قازاقستاندا شەتەلدىكتەردىڭ 60%-ى قۇرىلىس، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە تاۋ-كەن سالاسىندا جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ 52%-دان استامى اتىراۋ وبلىسىندا ەڭبەك ەتەدى. كوروناۆيرۋسقا بايلانىستى شەتەلدىك جۇمىس كۇشىنىڭ سانى 3,2 ەسەگە قىسقارعان. «ەڭبەك رەسۋرستارىن دامىتۋ ورتالىعى» اق-نىڭ ماماندارى جۇرگىزىپ وسىنداي مالىمدەمە جاسادى.
قازاقستانداعى شەتەلدىك جۇمىس كۇشىنىڭ (بۇدان ءارى - شجك) جاي-كۇيىنە جۇرگىزگەن تالداۋدىڭ ناتيجەسى – ەل ەكونوميكاسىنا شەت ەلدەردەن جوعارى بىلىكتى جانە ورتاشا بىلىكتى جۇمىس كۇشىن تارتۋعا بەرىلەتىن رۇقساتتار سانىنىڭ سوڭعى 3 جىلدا تومەندەگەنىن كورسەتتى.
بيىلعى جىلى شجك-نە بەرىلگەن رۇقساتتار سانى 3,2 ەسەگە قىسقارعان. بۇل كورسەتكىش ەلدە جانە الەمدە COVID-19 پاندەمياسى اياسىندا ەنگىزىلگەن كارانتيندىك شارالارعا دا بايلانىستى.
ەگەر وسى ءۇردىس ساقتالاتىن بولسا، تارتىلاتىن شجك تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، وڭىرلىك جانە جاھاندىق اسپەكتىدە دە ايتارلىقتاي تومەندەيدى دەگەن ىقتيمالدىق جوعارى.
ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا، شەكتەۋ شارالارى ەنگىزىلگەنگە دەيىن ەلىمىزدە قۇرىلىس قىزمەتى، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە تاۋ-كەن ونەركاسىبى سالاسى شجك-نە ەڭ مۇقتاج سالالار ەكەنى بەلگىلى بولدى. ءدال وسى سالالار بىرلەسىپ ەلىمىزدەگى بارلىق شەتەلدىك جۇمىس كۇشى سانىنىڭ 60%-دان استامىن تارتىپ وتىر.
تارتىلاتىن شجك قۇرىلىمى ءار وڭىردە ءارتۇرلى جانە ءبىرىنشى كەزەكتە ءوڭىردىڭ ەكونوميكالىق ەرەكشەلىكتەرىنە بايلانىستى. نەگىزىنەن كاسىپورىندار جوعارى بىلىكتى شەتەلدىكتەردى تارتادى. تەك شقو مەن الماتى وبلىستارىندا عانا نەگىزىنەن ورتاشا بىلىكتى شەتەلدىكتەردى جۇمىسقا الادى.
رەسپۋبليكا بويىنشا ەڭ كوپ شەتەلدىكدەردى جۇمىسقا باتىس وڭىرلەرى تارتادى. ماسەلەن، اتىراۋ وبلىسىندا تارتىلاتىن شجك-ءنىڭ 52,5% شوعىرلانعان. سونداي-اق، شقو، بقو، الماتى وبلىستارى جانە نۇر-سۇلتان، الماتى قالالارى دا شەتەلدىك جۇمىسشىلاردى جالدايدى. بۇل وڭىرلەردە ەلىمىزگە ەڭبەك ەتۋگە كەلگەن ازاماتتاردىڭ 35,5%-ى تۇرادى.
2020 جىلدىڭ ءى-ءشى توقسانىندا شەكارا اسىپ، ەلىمىزگە جۇمىس ىستەۋگە كەلگەندەردىڭ باسىم بولىگى وزبەكستان، رەسەي، قىرعىزستان جانە تۇركمەنستان مەملەكەتىنىڭ ازاماتتارى. قازاقستاندا ەنگىزىلگەن شەكتەۋ شارالارىنا بايلانىستى جىلدىڭ ءىى-ءشى توقسانىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل كورسەتكىش وزگەرۋى مۇمكىن.
بۇل رەتتە، پاندەميا كەزەڭىندە دامي باستاعان قاشىقتىقتان جۇمىسپەن قامتۋ ۋاقىت وتە كەلە كوشى-قون پروتسەستەرىن، اسىرەسە جوعارى بىلىكتى شەتەلدىك ماماندار ءۇشىن جۇمسارۋى مۇمكىن. ال، بۇل ءوز كەزەگىن وسى ەڭبەك پروتسەستەردى رەتتەيتىن تەتىكتەردى ازىرلەۋدى تالاپ ەتەدى.
جۇرگىزىلگەن تالداۋدىڭ ناتيجەسى ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن ەلىمىزدە دامىعان كاسىبي ەڭبەك نارىعىن قالىپتاستىرۋ قاجەتتىگىن تاعى دا كورسەتتى. بۇل رەتتە، وڭىرلەرگە كەلەتىن شەتەلدىكتەردىڭ سانىن بەگىلەگەن كەزدە سول ءوڭىردىڭ جەرگىلىكتى ەڭبەك رەسۋرستارىنىڭ ناقتى الەۋەتى ەسكەرىلمەي جاتادى.
ماسەلەن، تارتىلاتىن شەتەلدىك ماماندار اراسىندا ماۋسىمدىق قىزمەتكەرلەردىڭ ۇلەسى ۇلعايۋدا (سوڭعى ءۇش جىلدىڭ ديناميكاسى بويىنشا). مۇنىڭ سەبەبى وتاندىق جۇمىس بەرۋشىلەرگە زاڭنامادا بەلگىلەنگەن الەۋمەتتىك تولەمدەر مەن اۋدارىمداردى تالاپ ەتپەيتىن، بىلىكتىلىگى جوق ارزان شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن جالداۋ ءتيىمدى بولۋىمەن بايلانىستى..
سونداي-اق، جۇرگىزىلگەن تالداۋ ەڭبەك كوشى-قونىن (ميگراتسياسىن) نەعۇرلىم ءدال باسقارۋ ءۇشىن قازاقستانعا شجك تارتۋ تەتىگىنە كەيبىر وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەت ەكەنىن كورسەتەدى. اتاپ ايتقاندا، شجك-نى ىرىكتەۋ مەن پايدالانۋ كەزىندە سارالانعان (ديففەرەنتسيرالدى) تەتىكتى قولدانۋ، ەلىمىزدەگى ىشكى كوشى-قونعا جاردەمدەسۋ جانە حالىقتىڭ موبيلدىگىن قولداۋ، زاڭسىز كوشى-قونعا قارسى ءىس-قيمىل تەتىكتەرىن ازىرلەۋ، سونداي-اق شەتەلدىك جۇمىس كۇشىن تارتۋدىڭ باسىمدىق جۇيەسىن ەنگىزۋ.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
