بيىل اقىن، جازۋشى، قوعام قايراتكەرى، كومپوزيتور ساكەن سەيفۋلليننىڭ تۋعانىنا 120 جىل تولدى. وسىعان وراي، جىل بويى ساكەن سەيفۋلليندi ۇلىقتاۋعا ارنالعان ءتۇرلى شارالار ءوتتى. ەندى بۇل مەرەيتويلىق شارالاردىڭ ءتۇيىنى قازاقتىڭ ۇلتتىق كلاسسيكالىق مۋزىكاسىمەن قورىتىندىلانباق. ناقتىراق ايتقاندا، ساكەن سەيفۋلليننىڭ مۋزىكالىق مۇراسى ەل نازارىنا ۇسىنىلماق. بۇل تۇرعىدا ساكەن اتامىزدىڭ نەمەرە ءىنىسى ساكەن ورىنبەكۇلى سەيفۋللينمەن اڭگىمەلەسۋدىڭ رەتى كەلگەن ەدى.
اقىن جۇرگەن جولمەنەن
سەيفوللادان ءتورت ۇل تۋادى. ولار – ساكەن (سادۋاقاس), مالىك (مالگاجدار), ابەن ء(ابۋمۇسىلىم، جاستاي قايتىس بولعان), ءماجيت (عابدۋلماجيت). ەڭ كەنجەسى ماجيتتەن مەنىڭ اكەم ورىنبەك تارايدى. ساكەننىڭ ارتىندا ۇرپاق قالمادى. مالىكتىڭ دە تاعدىرى سونداي قيىن بولدى. ال ماجيتتەن ءۇش ۇل، ءۇش قىز ومىرگە كەلگەن. مەنىڭ اكەم سولاردىڭ ىشىندەگى تۇڭعىشى ەدى. اكەمنىڭ سەيفوللا اتاسىمەن بىرگە تۇسكەن سۋرەتى دە ساقتالعان. رەپرەسسيا كەزىندەگى قۋعىن-سۇرگىن ساكەندەي اتامىزدىڭ عانا ەمەس، قىزىل قىرعىن قانشاما قازاقتىڭ ارداقتىلارىنىڭ ءومىرىن، وتباسىن، تۇقىمىن تۇزداي قۇرتىپ جىبەردى ەمەس پە؟..
ءوزىمنىڭ توعىز پەرزەنتىم بار. اۋەلى مەندە ءۇش قىز بولدى. ارينە، ارتىمىزدان ەرگەن ەر بالانىڭ بولعانىن قالادىم. سونى قاتتى ارماندادىم. سوسىن ءبىر كۇنى ىشتەي ويلادىم، وسى قىزدارىمدى دۇرىستاپ تاربيەلەپ، قاتارعا قوسسام دا جامان ەمەس دەپ… ءبىر كۇنى ايەلىمنىڭ اياعى اۋىرلادى. تاعى دا ومىرگە قىز كەلەتىن شىعار دەيمىن ىشىمنەن، ءتورت قىز بولسا، نەسى بار ەكەن؟ قىزدى بولۋ دا ۇلكەن باقىت قوي! ونىڭ ۇستىنە، قىزدار اكەگە جاقىن بولىپ وسەدى ەمەس پە؟! مەن سولاي ويلاپ قۋانىپ ءجۇردىم. جوق، بۇل جولى ۇل بالا ومىرگە كەلدى. سوسىن جولداسىم تاعى دا ءۇش ۇل، ەكى قىز ومىرگە اكەلدى. نە كەرەك، 4 ۇل، 5 قىزدىڭ اكە-شەشەسى اتاندىق. قازىر ءبىر قىزىمىزدان تۇڭعىش نەمەرەمىزدى ءسۇيىپ، اتا مەن اپا اتانىپ وتىرمىز. سوعان قاراپ، قۇدايعا مىڭ دا ءبىر شۇكىر دەيمىز.
ساكەن اتامىز جان-جاقتى ونەرلى بولعان ادام. اقىندىعىنان بولەك، كومپوزيتورلىعىنىڭ ءوزى ءبىر توبە. ەل مەن جەر ءۇشىن كۇرەسكەن قايراتكەرلىگىنىڭ ءوزى نەگە تۇرادى؟ ول كىسىنىڭ الاش زيالىلارىنا جاساعان جاقسىلىعى ەندى عانا ايقىندالىپ جاتىر. بۇل كەزدەگى قايراتكەرلەردىڭ ءبارى دە ۇلت ءۇشىن ايانباي ەڭبەك ەتتى. تەك ولاردىڭ كۇرەسۋ ءۇشىن تاڭداپ العان جولدارى ارقيلى ەدى. سونى كەلەر ۇرپاق دۇرىس ءتۇسىنۋ كەرەك. ساكەن اتامىزدىڭ اندەرىنەن CD ديسكىلەر شىعاردىق. قايراتكەردى جاڭا قىرىنان تانىتاتىن بىرنەشە زەرتتەۋ ەڭبەكتەر دە جاريالاندى. بۇل يگى جۇمىستاردىڭ ءبارىن دە بارىنشا قولدادىم. ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى وقۋ وردالارىندا ساكەن سەيفۋللينگە ارنالعان عىلىمي-تاجىريبەلىك كونفەرەنتسيالار ۇيىمداستىرىلۋدا. ولاردىڭ بارىنە تىكەلەي ءوزىم قاتىسىپ ءجۇرمىن. مامىر ايىندا استاناداعى ساكەن سەيفۋللين مۇراجايى «ساكەن سەيفۋللين جۇرگەن جەرلەرمەن» اتتى ەكسپەديتسيا ۇيىمداستىرعان بولاتىن. اتاۋلى مۇراجاي ديرەكتورى، اقىن نەسىپبەك ايتۇلى، بەلگىلى مەملەكەت قايراتكەرى ورالباي ابدىكارىموۆ، اقىن سەرىك تۇرعىنبەكۇلى، ارداگەر جۋرناليست امانتاي كاكەن، قارجىگەر ءسابيت قاراشولاقوۆ، دارىگەر ابىلحاكىم اقمۇرزين، كاسىپكەر ەركىن سۇلەيمەنوۆ، مۇراجاي قىزمەتكەرى ەرجان جاۋباي ەكسپەديتسياعا مۇشە بولدى. ولاردىڭ قاتارىندا، ارينە، مەن دە بارمىن. ساكەن سەيفۋلليننىڭ «تار جول، تايعاق كەشۋ» رومانىندا كورسەتىلگەندەي، ەل ارالاپ، اقمولا ءوڭىرىنىڭ وڭتۇستىگىندە، ونىڭ ىشىندە قازىرگى نۇرا، جاڭاارقا، شەت اۋداندارىنداعى اقىننىڭ ىزىمەن ءجۇرىپ وتتىك.
ساكەننىڭ ءان ساندىعى اشىلدى
10 جەلتوقسان كۇنى قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ كونتسەرتتىك زالىندا «ساكەننىڭ ءان ساندىعى» اتتى مۋزىكالىق كونتسەرت وتكىزەمىز. شارانى قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسى مەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى قوعامدىق قورى بىرلەسىپ اتقارادى. ت.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ ساحنا ءتىلى كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، پروفەسسور داريعا تۇرانقۇلوۆانىڭ جەتەكشىلىگىمەن اتاۋلى وقۋ ورىننىڭ ستۋدەنتتەرى ساكەن سەيفۋلليننىڭ «اققۋدىڭ ايرىلۋى» پوەماسىنىڭ جەلىسىمەن كورىنىس قويادى. ءانشى، دراماتۋرگ، ق.قۋانىشباەۆ اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق مۋزىكالىق دراما تەاترىنىڭ ادەبي ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قانات ءجۇنىسوۆ، ساكەن سەيفۋلليننىڭ بەينەسىن سومدايدى. ودان كەيىن قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتورياسىنىڭ رەكتورى، قر حالىق ءارتيسى ءجانيا اۋباكىروۆا، ساكەنتانۋشى، پروفەسسور، ف.ع.د. ۇعا اكادەميگى تۇرسىنبەك كاكىشەۆ كىرىسپە ءسوز سويلەپ، كونتسەرتتىڭ شىمىلدىعىن تۇرەدى. قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق ۇلتتىق كونسەرۆاتوريا حورىنىڭ (حور جەتەكشىسى – قر حالىق ءارتيسى، مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، پروفەسسور بازارعالي جامانباەۆ) ورىنداۋىندا اقىننىڭ ەلدى بىرلىككە شاقىرعان «جاس قازاق مارسەلەزاسى» ساحناعا جول تارتادى. سونداي-اق سىبىزعىشى تالعات مۇقىشەۆ ساكەننىڭ «تاۋ ىشىندە» ءانىن سىبىزعىمەن سىزىلتىپ ورىندايدى. كەشتە ساكەننىڭ ءتول شىعارماشىلىعى بويىنشا، «كوكشەتاۋ»، «تاۋ ىشىندە»، «بابالارىما»، «اقساق كيىك»، «سارىارقا»، «ۇيقىداعى ارۋ»، «اناعا»، «جەتكىنشەگىم، تارتىنبا»، «سىر ساندىق»، «اۋپىلدەككە جاۋاپ»، «قاماۋدا»، «ءتۇس»، «ارقا سۇلۋىنا» ء(انى ت.قۇتجانوۆتىكى) جانە تاعى باسقا اندەر شىرقالادى. سونىمەن قاتار ساكەن سەيفۋللينگە ارنالعان جاعىپار ءالىمحانوۆتىڭ ء(سوزى كاكىمبەك سالىقوۆتىكى) «ساكەن اعا» ءانى، حاسەن قوجا احمەتتىڭ «كەتپەيتىن ەستەن» ءانى، كاكىمبەك سالىقوۆتىڭ «ءۇش ارىس» ءانى، (ساكەن، ءىلياس، بەيىمبەت تۋرالى) حالىق نازارىنا ۇسىنىلماق. كونتسەرتتە اقىننىڭ شىعارماشىلىق جولىنىڭ قالىپتاسۋىنا زور اسەرىن تيگىزگەن ايگىلى ۇكىلى ىبىرايمەن كەزدەسۋ ءساتى، حالىق اندەرى «اۋپىلدەكپەن»، «كيدىم كامزولمەن» سۋسىنداپ ەر جەتۋى، سەيفۋللانىڭ كۇيشىلىگى، ايدىك ونەر يەسى سايدالى سارى توقانىڭ كۇيىن ءبىر تىڭداماي شىعارما جازۋعا وتىرمايتىندىعى، ۇلى كۇيشى ابىكەن حاسەنوۆتىڭ ساكەنگە ارناپ كۇي شىعارۋى جانە تاعى باسقا ماسەلەلەر قامتىلاتىن بولادى. شىعارماشىلىق كەشتە جولامان قۇجيمانوۆ، رامازان ستامعازيەۆ، ەرلان تولەۋتاي، تولعامباي سەمباەۆ، ەركىن شۇكىمانوۆ، تىلەۋلەس قۇرمانعاليەۆ، ارداق يساتاەۆا، جانار ايجانوۆا، سەرىك وسپانوۆ، ەركىن نۇرقانوۆ، گۇلنار ارىنوۆا، تەلمان قۇجيمانوۆ، قانات ءجۇنىسوۆ، مۇرات ابۋعازى، تالعات ابۋعازى، سايات نۇرعازين، جاسۇلان ساقاەۆ، ناريمان ءابدىراحمانوۆ، وراز جاڭاباەۆ جانە تاعى باسقا ونەرپازدار ونەر كورسەتەدى. كونتسەرتكە كەلەمىن دەۋشىلەرگە ەسىك اشىق!
جازىپ العان ارمان اۋباكىر، «ايقىن»، 2015 جىل.
