرانيم شيروكيە «گوريزونتالنىە» مەرى پوددەرجكي پرومىشلەننوستي.

ۆمەستە س تەم، پراۆيتەلستۆۋ پرەدستويت وپرەدەليت ستراتەگيچەسكي ۆاجنىە پرويزۆودستۆا، كليۋچەۆىە ەكسپورتنىە پريوريتەتى، ا تاكجە سۋششەستۆەننو راسشيريت ينسترۋمەنتاري مەر پوددەرجكي.

دليا ستراتەگيچەسكيح پروەكتوۆ سلەدۋەت پرەدۋسموترەت پاكەتنوە پرەدوستاۆلەنيە ناتۋرنىح گرانتوۆ، لگوتنوگو فينانسيروۆانيا، چاستيچنوگو گارانتيروۆانيا، مەحانيزموۆ ەكسپورتنوي پوددەرجكي.

چاست كاپيتالنىح زاترات ينۆەستوروۆ موجنو ۆوزمەششات پۋتەم زاچەتا پروتيۆ نالوگوۆىح وبيازاتەلستۆ.

ۆاجنو پرەدۋسموترەت گارانتيروۆاننىي زاكۋپ سو ستورونى گوسۋدارستۆەننوگو، كۆازيگوسۋدارستۆەننوگو سەكتوروۆ ي نەدروپولزوۆاتەلەي.

گلاۆنايا نوۆەللا – ستابيلنوست زاكونوداتەلنىح ۋسلوۆي نا ۆەس سروك رەاليزاتسي پروەكتا.

كونەچنو، ەتي مەرى نە يسچەرپىۆايۋششيە. كونكرەتنىي ۋروۆەن پوددەرجكي بۋدەت زاۆيسەت وت وبەموۆ كاپيتالنىح ۆلوجەني ي پريوريتەتنوستي پروەكتا.

ۆ تسەلياح فيكساتسي دوگوۆورەننوستەي مەجدۋ گوسۋدارستۆوم ي ينۆەستورامي بۋدەت ۆنەدرەن نوۆىي ينسترۋمەنت – ستراتەگيچەسكوە ينۆەستيتسيوننوە سوگلاشەنيە.

داننۋيۋ ينيتسياتيۆۋ سلەدۋەت رەاليزوۆات دو كونتسا گودا ۆ رامكاح زاكونوپروەكتا و ۆوسستانوۆلەني ەكونوميچەسكوگو روستا.

پۋل پروەكتوۆ، كوتورىە ۆويدۋت ۆ ستراتەگيچەسكيە سوگلاشەنيا، پراۆيتەلستۆو سفورميرۋەت دو اپرەليا 2021 گودا.

سيستەمنوگو رەشەنيا ترەبۋەت ۆوپروس پولنوتسەننوگو دوستۋپا وبراباتىۆايۋششيح پرەدپرياتي ك وتەچەستۆەننومۋ سىريۋ پو پريەملەمىم تسەنام.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ دو كونتسا گودا رازرابوتات رەگۋلياتورنىە مەحانيزمى، وبەسپەچيۆايۋششيە پولنوتسەننۋيۋ زاگرۋزكۋ سىرەم كازاحستانسكيح وبراباتىۆايۋششيح پرويزۆودستۆ.

پرياموي ەففەكت نا رازۆيتيە پرومىشلەننوستي وكازىۆايۋت رەگۋليرۋەمىە زاكۋپكي. يح وبەم سوستاۆلياەت وكولو 15 تريلليونوۆ تەنگە يلي پياتۋيۋ چاست ۆۆپ.

زاداچا پراۆيتەلستۆا ي اكيموۆ – ماكسيمالنو زادەيستۆوۆات ەتوت پوتەنتسيال.

پو موەمۋ پورۋچەنيۋ بىل پرينيات نوۆىي زاكون، ۋلۋچشيۆشي سيستەمۋ زاكۋپوك گوسورگانوۆ.

ودناكو زاكۋپكي ناتسيونالنىح كومپاني ۆسە ەششە وستايۋتسيا نەپروزراچنىمي ي مالودوستۋپنىمي دليا ريادوۆىح پرەدپرينيماتەلەي.

پورۋچايۋ دو كونتسا گودا رازرابوتات ەدينىي زاكون، راسپروسترانيايۋششيسيا نا ۆسە زاكۋپكي كۆازيگوسسەكتورا.

ۆسە رەگۋليرۋەمىە زاكۋپكي دولجنى وسۋششەستۆلياتسيا ماكسيمالنو پروزراچنو ي يسكليۋچيتەلنو چەرەز ەدينوە وكنو زاكۋپوك.

نيكاكوە ۋلۋچشەنيە زاكونوداتەلستۆا نە پوموجەت، ەسلي نە بۋدەت سووتۆەتستۆۋيۋششەي پراۆوپريمەنيتەلنوي پراكتيكي.

نەرەدكي سلۋچاي، كوگدا دەشەۆىە ي نەكاچەستۆەننىە يمپورتنىە توۆارى ۆىدايۋتسيا زا وتەچەستۆەننىە ي پوبەجدايۋت ۆ زاكۋپوچنىح كونكۋرساح.

رەەستر وتەچەستۆەننىح پرويزۆوديتەلەي ي يندۋستريالنىە سەرتيفيكاتى پوكا نە ستالي رەالنىم بارەروم دليا لجەپرويزۆوديتەلەي.

پراۆيتەلستۆو سوۆمەستنو س ناتسپالاتوي «اتامەكەن» دو كونتسا گودا پودگوتوۆيات كونكرەتنىە پرەدلوجەنيا پو ۋۆەليچەنيۋ كازاحستانسكوگو سودەرجانيا.

ناشا وبششايا زاداچا پو وتراسلي – ۋۆەليچيت وبەمى پرويزۆودستۆا ۆ وبراباتىۆايۋششەي پرومىشلەننوستي كاك مينيمۋم ۆ 1,5 رازا زا پيات لەت.

ودناكو، تولكو مەرامي پرومىشلەننوي پوليتيكي زناچيتەلنوگو پروگرەسسا ۆ يندۋسترياليزاتسي نە دوستيچ.

كراينە ۆاجنو، چتوبى دەنەجنو-كرەديتنايا، نالوگوۆايا ي درۋگيە كليۋچەۆىە پوليتيكي نە ناحوديليس ۆ وترىۆە وت پوترەبنوستەي رەالنوگو سەكتورا. وب ەتوم سكاجۋ دالەە.

*  *  *

اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتپاي، باسەكەگە قابىلەتتى ەكونوميكا قۇرۋ مۇمكىن ەمەس.

بۇل سالادا شەشىمىن تاپپاي كەلە جاتقان وزەكتى ماسەلەلەر بار. اتاپ ايتقاندا، جۇرتتىڭ جەرگە قول جەتكىزە الماۋى، ۇزاق مەرزىمگە بەرىلەتىن «ارزان نەسيەنىڭ» بولماۋى، كاسىبي مامانداردىڭ تاپشىلىعى.

ونىمدىلىكتى ارتتىرىپ، شيكىزات وندىرۋمەن عانا شەكتەلمەۋ ءۇشىن، سونداي-اق قويما جانە كولىك ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ ماقساتىندا شۇعىل شارالار قابىلداۋ كەرەك.

ەلىمىزدە ەت، جەمىس-جيدەك، كوكونىس، قانت، بيداي، مايلى داقىلدار، ءسۇت ونىمدەرىن ءوندىرۋ جانە وڭدەۋ ءۇشىن 7 ءىرى ەكوجۇيە قالىپتاستىرۋعا بولادى. بالىق شارۋاشىلىعىنا دا ەرەكشە ءمان بەرگەن ءجون.

قوسىمشا قۇن قالىپتاستىرۋدىڭ وزەگى سانالاتىن ءىرى جوبالار ماڭىزدى ءرول اتقارۋعا ءتيىس.

ۆەرتيكالدى كووپەراتسيا اياسىندا جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتىڭ الەۋەتىن پايدالانعان ابزال.

جەكە شارۋاشىلىق ميلليونداعان اۋىل تۇرعىندارىنا تابىس تابۋعا مۇمكىندىك بەرە الادى. ولاردى وڭىرلىك ازىق-تۇلىك حابتارىن قۇرۋعا جۇمىلدىرۋ كەرەك.

ءبىز گوريزونتالدى كووپەراتسيانىڭ الەۋەتىن دە ەستەن شىعارماۋىمىز قاجەت. ونسىز اگروونەركاسىپ كەشەنىندە قارقىندى دامۋ بولمايدى.

باسى بىرىكپەگەن جەكە قوسالقى شارۋاشىلىقتار، شىن مانىندە، ولمەستىڭ كۇنىن كورىپ وتىر. بۇل رەتتە، ساپالى ءارى مول ءونىم ءوندىرۋ، ۇزدىكسىز تاۋار جەتكىزۋ تۋرالى ءسوز قوزعاۋدىڭ ءوزى ورىنسىز. باسەكەگە قابىلەتسىزدىك پەن يمپورتتان ارىلا الماي وتىرۋىمىزدىڭ سەبەبى دە وسىدا.

كووپەراتسيا كەزىندە جەر جانە باسقا دا مۇلىككە قاتىستى بارلىق قۇقىقتار ساقتالادى. كووپەراتسيا شارۋاشىلىقتارعا شيكىزات ساتىپ الۋ، ءونىم ءوندىرۋ جانە  ونى ساتۋدى ۇيىمداستىرۋ بارىسىندا كۇش جۇمىلدىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

اۋىل ەڭبەككەرلەرىنىڭ اۋىر جۇمىسى تىم ارزان باعالانادى. بۇل – جاسىرىن ەمەس. تابىستىڭ باسىم بولىگىنە الىپساتارلار كەنەلىپ جاتادى.

سوندىقتان، سۋبسيديا جانە سالىق جەڭىلدىكتەرىن بەرۋ باعدارلامالارى اياسىندا اۋىلدىق جەرلەردەگى كووپەراتسيانى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن ءتيىستى شارالار توپتاماسىن ازىرلەۋ قاجەت.

تاعى ءبىر ماڭىزدى ماسەلە. كەلەسى جىلى اۋىل شارۋاشىلىعى ماقساتىنداعى جەرلەردى پايدالانۋ ماسەلەسى بويىنشا جەر كودەكسىنىڭ كەيبىر نورمالارىنا قاتىستى ەنگىزىلگەن موراتوري كۇشىن جويادى.

جەرىمىز شەتەلدىكتەرگە ساتىلمايدى. بىراق، ۇكىمەت اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن تولىققاندى ەكونوميكالىق اينالىمعا ەنگىزۋدىڭ وزگە ءادىس-تاسىلدەرىن ازىرلەۋگە ءتيىس. اگرارلىق سەكتورعا ينۆەستيتسيا تارتۋ اۋاداي قاجەت.

كاسىبي مامانداردىڭ تاپشىلىعى، سونداي-اق اگرارلىق عىلىمنىڭ ويداعىداي دامىماۋى – بۇل سالاداعى قوردالانعان ماسەلەلەر. وسى باعىتتا اتقارۋشى بيلىك تاراپىنان ناقتى شارالار قابىلدانۋى كەرەك.

تەحنولوگيالىق تۇرعىدان ەسكىرگەن سۋارۋ جۇيەسى ۇلكەن كەدەرگى كەلتىرىپ وتىر. سۋدىڭ 40 پايىزى دالاعا كەتىپ جاتاتىن كەزدەرى بولادى. ونسىز دا سۋ تاپشىلىعىنىڭ زاردابىن تارتىپ وتىرعان ەلىمىز بۇعان جول بەرە المايدى.

وسى سالانىڭ نورماتيۆتىك-قۇقىقتىق تۇرعىدان رەتتەلۋىن قامتاماسىز ەتىپ، زاماناۋي تەحنولوگيالار مەن يننوۆاتسيانى ەنگىزۋ ءۇشىن ەكونوميكالىق ىنتالاندىرۋ شارالارىن ازىرلەۋ قاجەت.

تەكۋششايا گوسپروگرامما رازۆيتيا اپك زاۆەرشاەتسيا ۆ سلەدۋيۋششەم گودۋ.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ سوۆمەستنو س بيزنەسوم ناچات رازرابوتكۋ كاچەستۆەننو نوۆوگو ناتسيونالنوگو پروەكتا پو رازۆيتيۋ اپك نا پياتيلەتكۋ.

ناشي وسنوۆنىە زاداچي: سامووبەسپەچەنيە سوتسيالنو زناچيمىمي پرودوۆولستۆەننىمي توۆارامي; ستابيلنوە پوۆىشەنيە دوحودوۆ ميلليونوۆ سەلسكيح جيتەلەي; پوۆىشەنيە پرويزۆوديتەلنوستي ترۋدا ۆ دۆا س پولوۆينوي رازا;  ۋۆەليچەنيە ەكسپورتا پرودۋكتسي اپك ۆ دۆا رازا.

*  *  *

اكتۋالنىم ۆوپروسوم وستاەتسيا رازۆيتيە ترانسپورتنو-لوگيستيچەسكوگو كومپلەكسا.

رەاليزاتسيا پەرۆوگو ەتاپا پروگراممى «نۇرلى جول» بىلا ۋسپەشنوي، ونا پوزۆوليلا سوەدينيت ستوليتسۋ سترانى س رەگيونامي پو «لۋچەۆومۋ» پرينتسيپۋ.

سفورميروۆان نوۆىي ينفراسترۋكتۋرنىي كاركاس ترانسپورتنوي سيستەمى، وبەسپەچەنا ينتەگراتسيا سترانى ۆ گلوبالنىە ترانسپورتنىە كوريدورى، ۆوسستانوۆلەن يستوريچەسكي ستاتۋس كازاحستانا كاك سۆيازۋيۋششەگو زۆەنا مەجدۋ ازيەي ي ەۆروپوي.

ودناكو كونكۋرەنتسيا ۆ ەتوي سفەرە وچەن ۆىسوكا. ۆ تسەنترالنو-ازياتسكوم رەگيونە پوياۆيليس التەرناتيۆنىە پروەكتى، كوتورىە موگۋت سنيزيت ترانزيتنىي پوتەنتسيال كازاحستانا.

پوەتومۋ ۆتوروي ەتاپ «نۇرلى جول» دولجەن بىت ناتسەلەن نا زاكرەپلەنيە ليديرۋيۋششەي رولي ترانسپورتنو-ترانزيتنوگو سەكتورا ناشەي سترانى.

كونكۋرەنتوسپوسوبنوست كازاحستانا دولجنا راستي زا سچەت پرورىۆنىح ينفراسترۋكتۋرنىح پروەكتوۆ، پريۆلەچەنيا نوۆىح ستران ي كومپاني، پوۆىشەنيا ۋروۆنيا سەرۆيسا ي سكوروستي ترانزيتنىح مارشرۋتوۆ.

زاداچا – دو 2025 گودا رەكونسترۋيروۆات ي وبەسپەچيت دوروجنىم سەرۆيسوم 24 تىسياچي كيلومەتروۆ دوروگ، تو ەست ۆسە رەسپۋبليكانسكيە دوروگي.

*  *  *

مالىي ي سرەدني بيزنەس پەرەجيۆاەت سلوجنىە ۆرەمەنا، پو سۋتي، پرينياۆ نا سەبيا وسنوۆنوي ۋدار پاندەمي.

دليا پرەودولەنيا نەگاتيۆنىح ەكونوميچەسكيح پوسلەدستۆي بىلي پرەدوستاۆلەنى نالوگوۆىە پوسلابلەنيا بولەە 700 تىسياچام پرەدپرينيماتەلەي. وتسروچەنى پلاتەجي، دانا ۆوزموجنوست رەفينانسيروۆانيا كرەديتوۆ نا لگوتنىح ۋسلوۆياح.

ودناكو سيتۋاتسيا ۆسە ەششە سلوجنايا.

ۆ پوريادكە دوپولنيتەلنوي پوموششي مالومۋ ي سرەدنەمۋ بيزنەسۋ پورۋچايۋ وبەسپەچيت گوسۋدارستۆەننوە سۋبسيديروۆانيە پروتسەنتنىح ستاۆوك دو 6% گودوۆىح پو ۆسەم دەيستۆۋيۋششيم كرەديتام مسب ۆ پوستراداۆشيح سەكتوراح ەكونوميكي.

سۋبسيديروۆانيە پوكروەت پەريود 12 مەسياتسەۆ، ناچينايا س مومەنتا وبياۆلەنيا رەجيما چپ، تو ەست س 16 مارتا تەكۋششەگو گودا.

ناتسيونالنىي بانك وسۋششەستۆلياەت سپەتسيالنۋيۋ پروگراممۋ پوپولنەنيا وبوروتنىح سرەدستۆ دليا مسب ۆ نايبولەە پوستراداۆشيح سەكتوراح. رانەە پرەدپولاگالوس، چتو ونا زاۆەرشيت سۆوە دەيستۆيە ۆ ەتوم گودۋ.

ۆ تەكۋششيح كريزيسنىح ۋسلوۆياح پورۋچايۋ پرودليت دەيستۆيە داننوي پروگراممى دو كونتسا 2021 گودا، ا تاكجە راسشيريت ەە وحۆات.

نا ەتي تسەلي سلەدۋەت پرەدۋسموترەت دوپولنيتەلنو 200 ميللياردوۆ تەنگە، دوۆەديا وبششي وبەم پروگراممى دو 800 ميللياردوۆ تەنگە.

تاكجە پورۋچايۋ پريوستانوۆيت دو كونتسا گودا ناچيسلەنيە پلاتى زا ارەندۋ دليا مسب پو وبەكتام نەدۆيجيموستي، پرينادلەجاششيم گوسورگانام ي كۆازيگوسسەكتورۋ.

ۆ نىنەشنيح ۋسلوۆياح سوحرانەنيە زانياتوستي ي دوحودوۆ ناسەلەنيا – ابسوليۋتنىي پريوريتەت. پوەتومۋ ۆاجنو نا ەتو ۆرەميا سنيزيت ناگرۋزكۋ نا فوند وپلاتى ترۋدا دليا مسب ۆ نايبولەە پوستراداۆشيح وتراسلياح.

پو داننوي كاتەگوري بيزنەسا پورۋچايۋ وتمەنيت وتچيسلەنيا س وپلاتى ترۋدا ۆو ۆنەبيۋدجەتنىە فوندى نا سروك دو كونتسا گودا.

سلەدۋيۋششي ۆوپروس – بيزنەس-كليمات. ەتا سفەرا نۋجداەتسيا ۆ رەفورماح، پوسكولكۋ رەگۋلياتورنايا سيستەما پو-پرەجنەمۋ وستاەتسيا گروموزدكوي، داجە كاراتەلنوي.

بازوۆىە پرينتسيپى رەگۋلياتورنوي پوليتيكي دولجنى بىت يزمەنەنى. گوسرەگۋليروۆانيە موجەت بىت وپراۆدانو تولكو زاششيتوي زدوروۆيا گراجدان ي ەكولوگي.

زاكونوداتەلنو ي نا پراكتيكە سلەدۋەت زافيكسيروۆات پرەوبلادانيە سۋششنوستي ناد فورموي: زدراۆىي سمىسل ي سودەرجانيە موگۋت پرەۆاليروۆات ناد جەستكيمي يۋريديچەسكيمي نورمامي.

ترەحلەتني موراتوري نا پروۆەركي پرەدوستاۆلياەت حوروشۋيۋ ۆوزموجنوست ۆنەدريت تاكوە رەگۋليروۆانيە «س چيستوگو ليستا».

ناچات سلەدۋەت س نايبولەە كوررۋپتسيوگەننىح سفەر: ارحيتەكتۋرنو-سترويتەلنوي دەياتەلنوستي، سانەپيدنادزورا، ۆەتەريناري، سەرتيفيكاتسي ي درۋگيح.

پورۋچايۋ ۆ تەچەنيە سلەدۋيۋششەگو گودا رازرابوتات نوۆۋيۋ نورماتيۆنو-پراۆوۆۋيۋ بازۋ دەياتەلنوستي مالوگو ي سرەدنەگو بيزنەسا.

پوۆتوريۋ: ليۋبوە نەزاكوننوە ۆمەشاتەلستۆو گوسۋدارستۆەننىح سترۋكتۋر ۆ پرەدپرينيماتەلسكۋيۋ دەياتەلنوست، ۆوسپرەپياتستۆوۆانيە رابوتە بيزنەسمەنوۆ دولجنى ۆوسپرينيماتسيا كاك تياگچايشەە پرەستۋپلەنيە پروتيۆ گوسۋدارستۆا.

پرەدپرينيماتەلي ۆ سلۋچاە نەپراۆومەرنوگو ناجيما نا نيح چينوۆنيكوۆ دولجنى سمەلو وبراششاتسيا ۆ ورگانى پروكۋراتۋرى.

پوددەرجكا پرەدپرينيماتەلستۆا وزناچاەت ي وسوبوە ۆنيمانيە سرەدنەمۋ بيزنەسۋ، كوتورىي سودەرجيت ۆ سەبە كليۋچەۆىە كومپونەنتى رىنوچنوگو ۋسپەحا.

تاكيە كومپاني دولجنى بىت وريەنتيروۆانى نە تولكو نا ۆنۋترەنني، نو ي نا ۆنەشنيە رىنكي. سلەدۋەت ۋسيليت يح ەكسپورتنۋيۋ پوددەرجكۋ.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ زاپۋستيت پروگراممۋ ەكسپورتنوي اكسەلەراتسي، ناپراۆلەننوي نا سرەدنيە نەسىرەۆىە پرەدپرياتيا، چتوبى وبەسپەچيت تسەلەۆۋيۋ پوددەرجكۋ وت يدەي دو رەزۋلتاتا.

گلاۆنىم رەزۋلتاتوم رابوتى پو رازۆيتيۋ مسب دولجنو ستات ۋۆەليچەنيە ك 2025 گودۋ ەگو دولي ۆ ۆۆپ دو 35%، ا چيسلا زانياتىح - دو 4 ميلليونوۆ چەلوۆەك.

*  *  *

ۆاجنەيشيم فاكتوروم ۋسپەحا ناشەي رابوتى ستانەت پەرەناسترويكا «سكۆوزنىح» گوسۋدارستۆەننىح پوليتيك.

سلەدۋەت پو-نوۆومۋ پودويتي ك دەنەجنو-كرەديتنوي پوليتيكە.

مى ستولكنۋليس س كريزيسوم دوۆەريا ك تەنگە سو ستورونى ناتسيونالنىح ي مەجدۋنارودنىح ينۆەستوروۆ.

نيزكي ۋروۆەن ديۆەرسيفيكاتسي ەكونوميكي ي ۆىسوكايا ۆولاتيلنوست كۋرسا سدەرجيۆايۋت پريتوك ينوستراننىح ينۆەستيتسي، وسوبەننو ۆ نەسىرەۆىە سەكتورا.

سۆويۋ نەگاتيۆنۋيۋ رول يگرايۋت ي پروبلەمى رەگۋليروۆانيا ۆاليۋتنوگو رىنكا، دۆيجەنيا كاپيتالا. زناچيتەلنايا چاست ەكسپورتنوي ۆىرۋچكي داجە نە زاحوديت نا ۆنۋترەنني ۆاليۋتنىي رىنوك، وستاۆاياس زا رۋبەجوم.

پراۆيتەلستۆۋ، ناتسبانكۋ سلەدۋەت زاينتەرەسوۆىۆات ەكسپورتەروۆ ك پروداجە ۆاليۋتنوي ۆىرۋچكي.

ترەبۋەتسيا ۋسيليت ي ستيمۋليرۋيۋششۋيۋ رول دەنەجنو-كرەديتنوي پوليتيكي. سەگودنيا ونا ۆو منوگوم سدەرجيۆاەتسيا وپاسەنيامي پەرەتوكا سرەدستۆ نا ۆاليۋتنىي رىنوك.

بانكي جە نە توروپياتسيا كرەديتوۆات رەالنۋيۋ ەكونوميكۋ، پوسكولكۋ يمەيۋت حوروشۋيۋ ۆوزموجنوست زاراباتىۆات نا ۆاليۋتنوم رىنكە ي ينسترۋمەنتاح ناتسبانكا.

پورۋچايۋ پرينيات مەرى پو پەرەوريەنتاتسي داننوي ليكۆيدنوستي نا كرەديتوۆانيە بيزنەسا ي پرەكراششەنيۋ ۆاليۋتنىح سپەكۋلياتسي.

پولنوموچي ي فۋنكتسيونالا اگەنتستۆا پو رەگۋليروۆانيۋ فينرىنكوۆ ي ناتسبانكا دليا رەشەنيا داننوي زاداچي ۆپولنە دوستاتوچنو.

وجيدايۋ زناچيتەلنوگو ۋلۋچشەنيا سيتۋاتسي پو يتوگام گودا.

نەگاتيۆنىم فاكتوروم ۆ فينانسوۆوم سەكتورە وستاەتسيا تاكجە ديسبالانس مەجدۋ كرەديتوۆانيەم پوترەبيتەلسكوگو سەگمەنتا ي بيزنەسا. سلەدۋەت نورماتيۆنو سدەرجيۆات بەزۋدەرجنوە، پوروي بەزوتۆەتستۆەننوە كرەديتوۆانيە پوترەبيتەلەي، چتو چرەۆاتو سەرەزنىمي سوتسيالنىمي پوسلەدستۆيامي.

نەدوستاتوچنايا فينانسوۆايا گراموتنوست گراجدان نە دولجنا بىت پوۆودوم دليا ناۆيازىۆانيا يم كرەديتنىح پرودۋكتوۆ.

ۆ ەتوم گودۋ پو موەمۋ پورۋچەنيۋ بىلا يزمەنەنا زاكونوداتەلنايا ي نورماتيۆنايا بازا، سۋششەستۆەننو ۋجەستوچەنى ترەبوۆانيا ك وتسەنكە پلاتەجەسپوسوبنوستي زاەمششيكا. ميكروفينانسوۆىە ورگانيزاتسي، لومباردى ي درۋگيە فينۋچرەجدەنيا، رانەە بەسكونترولنو ۆىداۆاۆشيە پوترەبيتەلسكيە زايمى، پوپالي پود گوسۋدارستۆەننوە رەگۋليروۆانيە.

نو ريسكي سوحرانيايۋتسيا. وسوبەننو ۆ پەريود كريزيسا ي پادەنيا دوحودوۆ ناسەلەنيا.

اگەنتستۆۋ پو فينرەگۋليروۆانيۋ ي ناتسيونالنومۋ بانكۋ نەوبحوديمو پرينيات دوپولنيتەلنىە رەگۋلياتورنىە مەرى ۆ چاستي پوۆىشەنيا وتۆەتستۆەننوستي كرەديتنىح ورگانيزاتسي، ا تاكجە پو ديففەرەنتسياتسي ي سنيجەنيۋ پرەدەلنىح ستاۆوك پو كرەديتام.

مى دولجنى پوۆىسيت دوۆەريە ي ك دەنەجنو-كرەديتنوي پوليتيكە.

پوەتومۋ پرينياتو رەشەنيە سوزدات ۆ سترۋكتۋرە ناتسيونالنوگو بانكا كوميتەت پو دەنەجنو-كرەديتنوي پوليتيكە. ۆ ەگو سوستاۆ ۆويدۋت ي نەزاۆيسيمىە چلەنى.

كول سكورو مى گوۆوريم و ۆاجنوستي سپراۆەدليۆوگو پەرەراسپرەدەلەنيا ناتسيونالنوگو دوحودا، تو سلەدۋەت رازرابوتات تاكۋيۋ جە نالوگوۆۋيۋ پوليتيكۋ، پونياتنۋيۋ دليا ۆسەح گراجدان سترانى.

سەگودنيا ۆزيماەتسيا وكولو 40 رازليچنىح نالوگوۆ ي سبوروۆ، ادمينيستريروۆانيە ۋسلوجنەنو ي نوسيت ياركو ۆىراجەننىي پرينۋديتەلنىي حاراكتەر.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ سوۆمەستنو س ناتسپالاتوي «اتامەكەن» س پريۆلەچەنيەم دەپۋتاتسكوگو كورپۋسا پروۆەستي رەۆيزيۋ نالوگوۆوگو كودەكسا ي پودزاكوننىح اكتوۆ.

تسەل – كاردينالنوە ۋپروششەنيە يسپولنەنيا نالوگوۆىح وبيازاتەلستۆ ي مينيميزاتسيا كوليچەستۆا نالوگوۆ ي پلاتەجەي.

سلەدۋەت پودۋمات ي و ديففەرەنتسياتسي نالوگوۆىح ستاۆوك كاك دوپولنيتەلنوم رىچاگە ديۆەرسيفيكاتسي ەكونوميكي ي پوپولنەنيا بيۋدجەتا.

ۆ سەكتورە مسب سچيتايۋ ۆوزموجنىم دات پراۆو پرەدپرينيماتەليام، رابوتايۋششيم ۆ نايبولەە پوستراداۆشيح وت پاندەمي سەكتوراح، ۋپلاچيۆات روزنيچنىي نالوگ س وبوروتا.

وتدەلنوگو ۆنيمانيا ترەبۋيۋت نورمى مەجدۋنارودنوگو نالوگووبلوجەنيا. وني دولجنى ماكسيمالنو ستيمۋليروۆات پريتوك ينوستراننىح ينۆەستيتسي ي رەينۆەستيروۆانيە پريبىلي ۆ كازاحستان.

ۆمەستە س تەم، نۋجەن نادەجنىي كونترول زا ترانسفەرتنىم تسەنووبرازوۆانيەم ي ۆىۆودوم كاپيتالا يز سترانى.

پو ەكسپەرتنىم وتسەنكام، ۆ تەني ناحوديتسيا وكولو ترەتي ۆۆپ سترانى – وگرومنىي پوتەنتسيال دليا پوۆىشەنيا دوحودوۆ بيۋدجەتا.

تسيفروۆيزاتسيا نالوگوۆوي ي تاموجەننوي سفەر سەرەزنو پوموجەت ۆ بوربە س «تەنەۆوي ەكونوميكوي» ۆو ۆسەح ەە پروياۆلەنياح. تەم بولەە، كوررۋپتسيا پودپيتىۆاەتسيا يمەننو تەنەۆوي ەكونوميكوي.

پوەتومۋ پورۋچايۋ پەرەوريەنتيروۆات دەياتەلنوست سلۋجبى ەكونوميچەسكيح راسسلەدوۆاني مينيستەرستۆا فينانسوۆ ۆ وسنوۆنوم نا بوربۋ س تەنەۆوي ەكونوميكوي.

نام پرەدستويت ۆىرابوتات نوۆۋيۋ بيۋدجەتنۋيۋ پوليتيكۋ، بەرەجليۆۋيۋ ي وتۆەتستۆەننۋيۋ. فينانسيروۆات سلەدۋەت تولكو پريوريتەتنىە ناپراۆلەنيا ي پروەكتى. پەريود مونەتارنىح يزليشەستۆ كانۋل ۆ لەتۋ.

نۋجنو رازرابوتات سۆود كليۋچەۆىح بيۋدجەتنىح كوەففيتسيەنتوۆ ي پراۆيل.

دليا فورميروۆانيا تسەلنوي كارتينى ترەبۋەتسيا ۆنەدريت تاك نازىۆاەمىي «راسشيرەننىي بيۋدجەت»، ۆ كوتوروم، پوميمو گوسۋدارستۆەننوگو بيۋدجەتا، دولجنى ۋچيتىۆاتسيا فينانسى ۆنەبيۋدجەتنىح فوندوۆ.

نوۆايا سيستەما بيۋدجەتنوگو پلانيروۆانيا دولجنا وبەسپەچيۆات ناتسيونالنىە پريوريتەتى ي ستات پودچينەننوي چاستيۋ سيستەمى ناتسيونالنوگو پلانيروۆانيا.

گوسورگانام سلەدۋەت پرەدوستاۆيت بيۋدجەتنۋيۋ ساموستوياتەلنوست. ەتو پوزۆوليت وپەراتيۆنو رەشات زاداچي ي ۋيتي وت كوللەكتيۆنوي بەزوتۆەتستۆەننوستي ي ۆولوكيتى.

ودناكو دولجەن بىت ۋجەستوچەن ي سپروس. س ەتوي تسەليۋ پورۋچايۋ ۋسيليت فۋنكتسيونال سچەتنوگو كوميتەتا.

ۆو يزبەجانيە كونفليكتا ينتەرەسوۆ سلەدۋەت پرەدۋسموترەت وتدەلنىي پوريادوك ەگو فينانسيروۆانيا چەرەز پروفيلنىە كوميتەتى پارلامەنتا، ا نە چەرەز رەسپۋبليكانسكۋيۋ بيۋدجەتنۋيۋ كوميسسيۋ پري پراۆيتەلستۆە.

ۆاجنەيشەە زناچەنيە پريوبرەتاەت كونكۋرەنتنايا پوليتيكا.

نەوبحوديمو سەرەزنو رازنووبرازيت كونكۋرەنتنوە پولە، سوزدات دەيستۆيتەلنو راۆنىە ۆوزموجنوستي دليا كاجدوگو پرەدپرينيماتەليا، پرەكراتيت مونوپوليزاتسيۋ رىنكوۆ.

نە سەكرەت، چتو منوگيە رىنوچنىە نيشي پلوتنو «زابەتونيروۆانى» دالەكو نە رىنوچنىمي مەتودامي. پرەدپرينيماتەلي نە موگۋت ۆويتي ۆ رىنوك، ا ەسلي ي سۋمەلي ۆويتي، تو ۆىنۋجدەنى پودچينياتسيا چاستنىم مونوپوليستام.

انتيكونكۋرەنتنىە پروياۆلەنيا سوحرانيايۋتسيا پوۆسيۋدۋ: رىنوك ۋگليا، ەلەكتروەنەرگي، نەفتەپرودۋكتوۆ، سۆيازي، فارماتسەۆتيچەسكيح پرەپاراتوۆ، ۋسلۋگي اەروپورتوۆ، ۋسلۋگي جكح، لوگيستيكي. سپيسوك موجنو پرودولجات.

نا رەگيونالنوم ۋروۆنە گلاۆنوي سوستاۆليايۋششەي كوممەرچەسكوگو ۋسپەحا زاچاستۋيۋ ياۆلياەتسيا ادمينيستراتيۆنىي رەسۋرس.

نۋجنو رازوبراتسيا س تاك نازىۆاەمىمي «مونوپولنىمي يگروكامي» – گوسۋدارستۆەننىمي ي چاستنىمي. ۆاجنو پرينيات چەتكيە پراۆيلا: ۆ كاكيح سلۋچاياح ي ۆ كاكوي فورمە وني سوزدايۋتسيا، كۋدا تراتيتسيا پريبىل. نەوبحوديم جەستكي وبششەستۆەننىي مونيتورينگ.

ترەبۋەتسيا ناۆەستي پوريادوك س بيرجەۆوي تورگوۆلەي، ي، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ۆ سفەرە نەفتەپرودۋكتوۆ، ەلەكتروەنەرگي، ۋگليا.

يميتاتسيا پروزراچنوستي سو ستورونى كرۋپنىح يگروكوۆ نەدوپۋستيما.

پوەتومۋ نۋجەن سيلنىي ي نەزاۆيسيمىي ورگان پو زاششيتە ي رازۆيتيۋ كونكۋرەنتسي. پورۋچايۋ سوزدات اگەنتستۆو پو زاششيتە ي رازۆيتيۋ كونكۋرەنتسي س پريامىم پودچينەنيەم پرەزيدەنتۋ.

ۆاجنۋيۋ رول ۆ رازۆيتي راۆنوپراۆنوي كونكۋرەنتسي يگراەت رازگوسۋدارستۆلەنيە ەكونوميكي.

ۆ سوبستۆەننوستي ۋ تسەنترالنىح گوسورگانوۆ، اكيماتوۆ ي حولدينگوۆ ۆسە ەششە ناحوديتسيا پوريادكا سەمي تىسياچ نەسوتسيالنىح وبەكتوۆ.

نو ۋجە اكسيوموي زۆۋچيت فرازا، چتو گوسۋدارستۆو – نە سامىي لۋچشي حوزيايستۆەننيك.

ۇكىمەت جاڭا جەكەشەلەندىرۋ جوسپارىن قابىلداۋعا ءتيىس. مەملەكەت مەنشىگىندە تەك الەۋمەتتىك نىساندار، سونداي-اق مەملەكەتتىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن قالىپتى جۇمىسىن قامتاماسىز ەتەتىن نىساندار عانا قالۋى كەرەك.

كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا اكىمشىلىك-باسقارۋ جۇمىسىمەن اينالىساتىن قىزمەتكەرلەردىڭ سانىن، پايداسىز شىعىنداردى جانە باسى ارتىق ەنشىلەس كومپانيالاردى قىسقارتۋ جۇمىستارى جالعاسىن تابۋعا ءتيىس.

«بايتەرەك» جانە «قازاگرو» حولدينگتەرىنىڭ رولىنە ارنايى توقتالعىم كەلەدى.

بۇل كومپانيالار يندۋستريالاندىرۋ جانە اگروونەركاسىپتىك كەشەندى دامىتۋ ىسىنە ەلەۋلى ۇلەس قوسىپ، بۇرىن ءبىر-بىرىمەن بايلانىسسىز بولعان قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ قىزمەتىن رەتكە كەلتىردى.

ال، قازىر ءبىز مۇلدە جاڭا جاعدايدا تۇرمىز. ينستيتۋتسيونالدىق قۇرىلىمدى وزگەرتۋ – ۋاقىت تالابى. سوندىقتان، وسى ەكى ۇيىمدى بىرىكتىرىپ، قارجىلىق مۇمكىندىكتەرى اناعۇرلىم زور دامۋ ينستيتۋتىن قۇرعان ءجون.

بۇل رەتتە، پورتفەلدى كومپانيالاردىڭ سانى 2 ەسەگە ازايىپ، شتات سانى دا 50 پايىزعا قىسقارۋعا ءتيىس.

ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق ارەناداعى ەكونوميكالىق مۇددەسىن بەلسەندى تۇردە ىلگەرىلەتىپ، ۇلتتىق مۇددەنى قورعاۋدا سىندارلى ۇستانىم جانە كاسىبي بىلىكتىلىك تانىتۋ كەرەك.

قازاقستاننىڭ يگىلىگى ءۇشىن ەۋرازيا ەكونوميكالىق وداعىنىڭ جانە «ءبىر بەلدەۋ – ءبىر جول» جوباسىنىڭ زور مۇمكىندىكتەرىن بارىنشا پايدالانعان ءجون.

الەمدە قالىپتاسقان جاڭا احۋالدا ەلگە ينۆەستيتسيا تارتىپ، وتاندىق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ەكسپورتقا شىعارۋ ۇكىمەت ءۇشىن ەرەكشە باسىمدىققا يە بولىپ وتىر.

استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانعان ءجون.

قارجى ورتالىعى تىكەلەي جانە پورتفەلدى ينۆەستيتسيالار تارتۋدىڭ نەگىزگى قۇرالىنا اينالۋعا ءتيىس.

*  *  *

تۇيىندەي كەلە ايتارىم، ىشكى جالپى ءونىمنىڭ ابستراكتىلى وسىمىمەن جۇرتتى قۋانتا المايمىز. حالىققا تۇراقتى جۇمىس ورىندارى، قولايلى جول، اۋرۋحانالار مەن مەكتەپتەر، ساپالى ازىق-تۇلىك كەرەك.

ەكونوميكالىق رەفورمالار ازاماتتاردىڭ تابىسىن ارتتىرىپ، تۇرمىس ساپاسىنىڭ جوعارى ستاندارتىن قامتاماسىز ەتكەندە عانا ءوزىن-ءوزى اقتاپ، قولداۋعا يە بولادى. وسىنى ءاردايىم ەستە ۇستاۋىمىز قاجەت.

 

III. سبالانسيروۆاننوە تەرريتوريالنوە رازۆيتيە

نەوبحوديمو سۋششەستۆەننو پەرەسترويت پودحودى ك تەرريتوريالنومۋ ي پروسترانستۆەننومۋ رازۆيتيۋ سترانى.

ناشي رەگيونى رازنياتسيا پو ەكونوميچەسكوي ي پرويزۆودستۆەننوي سپەتسياليزاتسي، ۋروۆنيۋ جيزني، كاچەستۆۋ گوسۋدارستۆەننىح ۋسلۋگ.

پوەتومۋ تەرريتوريالنوە رازۆيتيە سلەدۋەت ۆىسترايۆات س ۋچەتوم كونكۋرەنتنىح پرەيمۋششەستۆ رازنىح رەگيونوۆ.

پرەدستويت بولەە اكتيۆنو راسكرىت پرومىشلەننىي پوتەنتسيال يۋگا ي يۋگو-ۆوستوكا سترانى.

زدەس سوسرەدوتوچەنا پولوۆينا ترۋدوۆىح رەسۋرسوۆ گوسۋدارستۆا، كاچەستۆەننىە رابوچيە مەستا كريتيچەسكي ۆاجنى دليا رازۆيتيا ەتيح رەگيونوۆ.

پوميمو تراديتسيوننوي پوددەرجكي اگرارنوگو سەكتورا سلەدۋەت وبراتيت ساموە سەرەزنوە ۆنيمانيە نا گلۋبوكۋيۋ پەرەرابوتكۋ سەلحوزپرودۋكتسي، رازۆيتيە پيششەۆوي، تەكستيلنوي پرومىشلەننوستي، پرويزۆودستۆو سترويتەلنىح ماتەريالوۆ ي درۋگيە پرومىشلەننىە سەكتورا.

يندۋسترياليزاتسيا ۆاجنا نە تولكو دليا رەشەنيا سوتسيالنىح ۆوپروسوۆ ي پوۆىشەنيا ۋروۆنيا دوحودوۆ، ونا فورميرۋەت نوۆۋيۋ مەنتالنوست گراجدان، اداپتيرۋەت يح ك سوۆرەمەننومۋ ميرۋ. ا ەتو ودين يز بازوۆىح فاكتوروۆ كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي ناتسي.

ترەبۋەتسيا نوۆوە ۆيدەنيە رازۆيتيا رەگيونوۆ، گدە فۋنكتسيونيرۋيۋت كرۋپنىە مەتاللۋرگيچەسكيە پرەدپرياتيا. ەتو، ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد، ۆوستوچنو-كازاحستانسكايا، كاراگاندينسكايا ي پاۆلودارسكايا وبلاستي.

داننىە رەگيونى موگۋت ستات تسەنترامي ۆىسوكوتەحنولوگيچنىح، ناۋكوەمكيح پرويزۆودستۆ ي تەحنيچەسكيح ۋسلۋگ.

زاپادنىە رەگيونى كازاحستانا دولجنى ستات تسەنتروم پريتياجەنيا ينۆەستيتسي ۆ سترويتەلستۆو نەفتەحيميچەسكيح كومپلەكسوۆ، سوزدانيە نوۆىح پرويزۆودستۆەننىح تسيكلوۆ ۆىسوكوگو پەرەدەلا. تو، چتو ۋ ناس دو سيح پور نەت نەفتەحيمي ي گازوپەرەرابوتكي ۆىسوكيح پەرەدەلوۆ – ەتو، كاك گوۆوريتسيا، «ني ۆ كاكيە ۆوروتا نە لەزەت».

وسوبەننو ۆاجنو پريدات «ۆتوروە دىحانيە» ناشيم مونوگورودام. زدەس بولشايا وتۆەتستۆەننوست ۆوزلاگاەتسيا نا گرادووبرازۋيۋششيە پرەدپرياتيا. بەز يح دەياتەلنوگو ۋچاستيا ەتا زاداچا نە بۋدەت ۆىپولنەنا.

ۆ پريگرانيچنىح رەگيوناح كازاحستانا ي روسسي پروجيۆاەت پوچتي 30 ميلليونوۆ چەلوۆەك، راسپولوجەنو نەسكولكو گورودوۆ-ميلليوننيكوۆ. تەسنوە ۆزايمودەيستۆيە س روسسيسكيمي ۆلاستيامي ي ورگانيزاتسيامي دليا پرودۆيجەنيا كازاحستانسكيح توۆاروۆ، پريۆلەچەنيا ينۆەستيتسي – وچەن ۆاجنىي فاكتور رازۆيتيا كازاحستانسكوگو پريگرانيچيا.

ستراتەگيچەسكي ۆاجنوي وستاەتسيا پروبلەما پولنوگو راسكرىتيا پوتەنتسيالا سەلا. رەاليزاتسيا پروگراممى «اۋىل – ەل بەسىگى»، ناپراۆلەننوي نا رەشەنيە نايبولەە وسترىح پروبلەم نا سەلە، بۋدەت پرودولجەنا.

نوۆىي پودحود ك رەگيونالنومۋ رازۆيتيۋ پوزۆوليت ۋپراۆليات پروتسەسسوم ۋربانيزاتسي، وبەسپەچيت پوەتاپنوست «ميگراتسيوننىح ۆولن»، يزبەجات پەرەناسەلەننوستي ي سوتسيالنوي ناپرياجەننوستي ۆ كرۋپنىح گوروداح.

 

IV. سوتسيالنوە بلاگوپولۋچيە گراجدان – گلاۆنىي پريوريتەت

سوتسيالنوە بلاگوپولۋچيە گراجدان نەرازرىۆنو سۆيازانو، پرەجدە ۆسەگو، س جيليششنىم ۆوپروسوم.

ۆ رىنوچنىح ۋسلوۆياح دوستۋپنوست جيليا دليا گراجدان وسنوۆانا نا ناليچي دوحودوۆ ي سپوسوبنوستي ساموستوياتەلنو رەشات ەتۋ زاداچۋ.

ۆ رامكاح موەگو پورۋچەنيا بىل پرورابوتان ۆوپروس يسپولزوۆانيا ناسەلەنيەم چاستي سۆويح پەنسيوننىح ناكوپلەني. ەتو وسوبەننو اكتۋالنو سەيچاس.

ۋجە ۆ 2021 گودۋ 700 تىسياچ ۆكلادچيكوۆ ەنپف سموگۋت يسپولزوۆات چاست سۆويح ناكوپلەني نا پريوبرەتەنيە جيليا، لەچەنيە يلي دليا پەرەداچي ۆ ۋپراۆلەنيە فينانسوۆىم كومپانيام.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ سوۆمەستنو س ناتسيونالنىم بانكوم دو كونتسا تەكۋششەگو گودا پرينيات ۆسە نەوبحوديمىە نورماتيۆنو-پراۆوۆىە اكتى ي پروۆەستي پودگوتوۆيتەلنۋيۋ رابوتۋ.

داننايا رەفورما ستانەت تاكجە دەيستۆەننىم ينسترۋمەنتوم «وبەلەنيا» ترۋدوۆىح وتنوشەني، سوزدانيا ستيمۋلوۆ دليا ۋچاستيا ۆ پەنسيوننوي سيستەمە.

گراجدانام س دوحودامي، نەدوستاتوچنىمي دليا ساموستوياتەلنوگو رەشەنيا جيليششنىح ۆوپروسوۆ، بۋدەت وكازىۆاتسيا ەففەكتيۆنايا سوتسيالنايا پوددەرجكا.

س ەتوگو گودا ناچالا رابوتات پروگرامما «5-10-25». ۆىدەلەنو 390 ميللياردوۆ تەنگە. رەاليزاتسيا داننوي پروگراممى دولجنا پوستوياننو ناحوديتسيا پود كونترولەم پراۆيتەلستۆا.

جيليششنىە پروبلەمى وچەرەدنيكوۆ نۋجنو رەشات بولەە وپەراتيۆنو.

سەيچاس اكيماتى ساموستوياتەلنو سترويات دليا نيح ارەندنوە جيلە. يز-زا بيۋدجەتنىح ي زاكۋپوچنىح پروتسەدۋر نا ەتو ۋحوديت دليتەلنوە ۆرەميا.

نازرەلا نەوبحوديموست ۆنەسەنيا يزمەنەني ۆ ەتۋ سحەمۋ. سرەدستۆا سلەدۋەت ناپراۆليات نە تولكو نا سترويتەلستۆو، نو ي نا سۋبسيديروۆانيە ارەندنوي پلاتى. ۆ پەرۆىي جە گود وحۆات داننوي مەروي ۋۆەليچيتسيا ۆ 10 راز، بولەە ستا تىسياچ سەمەي پولۋچات كونكرەتنۋيۋ پوموشش.

ۋپوريادوچيت ەتۋ رابوتۋ يا پورۋچيل «وتباسى بانكۋ»، سوزداۆاەمومۋ نا بازە «جيلسترويسبەربانكا». رۋكوۆودستۆو بانكا نەسەت پەرسونالنۋيۋ وتۆەتستۆەننوست زا ەتوت ۆوپروس.

مەدلەننو رەاليزۋەتسيا پروگرامما «نۇرلى جەر» ۆ چاستي سترويتەلستۆا ينديۆيدۋالنوگو جيليا.

ەتو ۆ وسنوۆنوم سۆيازانو س نيزكيمي تەمپامي وبۋسترويستۆا تەرريتوري، تاك كاك پو زاكونوداتەلستۆۋ زەملي موگۋت پرەدوستاۆلياتسيا تولكو پري ناليچي ۆودو- ي ەلەكتروسنابجەنيا.

دوم نا زەملە – ەتو نە تولكو جيلە، ون موجەت ستات ەكونوميچەسكيم پودسپورەم دليا گراجدان س نيزكيمي دوحودامي، وسوبەننو دليا منوگودەتنىح سەمەي.

پراۆيتەلستۆو ي اكيماتى وبيازانى ۋسكوريت وبەسپەچەنيە كوممۋنيكاتسيامي ۋچاستكوۆ پود سوتسيالنىە چاستنىە دوما، ۆ توم چيسلە چەرەز گوسۋدارستۆەننو-چاستنوە پارتنەرستۆو.

پروشۋ دەپۋتاتوۆ ۆزيات «پود كرىلو» رەشەنيە ەتوي ۆاجنوي پروبلەمى. نەۋجەلي مى نە سموجەم وبەسپەچيت دوستۋپنىم جيلەم ترۋدياششيحسيا نا سەلە، زاستاۆيت رابوتوداتەلەي سترويت ارەندنىە دوما چەرەز سۋبسيديروۆانيە زاترات ي، ۆ كونەچنوم سچەتە، ۋلۋچشيت كاچەستۆو جيزني ناشيح منوگوچيسلەننىح سوگراجدان؟

*  *  *

پرەدمەت سەرەزنوي وبەسپوكوەننوستي – سەمەينو-دەموگرافيچەسكايا سيتۋاتسيا.

ك سوجالەنيۋ، كاجدايا شەستايا سەميا ۆ كازاحستانە نە موجەت يمەت دەتەي. سوتسوپروسى پوكازىۆايۋت، چتو وكولو 20% كازاحستانتسەۆ سچيتايۋت ەتو ۆەسومىم وسنوۆانيەم دليا رازۆودا.

پروگنوزى وون ۆ وتنوشەني روستا ناسەلەنيا كازاحستانا ۆ سراۆنەني س ناشيمي سوسەديامي پو تسەنترالنوي ازي نەۋتەشيتەلنىە.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ زاپۋستيت س 2021 گودا سپەتسيالنۋيۋ پروگراممۋ «اڭساعان ءسابي». نادو ۋۆەليچيت كوليچەستۆو كۆوت پو پروگراممام ەكو دو 7 تىسياچ، تو ەست ۆ 7 راز

وسوبوە ۆنيمانيە نۋجنو ۋدەليت ۆوپروسام بەزوپاسنوستي ي وحرانى پراۆ دەتەي.

مى زناچيتەلنو ۋجەستوچيلي ۋگولوۆنۋيۋ وتۆەتستۆەننوست زا دەيستۆيا سەكسۋالنوگو حاراكتەرا ۆ وتنوشەني نەسوۆەرشەننولەتنيح. نو پروبلەما وستاەتسيا وستروي.

تاكيە پرەستۋپنيكي زاسلۋجيۆايۋت بولەە سۋروۆوگو ناكازانيا، بەز پراۆا نا پوميلوۆانيە ي دوسروچنوە وسۆوبوجدەنيە. وني دولجنى سودەرجاتسيا ۆ ۋچرەجدەنياح ماكسيمالنوي بەزوپاسنوستي.

كاجدوە پودوبنوە دەلو دولجنو بىت نا وسوبوم كونترولە ورگانوۆ پروكۋراتۋرى. بەزدەيستۆيە يلي حالاتنوە وتنوشەنيە سو ستورونى سوتسيالنىح ي پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ بۋدەت ستروجايشە ناكازىۆاتسيا.

ۆ تسەلوم، نام نەوبحوديما نوۆايا پاراديگما سوتسيالنوي پوليتيكي.

سفەرا سوتسيالنوگو وبەسپەچەنيا رەگۋليرۋەتسيا 17 زاكونامي ي دەسياتكامي پودزاكوننىح اكتوۆ. ەتو پريۆەلو ك سلوجنوستي ي رازروزنەننوستي رەگۋليروۆانيا. رەزۋلتات – رازمىتوست وتۆەتستۆەننوستي گوسۋدارستۆا، نەپونيمانيە گراجدانامي سوبستۆەننىح پراۆ.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ پريستۋپيت ك رازرابوتكە سوتسيالنوگو كودەكسا سترانى.

سلەدۋەت پرينيات مەرى پو تسيفروۆيزاتسي سوتسيالنىح پلاتەجەي. دليا ەتوگو نۋجنو ۆنەدريت تسيفروۆوي «سوتسيالنىي كوشەلەك» گراجدانينا، ا تاكجە سوزدات سووتۆەتستۆۋيۋششۋيۋ توۆاروپروۆودياششۋيۋ سيستەمۋ.

ناشەمۋ وبششەستۆۋ پرەدستويت يزمەنيت ۆوسپرياتيە ترۋدوۆىح تسەننوستەي، ناۋچيت مولودوە پوكولەنيە تسەنيت ترۋد، نە دەليت ەگو نا پرەستيجنىي ي نەپرەستيجنىي.

ك سوجالەنيۋ، مولودىە ليۋدي، حوتيات رازبوگاتەت مومەنتالنو، وتسيۋدا يح پوۆالنوە ۋۆلەچەنيە لوتەرەيامي، ستاۆكامي ۆ بۋكمەكەرسكيح اگەنتستۆاح. ۆ وبيحودە پوپۋليارنىمي ستالي نەۋمەستنىە انەكدوتى و گاستاربايتەراح، ۋنيچيجيتەلنوە وتنوشەنيە ك يح ترۋدۋ.

ۆ ەتي ترەۆوجنىە مەسياتسى مى ۆووچيۋ ۋبەديليس ۆ نەپرەحودياششەم زناچەني ترۋدا.

وگرومنىي فرونت رابوتى پرودەلان ملادشيم مەديتسينسكيم پەرسونالوم، رابوتنيكامي كوممۋنالنىح سلۋجب، سفەرى ۋسلۋگ. ەتو ناستوياششي ترۋدوۆوي پودۆيگ. ليۋدي، ەگو سوۆەرشيۆشيە، نە وستانۋتسيا بەز ۆنيمانيا گوسۋدارستۆا.

 

V. قولجەتىمدى ءارى ساپالى ءبىلىم

كوروناۆيرۋس ىندەتىنىڭ سالدارىنان دۇنيە جۇزىندەگى مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەردىڭ باسىم كوپشىلىگى قاشىقتان وقۋعا كوشتى. بۇل جۇمىستىڭ ءتاسىلى مەن مازمۇنىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋدە.

قاشىقتان وقىتۋ ءىسىن ۇيىمداستىرۋدا ۇكىمەتتىڭ جىبەرگەن قاتەلىكتەرىن جاقسى بىلەمىز.

اشىعىن ايتقاندا، ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى ءبىر ونلاين-پلاتفورما جوق. مۇعالىمدەر، وقۋشىلار جانە اتا-انالار كۇندىز-ءتۇنى «WhatsApp»-تان باس كوتەرمەيتىن بولدى.

تولىققاندى وقۋ ۇدەرىسى ءۇشىن قاجەتتى بارلىق فۋنكتسيالارى بار بىرىڭعاي ونلاين ءبىلىم بەرۋ پلاتفورماسىن شۇعىل ازىرلەۋ قاجەت.

دەگەنمەن، ساپالى ءبىلىم الۋ ءۇشىن ادەتتەگىدەي ساباققا قاتىسىپ، مۇعالىمدەرمەن جانە سىنىپتاستارمەن ارالاسۋدىڭ ورنى بولەك. سوندىقتان، سانيتارلىق تالاپتاردى ساقتاي وتىرىپ، ءبىلىم الۋدىڭ قالىپتاسقان ءداستۇرلى تاسىلىنە قايتا كوشۋدىڭ ءتارتىبىن ازىرلەگەن ءجون. بۇل، اسىرەسە، مەكتەپتەر ءۇشىن ماڭىزدى.

كۇندەلىكتى ماسەلەلەردى شەشۋمەن قاتار، بالالاردىڭ بارىنە بىردەي مۇمكىندىك تۋعىزۋ ءۇشىن جۇيەلى شارالار قابىلداۋ قاجەت. بالالارىمىز قاي جەردە تۇرسا دا، قانداي تىلدە وقىسا دا ساپالى ءبىلىم الۋى كەرەك.

ءبىلىم سالاسىنداعى باستى ماسەلەنىڭ ءبىرى – ۇستازدار جالاقىسىنىڭ ازدىعى.

مەن 2021 جىلدىڭ قاڭتار ايىنان باستاپ مۇعالىمدەردىڭ ەڭبەكاقىسىن 25  پايىزعا كوبەيتۋ جونىندە شەشىم قابىلدادىم. جالاقى مولشەرى الداعى ۋاقىتتا دا ارتا بەرەدى.

بۇل ماقساتقا الداعى ءۇش جىلدا قوسىمشا 1,2 تريلليون تەڭگە بولىنەدى.

نام نۋجنو رەشيت پروبلەمۋ ۆسەستوروننەگو رازۆيتيا رەبەنكا دو پوستۋپلەنيا ۆ شكولۋ. ستاۆليۋ زاداچۋ ك 2025 گودۋ وبەسپەچيت 100-پروتسەنتنىي وحۆات دەتەي دو 6 لەت دوشكولنىم ۆوسپيتانيەم ي وبۋچەنيەم.

سترويتەلستۆوم تولكو گوسۋدارستۆەننىح دەتسكيح سادوۆ ەتۋ زاداچۋ نە رەشيت. نۋجنو پريۆلەچ چاستنىي بيزنەس، نايتي نوۆىە فورمى پوددەرجكي، ۆكليۋچايا ۆاۋچەرنىي مەحانيزم فينانسيروۆانيا. روديتەلي سموگۋت ۆىبرات ليۋبوي دەتسكي ساد يلي شكولۋ، راسپلاتيتسيا تام ۆاۋچەروم وت گوسۋدارستۆا.

سپەتسياليستى وبوسنوۆاننو ۋتۆەرجدايۋت، چتو گوسۋدارستۆەننايا پوددەرجكا تولكو ودارەننىح شكولنيكوۆ موجەت ۋسيليت سوتسيالنۋيۋ ديستانتسيۋ مەجدۋ دەتمي. ەتو نەدوپۋستيمو.

ۆ سۆيازي س ەتيم گوسۋدارستۆو پوددەرجيت تاك نازىۆاەمىە «وبىچنىە» شكولى. ەتو تاكجە پوموجەت پرەودولەت رازرىۆ مەجدۋ گورودوم ي سەلوم ۆ سفەرە وبرازوۆانيا.

ۆ تسەلياح پوۆىشەنيا ۋروۆنيا گراموتنوستي گراجدان، يح تسيفروۆىح زناني پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ رازرابوتات كونتسەپتسيۋ نەپرەرىۆنوگو وبرازوۆانيا. ۆ ەتوم دوكۋمەنتە نۋجنو پرەدۋسموترەت اكتيۆنوە ۆنەدرەنيە التەرناتيۆنىح ۆاريانتوۆ نەفورمالنوگو وبرازوۆانيا، پريزنانيە رەزۋلتاتوۆ ساموستوياتەلنوگو وبۋچەنيا، سەرتيفيكاتسيۋ پروفەسسيونالنىح ناۆىكوۆ.

مى تاكجە دولجنى پەرەوريەنتيروۆات ۆسيۋ سيستەمۋ پروفەسسيونالنوگو وبرازوۆانيا نا فورميروۆانيە كومپەتەنتسي، ۆوسترەبوۆاننىح نا رىنكە ترۋدا.

ستاۆكا بۋدەت سدەلانا نا پودگوتوۆكۋ نوۆوي ۆولنى پرەدپرينيماتەلەي. پوەتومۋ پرەدمەت «وسنوۆى پرەدپرينيماتەلستۆا» دولجەن يزۋچاتسيا نا ۆسەح ۋروۆنياح وبرازوۆانيا – وت شكول دو ۆۋزوۆ.

نەوبحوديمو وبراتيت ساموە سەرەزنوە ۆنيمانيە نا سپورتيۆنىي، تۆورچەسكي پوتەنتسيال پودراستايۋششەگو پوكولەنيا.

ۆ ۋسلوۆياح دەفيتسيتا فينانسوۆىح سرەدستۆ نەت سمىسلا سودەرجات پروفەسسيونالنىە سپورتيۆنىە كلۋبى پولنوستيۋ زا گوسۋدارستۆەننىي سچەت. ميللياردى تەنگە يز بيۋدجەتا گوسۋدارستۆا ي كۆازيگوسكومپاني راسحودۋيۋتسيا نەەففەكتيۆنو.

پريوريتەت نۋجنو وتدات ماسسوۆومۋ سپورتۋ، فيزكۋلتۋرە ي، كونەچنو، دەتيام. ۆ كاجدوي وبلاستي، كرۋپنىح رايوننىح تسەنتراح سلەدۋەت وتكرىت سپورتيۆنىە سەكتسي.

ترەبۋەتسيا ۆوزوبنوۆيت دەياتەلنوست «دەتسكيح كرۋجكوۆ»، گدە پرەدستاۆيتەلي يۋنوگو پوكولەنيا موگلي بى پوستيگات ازى تۆورچەستۆا ي رەمەسلەننيچەستۆا.

سوۆرەمەننىە رەالي بىۆايۋت ناستولكو وپاسنىمي دليا دەتەي، چتو يح ەنەرگيۋ ي ليۋبوزناتەلنوست نۋجنو ناپراۆيت ۆ پراۆيلنوە رۋسلو. ۆەد دەتي ەتو بۋدۋششەە ناشەگو گوسۋدارستۆا.

رابوتۋ اكيموۆ بۋدەم وتسەنيۆات ي پو ەتومۋ كريتەريۋ.

نەسكولكو سلوۆ و كاچەستۆە ۆىسشەگو وبرازوۆانيا. ۆ پروشلوم گودۋ يا پورۋچيل زاكرىت ۋچەبنىە زاۆەدەنيا، زانيمايۋششيەسيا «پەچاتانيەم» ديپلوموۆ.

رابوتا يدەت ترۋدنو يز-زا سوپروتيۆلەنيا ۆلياتەلنىح ليتس، ۆوۆلەچەننىح ۆ پريبىلنىي وبرازوۆاتەلنىي بيزنەس. نو پروبلەمۋ نۋجنو رەشيت. پرەمەر-مينيستر دولجەن ۆزيات داننىي ۆوپروس نا وسوبىي كونترول.

عىلىم سالاسىن دامىتۋ تۋرالى دا ايتقىم كەلەدى.

بۇل ماسەلەدە بىزگە تىڭ كوزقاراس پەن جاڭا تاسىلدەر كەرەك، سونداي-اق، حالىقارالىق تاجىريبەگە ارقا سۇيەۋىمىز قاجەت.

ۇكىمەتكە جىل سايىن الەمنىڭ جەتەكشى عىلىمي ورتالىقتارىندا 500 عالىمنىڭ تاعىلىمدامادان ءوتۋىن قامتاماسىز ەتۋدى، سونداي-اق، «جاس عالىم» جوباسى اياسىندا زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ءۇشىن 1000 گرانت ءبولۋدى تاپسىرامىن.

عىلىمدى قارجىلاندىرۋدىڭ جانە قولداۋدىڭ ماڭىزدى كوزى – ءىرى كاسىپورىنداردىڭ، اسىرەسە شيكىزات سالاسىنداعى كومپانيالاردىڭ قاراجاتى.

تاپقان تابىستىڭ 1 پايىزىن عىلىم مەن تەحنولوگيانى دامىتۋعا بەرۋ تۋرالى قولدانىستاعى نورما تالاپتارى ساقتالماي وتىر. كوپ جاعدايدا بۇل قاراجات كومپانيالاردىڭ ىشىندە بولىنىسكە ءتۇسىپ كەتەدى.

ۇكىمەتكە وسى قاراجاتتى جيناقتاۋ ءىسىن ورتالىقتاندىرۋدى جانە ونىڭ بيۋدجەت ارقىلى جالپىۇلتتىق عىلىمي باسىمدىققا ساي ءبولىنۋىن قامتاماسىز ەتۋدى تاپسىرامىن.

ءىرى بيزنەس وكىلدەرى وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ عىلىمي قىزمەتىن قامقورلىققا السا، نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.

بىزگە ەلىمىزدى عىلىمي-تەحنولوگيالىق تۇرعىدان دامىتۋ جونىندەگى ارناۋلى باعدارلامالىق قۇجات قاجەت. ونىڭ باستى مىندەتى ۇلتتىق دەڭگەيدەگى ناقتى ماسەلەلەردى شەشۋگە عىلىمنىڭ الەۋەتىن پايدالانۋ بولماق.

 

VI. رازۆيتيە سيستەمى زدراۆووحرانەنيا

كريزيس، ۆىزۆاننىي پاندەميەي، ناس منوگومۋ ناۋچيل. ناپريمەر، تسەنيت ترۋد ۆراچا. ا ۆەد مەديتسينسكيە رابوتنيكي كوگدا-تو وكازاليس نا پەريفەري گوسۋدارستۆەننوگو ۆنيمانيا.

رازۋمەەتسيا، ۆاجنوست پروفەسسي ۆراچا دولجنا پودكرەپلياتسيا ي ماتەريالنو.

پورۋچايۋ پري بليجايشەم ۋتوچنەني بيۋدجەتا ۆىدەليت 150 ميللياردوۆ تەنگە نا ۆىپلاتۋ ستيمۋليرۋيۋششيح نادباۆوك مەديتسينسكيم رابوتنيكام زا ۆتوروە پولۋگوديە.

مى دەلاەم ەتو سەيچاس، ۆ پەريود كريزيسا، مى دولجنى دەلات ەتو ي نا سيستەمنوي وسنوۆە.

2023 جىلعا قاراي دارىگەرلەردىڭ جالاقىسى ەكونوميكاداعى ورتاشا جالاقىدان ەكى ەسە ارتىق بولادى.

ءدارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى شەشىلدى، بىراق وتاندىق فارماتسەۆتيكا سالاسىن اياعىنان تىك تۇرعىزۋ كەرەك. بارلىق نەگىزگى ءدارى-دارمەكتەر مەن مەديتسينا بۇيىمدارى قازاقستاندا وندىرىلۋگە ءتيىس. بۇل – ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى.

كەلەسى جىلدان باستاپ وسى باعىتتا ناقتى ناتيجە كۇتەمىن.

تاعى ءبىر ماسەلە – مەديتسينالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ.

جىل سوڭىنا دەيىن ەلىمىزدىڭ ايماقتارىندا 13 جاڭا جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسى سالىنادى.

ال، 2025 جىلعا قاراي دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا ارنالعان 20 زاماناۋي كوپسالالى نىسان پايدالانۋعا بەرىلەدى. بۇل – وسى ماقساتقا وراي 1,5 تريلليون تەڭگەگە جۋىق ينۆەستيتسيا تارتىلادى دەگەن ءسوز.

ەلباسىنىڭ باستاماسىمەن نۇر-سۇلتان جانە الماتى قالالارىندا 2  كوپسالالى مەديتسينالىق ورتالىق سالىنادى. بۇل ورتالىقتار ەلىمىزدىڭ بەتكە ۇستار مەكەمەلەرىنە اينالىپ، يننوۆاتسيالىق وسىمگە جانە قولدانبالى مەديتسينانىڭ دامۋىنا تىڭ سەرپىن بەرەتىن بولادى.

پراۆيتەلستۆۋ پرەدستويت كاردينالنو پەرەسموترەت پودحودى ك ورگانيزاتسي پەرۆيچنوي مەديتسينسكوي پوموششي.

ونا دولجنا ستات بولەە موبيلنوي ي دوستۋپنوي شيروكومۋ كرۋگۋ ناسەلەنيا، ۆ توم چيسلە سەلچانام.

سلەدۋەت پرينيات مەرى پو ۆوزروجدەنيۋ ترانسپورتنوي مەديتسينى دليا وتدالەننىح رەگيونوۆ.

چتوبى سوزدات ەففەكتيۆنوە سەلسكوە زدراۆووحرانەنيە ۆ تەچەنيە ترەح لەت پونادوبيتسيا وبەسپەچيت ۆسە سەلسكيە ناسەلەننىە پۋنكتى فەلدشەرسكو-اكۋشەرسكيمي پۋنكتامي ي ۆراچەبنىمي امبۋلاتوريامي.

پاندەميا وسترو پوستاۆيلا ۆوپروس و پودگوتوۆكە دوكتوروۆ رەدكيح سپەتسيالنوستەي: ەپيدەميولوگوۆ، ينفەكتسيونيستوۆ، رەانيماتولوگوۆ، پۋلمونولوگوۆ، كارديولوگوۆ.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ سوستاۆيت دولگوسروچنىي (موجەت بىت نا 10 لەت) پروگنوز وبەسپەچەنيا كادرامي مەديتسينسكيح ۋچرەجدەني.

مەرى پو دالنەيشەمۋ رازۆيتيۋ ناتسيونالنوگو زدراۆووحرانەنيا پوزۆوليات پولنوستيۋ وسناستيت نەوبحوديمىم وبورۋدوۆانيەم ۆسە مەديتسينسكيە ورگانيزاتسي، نا 50% وبنوۆيت كوەچنىي فوند، زامەنيت ۋستارەۆشۋيۋ ينفراسترۋكتۋرۋ، دوۆەستي وجيداەمۋيۋ پرودولجيتەلنوست جيزني دو 75 لەت.

 

VII. ەكولوگيا ي زاششيتا بيورازنووبرازيا

وحرانا وكرۋجايۋششەي سرەدى ي ەكولوگيچەسكوە رازۆيتيە ۆىحوديات نا پەرۆىي پلان كازاحستانسكوي پوۆەستكي دنيا.

ەتيم ۆوپروسوم زانيماەتسيا ۆەس تسيۆيليزوۆاننىي مير، ي نام نەگوجە وستاۆاتسيا ۆ ستورونە وت ماگيسترالنوي تەندەنتسي.

رازرابوتان پروەكت نوۆوگو ەكولوگيچەسكوگو كودەكسا، پريزۆاننىي رەشيت تسەلىي رياد سيستەمنىح پروبلەم. پروشۋ پارلامەنت راسسموترەت ي پرينيات ەتوت ۆاجنىي دوكۋمەنت دو كونتسا گودا.

پراۆيتەلستۆۋ پورۋچايۋ پريستۋپيت ك رەاليزاتسي پراكتيچەسكيح مەر پو ۋلۋچشەنيۋ ەكولوگيچەسكوي سيتۋاتسي. سلەدۋەت ۋتۆەرديت دولگوسروچنىە پلانى سوحرانەنيا ي راتسيونالنوگو يسپولزوۆانيا بيولوگيچەسكوگو رازنووبرازيا.

ۆ تەچەنيە پياتي لەت بۋدەت وسۋششەستۆلەنا پوسادكا بولەە 2 ميللياردوۆ دەرەۆەۆ ۆ لەسنوم فوندە ي 15 ميلليونوۆ – ۆ ناسەلەننىح پۋنكتاح. ەتا اكتسيا پريۆەدەت ك ماسشتابنومۋ وزەلەنەنيۋ ناشەي سترانى. وسترو ستويت ۆوپروس ناراششيۆانيا زەلەنوگو پوياسا ۆوكرۋگ ستوليتسى.

زاكونوداتەلنو ي نورماتيۆنو نۋجنو زاششيتيت ناتسيونالنىە پاركي ي درۋگيە پريرودنىە بوگاتستۆا كازاحستانا، ۋجەستوچيت ۋگولوۆنوە ي ادمينيستراتيۆنوە پرەسلەدوۆانيە گراجدان، سوۆەرشايۋششيح پراۆونارۋشەنيا ۆ ەتوي سفەرە.

نەوبحوديمو ۋدەليت دولجنوە ۆنيمانيە ەكولوگيچەسكومۋ ۆوسپيتانيۋ پودراستايۋششەگو پوكولەنيا ۆ شكولاح ي ۆۋزاح. ەكولوگيچەسكۋيۋ اكتسيۋ «Birge – taza Qazaqstan»، پريزۆاننۋيۋ ۋكرەپيت ەكولوگيچەسكيە تسەننوستي ۆ وبششەستۆە، سلەدۋەت پروۆوديت نا سيستەماتيچەسكوي وسنوۆە.

ۆاجنايا زاداچا – اكتيۆنوە رازۆيتيە كۋلتۋرى ەكولوگيچەسكوگو تۋريزما ۆنۋتري سترانى.

ۆ سرەدنەسروچنوي پەرسپەكتيۆە روست ەكونوميكي دولجەن ستانوۆيتسيا ۆسە بولەە «زەلەنىم». پوەتومۋ ۋجە سەيچاس سلەدۋەت زالوجيت وسنوۆۋ دليا گلۋبوكوي دەكاربونيزاتسي.

پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ ۆ سوترۋدنيچەستۆە س ناۋچنىم وبششەستۆوم ي چاستنىم سەكتوروم رازرابوتات پاكەت پرەدلوجەني پو «زەلەنومۋ روستۋ».

پراۆيتەلستۆۋ سوۆمەستنو س گراجدانسكيم سەكتوروم پرەدستويت تاكجە رازرابوتات زاكونوپروەكت «و زاششيتە جيۆوتنىح». وتنوشەنيە ك جيۆوتنىم ياۆلياەتسيا مەريلوم تسيۆيليزوۆاننوستي ليۋبوگو گوسۋدارستۆا، ا ۋ ناس س ەتيم دالەكو نە ۆسە ۆ پوريادكە.

 

VIII. ادىلەتتى مەملەكەت ازاماتتاردىڭ مۇددەسىن قورعاۋ جولىندا

زاڭ ۇستەمدىگى ورنىقپاسا جانە ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك بەرىلمەسە، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدىڭ بىردە-ءبىر مىندەتى تابىستى جۇزەگە اسىرىلمايدى.

«حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» – بۇل، شىن مانىسىندە، «ادىلەتتى مەملەكەت» قۇرۋ تۇجىرىمداماسى.

ازاماتتاردىڭ ماسەلەلەرىن تىڭداپ، كورىپ قانا قويۋ جەتكىلىكسىز. ەڭ باستىسى – دۇرىس جانە ءادىل شەشىم شىعارۋ قاجەت.

ازاماتتار مۇددەسىنە قىزمەت ەتەتىن مەملەكەتتىڭ جاڭا ستاندارتتارىن ازىرلەۋ ءۇشىن كوپ جۇمىس اتقارۋىمىز كەرەك. وسى تۇرعىدا قۇقىق قورعاۋ جانە سوت جۇيەلەرىنە نەگىزگى ءرول جۇكتەلەدى. بۇل سالاعا رەفورما اسا قاجەت.

رەالنوست سترەميتەلنو مەنياەتسيا. چەم بولشە سيلوۆىە سترۋكتۋرى بۋدۋت پولاگاتسيا نا پەرەدوۆىە مەتودى رابوتى، تەم بولشە ۋ نيح شانسوۆ ۆپيساتسيا ۆ كونتەكست مەجدۋنارودنوي پراكتيكي.

نىنەشنيايا سيتۋاتسيا ۆ سترانە پرەدياۆلياەت نوۆىە ترەبوۆانيا ك پراۆووحرانيتەلنىم ورگانام، كوتورىە دولجنى يدتي ناۆسترەچۋ زاپروسام گراجدان.

ودناكو ۆ رابوتە پراۆووحرانيتەلنوي سيستەمى ۆ سيلۋ ينەرتسي پروشلوگو پو-پرەجنەمۋ پرەوبلاداەت وبۆينيتەلنىي ۋكلون. نەرەدكي سلۋچاي، كوگدا گراجدانە نەوبوسنوۆاننو ۆوۆلەكايۋتسيا ۆ وربيتۋ ۋگولوۆنوگو پرەسلەدوۆانيا.

وپەراتيۆنىە سوترۋدنيكي، ۆىياۆليايۋششيە پرەستۋپلەنيا، ي سلەدوۆاتەلي، پرينيمايۋششيە پروتسەسسۋالنىە رەشەنيا، رابوتايۋت ۆ پودچينەني ۋ ودنيح ي تەح جە ناچالنيكوۆ، دليا كوتورىح گلاۆنوي زاداچەي ياۆلياەتسيا راسكرىتيە پرەستۋپلەنيا ي ناپراۆلەنيە دەلا ۆ سۋد. نو پراۆا ي سۆوبودى گراجدان نە دولجنى سترادات ۆ ۋگودۋ پوكازاتەليام.

چتو كاساەتسيا پروكۋرورسكوگو نادزورا، تو ون نوسيت زاپوزدالىي حاراكتەر. پروكۋرورى زناكومياتسيا س وبستوياتەلستۆامي دەل تولكو پەرەد ناپراۆلەنيەم ۆ سۋد.

سلەدۋەت مودەرنيزيروۆات ۋگولوۆنۋيۋ سفەرۋ پو پريمەرۋ رازۆيتىح ستران وەسر. نام نۋجنا مودەل، وبەسپەچيۆايۋششايا سۆوەۆرەمەننۋيۋ زاششيتۋ پراۆ گراجدان ي وتۆەچايۋششايا ۆىسوكيم مەجدۋنارودنىم ستاندارتام. سچيتايۋ نەوبحوديمىم ۆنەدريت ۆ كازاحستانە ترەحزۆەننۋيۋ مودەل س چەتكيم رازدەلەنيەم پولنوموچي.

پوليتسيا دولجنا ۆىياۆليات پرەستۋپلەنيا، ۋستاناۆليۆات پريچاستنىح ليتس، سوبيرات ي زاكرەپليات ۋليكي.

پروكۋرور وبيازان داۆات نەزاۆيسيمۋيۋ وتسەنكۋ سوبراننىم دوكازاتەلستۆام، پرەسەكات نارۋشەنيا پراۆ گراجدان، نە دوپۋسكات ۆوۆلەچەنيا دوبروسوۆەستنىح گراجدان ۆ ۋگولوۆنىي پروتسەسس، پوددەرجيۆات وبۆينەنيە ۆ سۋدە.

سۋد بۋدەت راسسماتريۆات جالوبى نا دەيستۆيا ورگانوۆ ي ۆىنوسيت وكونچاتەلنىي ۆەرديكت پو دەلۋ.

تاكوي پودحود ۋكرەپيت سيستەمۋ سدەرجەك ي پروتيۆوۆەسوۆ، سوزداست نا كاجدوم ەتاپە ەففەكتيۆنىە فيلترى.

ەششە راز پودچەركيۆايۋ: زاكوننوست ي سپراۆەدليۆوست دولجنى بىت وبەسپەچەنى پو ۋمولچانيۋ. نۋجنو پومنيت، چتو وت وشيبوك ۆ ۋگولوۆنىح دەلاح زاۆيسيات سۋدبى ليۋدەي.

پو ۋگولوۆنىم دەلام ۋجە س 2021 گودا سلەدۋەت زاكونوداتەلنو ۆوزلوجيت نا پروكۋرورا وبيازاننوست سوگلاسوۆانيا كليۋچەۆىح پروتسەسسۋالنىح رەشەني، زاتراگيۆايۋششيح پراۆا ي سۆوبودى چەلوۆەكا.

ۆاجنو وبەسپەچيت ستابيلنوست ۋگولوۆنوگو ي ۋگولوۆنو-پروتسەسسۋالنوگو زاكونوداتەلستۆا.

ەگو چاستىە كوررەكتيروۆكي وتريتساتەلنو ۆليايۋت نا پراۆوپريمەنەنيە ي نە پوزۆوليايۋت نارابوتات ەدينووبرازنۋيۋ سلەدستۆەننۋيۋ ي سۋدەبنۋيۋ پراكتيكۋ.

رەشەنيا، كاسايۋششيەسيا پريمەنەنيا زاكونوداتەلستۆا، زاچاستۋيۋ پرينيمايۋتسيا بەز نادلەجاششەگو اناليزا ي پروگنوزيروۆانيا، يسحوديا يز ۋدوبستۆا پراۆوپريمەنيتەلەي. پوەتومۋ پرەدستويت ۆىرابوتات نوۆىە پونياتيا «ادمينيستراتيۆنوگو» ي «ۋگولوۆنوگو» پراۆونارۋشەني. وبششەستۆۋ ي يۋريديچەسكوي وبششەستۆەننوستي ستانەت پونياتنوي لوگيكا ۋستانوۆلەنيا ناكازانيا زا پراۆونارۋشەنيا.

ۆو ۆسەم پروگرەسسيۆنوم ميرە ينستيتۋت پوليتسي رازۆيۆاەتسيا نا وسنوۆە سەرۆيسنوي مودەلي. مى توجە زاياۆيلي و پەرەحودە نا تاكۋيۋ مودەل، نو پوكا رابوتا پريۆەلا تولكو ك فراگمەنتارنىم رەزۋلتاتام.

نازرەلا بولەە تسەلوستنايا رەفورما مەستنوي پوليتسەيسكوي سلۋجبى پو پرينتسيپۋ «پوليتسي شاگوۆوي دوستۋپنوستي»، گدە كليۋچەۆايا رول وتۆوديتسيا ۋچاستكوۆومۋ ينسپەكتورۋ.

سلەدۋەت زاكونوداتەلنو پوۆىسيت ستاتۋس ۋچاستكوۆوگو ينسپەكتورا، پرەدوستاۆيت ەمۋ ۆسە ۆوزموجنوستي دليا پرودۋكتيۆنوي رابوتى. ون دولجەن بىت ۋزناۆاەمىم، دوستۋپنىم، اۆتوريتەتنىم دليا گراجدان، اكتيۆنو زاششيششات يح پراۆا.

ۆاجنو ناۋچيت سوترۋدنيكوۆ پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ ۆەستي وتكرىتىي ديالوگ س ليۋدمي. ەتو ناپراۆلەنيە دولجنو ستات پريوريتەتنىم ۆ سيستەمە پودگوتوۆكي ي پودبورا كادروۆ.

منوگو گوۆوريتسيا و رازۆيتي سيستەم ۆيدەونابليۋدەنيا، نو پري ەتوم پومەششەنيا ساميح پراۆووحرانيتەلنىح ورگانوۆ زاچاستۋيۋ تاك ي وستايۋتسيا «سلەپىمي» زونامي.

پورۋچايۋ ۆۆەستي سپلوشنوە ۆيدەونابليۋدەنيە ۆ پەنيتەنتسيارنىح ۋچرەجدەنياح، سلۋجەبنىح پومەششەنياح پوليتسي.

سترۋكتۋرۋ مينيستەرستۆا ۆنۋترەننيح دەل ترەبۋەتسيا پەرەسموترەت، وسۆوبوديۆ ەگو وت نەپروفيلنىح فۋنكتسي، چتو پوۆىسيت ەففەكتيۆنوست رابوتى ەتوگو ۆاجنوگو ۆەدومستۆا.

ۋچيتىۆايا، چتو مى ۆستۋپيلي ۆ ەپوحۋ پريرودنىح ي تەحنوگەننىح كاتاستروف، پولاگايۋ نەوبحوديمىم ۆوسسوزدات مينيستەرستۆو پو چرەزۆىچاينىم سيتۋاتسيام.

پروبلەمى يمەيۋتسيا ي ۆ رابوتە پو پروفيلاكتيكە پرەستۋپنوستي. نۋجنو پەرەوريەنتيروۆات نادزور پروكۋراتۋرى نا ەففەكتيۆنوە رەشەنيە پروبلەم، س كوتورىمي وبراششايۋتسيا گراجدانە ي بيزنەس.

ۋ ناس تاك پوۆەلوس، چتو ستويت پوياۆيتسيا نا گوريزونتە سوليدنومۋ ينۆەستورۋ، سيلوۆىە ي كونتروليرۋيۋششيە ورگانى تۋت جە سبەگايۋتسيا ەگو پروۆەريات.

پراۆيتەلستۆۋ ي پارلامەنتۋ پرەدستويت زاكونوداتەلنو وگراديت بيزنەس وت چرەزمەرنوگو ۆمەشاتەلستۆا سيلوۆىح سترۋكتۋر.

ترەبۋيۋت پەرەسموترا دەيستۆۋيۋششيە پوروگي پريۆلەچەنيا بيزنەسا ك ۋگولوۆنوي وتۆەتستۆەننوستي زا نالوگوۆىە پراۆونارۋشەنيا.

ليۋبىە سلەدستۆەننىە دەيستۆيا ۆ وتنوشەني زارەگيستريروۆاننىح پرەدپرينيماتەلەي موگۋت وسۋششەستۆلياتسيا تولكو س سانكتسي سۋدا يلي پروكۋرورا. نادو راسسموترەت ي تاكوي ۆاريانت.

ۆاجنىي كريتەري پراۆوۆوگو گوسۋدارستۆا – بەسپريستراستنوە ي سپراۆەدليۆوە پراۆوسۋديە.

سۋد دولجەن بىت سوستيازاتەلنىم، ا سۋديا – سۆوبودنىم وت ستورونى وبۆينەنيا. دليا ەتوگو نەوبحوديمو وبەسپەچيت راۆەنستۆو ادۆوكاتا ي پروكۋرورا.

ۋكرەپلەنيە دوۆەريا وبششەستۆا ك سۋدام دولجنو ستات پريوريتەتنوي تسەليۋ. ەە دوستيجەنيە ۆوزموجنو تولكو سوۆمەستنىمي ۋسيليامي گوسۋدارستۆا ي ساموگو سۋدەيسكوگو كورپۋسا.

سۋدەبنايا سيستەما نە موجەت بىت زامكنۋتوي كورپوراتسيەي. ۆىسشەمۋ سۋدەبنومۋ سوۆەتۋ ي ۆەرحوۆنومۋ سۋدۋ سلەدۋەت اكتيۆيزيروۆات رابوتۋ پو پريۆلەچەنيۋ ك وتپراۆلەنيۋ پراۆوسۋديا نوۆىح پروفەسسيونالنىح كادروۆ.

سۋدەبنايا سيستەما نۋجداەتسيا ۆ سپەتسياليستاح ۆ وبلاستي نالوگووبلوجەنيا، نەدروپولزوۆانيا، ينتەللەكتۋالنوي سوبستۆەننوستي، كورپوراتيۆنوگو پراۆا.

وتبور سۋدەي دولجەن سوپروۆوجداتسيا وسۆەششەنيەم ۆ سمي، چتوبى وبششەستۆو زنالو، زا كاكيە زاسلۋگي تە يلي ينىە كانديداتى بىلي پرينياتى نا رابوتۋ.

نۋجنو رازۆيۆات ي التەرناتيۆنىە سپوسوبى رازرەشەنيا سپوروۆ، چتو پوزۆوليت ناحوديت كومپروميسسى بەز ۋچاستيا گوسۋدارستۆا. تاكيە ينستيتۋتى حوروشو پوكازالي سەبيا ۆ رازۆيتىح ستراناح.

پوچتي دەسيات لەت نازاد مى پرينيالي زاكون «و مەدياتسي». نو دو ناستوياششەگو ۆرەمەني ني ودين گوسۋدارستۆەننىي ورگان نە زانيماەتسيا ەگو رازۆيتيەم، ۆنياتنايا گوسۋدارستۆەننايا پوليتيكا وتسۋتستۆۋەت.

داننوە پولوجەنيە دەل سلەدۋەت يسپراۆيت.

پري ادمينيستراتسي پرەزيدەنتا سوزداەتسيا پرەدستاۆيتەلنايا كوميسسيا پو رەفورمە پراۆووحرانيتەلنوي ي سۋدەبنوي سيستەمى.

سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس بارىنشا جۇيەلى سيپات الۋدا. جەمقورلىقتىڭ پايدا بولۋ سەبەپتەرىنە كوبىرەك نازار اۋدارىلىپ، الدىن الۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.

ەندى جەمقورلىققا اپاراتىن فاكتورلاردى انىقتاۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگاندار مەن كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ نورماتيۆتىك اكتىلەرى مەن جۇمىس ۇدەرىسىنە جەمقورلىققا قارسى كۇرەس تۇرعىسىنان ارنايى تالداۋ جۇرگىزگەن ءجون.

سونىمەن قاتار، سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەس جاۋاپقا تارتىلۋدان قورىققان شەنەۋنىكتەردى دەربەستىك، باستاماشىلدىق جانە جەدەل ارەكەت ەتۋ قاسيەتتەرىنەن ايىرماۋعا ءتيىس.

ءبىز مەملەكەتتىك باقىلاۋعا بالاما رەتىندەگى قوعامدىق باقىلاۋ ينستيتۋتىن قولداي وتىرىپ، ءتيىستى قۇقىقتىق نەگىز قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك.

مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردىڭ قوعام الدىنداعى اشىقتىعىن جانە ەسەپتىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە جول اشاتىن «قوعامدىق باقىلاۋ تۋرالى» زاڭدى ازىرلەپ، قابىلداۋدى تاپسىرامىن.

قوعامدىق كەڭەستەردىڭ ءرولىن ارتتىرا ءتۇسۋ كەرەك. ولاردى ساتىپ الۋدى ۇيىمداستىراتىن كوميسسيالاردىڭ جۇمىسىنا تارتۋ قاجەت. سونداي-اق، كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا قوعامدىق كەڭەستەر قۇرۋ مۇمكىندىگىن قاراستىرۋ كەرەك. پارلامەنت قاراۋىنداعى ءتيىستى زاڭ جوباسىن جىل اياعىنا دەيىن قابىلداعان ءجون.

سونىمەن قاتار، قوعامدىق كەڭەستەردىڭ قۇرامىنا ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپ وكىلدەرىن كەڭىنەن تارتۋ قاجەت. مىسالى، ءبىز مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامدار وسىنداي ۇيىمداردىڭ جۇمىسىنا ارالاسىپ، ءوز ۇندەرىن جەتكىزۋى ءۇشىن قولايلى جاعداي جاساۋىمىز كەرەك.

ولار ارقاشان مەملەكەتتىڭ ەرەكشە نازارىندا بولۋعا ءتيىس.

كۆازيمەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ قارجى-شارۋاشىلىق قىزمەتىن، بيۋدجەت قاراجاتىن پايدالانۋ جونىندەگى مالىمەتتەردى جانە باسقا دا قۇندى دەرەكتەردى بۇكىل قوعامعا قولجەتىمدى ەتۋ ءۇشىن بىرىڭعاي اقپاراتتىق رەسۋرس قۇرۋ اسا ماڭىزدى بولىپ وتىر.

مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ شەشىمى جونىندەگى اقپاراتتىڭ اشىقتىعى ازاماتتىق قوعاممەن سىندارلى ديالوگ ورناتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.

اقپاراتقا قول جەتكىزۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى زاڭ جوباسىن مۇمكىندىگىنشە وسى سەسسيانىڭ اياعىنا دەيىن قابىلداۋ كەرەك.

سونداي-اق، سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەستىڭ جاڭا تاسىلدەرىن ەنگىزگەن ءجون دەپ سانايمىن.

2021 جىلدان باستاپ مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ، دەپۋتاتتاردىڭ، سۋديالاردىڭ شەتەل بانكتەرىندە ەسەپشوتقا يە بولۋى، قولما-قول اقشا جانە باعالى زاتتار ساقتاۋىنا قاتىستى جەمقورلىقپەن كۇرەس اياسىندا جاڭا شەكتەۋلەر ەنگىزۋ كەرەك.

مەملەكەتتىك قىزمەتشىنىڭ نەمەسە كۆازيمەملەكەتتىك مەكەمە باسشىسىنىڭ قوس ازاماتتىعى انىقتالعان جاعدايدا ولار قىزمەتىنەن بوساتىلادى.

قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ، سۋديالاردىڭ، پارا بەرۋشىلەردىڭ جانە پاراقورلىققا دەلدال بولعانداردىڭ سىبايلاس جەمقورلىعى ءۇشىن جازانى قاتايتۋ تۇرعىسىنان قىلمىستىق كودەكسكە وزگەرىستەر ەنگىزۋ كەرەك.

سىبايلاس جەمقورلىققا قاتىستى قىلمىس جاساعاندارعا شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ شاراسى قولدانىلمايدى.

جەمقورلىقپەن ۇستالعانداردىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتە جانە كۆازيمەملەكەتتىك سەكتوردا جۇمىس ىستەۋىنە ءومىر بويى تىيىم سالاتىن قاعيدا قاتاڭ ساقتالۋى كەرەك.

ءبىز سىبايلاس جەمقورلىق دەرەكتەرى تۋرالى حابارلاعان ادامداردى زاڭ جۇزىندە قورعايتىن جۇيە قالىپتاستىرۋىمىز قاجەت.

كريتيچەسكي ۆاجنو پرينيات نوۆىە مەرى پو زاششيتە پراۆ چەلوۆەكا.

دليا مەنيا ەتا پروبلەما ياۆلياەتسيا پريوريتەتنوي.

كاك ي ۆەس مير، كازاحستان توجە ستولكنۋلسيا س نەزاششيششەننوستيۋ گراجدان وت تراۆلي ۆ ينتەرنەتە. ۆ پەرۆۋيۋ وچەرەد وت ەتوگو سترادايۋت دەتي. وني وسوبەننو وسترو ۆوسپرينيمايۋت ينتەرنەت-تراۆليۋ، كوتورايا، ك سوجالەنيۋ، پريۆوديت ك پەچالنىم پوسلەدستۆيام.

پريشلو ۆرەميا پرينيات زاكونوداتەلنىە مەرى پو زاششيتە گراجدان، وسوبەننو دەتەي، وت كيبەربۋللينگا. نۋجنو ۋسيليت ي درۋگيە مەرى پو زاششيتە پراۆ دەتەي، ۆ چاستنوستي پريسوەدينيتسيا ك فاكۋلتاتيۆنومۋ پروتوكولۋ ك كونۆەنتسي و پراۆاح رەبەنكا، كاسايۋششەمۋسيا پروتسەدۋرى سووبششەني.

اكتۋالنىم وستاەتسيا ي ۆوپروس سوۆەرشەنستۆوۆانيا ناتسيونالنوگو زاكونوداتەلستۆا پو بوربە س پىتكامي.

ەتوت دوكۋمەنت، ۋستاناۆليۆايۋششي ۋگولوۆنۋيۋ وتۆەتستۆەننوست زا پىتكي، نۋجنو پريۆەستي ۆ سووتۆەتستۆيە س پولوجەنيامي مەجدۋنارودنوي كونۆەنتسي پروتيۆ پىتوك ي درۋگيح جەستوكيح، بەسچەلوۆەچنىح دەيستۆي.

ۆ ناشەي پوۆەستكە دنيا ناحوديتسيا ي بوربا س تورگوۆلەي ليۋدمي. زدەس كازاحستان ۆ گلازاح مەجدۋنارودنوگو سووبششەستۆا ۆىگلياديت نەۆاجنو.

پراۆووحرانيتەلنىم ورگانام پرەدستويت ۋلۋچشيت پروتسەدۋرۋ راسسلەدوۆاني تاكيح پرەستۋپلەني. وني دولجنى ستروگو ناكازىۆاتسيا ۆ سۋدەبنوم پوريادكە.

داننايا ۆاجنايا زاداچا ترەبۋەت سكووردينيروۆاننىح دەيستۆي گوسورگانوۆ.

نادەيۋس نا سكوروە پرينياتيە سووتۆەتستۆۋيۋششيح زاكونوۆ ۆ پارلامەنتە.

 

IX. تسيفروۆيزاتسيا – بازوۆىي ەلەمەنت ۆسەح رەفورم

تسيفروۆيزاتسيا – ەتو نە سلەدوۆانيە مودنوي تەندەنتسي، ا كليۋچەۆوي ينسترۋمەنت دوستيجەنيا ناتسيونالنوي كونكۋرەنتوسپوسوبنوستي.

پرەجدە ۆسەگو، پرەدستويت ۋسترانيت تسيفروۆوە نەراۆەنستۆو، وبەسپەچيت ماكسيمالنىي دوستۋپ ك ينتەرنەتۋ ي كاچەستۆەننوي سۆيازي ۆسەح گراجدان.

سەگودنيا ەتو تاكايا جە بازوۆايا پوترەبنوست، كاك دوروگي ي ەلەكتريچەستۆو.

دەتي يز سوتسيالنو ۋيازۆيمىح سەمەي دولجنى بىت وبەسپەچەنى كومپيۋتەرنوي تەحنيكوي ي كاچەستۆەننىم ينتەرنەتوم. دو كونتسا ەتوگو گودا كاجدوە سەلو س ناسەلەنيەم بولەە 250 چەلوۆەك پولۋچيت دوستۋپ ۆ ينتەرنەت.

مى ۆيديم، س كاكيمي پروبلەمامي ستالكيۆايۋتسيا ليۋدي پري نازناچەني پەنسي ي پوسوبي. ۆوروح بۋماگ، حوجدەنيە پو مۋكام.

نەوبحوديمو پولنوستيۋ وتسيفروۆات ەتي پروتسەسسى. «بەگات» دولجنى «داننىە»، ا نە ليۋدي.

نۋجنو سترەميتسيا ك وتكازۋ وت يسپولزوۆانيا بۋماگي ۆ مەجۆەدومستۆەننوم ۆزايمودەيستۆي ي پري وبششەني س گراجدانامي.

پورۋچايۋ دو كونتسا گودا وتمەنيت نايبولەە ۆوسترەبوۆاننىە سپراۆكي ي بۋماجنىە پودتۆەرجدەنيا، وبەسپەچيت تسيفروۆوە پودتۆەرجدەنيە ينفورماتسي.

پولوجيتەلنايا پراكتيكا ۋجە يمەەتسيا پو ادرەسنوي، يمۋششەستۆەننوي ي درۋگيم پودوبنىم سپراۆكام.

ۋدوستوۆەرەنيا ليچنوستي، ديپلومى، پراۆا دولجنى پرينيماتسيا گوسورگانامي ۆ ەلەكتروننوم ۆيدە.

دليا ۋپروششەنيا ۆزايمودەيستۆيا ناسەلەنيا س ەلەكتروننىمي سەرۆيسامي سلەدۋەت شيروكو پريمەنيات بيومەتريۋ نا ۋروۆنە گوسۋدارستۆەننىح ۋسلۋگ ي ۆ چاستنوم بيزنەسە.

رابوتا س «داننىمي» دولجنا ۆىيتي نا نوۆىي ۋروۆەن. وبەسپەچەنيە ەدينوي سيستەمى باز داننىح، يح دالنەيشەە رازۆيتيە – ودنا يز گلاۆنىح زاداچ پراۆيتەلستۆا.

پوكا ەتا رابوتا نە ۆىستروەنا دولجنىم وبرازوم، ۆ توم چيسلە يز-زا دومينيروۆانيا ۆ IT-وتراسلي ريادا گوسۋدارستۆەننىح ي اففيليروۆاننىح س نيمي كومپاني.

مينيستەرستۆا ي اكيماتى توجە يمەيۋت ينفورماتسيوننو-اناليتيچەسكيە يلي IT-سترۋكتۋرى، كوتورىە زاششيششايۋت تولكو ۋزكوۆەدومستۆەننىە ينتەرەسى ۆ ۋششەرب وبششەي ستراتەگي.

رازۆيتيە رىنكا IT, ينجينيرينگوۆىح ي درۋگيح ۆىسوكوتەحنولوگيچنىح ۋسلۋگ – ەتو نە تولكو سوزدانيە دوباۆلەننوي ستويموستي ي رابوچيح مەست ۆنۋتري سترانى، ۆسە بولشە ۆوزموجنوستەي پوياۆلياەتسيا ي دليا ەكسپورتا تاكيح ۋسلۋگ زا رۋبەج. ۆاجنو راسكرىت داننىي پوتەنتسيال.

پەرسپەكتيۆنىم ناپراۆلەنيەم ۆيديتسيا ۆزايمودەيستۆيە IT-وتراسلي س ناتسيونالنىم بيزنەسوم.

كرۋپنىە گوسۋدارستۆەننىە ي چاستنىە كومپاني تراتيات دەسياتكي ميللياردوۆ تەنگە نا رازرابوتكي ي پريلوجەنيا ينوستراننىح يگروكوۆ.

پراۆيتەلستۆۋ سلەدۋەت نالاديت ۆزايموۆىگودنوە سوترۋدنيچەستۆو مەجدۋ پرومىشلەننوستيۋ ي IT-وتراسليۋ. ەتو پوزۆوليت سفورميروۆات تسيفروۆىە تەحنولوگيچەسكيە پلاتفورمى، كوتورىە موگۋت ستات دۆيجۋششەي سيلوي تسيفروۆوي ەكوسيستەمى كاجدوي وتراسلي.

مى پرينيالي زاكونى، پوزۆوليايۋششيە كازاحستانۋ ستات ودنيم يز مەجدۋنارودنىح حابوۆ پو وبرابوتكە ي حرانەنيۋ «داننىح». تولكو زا پروشلىي گود ۆ تسيفروۆوي ماينينگ بىلو پريۆلەچەنو بولەە 80 ميللياردوۆ تەنگە ينۆەستيتسي. نو وستاناۆليۆاتسيا نا ەتوم نەلزيا، سلەدۋەت پريۆلەكات ۆ سترانۋ ميروۆىح تسيفروۆىح گيگانتوۆ. يناچە ەتو سدەلايۋت درۋگيە گوسۋدارستۆا.

ۆ تەچەنيە پياتي لەت نۋجنو دوۆەستي وبەم ينۆەستيتسي ۆ ەتۋ وتراسل دو 500 ميللياردوۆ تەنگە.

 

ح. ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتى باسقارۋ ىسىنە قاتىسۋى

ءبىز «حالىق ۇنىنە قۇلاق اساتىن مەملەكەت» قۇرۋدى قولعا الدىق. بۇعان دەيىن ايتقانىمداي، بۇل – مەملەكەتتىك ورگاندار تەك ازاماتتاردىڭ كۇندەلىكتى ماسەلەسىنە بايلانىستى جاۋاپ قاتۋى ءتيىس دەگەن ءسوز ەمەس. بۇل، ەڭ الدىمەن، بيلىك پەن قوعام اراسىنداعى تۇراقتى ديالوگ.

ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى ازاماتتىق ديالوگتى دامىتۋ ىسىنە تىڭ سەرپىن بەردى. كەڭەس ەلىمىزدەگى جالپىۇلتتىق ديالوگ ۇدەرىسىن ورنىقتىرىپ، ءوز ميسسياسىن ورىندادى. سونىڭ ناتيجەسىندە ساياسي رەفورمالار توپتاماسى جۇزەگە اسىرىلۋدا.

اتاپ ايتقاندا، «بەيبىت جينالىستاردى ۇيىمداستىرۋ جانە وتكىزۋ ءتارتىبى تۋرالى» دەموكراتيالىق تۇرعىدان مۇلدە جاڭا زاڭ قابىلداندى. «ساياسي پارتيالار تۋرالى»، «سايلاۋ تۋرالى»، «پارلامەنت جانە ونىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭدارعا وزگەرىستەر ەنگىزىلدى.

سونداي-اق، قىلمىستىق كودەكستىڭ 130-شى بابىن قىلمىس ساناتىنان الىپ تاستاۋ جانە 174-ءشى بابىن ىزگىلەندىرۋ ءۇشىن وزگەرىستەر قابىلداندى.

جۇمىستى ساپالى ءارى جەدەل اتقارعانى ءۇشىن پارلامەنتكە ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن.

بۇل – ساياسي سالاداعى رەفورمالارىمىزدىڭ باستاماسى عانا. ونى جاڭعىرتۋ ءىسى جالعاسا بەرەدى. مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بارلىق دەرلىك ينستيتۋتتارىن رەفورمالاۋ كەرەك.

جاڭعىرتۋدىڭ نەگىزگى ماقساتى – تۇتاس مەملەكەتتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ.

ەگەر ازاماتتارىمىزدىڭ ءال-اۋقاتىن شىن مانىندە جاقسارتقىمىز كەلسە، ولاردىڭ وزدەرىن وسى ىسكە بەلسەندى تۇردە تارتقان ءجون. الداعى ساياسي رەفورمالاردىڭ بارلىعى حالىقتى مەملەكەت باسقارۋ ىسىنە كەڭىنەن قاتىستىرۋعا باعىتتالۋى كەرەك.

مىسالى، قوعامدىق پىكىر ساۋالنامالارى اۋىل اكىمدەرىنىڭ سايلاۋ ارقىلى قىزمەتكە كەلۋىنە قاتىستى سۇرانىستىڭ ارتقانىن كورسەتىپ وتىر.

بۇل ماڭىزدى قادامدى جان-جاقتى ويلاستىرىپ، دايەكتى تۇردە جۇزەگە اسىرعان ءجون. مۇنداي جۇيەنىڭ قالاي جۇمىس ىستەيتىنىن ناقتى ءبىلۋىمىز كەرەك.

الايدا، بۇل ماسەلەنىڭ شەشىمىن كەيىنگە قالدىرۋعا بولمايدى.

كەلەسى جىلى بىرقاتار اۋىلدىق وكرۋگ اكىمدەرىنىڭ وكىلەتتىك مەرزىمى اياقتالادى. اۋىل اكىمدەرىنىڭ تىكەلەي سايلاۋىن وتكىزۋگە بولادى دەپ ويلايمىن.

جەرگىلىكتى بيلىك وكىلدەرىنىڭ سايلانبالى بولۋىمەن قاتار، مەملەكەتتىك باسقارۋ دەڭگەيلەرى اراسىنداعى قۇزىرەتتەردى ءبولۋ جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ ءىسىن ايقىنداپ الۋىمىز قاجەت.

اسا ماڭىزدى ماسەلەنىڭ ءبىرى – ايماقتاردى بيۋدجەتتەن قارجىلاندىرۋ مودەلىن ازىرلەۋ.

بۇل رەتتە، «ورتالىق پەن ءوڭىر» اراسىنداعى قارىم-قاتىناستان بولەك، قاراجاتتىڭ ءوڭىر ىشىندە بولىنۋىنە ايرىقشا نازار اۋدارۋ كەرەك.

جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردى بەكىتۋ بارىسىندا باقىلاۋدى كۇشەيتۋ قاجەت. سەبەبى، بولىنگەن قاراجات كوپ جاعدايدا تۇرعىنداردىڭ شىنايى قاجەتتىلىگىنە جۇمسالا بەرمەيدى.

ءبىر-ەكى كوشەنى جىل سايىن قايتا-قايتا جوندەي بەرۋ، يميدجدىك ءىس-شارالارعا جۇمسالاتىن ءتيىمسىز شىعىندار ازاماتتارىمىزدىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋدا. بۇل – ورىندى.

ينفراقۇرىلىمدىق جانە الەۋمەتتىك باستامالارعا اۋداندار مەن ەلدى مەكەندەردىڭ بيۋدجەتىنەن قاراجات ءبولۋ ءۇشىن قوعامدىق ساراپتاما جۇرگىزىلۋگە ءتيىس. بۇل رەتتە، ونلاين ساۋالنامانى دا قولدانعان ءجون.

نەوبحوديمو ۋسيليت فينانسوۆىە ۆوزموجنوستي مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا. دليا ەتوگو پرەدستويت راسشيريت يمۋششەستۆەننىە پراۆا ي ۋۆەليچيت دوحودى بيۋدجەتوۆ سەلسكيح وكرۋگوۆ.

ەتو دولجنو ستات سلەدۋيۋششيم ەتاپوم رازۆيتيا «بيۋدجەتوۆ نارودنوگو ۋچاستيا».

دو 1 دەكابريا تەكۋششەگو گودا پراۆيتەلستۆو رازرابوتاەت نورماتيۆنۋيۋ بازۋ ي مەحانيزمى رەشەنيا ەتوي ۆاجنوي پروبلەمى.

سلەديت زا وپتيمالنىم راسحودوۆانيەم مەستنىح رەسۋرسوۆ پريزۆانى پرەدستاۆيتەلنىە ورگانى – ماسليحاتى. نو يح منەنيە زاچاستۋيۋ يگنوريرۋەتسيا. ەتو ۋجە پوليتيچەسكي اناحرونيزم.

پولاگايۋ ۆوزموجنىم نادەليت ماسليحاتى فۋنكتسيەي سبورا پودپيسەي ي سوستاۆلەنيا پەتيتسي پو رازۆيتيۋ رەگيونا يلي مەستنىم پروبلەمام، كوتورىە نە ناحوديات سۆوەگو رەشەنيا پوروي دەسياتيلەتيامي.

سلەدۋەت تاكجە ۋسيليت رەۆيزيوننىە كوميسسي ماسليحاتوۆ. پورۋچايۋ پراۆيتەلستۆۋ ي سچەتنومۋ كوميتەتۋ پودگوتوۆيت پاكەت سووتۆەتستۆۋيۋششيح پوپراۆوك ۆ زاكونوداتەلستۆو.

نۋجنو ۆنەدريت وبيازاتەلنىە ونلاين-ترانسلياتسي زاسەداني ماسليحاتوۆ. ديسكۋسسي نارودنىح يزبراننيكوۆ، يح وبششەستۆەننو-پوليتيچەسكي وبليك نە دولجنى بىت «تاينوي زا سەميۋ پەچاتيامي» دليا وبششەستۆا.

پرەدلاگاەتسيا پوەتاپنو رازگرانيچيت پولنوموچيا ورگانوۆ مەستنوگو گوسۋدارستۆەننوگو ۋپراۆلەنيا ي مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا.

نەوبحوديمو پوۆىسيت ستاتۋس ورگانوۆ مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا – سحودوۆ ي سوبراني. يح منەنيە وتنوسيتەلنو اكتۋالنىح پروبلەم نا مەستاح دولجنو ۋچيتىۆاتسيا رايوننىمي ماسليحاتامي دليا پرينياتيا كونكرەتنىح رەشەني.

وتدەلنو سلەدۋەت وستانوۆيتسيا نا ۆوپروسە ساموۋپراۆلەنيا ۆ گوروداح.

زاپۋششەنا رەفورما پو ۆنەدرەنيۋ ينستيتۋتا وبەدينەني سوبستۆەننيكوۆ يمۋششەستۆا (وسي). پرينيات سووتۆەتستۆۋيۋششي زاكون، ۆسە منوگوكۆارتيرنىە كومپلەكسى پوەتاپنو پەرەيدۋت نا ەتۋ فورمۋ ۋپراۆلەنيا.

رەفورما پريزۆانا نالاديت ۋچەت منەني جيلتسوۆ پو ۋپراۆلەنيۋ سوبستۆەننوستيۋ، پودوتچەتنوستي پري راسحودوۆاني سرەدستۆ نا سودەرجانيە ي رەمونت.

پراۆيتەلستۆو ي اكيمى دولجنى وبەسپەچيت رەاليزاتسيۋ ەتوي ۆاجنوي رەفورمى. ۆەد وسي، پو سۋتي، بازوۆىي ەلەمەنت ينستيتۋتا ساموورگانيزاتسي ي ساموۋپراۆلەنيا.

پريشلو ۆرەميا رازرابوتات نوۆۋيۋ كونتسەپتسيۋ رازۆيتيا مەستنوگو ساموۋپراۆلەنيا. پارلامەنت نا ەە بازە پريمەت پاكەت سووتۆەتستۆۋيۋششيح زاكونوۆ.

نادو پريزنات، فورماليزم ي وتسۋتستۆيە وپەراتيۆنوستي ۆسە ەششە شيروكو پريسۋتستۆۋيۋت ۆ رابوتە گوسورگانوۆ. گراجدانە ۆىنۋجدەنى ترەبوۆات رەشەنيا سۆويح لوكالنىح پروبلەم ۋ تسەنترالنوي ۆلاستي، وبراششاتسيا س جالوبامي ك گلاۆە گوسۋدارستۆا.

پوەتومۋ پورا دەلەگيروۆات بولشە پولنوموچي ي وتۆەتستۆەننوستي مەستنىم رۋكوۆوديتەليام.

بلاگوداريا سوتسيالنىم سەتيام پروبلەمى، نە ناحودياششيە رەشەنيا نا مەستاح، ستانوۆياتسيا يزۆەستنىمي ۆسەي سترانە.

نادو سوزدات ەدينىي لەگيتيمنىي ينستيتۋت ونلاين-پەتيتسي دليا ينيتسيروۆانيا گراجدانامي رەفورم ي پرەدلوجەني. تاكوي مەحانيزم دولجەن بىت پولنوستيۋ زاششيششەن وت كاكيح-ليبو مانيپۋلياتسي.

پراۆيتەلستۆۋ ۆو ۆزايمودەيستۆي س گراجدانسكيم وبششەستۆوم پرەدستويت رازرابوتات نورماتيۆنو-پراۆوۆۋيۋ بازۋ ي رەشيت ۆسە تەحنيچەسكيە ۆوپروسى، كاسايۋششيەسيا ەتوگو ۆاجنوگو پروەكتا.

ەل ازاماتتارىنىڭ مۇددەسىن قورعاۋ جونىندەگى ماڭىزدى ميسسيانى بۇرىنعىداي ساياسي پارتيالار اتقارا بەرەدى.

«Nur Otan» پارتياسى ءوزىنىڭ ءىس-قيمىلى ارقىلى قوعامىمىزداعى جەتەكشى ساياسي كۇش ەكەنىن دالەلدەپ وتىر. پارتيا الداعى رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋعا بەلسەنە اتسالىسىپ، ءوزىنىڭ الەۋەتىن تولىقتاي پايدالاناتىن بولادى.

سونىمەن بىرگە، مەن، مەملەكەت باسشىسى رەتىندە، شىن مانىندەگى كوپپارتيالىق جۇيەنى دامىتۋعا كۇش سالۋعا مىندەتتىمىن.

ءبىز ءبىر ورىندا تۇرعان جوقپىز. ساياسي جۇيەمىزدى جاڭا جاعدايعا بەيىمدەپ، ونى بىرتىندەپ جەتىلدىرىپ كەلەمىز. ساياسي رەفورمالار قوعامىمىزعا قاجەت، سوندىقتان ولار مىندەتتى تۇردە ءوز جالعاسىن تابادى.

دەموكراتيانىڭ باستى جاۋى – بىلىمسىزدىك پەن پوپۋليزم. وسىنى ەستەن شىعارماعان ءجون.

ازاماتتارىمىز رەفورمالارعا قولداۋ بىلدىرەدى دەپ سەنەمىن. ولار جاڭا ساياسي مۇمكىندىكتەردىڭ ارقاسىندا قوعامدا «حايپوكراتيانىڭ» بەلەڭ الۋىنا جول بەرمەيدى دەپ ۇمىتتەنەمىن.

ايتىلعان بارلىق رەفورمالاردىڭ، وزگەرىستەردىڭ تابىستى جۇزەگە اسۋى بارشامىزدىڭ بىرلىگىمىزگە، وتانشىلدىعىمىزعا جانە ازاماتتىق جاۋاپكەرشىلىگىمىزگە بايلانىستى.

 

ءحى. ۇلتتىڭ جاڭا بولمىسى

قازىرگى مىندەت – حالقىمىزدىڭ جاڭا بولمىسىن قالىپتاستىرۋ، تۇتاس ۇلت ساپاسىن ارتتىرۋ.

ادامدى جانە قوعامدى ۋاقىت تالابىنا ساي جەتىلدىرۋ قاجەتتىگىن ءومىردىڭ ءوزى كورسەتىپ وتىر.

جاڭارعان ۇلت قانا جاڭعىرعان ەلدىڭ جەتىستىگىن جاھان جۇرتىنا تانىتا الادى.

مەن حالقىمىزدىڭ الەم ۇلگى تۇتارلىق جاقسى قاسيەتتەرىنىڭ كوبىرەك بولعانىن قالايمىن.

ۇلتىمىز جاڭا ساپاعا كوشۋى ءۇشىن ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى ومىرلىك ۇستانىمدارىمىز دا وزگەرۋى كەرەك.

قازاق قوعامىندا جاڭا قاعيداتتار جانە جاڭا باعدارلار سالتانات قۇرۋعا ءتيىس.

ۇلت ۇستازى احمەت بايتۇرسىنۇلى: «ءبىلىمدى بولۋعا وقۋ كەرەك. باي بولۋعا كاسىپ كەرەك. كۇشتى بولۋعا بىرلىك كەرەك. وسى كەرەكتەردىڭ جولىندا جۇمىس ىستەۋ كەرەك» دەيدى.

بۇل كوزقاراس بۇگىنگى كۇنى وتە ماڭىزدى.

بىرىنشىدەن، جيىرما ءبىرىنشى عاسىردىڭ ۇرپاعى تەرەڭ ءبىلىمدى بولعانى ءجون.

ەكىنشىدەن، جاس بۋىندى ەرىنبەي ەڭبەك ەتۋگە بەيىمدەۋ قاجەت.

ۇشىنشىدەن، كەز-كەلگەن ءىستى كاسىبي داعدى ارقىلى جۇزەگە اسىرعان دۇرىس.

تورتىنشىدەن، تەمىردەي ءتارتىپ جانە جوعارى جاۋاپكەرشىلىك بارشامىزدىڭ بويىمىزدا بولۋى كەرەك.

بەسىنشىدەن، ادىلدىكتەن اينىماعان ءجون. ادىلدىك  – قوعام دامۋىنىڭ ماڭىزدى شارتى. ادىلەتتىلىك  – اسىرەسە، ەل-جۇرتتىڭ تاعدىرىن شەشۋ ءۇشىن اسا قاجەت قاسيەت.

التىنشىدان، بىزگە كەرەگى – ادالدىق، ۇقىپتىلىق، تياناقتىلىق. ءبارىمىز ناعىز قازاقتى ءدال وسىنداي كەيىپتە كورگىمىز كەلەدى. ءبىز سوندا عانا باسەكەگە قابىلەتتى مەملەكەت، زياتكەر ۇلت قالىپتاستىرا الامىز.

قازاق زيالىلارىنىڭ جاڭا كەزەڭدەگى مىندەتى – ۇلت بولمىسىنىڭ جاڭا قاعيداتتارىن ورنىقتىرۋ. سونداي-اق، ۇلت ساپاسىن ارتتىرۋعا اتسالىسۋ.

جاڭعىرعان قوعام جات ادەتتەردەن بىرتىندەپ ارىلۋى كەرەك.

ىسىراپشىلدىق پەن داڭعازالىق قوعامنىڭ دا، ادامنىڭ دا ابىرويىن توگەدى. جاۋاپسىزدىق، نەمقۇرايلىلىق بۇكىل ەلدى قاسىرەتكە ۇشىراتادى. ال، بوس سوزدىلىك پەن بوسپەلىك، ماقتانشاقتىق قوعامنىڭ دامۋىن تەجەيدى. بۇل تۋرالى ۇلى اباي «وڭكەي جالعان ماقتانمەن، شىننىڭ بەتىن بويايدى» دەپ اشىق ايتقان. بۇل ماسەلە بۇگىنگى كۇنى دە وزەكتى بولىپ وتىر.

بيىك مۇراتقا جەتەلەيتىن ەڭبەك دەگەن ۇلى ۇعىمدى ءار ازاماتتىڭ ساناسىنا سىڭىرگەنىمىز ءجون.

ءبىزدىڭ ەلىمىزدە «جاۋاپتى مەملەكەت – جاۋاپتى قوعام – جاۋاپتى ادام» جۇيەسى بەرىك ورنىعۋى كەرەك.

 

قۇرمەتتى وتانداستار!

الدىمىزدا اۋقىمدى ءارى كۇردەلى مىندەتتەر تۇر. سولاردى تابىستى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن تىڭ ءتاسىل، جاڭاشا ويلاۋ، جالپىۇلتتىق ىنتىماق جانە ءوزارا قولداۋ قاجەت.

ءبىزدىڭ ستراتەگيالىق باعىتىمىز – ايقىن. تۇيتكىلدى تۇستارىمىز بەن كەمشىلىكتەرىمىزدى جاقسى بىلەمىز.

بۇگىن مەن بۇكىل قوعام الدىندا داعدارىس جاعدايىندا اتقارىلاتىن ءىس-شارالاردىڭ جوسپارىن باياندادىم. ونىڭ جەمىستى جۇزەگە اسۋى ارقايسىمىزعا بايلانىستى.

بارشامىز ءوز-ءوزىمىزدى دامىتۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك. زامانا سىناعى بىزدەن ۇزدىكسىز قوزعالىستى، مىقتى كۇش-جىگەردى جانە تاباندى ەڭبەكتى تالاپ ەتىپ وتىر.

سوندىقتان، ەلىمىزدىڭ باقىتتى ءارى جارقىن كەلەشەگى ءار ازاماتتىڭ قاجىرلى قىزمەتىنە بايلانىستى بولماق.

ءار بۋىننىڭ ماڭدايىنا ءتۇرلى سىناق جازىلعان.

ءبىز ءتول تاريحىمىزدا تاعدىردىڭ ءتۇرلى سىنىنان ءاردايىم سۇرىنبەي وتتىك. ەلىمىز ەڭ كۇردەلى دەگەن مىندەتتەردى شەشە الادى. ءبىز بۇعان دايىنبىز.

ءبىز – حالقىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىك جولىنداعى سان عاسىرلىق ارمان-تىلەگىنە قول جەتكىزگەن ۇرپاقپىز.

كەلەر جىلى تاۋەلسىزدىگىمىزگە 30 جىل بولادى. بۇل مەرەيلى داتا – ەگەمەن ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى مەجە. بۇل – جاڭا تاريحي كەزەڭنىڭ باسى.

بىزگە مەملەكەتتىڭ بولاشاعى ءۇشىن زور جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلىپ وتىر.

بىرلىگىمىز بەن ىنتىماعىمىز مىعىم بولسا، بارلىق قيىندىقتى جەڭىپ، ماقساتىمىزعا جەتەمىز.

بۇل ءبىزدىڭ قولىمىزدان كەلەدى.

مەن بۇعان كامىل سەنەمىن.

ەلىمىز ارقاشان امان بولسىن.

بارشاڭىزعا راقمەت.

 

پىكىرلەر