ناۋرىز كوجەنى برەندكە ايلاندىرۋدىڭ ءۇش تەتىگى

2494
Adyrna.kz Telegram

ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى ناۋرىز مەرەكەسى جاقىنداعاندا ءار وتباسى ناۋرىز كوجە جاساۋدى مىندەتىنە بالاپ، ءتىپتى كوجەنىڭ جاسالۋ تەحنولوگياسىن بىلمەيتىن جاس كەلىندەر ۇلكەن كىسىلەردەن ونىڭ جاسالۋ تاسىلدەرىن سۇراستىرىپ قال-قادىرىنشە مەيرامعا قامدانىپ-اق جاتادى.نەگىزىنەن، تەرەڭىنە ۇڭىلسەك، ناۋرىز كوجەنىڭ قاسيەتى، قۇرىلىسى، جاسالۋ تاسىلدەرى تىم ەرەكشە. بويىنا ايرىقشا قاسيەت جيعان بۇل استى جاساۋ وڭاي شارۋا ەمەس. ءدامى ءتىل ءۇيىرۋ ءۇشىن وعان مىندەتتى تۇردە ءسۇر ەت قوسۋ كەرەك. سونداي-اق كوجەگە قوسىلاتىن باسقا دامدەردى دە ناقپا-ناق ءدال قوسا ءبىلۋ ۇلكەن شەبەرلىكتى تالاپ ەتەدى. جاسىراتىنى جوق، قازىردە ناۋرىز مەيرامىندا دايىندالىپ جۇرگەن قايسىبىر كوجەنىڭ تەحنولوگياسى، قۇرامى، ءدامى كوڭىلىمىزدەن شىقپاي جاتادى. كوجەنى كىم قالاي ەستىسە نەمەسە ءبىر جەردەن وقىسا، بولماسا بىرەۋدەن ۇيرەنسە سولاي جاساپ ءجۇر. ال جىلدار وتە كەلە وسى ءدامىمىزدىڭ ساپاسى ودان ءارى تومەندەپ كەتپەسىنە كىم كەپىل؟! مۇندايعا جول بەرمەس ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەت؟         ناۋرىز كوجە ەڭ الدىمەن حالىقتى بىرىكتىرەتىن اس... كەزىندە اتا-بابالارىمىز حالىقتى داستارقان باسىنا توعىستىراتىن ىنتىماق قۇرالى رەتىندە وسى ناۋرىز كوجەنى پايدالانعان. ۇلكەن «قارا قازانعا» ازىرلەنگەن كوجەدەن بۇكىل اۋىل-ايماق ءدام تاتىپ، ەل-جۇرتتىڭ ىرىزدىعى كىرىپ، بەرەكەسى جاراسقان. ەندەشە وسى كوجەنى ۇلتتىق برەندكە اينالدىرۋعا ءبىز نەلىكتەن اسىقپاي وتىرمىز؟! مۇمكىن، ناۋرىز كوجەنى دايىن ءونىم رەتىندە نارىققا شىعارۋعا وتاندىق كاسىپورىنداردى مىندەتتەۋ قاجەت شىعار؟!   ەكونوميست-ساراپشى يلياس يساەۆتىڭ پايىمداۋىنشا،  ناۋرىز كوجەنى ۇلتتىق برەندكە اينالدىرۋدىڭ مىناداي بىرنەشە تەتىكتەرى بار: ا) ءبىرىنشى ناۋرىز كوجەنىڭ ىشىنە جەتى ءتۇرلى اس قوسىلاتىندىقتان كوجەنى جارتىلاي ءونىم رەتىندە شىعارۋعا كاسىپورىنداردى مىندەتتەۋ قاجەت. بۇل ءۇردىس قارپايىم وتباسى قاۋىمىنا دا ۇلكەن كومەك بولادى. ەگەر كوجەنى جارتىلاي دايىن ءونىم رەتىندە شىعارساق، كوجەگە دەگەن سۇرانىس ارتىپ، ناۋرىز كوجە تەك ناۋرىز كەلگەندە عانا ەمەس، جىلدىڭ باسقا مەزگىلدەرىندە دە سۇرانىسقا يە بولماق; ءا) ەگەر ءبىز وتاندىق كاسىپورىندارعا ناۋرىز كوجەنى جاساۋدى مىندەتتەسەك، ونىڭ جاسالۋ تەحنولوگياسى دا دامي تۇسەتىنى داۋسىز. ماسەلەن، قىمىزدى، شۇباتتى، قىمىراندى قازىردە دايىن ءونىم رەتىندە شىعاراتىن كاسىپورىندار بىزدە بار. بۇگىندە ولار قىمىزدان، شۇباتتان ەمگە ءدارۋ قۇرعاق تابلەتكالار دا جاساي باستادى. وسى ءتارىزدى ناۋرىز كوجەنى ءبىر دايارلاپ كورىپ، تابىسقا قول جەتكىزگەننەن كەيىن كاسىپورىندار ونىڭ جاسالۋ تەحنولوگياسىن دامىتا تۇسەدى دەپ سەنۋ كەرەك. كەيىن ناۋرىز كوجەدەن دەرتكە داۋا قۇرعاق تابلەتكالار جاسالىپ جاتسا، بۇل قۇپتارلىق جايت. ب) ۇشىنشىدەن، ناۋرىز كوجەنى كاسىپورىندار ساتىلىمعا ارنايى قوراپشالارمەن شىعارا باستاسا، قوراپتىڭ سىرتىندا كوجەنىڭ قۇرامى، قاسيەتى، وعان قوسىلعان تاعامدارداعى دارۋمەندەر تولىق جازىلادى. وسىدان بارىپ كوجەنىڭ قاسيەتى مەن قۇرامىنىڭ قۇندىلىعىنان حابارسىز قاۋىم وزىنە قاجەتتى دەرەك الادى; مىنە، ماماننىڭ پايىمداۋىنشا، ناۋرىز كوجەنى برەندكە اينالدىرۋدىڭ ءتۇپ-توركىنى وسىندا جاتىر. ساراپشىلار بۇعان قوسا «كوجە جاساۋمەن اينالىساتىن كاسىپورىنداردى جىل سايىن ناۋرىز ايىندا سالىقتان بوساتىپ، ولار تولەۋى ءتيىس قوسىمشا قۇن سالىعىن الىپ تاستاپ وتىرسا، كاسىپورىندار تەك قانا پايدا كورەر ەدى. بۇدان سوڭ سول مەكەمەلەر وزدەرى-اق ناۋرىز كوجەلەرىن جارىسا نارىققا شىعارىپ، باسەكەلەستىك ورتا تۋدىرادى» دەسەدى...  ءنار-ۋىزدى قولدانىسقا ەنگىزگەن ءجون...  نەگىزىندە، ناۋرىز پارسى تىلىنەن العاندا «ءنار-ۋىز» – جاڭا كۇن دەگەن ۇعىمنان شىققان. ناۋرىزدى بيرامالىقتار «سۋ مەيرامى» دەسە، تاجىكتەر «گۇل گاردون»، «گۇل ناۋرىز» دەسكەن. حورەزمدىكتەر «ناۋساردجي»، تاتارلار «ناردۋگان» دەپ تە تويلاتىپتى. شىعىس حالىقتارىنىڭ ناۋرىزدى قالاي تويلايتىندىعى جايىندا ومار حايام، ماحمۇت قاشقاريدىڭ ەڭبەكتەرىندە تەرەڭىنەن جازىلعان. قالاي دەسەك تە ناۋرىزدا بارشا بۇقارا قىستان امان-ەسەن شىققانىنا شۇكىرشىلىك ەتىپ، ەلدىڭ اۋزى اققا تيگەنىنە ماسايرايدى. زامانىندا اتا-بابالارىمىز ناۋرىز كوجەگە جاڭا تۋعان مالدىڭ ۋىزىن قوسىپ تا ۇيىندەگى «قارا قازانىن» تولتىرعان. بۇل ارينە، بابالارىمىزدىڭ «ناۋرىزدا مالىم تولدەپ، ءورىسىم كەڭەيىپ، قوڭىسىم مەرەيلەنسىن» دەگەن تىلەگىنەن تۋعان نيەت ەكەنى داۋسىز. ال قازىر ناۋرىز كوجەگە ۋىز قوسۋ ءتاسىلى مۇلدە ۇمىت قالدى.  سوندىقتان ماماندار «ناۋرىز كوجەگە جاڭا تۋعان مالدىڭ سۇتىنەن جاسالعان ءنار-ۋىزدى پايدالانۋدى قولدانىسقا ەنگىزسەك وڭدى بولار ەدى» دەيدى. جالپى، كەزىندە قازاقتار ناۋرىز كەلەردەن ءبىر كۇن بۇرىن ۇيىندەگى قازان اتاۋلىنى «اققا» تولتىرىپ ىدىستارىنىڭ بەتىن اشىپ قويادى ەكەن. بۇل «قاي ۇيدە اق مول بولادى، سول ۇيگە ىرىس-باق كەلىپ قونادى، داستارقاننان اق ۇزىلمەيدى» دەگەن ىرىمنان تۋىنداعان پەيىل. ەندەشە «ۇلىس وڭ بولسىن، اق مول بولسىن» دەگەن اتا-بابا تىلەگى جالعاسىن تابۋى ءۇشىن وسى ءبىر ۇلى كۇننىڭ باستى بەلگىسى ناۋرىز كوجە جالپىحالىقتىق برەندكە اينالۋى ءتيىس. بۇعان وتاندىق كاسىپورىندار بار ىقىلاس-ىنتاسىمەن كىرىسسە، تۇيتكىلدىڭ ءتۇيىنى تارقاتىلارى داۋسىز.

قارلىعاش زارىققانقىزى، 

"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى 

پىكىرلەر