مۇسانىڭ “اق سيساسىن” بىلمەيتىن ءيسى قازاق جوق شىعار، ءسىرا؟ شورماننىڭ مۇستافاسىنا اتىن الدىرتقان جاياۋ مۇسا بايجانۇلى بۇگىن 185 جاسقا تولدى. ول 1835 جىلى پاۆلودار وبلىسىنىڭ باياناۋىل اۋدانىنداعى جاسىباي كولىنىڭ جاعاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. مىنەر كولىگىنەن ايىرىلىپ، جاياۋ قالسا دا، ونەردەن قارا جاياۋ ەمەس ەدى ول. بۇل وقيعا جاياۋ مۇسانىڭ جۇرەك قىلىن قوزعايدى. قارا كۇشىمەن، بيلىكپەن تەڭدەسە الماسا دا، ونەرگە كەلگەندە مۇستافادان وق بويى وزىق ەكەنىن ءبىلدىردى. ەڭسەسىن تۇسىرمەي، شىعارماشىلىققا قايتا كەڭ قۇلاش جايىپ، شابىت قاناتى قومدالىپ، جاڭا ءبىر جىگەرگە مىنەدى دە، ءوزىنىڭ حالىق اۋزىندا جۇرگەن كۇرەستىڭ ءانۇرانى بولىپ كەتكەن اتاقتى «اق سيسا» ءانىن شىعارادى. ءان ءبىر جاعىنان مۇستافانىڭ ارام قىلىعىن اشكەرەلەپ، زورلىقشىلدىڭ اتىن ەلگە پاش ەتسە، ەكىنشى جاعىنان جاياۋ مۇسانىڭ اتىن كەڭگە تانىتقان كۇردەلى شىعارماسى.
مۇسا جاس كەزىنەن دومبىرادا وينايتىن، كوپتەگەن اندەر ايتىپ، كۇي تارتاتىن. بولاشاق دارىن قوبىز، دومبىرا، سىرناي، سكريپكا تارتۋ ونەرىنىڭ دە قىر-سىرىن مەڭگەرگەن. مۇسا بايجانۇلى ءوز ومىرىندە 70-كە تارتا ءان جازعان. بۇگىنگى كۇنگە بىزگە 45 ءانى مەن 5 كۇيى جەتكەن. ورىس پەن قازاق تىلدەرىن جەتىك مەڭگەرگەن ول قازاق مادەنيەتى مەن ادەبيەتىنىڭ دامۋىنا سۇبەلى ۇلەس قوسقان قايراتكەر. ول ومبىداعى ورىس مەكتەبىندە وقىپ جۇرگەندە «قىزدار-اي» اتتى ءوزىنىڭ العاشقى ولەڭىن شىعاردى.
مۇسانىڭ اندەرى مەن كۇيلەرىن العاش نوتاعا ءتۇسىرىپ، جازىپ العاندار - الەكساندر زاتاەۆيچ، احمەت جۇبانوۆ، بوريس ەرزاكوۆيچ، ميحايل لالينوۆ، اندەرىن ورىنداۋشىلار - قوسىمجان باباقوۆ، قالي بايجانوۆ، امىرە قاشاۋباەۆ، قۋان لەكەروۆ، جۇسىپبەك ەلەبەكوۆ جانە جاياۋ مۇسانىڭ بالاسى سالىق مۋسين. ونىڭ مۋزىكالىق مۇراسىن قازاق كومپوزيتورلارى «قىز جىبەك»، «ەر تارعىن»، «ءبىرجان - سارا»، «بەكەت» سىندى سيمفونيا، وپەرا، ەسترادا جانرلارىندا پايدالانعان.
جاياۋ مۇسا كومپوزيتور عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە، اقىن ءارى پۋبليتسيست. 70-كە تاياۋ ءانىنىڭ بارلىعىنىڭ دەرلىك ءسوزىن ءوزى جازعان. جاياۋ مۇسا ورىس ءتىلىن ءبىلىپ قانا قويماي، ل.تولستوي، ف.دوستوەۆسكي، ن.گوگول، س.ششەدرين، ي.كرىلوۆ سەكىلدى ايگىلى كوركەمسوز شەبەرلەرىنىڭ شىعارمالارىمەن جەتە تانىس بولعان. بىرنەشە مىسالدار، كوپتەگەن ولەڭدەر، اندەر، «دانىشپان قىز» اتتى پوەما، «ولجاباي باتىر» داستانىن جازعان. ابايعا ولەڭ ارناپ، ى.ءالتىنساريننىڭ «كەل، بالالار وقىلىق» شىعارماسىنا ءان شىعارعان.
ءانشى 94 جاسىندا 1929 جىلى 31 شىلدەدە دۇنيەدەن ءوتتى. اقشوقىدا جەرلەندى. 1972 جىلى تۇلعانىڭ باسىنا شاعىن كۇمبەز ورناتىلدى.
اياۋلىم ءابىلدا، “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
