رامازان ستامعازيەۆ، ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ ءداستۇرلى مۋزىكالىق ونەر كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى:
بەلگىلى ونەر قايراتكەرى، قازاق كلاسسيكالىق ءان ونەرىنىڭ مايتالمانى رامازان ستامعازيەۆ وقۋ بىتىرگەن ونەرپازدار مەن ءداستۇرلى انشىلەردىڭ جاعدايىن قىسقاشا وسىلاي سيپاتتادى. سونىمەن قاتار 20 ءcاۋىر كۇنى ع.مۇسىرەپوۆ اتىنداعى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر تەاترىندا وتەتىن «ءۇش جۇزگە اتىم ءمالىم بالۋان شولاق» اتتى ءان كەشى تۋرالى ايتتى.
– رامازان ءومىرالىۇلى، ۇلتتىق ونەردە جۇرگەن ءبىراز ازاماتتار قازىرگى ۋاقىتتا جاعدايدىڭ، ءتىپتى قيىنداپ كەتكەنىن ايتادى. جۇمىس جوق. بار بولسا دا جالاقىسى ماردىمسىز. ءسىز ءداستۇرلى ونەر كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسىسىز. ستۋدەنتتەرىڭىزدى ەرتەڭى ءۇشىن الاڭدامايسىز با؟
– ۇلتتىق مۋزىكانى ومىرىنە سەرىك ەتكەن ادامدارعا وتە قيىن. مىسالى، مۋزىكانت بولاتىن ادام ورتا ءبىلىم العاننان كەيىن 4 جىل كوللەدج وقيدى. ودان كەيىن جوعارى وقۋ ورىنعا تۇسەدى. وندا دا 4 جىل ءبىلىم الادى. ول ديپلوم تولىققاندى ىسكە جاراۋ ءۇشىن ماگيستراتۋرا وقۋى كەرەك. وسىلاي وقۋمەن جۇرگەن ونەردەگى جاستار 28-30 جاسقا تاياپ قالادى. بۇل وقۋعا قولى جەتكەندەرى. ال وقۋعا تۇسە الماي ورتا جولدا قالعانىنىڭ جاعدايى، ءتىپتى قيىن. ونىڭ ۇستىنە، كۇن ساناپ وقۋ ورىندارى مەن ونەر وشاقتارى جابىلىپ جاتىر. ال ءسىز بىلەسىز بە، مەملەكەتتىك كەيبىر ونەر وشاقتارىنىڭ ءوز الدىنا قويعان ساياساتى بار. وندا بارساڭىز، 18-21 جاس ارالىعىنداعى ونەرپازدى عانا جۇمىسقا الامىز دەيدى. سونشا جىل وقىپ، بايقاۋعا قاتىسىپ، جەڭىمپاز اتانعان ونەر ادامىنىڭ جاسى ەڭ سوڭىندا مەكەمەنىڭ قويىلعان مەجەسىنە سايكەس كەلمەي قالادى. سوندا وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ جاتقان جاس مامان قايدا بارۋ كەرەك؟ وسى سۇراقتىڭ شەشىمى تابىلماي كەلە جاتقانىنا قانشاما جىل ءوتتى.
– ءداستۇرلى ءانشى مەن كۇيشىنىڭ قۇرىلىستا، كۇزەتتە جۇرگەنىن كوپ كورەمىز.
– ءيا، ءجيى ماماندىقتارىن اۋىستىرۋعا ءماجبۇر بولادى. سوسىن ءوز اۋىلىنا بارىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مادەنيەتىن كوتەرسىن دەگەن ساياسات جۇرگىزەمىز. بىراق قاي وبلىسقا بارساڭىز دا، ونەرپازعا ورىن تابىلمايدى. ءارى كەتسە، 2-3 ادام جۇمىسقا قابىلدانادى. كوپتەن بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان ادام ءوز ورنىن بەرە قويا ما؟ ونىڭ دا بالا-شاعاسى بار. ال ەندى جىلدا ءبىتىرىپ جاتقان بالالار قايدا بارۋ كەرەك؟
– ناقتى دەرەك كەلتىرسەڭىز…
– سوڭعى ەكى جىلدا استانا قالاسىنداعى «شابىت» فەستيۆالىنە قازىلار القاسىنىڭ توراعاسى بولىپ باردىم. سوندا بايقاعانىم، تەك قانا ءداستۇرلى ءان بويىنشا جىلىنا 12 بالا جوعارى وقۋ ورىن بىتىرەدى. جىل سايىن قوبىزدان دا تۋرا سونشا ادام وقۋ اياقتايدى. ال سىرنايدان جىلىنا ون شاقتى ادام وقۋ ءتامامدايدى. وسى ۇلتتىق ونەر بويىنشا جىلىنا 30-40 ادام وقۋ ورنىن ءبىتىرىپ شىعىپ جاتىر. ال سولاردى جۇمىسپەن قامتۋعا باعىتتالعان مەملەكەتتىك بىردە-ءبىر جوسپار جوق. ونىمەن قويماي، وقۋ بىتىرگەندەردى جۇمىسقا تۇراتىنى تۋرالى نەمەسە جۇمىس ىستەپ جۇرگەنى جايىندا انىقتاما اكەل دەپ مىندەتتەيدى. بىزدە وسى بويىنشا ماسەلە جىل وتكەن سايىن قوردالانىپ كەلەدى. اسىرەسە، ءداستۇرلى انشىلەردىڭ ماسەلەسى وتە اۋىر. كەيدە بىرەۋلەر «جۇمىس جوق بولسا، نەسىنە مامان دايىندالادى» دەپ جاتادى. ەندەشە، وسىنداي ۇلتتىق ونەرگە جاستاردى باۋليتىن كافەدرانى جابايىق. وندا عاسىردان-عاسىرعا جالعاسىپ كەلە جاتقان اتا-بابامىزدىڭ ونەرىن كىم جالعاستىرادى؟ قازاق دالاسىن سازبەن بولەگەن، مۇڭىن مۇڭداعان كۇيدى كىم تارتادى؟ تاريحتان سىر شەرتكەن جىرلارىن كىم جىرلايدى؟ اسقاقتاعان ءان ونەرىن كىم ناسيحاتتايدى؟ قۇدايعا شۇكىر، تالانتتى جاستار وتە كوپ. ولاردى وقۋعا قابىلداۋعا كەلگەندە جەر قايىسقان ادامدار وتىرىپ ىرىكتەيدى. ال بىراق بىتىرگەن سوڭ نە ىستەۋ كەرەكتىگىن ايتا الاتىن ەشكىم جوق. مەملەكەت وقۋعا قانشا قارجى بولەدى، قانشاما ۇستاز ساباق بەرەدى؟ الايدا جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ماسەلەسى قاراستىرىلماعان.
– 20 ءساۋىر كۇنى «ادىرنا» قورى سول ءداستۇرلى انشىلەردىڭ باسىن قوسىپ، بالۋان شولاق اتامىزعا ارنالعان ءان كەشىن وتكىزبەك. نەسىمەن ەرەكشەلەنەدى دەپ ويلايسىز؟
– جالپى «ادىرنا» قوعامدىق قورى بۇگىنگە دەيىن ءداستۇرلى ونەرگە ارنالعان 8 كونتسەرت وتكىزگەن ەكەن. ءبىرجان سال، اقان سەرى، مۇحيت، جاياۋ مۇسا، ۇكىلى ىبىراي، ساكەن سەيفۋللين ءتارىزدى ءان كەشتەرىنىڭ قاي-قايسىسى دا تەرەڭ تاريحي مانىمەن ءوتىپ كەلەدى. ءان تاريحى ارقىلى تۇلعا تاريحىنىڭ سىرى اشىلادى. ءاربىر كونتسەرتتە 10-نان 20-عا دەيىنگى ارالىقتا مۇراعاتتا قالىپ قويعان، ايماقتا عانا ورىندالىپ، ۇلكەن ساحناعا جەتپەگەن مۇرالار ورىندالىپ كەلەدى. وسى جولى دا بالۋان شولاقتىڭ 20-دان استام جاڭا ءانى تابىلىپ وتىر. بۇگىنگە دەيىن بالۋان شولاقتىڭ 10-عا جۋىق ءانى عانا بەلگىلى بولىپ كەلگەن ەدى. بۇل كونتسەرت قازاق رۋحانياتىنا قوسىلعان زور ۇلەس بولعالى تۇر. بۇل تاراپتا جولامان قۇجىمانوۆتاي ونەرگە شەكسىز بەرىلگەن ازاماتتىڭ ەڭبەگىن اتاپ ءوتۋىمىز قاجەت. جوكەڭنىڭ مۇراعاتتاردا نوتاسى عانا ساقتالعان اندەردى ءتىرىلتىپ، جاستارعا ۇيرەتىپ جۇرگەن ەڭبەگى ءتيىستى دەڭگەيدە باعالانۋى كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن.
اڭگىمەلەسكەن
گ.مىقتىبەكوۆا
