تۋعان ەلىنە ورالعان قازاقتار مەن جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ سالتتارىندا قانداي ايىرماشىلىق بار؟ Adyrna.kz ۇلتتىق پورتالى قازاقستانعا ورالعان قانداسىمىز گۇلدەن ازىلبەكتىڭ ءوز اۋزىنان قىتاي قازاقتارىنىڭ ۇيلەنۋ توي جاساۋ ەرەكشەلىكتەرى جايلى سۇراپ ءبىلدى. گۇلدەن قازىرگى تاڭدا سۇلەيمان دەميرەل ۋنيۆەرسيتەتەتىنىڭ 4-كۋرس ستۋدەنتى.
قارا جورعا بولماسا، تويدىڭ ءسانى كەلەر مە؟
قازاق تويىنداعى ساۋىق-سايراندا (گۋليانكا) كەيدە شەكتەن تىس داراقىلىققا بوي الدىراتىنىمىز جاسىرىن ەمەس. قىتايداعى قازاقتار بۇل قىلىقتى بويلارىنا جۋىتپاي، ۇلتتىق يممۋنيتەتىن ساقتاي العان ەكەن. ولاردىڭ كورتەجى بىلاي وتەدى ەكەن:
">
توي باستالاردا بۋىندارىن بىلقىلداتىپ قارا جورعا بيلەپ، مەرەكەنىڭ سوڭىن دا وسى بيمەن اياقتايدى. توي ءارى ءماندى، ءارى ءساندى ءوتىپ، ۇلتتىق ءبيدى دە ءار جيىن سايىن جاڭعىرتىپ وتىرادى.
سىڭسۋ ايتۋ
اق وتاۋىم تىككەن جەر مايدان بولسىن،
اق ءجۇزىمدى كورەرگە اينام بولسىن.
كىسى اكەسى كىسىگە اكە دەيدى،
اينالايىن اكەمدەي قايدان بولسىن؟!
ۇزاتۋ تويدا جاراسىم تاپقان وسىناۋ جولدار كىتاپ بەتتەرىندە عانا قالىپ كەتكەنى قىنجىلتادى. قىتاي قازاقتارى ءۇشىن بۇل ءداستۇر ۇزاتۋ تويدىڭ اجىراماس بولىگى. قىزدى شىعاراردا اناسى قيماستىق شەرىن ءبىلدىرىپ، سىڭسۋ ولەڭىن باستايدى. ارتىنشا جۇرەگى ەلجىرەپ، قىز دا قوستايدى. قىز كىممەن كورىسسە، سونىمەنەن سىڭسۋ ايتىپ قوشتاسادى. قىز جاساۋىن نار اتانعا ارتىلىپ، سالتاناتپەن شىعارىپ سالادى.
">
قىزىق ەكەن؟!
تويدا قاتارىنان كيىز ءۇي تىگىلەدى. جاعدايى بارلار ەكى ءۇش ۇيدەن تىگىپ، بىرىندە داستارحان قامىن جاسايتىن كەلىندەرى جۇرەدى، بىرىنەن قىز شىعادى. توي جاساعان كۇنى قىزدى ۇيدەن شىعارمايدى. ءۇش ءتورت كۇن نەمەسە ءبىر اپتا ءوز جۇرتىندا تۇرادى. تۋىس تۋعاندارى ۇزاتىلىپ شىقپاس بۇرىن ۇيلەرىنە شاقىرىپ ءدام بەرەدى. سودان كەيىن بارىپ ۇزاتىلادى.
ەڭ قىزىعى!
جىگىت قىز جاقتىڭ تويىنا كەلگەندە توي كۇنى وتىن جارعىزادى، ەتتىڭ استىنا وت جاقتىرادى، سۋ اكەلگىزەدى. بۇل جۇمىستاردى ادام جەتىسپەگەننەن ەمەس، سول اۋىلداعى تۋىس تۋعانداردىڭ الدىندا جىگىتتىڭ شارۋاعا يكەمدىلىگىن سىناۋ ءۇشىن جاساتادى.
قىزدى قالاي ۇزاتادى؟
قىزدى ۇزاقتان الىپ كەلسە، جىگىت جاق قىز وتىراتىن كولىكتى گۇلمەن بەزەندىرىپ الىپ بارادى. بىراق ۇيگە دەيىن ونىمەن كەلمەيدى، ۇيگە تاياعاندا جىلقىعا مىنگىزەدى. سول اۋىلدىڭ اتقامىنەر جاس جىگىتتەرى “جەڭگەمنىڭ كولىگىن ءوزىم الىپ شىعام” دەپ جەڭگەسىنە قايىرىمدىلىعىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن جىلقىسىن الىپ شىعادى. جەڭگەسى ات-كولىكتىڭ اراسىنا كادە قىستىرىپ قويادى. بۇل كادە جىلقىنى اكەلگەن جىگىتكە بۇيىرادى. ۇيگە تاعى جاقىنداي بەرگەندە اتتان ءتۇسىپ، ارى قاراي جاياۋ جۇرەدى.
قىز كادەسى دەگەن نە؟
كۇيەۋىنىڭ جۇرتىنا جاڭادان ءتۇسىپ جاتقان كەلىن ولەڭ ايتارىن (كادەسىن) الا كەلەدى. كادەنى جىگىت جاقتىڭ جاقىن كورشىسىنە بەرەدى دە، سول ۇيدەن شاي اۋىز ءتيىپ شىعادى. سودان كەيىن جار-جار ايتىلىپ، جەڭگەلەرى قىزدىڭ باسىنا سالى جاۋىپ جىگىتتىڭ ۇيىنە الىپ كەلەدى.
كادەنى نەگە كورشىگە بەرەدى؟
تويدان كەيىن تاڭ اتقانشا جاستاردىڭ وتىرىسى بولادى. جىر ايتىپ، اندەتىپ تاڭدى اتىرادى. وسى وتىرىس كادە العان كورشىنىڭ ۇيىندە بولادى. سەبەبى توي بولعان ۇيدە اۋىلدىڭ ۇلكەندەرى وتىرادى. جاستار ولاردىڭ اراسىندا ويناپ-كۇلىپ، تاماشا جاساي المايدى. ول ۇلكەن ابەستىك بوپ ەسەپتەلەدى.
قىز-جىگىت ارالاسىپ وتىرمايدى
مەيرامحاناعا كەلگەن قوناقتار قىز جىگىت بولىپ ارالاسىپ وتىرمايدى. سول قاناتقا ەرلەر جايعاسسا، وڭ قاناتتا قىزدار وتىرادى. جيىلعاندار قۇلاقتىڭ قۇرىشىن قاندىرىپ، دومبىرامەن اسەم انگە دە سالادى. توي سوڭى قايىس تارتۋ، قىز قۋار، بالۋان سالۋ سەكىلدى ۇلتتىق ويىندارمەن جالعاسادى.
ەلىمىزدىڭ ءار تۇسىندا سالت-ءداستۇردى ءارتۇرلى ۇستاناتىنى سياقتى مۇندا دا ءار ايماقتىڭ ءوز ەرەكشەلىكتەرى بار. بۇدان باسقا كەيبىر سالتتاردىڭ قازاقستاندىقتارمەن ۇقساس تۇستارى كەزدەسەدى. سەبەبى بۇل سالتتار قازاق اراسىندا بۇرىن دا بولعان، بىراق ۋاقىت وتە كەلە حالىق جادىنان ۇمىتىلا باستاعان. ءداستۇر جالعاستىعىن ساقتاي بىلگەن قىتاي قازاقتارى كوپكە ۇلگى.
اياۋلىم ءابىلدا، “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
Басқалармен бөлісе отырыңыз
