ءومىر دەگەن قىزىق قوي. ءبارىڭىز بىلەتىن لەنيننىڭ بايبىشەسى مەن كوڭىلدەسى تاتۋ قۇربى بولعان، كۇيەۋى مەن كوڭىلدەسى كوز جۇمعاننان كەيىن بايبىشە كوڭىلدەستىڭ بالالارىنا قارايلاعان، ال ول بالالار قارتايعاندا بايبىشەنى باققان دەگەنگە سەنەسىز بە؟ سەنسەڭىز دە، سەنبەسەڭىز دە، اڭىزى بار، اقيقاتى بار، تاريح سولاي سىر شەرتەدى. ەندەشە وقىڭىز...
كوممۋنيستەر كوسەمىنىڭ ءوزى قىز-كەلىنشەك قۇلاي عاشىق بولاتىنداي كەلبەتى كەلىسكەن، سىمباتى سىمداي ادام بولماعان. ءتىلى ساقاۋ، بويى 164 مەتر. ءتىپتى قىرىق جاسىنا دەيىن جارىتىپ اقشاعا تاپپاعان، شەشەسىنىڭ سوڭعى تيىنىنا دەيىن سىپىرىپ الىپ وتىرعان.
سوعان قاراماستان ونى جالعاندا رياسىز سۇيگەن جالعىز ادام بولسا - ول جارى نادەجدا كرۋپسكايا. كوممۋنيست، ماركسيست، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، ءبىلىمدى، وتە بەلسەندى ايەل. ولار 1894 جىلى «كۇرەس وداعىن» قۇرۋ كەزىندە تانىسىپ، تابىسادى. لەنيننىڭ بايبىشەسىنە دەگەن شىنايى سەزىمى قانداي بولعانى بەيمالىم، ال كرۋپسكايا ونى جان-تانىمەن سۇيگەن، قۇدايىنداي تابىنعان. لەنيننىڭ رەۆوليۋتسيالىق جولىندا سەنىمدى سەرىگى، حاتشىسى، وڭ قولى بولىپ، بار اۋىرتپالىعىن كوتەرگەن. ونىڭ قاتىگەزدىگىنە دە، ادىلەتسىزدىگىنە دە، ايەلدىك نامىسىن تاپتاعانىنا دا كوز جۇمعان. 1898 جىلى لەنين جەر اۋدارىلىپ، ايداۋعا جىبەرىلەتىن كەزدە ەكەۋى بىرگە كەتۋ ءۇشىن شىركەۋدە نەكەلەرىن قيادى. نەكە جۇزىگىن ايداۋدا جۇرگەن دوستارىنىڭ ءبىرى بەس تەڭگەلىك مىس تيىنداردان جاساپ بەرەدى.
بىراق ەكەۋى قانشا قالاسا دا ءسابي سۇيە الماعان. كوپ دەرەكتە تۇرمەدەن تۇرمەگە ايدالىپ جۇرگەندە جاعداي بولماي، اۋرۋعا بوي الدىرعان كرۋپسكايانىڭ دەنساۋلىعىندا كىنارات بولعان دەيدى. ال قايسى ءبىرى لەنيننىڭ بەلسىز بولعانىن ايتادى.
ءتىپتى ولاردىڭ اراسىندا ينتيم دە، جۇبايلىق سەزىم دە بولماپتى-مىس. لەنين بايبىشەسىنە ايەلدەن گورى، ادال دوس، ومىرلىك جولداس، سەنىمدى سەرىك رەتىندە قاراعان. كرۋپسكايا ءۇي تىرلىگىن دە، اس ازىرلەۋ سىندى ايەلدىك مىندەتتەردى دە جارىتپاعان ادام. ال لەنين ءىشىپ-جەم مەن كۇتىمدە، تۇرمىستا وتە قاراپايىم، اسكەت ادام بولعاندىقتان وعان اسا ءمان بەرمەگەن.
لەنين پاريجدە ينەسسا ارماندپەن تانىسادى. ول كەزدە لەنين 39-دا، ينەسسا ارماند 34-تە. ينەسسا 19 جاسىندا الەكساندر ارماندقا تۇرمىسقا شىعىپ، توعىز جىل تۇرىپ، ءتورت بالانى ومىرگە اكەلەدى. كەيىن كۇيەۋىن تاستاپ، 18 جاستاعى تۋعان قاينىسى ۆلاديمير ارماندقا قوسىلعان. وعان ءبىر ۇل تۋىپ بەرەدى. جاس قاينىسى كوپ ۇزاماي كوز جۇمعان.
سودان نە كەرەك، لەنين مەن ينەسسانىڭ رومانى باقانداي بەس جىلعا سوزىلادى. نادەجداعا قاراعاندا، ينەسسا ايەلدىك مىندەتتىڭ بارىنە ەپتى، نازىك، اشىق-جارقىن، ناعىز كوڭىلدەس رولىنە لايىق سىلقىم، ايەل جاراتىلىسىنىڭ ادەمى ۇلگىسى بولعان دەيدى دەرەكتەر. ءبىر قىزىعى لەنين بۇل ءجۇرىسىن بايبىشەسىنەن جاسىرماعان. ونى ماڭايىنداعىلاردىڭ ءبارى بىلگەن. ولاردىڭ رومانى «ءبىر ءتۇرلى ۇشتىك» دەگەن اتاۋعا يە بولادى. وسى كەزدەرى نادەجدا لەنينگە ينەسسامەن بىرگە قال دەپ، تالاي مارتە اجىراسۋعا ۇسىنىس جاساسا دا، لەنين كونبەي، نادەجدانى جىبەرمەي قويعان. ۋاقىت وتە كەلە وعان بايبىشەنىڭ دە ەتى ۇيرەنىپ، سوڭىندا قوس كەلىنشەك تاتۋ قۇربىعا اينالادى. بەس جىلدان كەيىن قىزمەتىنە بايلانىستى ەكى ايەلدىڭ بىرىنە تاڭداۋ جاساۋ كەرەك بولعاندا «كۇن كوسەم» كوڭىلدەسىن جىبەرىپ، بايبىشەسىمەن قالادى. بىراق ينەسسامەن ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن بايلانىسىن ۇزبەگەن. ينەسسا دا وتە بەلسەندى، ءبىلىمدى ايەل. لەنيننىڭ جۇمىستارىن فرانتسۋز تىلىنە اۋدارىپ، شەتەلدە جاريالاپ، ەل سىرتىنداعى تالاي شارۋاسىن تىندىرىپ وتىرعان.
1920 جىلى ينەسسا، 1924 جىلى لەنيننىڭ ءوزى دۇنيە سالادى. بايبىشە كۇيەۋىنىڭ سوڭعى كۇندەرىنە دەيىن ادال قىزمەت ەتىپ، اقتىق ساپارعا شىعارىپ سالادى. ولەرىندە لەنين بايبىشەسىنە ينەسسانىڭ ءبىرىنشى نەكەلەرىنەن تۋعان بالالارىنا قارايلاسۋدى تاپسىرادى. نادەجدا كرۋپسكايا ەرىنەن كەيىن 15 جىل ءومىر سۇرگەن. ەرىنىڭ اماناتىن ورىنداپ، ينەسسانىڭ كىشى بالالارىن رەسەيگە كوشىرىپ الىپ، ەر جەتكەنشە قارايلاسادى. ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا ينەسسانىڭ قىزى سىرلاس قۇربىسىنا اينالىپ، كۇندەرىن بىرگە وتكىزەدى.
جالپى لەنيننىڭ ايەل زاتىمەن قارىم-قاتىناسىنا قاتىستى الىپ-قاشپا اڭگىمە كوپ. ءومىر بويى جانىندا ەر ادامدار ەمەس، ايەل زاتى كوپ بولعان. شەشەسى ونى 40 جاسىنا دەيىن ايتقانىن ەكى ەتپەي، وبەكتەگەن. ەشبىر قارا جۇمىسقا ەبى جوق ۇلى وقۋدا، جەر-جەردە ايداۋدا جۇرگەندە ءتىپتى كىتاپ ساتىپ الۋعا اقشاسى بولماي قالسا دەرەۋ شەشەسىنە حات جازىپ، اقشا سۇراتاتىن بولعان. مۇنداي قامقورلىقتى قالىپتى جاعداي كورىپ كەتكەنى سونشالىق ەڭ بولماسا شەشەسىنە جازعان حاتتارىندا راحمەت ايتۋدى دا بىلمەگەن. كۇرەس جولىندا جولداستارىنا دا، ساياساتتاعى دوستىققا دا سەنبەگەن ول ايەلدەرگە كوبىرەك سەنىم ارتسا دا، ولارعا ەركەك رەتىندە قىزىعۋشىلىق تانىتپاعان، سەزىمدە وتە ۇستامدى بولعان دەسەدى.
لەنين تۋرالى قىزىق فاكتىلەر:
كوڭىل-كۇيى وتە قۇبىلمالى ادام بولعان.
مىسىقتى جاقسى كورگەن، سۋرەتتەردى قاراڭىز.
شاراسىزدىقتان، سال بولىپ قالۋدان قاتتى قورىققان. سول سەبەپتى اۋىرىپ جۇرگەن كەزىندە ءستاليندى شاقىرىپ الىپ، ەسىنەن الجاسارداي كۇن تۋسا ءىشۋ ءۇشىن وزىنە ۋ اكەلىپ بەرۋىن سۇراعان. ستالين ۋادە بەرسە دە، بۇل ۋادەسىن ورىنداماعان.
جاس كەزىندە ءبىر شارۋا وعان «موينىڭ تىم قىسقا، ميىڭا قان قۇيىلىپ ولەسىڭ» دەگەن ەكەن... ءولىمىنىڭ رەسمي نۇسقاسىندا دا وسى سەبەپ كورسەتىلگەن.
P.S.: ماتريتساسىندا ءتورت ەكىلىك، ءۇش تورتتىگى بار. ەنەرگياسى وتە كوپ، اۋراسى اۋىر، ماقساتشىل، فيزيكالىق جاعىنان دا، مورالدىق جاعىنا دا وتە ءتوزىمدى ادام. جۇلدىزى – قىرسىق، بىربەتكەي، تاباندى تورپاق.
اقبوتا ءابىلتاي
