Musanyń “Aq sısasyn” bilmeıtin ısi qazaq joq shyǵar, sirá? Shormannyń Mustafasyna atyn aldyrtqan Jaıaý Musa Baıjanuly búgin 185 jasqa toldy. Ol 1835 jyly Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdanyndaǵy Jasybaı kóliniń jaǵasynda dúnıege kelgen. Miner kóliginen aıyrylyp, jaıaý qalsa da, ónerden qara jaıaý emes edi ol. Bul oqıǵa Jaıaý Musanyń júrek qylyn qozǵaıdy. Qara kúshimen, bılikpen teńdese almasa da, ónerge kelgende Mustafadan oq boıy ozyq ekenin bildirdi. Eńsesin túsirmeı, shyǵarmashylyqqa qaıta keń qulash jaıyp, shabyt qanaty qomdalyp, jańa bir jigerge minedi de, óziniń halyq aýzynda júrgen kúrestiń ánurany bolyp ketken ataqty «Aq sısa» ánin shyǵarady. Án bir jaǵynan Mustafanyń aram qylyǵyn áshkerelep, zorlyqshyldyń atyn elge pash etse, ekinshi jaǵynan Jaıaý Musanyń atyn keńge tanytqan kúrdeli shyǵarmasy.
Musa jas kezinen dombyrada oınaıtyn, kóptegen ánder aıtyp, kúı tartatyn. Bolashaq daryn qobyz, dombyra, syrnaı, skrıpka tartý óneriniń de qyr-syryn meńgergen. Musa Baıjanuly óz ómirinde 70-ke tarta án jazǵan. Búgingi kúnge bizge 45 áni men 5 kúıi jetken. Orys pen qazaq tilderin jetik meńgergen ol qazaq mádenıeti men ádebıetiniń damýyna súbeli úles qosqan qaıratker. Ol Ombydaǵy orys mektebinde oqyp júrgende «Qyzdar-aı» atty óziniń alǵashqy óleńin shyǵardy.
Musanyń ánderi men kúılerin alǵash notaǵa túsirip, jazyp alǵandar - Aleksandr Zataevıch, Ahmet Jubanov, Borıs Erzakovıch, Mıhaıl Lalınov, ánderin oryndaýshylar - Qosymjan Babaqov, Qalı Baıjanov, Ámire Qashaýbaev, Qýan Lekerov, Júsipbek Elebekov jáne Jaıaý Musanyń balasy Salyq Mýsın. Onyń mýzykalyq murasyn qazaq kompozıtorlary «Qyz Jibek», «Er Tarǵyn», «Birjan - Sara», «Beket» syndy sımfonııa, opera, estrada janrlarynda paıdalanǵan.
Jaıaý Musa kompozıtor ǵana emes, sonymen birge, aqyn ári pýblııst. 70-ke taıaý ániniń barlyǵynyń derlik sózin ózi jazǵan. Jaıaý Musa orys tilin bilip qana qoımaı, L.Tolstoı, F.Dostoevskıı, N.Gogol, S.edrın, I.Krylov sekildi áıgili kórkemsóz sheberleriniń shyǵarmalarymen jete tanys bolǵan. Birneshe mysaldar, kóptegen óleńder, ánder, «Danyshpan qyz» atty poema, «Oljabaı batyr» dastanyn jazǵan. Abaıǵa óleń arnap, Y.Altynsarınniń «Kel, balalar oqylyq» shyǵarmasyna án shyǵarǵan.
Ánshi 94 jasynda 1929 jyly 31 shildede dúnıeden ótti. Aqshoqyda jerlendi. 1972 jyly tulǵanyń basyna shaǵyn kúmbez ornatyldy.
Aıaýlym ÁBILDA, “Adyrna” ulttyq portaly
