Mūsanyŋ “Aq sisasyn” bılmeitın isı qazaq joq şyǧar, sırä? Şormannyŋ Mūstafasyna atyn aldyrtqan Jaiau Mūsa Baijanūly bügın 185 jasqa toldy. Ol 1835 jyly Pavlodar oblysynyŋ Baianauyl audanyndaǧy Jasybai kölınıŋ jaǧasynda düniege kelgen. Mıner kölıgınen aiyrylyp, jaiau qalsa da, önerden qara jaiau emes edı ol. Būl oqiǧa Jaiau Mūsanyŋ jürek qylyn qozǧaidy. Qara küşımen, bilıkpen teŋdese almasa da, önerge kelgende Mūstafadan oq boiy ozyq ekenın bıldırdı. Eŋsesın tüsırmei, şyǧarmaşylyqqa qaita keŋ qūlaş jaiyp, şabyt qanaty qomdalyp, jaŋa bır jıgerge mınedı de, özınıŋ halyq auzynda jürgen kürestıŋ änūrany bolyp ketken ataqty «Aq sisa» änın şyǧarady. Än bır jaǧynan Mūstafanyŋ aram qylyǧyn äşkerelep, zorlyqşyldyŋ atyn elge paş etse, ekınşı jaǧynan Jaiau Mūsanyŋ atyn keŋge tanytqan kürdelı şyǧarmasy.
Mūsa jas kezınen dombyrada oinaityn, köptegen änder aityp, küi tartatyn. Bolaşaq daryn qobyz, dombyra, syrnai, skripka tartu önerınıŋ de qyr-syryn meŋgergen. Mūsa Baijanūly öz ömırınde 70-ke tarta än jazǧan. Bügıngı künge bızge 45 änı men 5 küiı jetken. Orys pen qazaq tılderın jetık meŋgergen ol qazaq mädenietı men ädebietınıŋ damuyna sübelı üles qosqan qairatker. Ol Ombydaǧy orys mektebınde oqyp jürgende «Qyzdar-ai» atty özınıŋ alǧaşqy öleŋın şyǧardy.
Mūsanyŋ änderı men küilerın alǧaş notaǧa tüsırıp, jazyp alǧandar - Aleksandr Zataevich, Ahmet Jūbanov, Boris Erzakovich, Mihail Lalinov, änderın oryndauşylar - Qosymjan Babaqov, Qali Baijanov, Ämıre Qaşaubaev, Quan Lekerov, Jüsıpbek Elebekov jäne Jaiau Mūsanyŋ balasy Salyq Musin. Onyŋ muzykalyq mūrasyn qazaq kompozitorlary «Qyz Jıbek», «Er Tarǧyn», «Bırjan - Sara», «Beket» syndy simfoniia, opera, estrada janrlarynda paidalanǧan.
Jaiau Mūsa kompozitor ǧana emes, sonymen bırge, aqyn ärı publisist. 70-ke taiau änınıŋ barlyǧynyŋ derlık sözın özı jazǧan. Jaiau Mūsa orys tılın bılıp qana qoimai, L.Tolstoi, F.Dostoevskii, N.Gogol, S.Şedrin, İ.Krylov sekıldı äigılı körkemsöz şeberlerınıŋ şyǧarmalarymen jete tanys bolǧan. Bırneşe mysaldar, köptegen öleŋder, änder, «Danyşpan qyz» atty poema, «Oljabai batyr» dastanyn jazǧan. Abaiǧa öleŋ arnap, Y.Altynsarinnıŋ «Kel, balalar oqylyq» şyǧarmasyna än şyǧarǧan.
Änşı 94 jasynda 1929 jyly 31 şıldede dünieden öttı. Aqşoqyda jerlendı. 1972 jyly tūlǧanyŋ basyna şaǧyn kümbez ornatyldy.
Aiaulym ÄBILDA, “Adyrna” ūlttyq portaly
