"حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» جاڭا كودەكس جوباسىنىڭ 24 بابىنا حالىق العاشقى ساتتەن باستاپ كۇدىكپەن قارادى: بۇل تاراۋ «دونورلىق جانە ترانسپلانتتاۋ» دەپ اتالادى. وندا «قان جانە ونىڭ كومپونەنتتەرىنىڭ دونورلىعى»، «اعزالاردى (اعزالاردىڭ بولىگىن) جانە (نەمەسە) تىندەردى ء(تىننىڭ بولىگىن) ترانسپلانتتاۋ»، «ادامنىڭ اعزالارىن جانە تىندەرىن، گەموپوەزدىك ءدىڭ جاسۋشالارىن (سۇيەك كەمىگىن), قان جانە ونىڭ كومپونەنتتەرىن، ادامنىڭ جاسۋشالارىنىڭ، تىندەرىنىڭ، بيولوگيالىق سۇيىقتىقتارى مەن سولدەرىنىڭ ۇلگىلەرىن اكەلۋ، اكەتۋ» دەپ اتالاتىن ءۇش تاراۋ بار. قوعامنىڭ قىتىعىنا ءتيىپ وتىرعان تۇسىنبەستىكتىڭ ءبارى وسى باپتاردىڭ اينالاسىندا تاراپ جاتىر.
ساراپشىلار بۇل ماسەلە ءبىزدىڭ قوعام ءۇشىن جاڭالىق ەمەس ەكەنىن ايتادى: ەلىمىزدە ادام اعزاسىن تۋرىستارىنىڭ رۇحساتىنسىز الۋ 2009 جىلى باستالعانىن ايتادى. ەلىمىزدىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ «بيولوگيالىق ءولىمدى نەمەسە باس ميىنىڭ ءبىرجولا سەمۋىن راستاۋ ەرەجەسىن بەكىتۋ تۋرالى» 2010 جىلعى 11 تامىزداعى № 622 بۇيرىعىنا ەنگىزىلگەن وزگەرىستە مايىتتەن الىناتىن دەنە مۇشەلەرى تۋرالى ناقتى جازىلعان. وسى بۇيرىقتا ميدىڭ ءولىمى انىقتالعاننان كەيىن، قايتىس بولعان ادام ءتىرى كەزىندە دەنە مۇشەسىن الۋعا جازباشا قولحات قالدىرماعان جاعدايدا، ونىڭ تۋعان تۋىستارىنان نەمەسە زاڭدى وكىلىنەن كەلىسىم سۇرالاتىنى، التى ساعاتتىڭ ىشىندە جاۋاپ بەرىلمەسە، دونوردىڭ دەنە مۇشەسىن الۋعا رۇقسات بەرىلەتىنى جازىلعان. الايدا ءبىزدىڭ ەلدە كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءمايىتتىڭ دەنە مۇشەسى رۇقساتسىز الىنعان ەمەس. بۇلاي جاساۋعا حالقىمىزدىڭ تۇسىنىگى مەن كوزقاراسى، ۇستانىمى مەن مادەنيەتى كەلە بەرمەيدى. ال كەڭەس وداعىنىڭ قۇرامىندا بولعان ەلدەردىڭ ىشىندە بەلارۋستە عانا ءمايىت دونورلىعى دامىپ كەلەدى. بۇل ەلدە ناقتى دياگنوز قويىلعاننان كەيىن دارىگەرلەر ەشكىمنەن رۇقسات سۇراماي، ءمايىتتىڭ دەنە مۇشەلەرىن مەديتسينالىق ماقساتتا پايدالانا بەرەدى. الايدا whatsapp ارقىلى تاراعان اقپاراتتاردا كودەكس جوباسىنداعى باپتاردى قاتە ءتۇسىنۋ كەزدەسىپ قالادى. «215 باپتىڭ 8 تارماعىندا تۋىستارىڭىزدىڭ ءسىز ومىردەن وتكەن سوڭ دەنە مۇشەلەرىڭىزدى دونورلىققا الۋىنا كەدەرگى كەلتىرۋ ءمۇمكىندىگىن جويۋ قاراستىرىلعان. ويتكەنى ادام كەلىسىمىن ءتىرى كەزىندە بەرۋ كەرەك» دەگەن ماعىناداعى ءماتىن تارادى. ال كودەكس جوباسىندا «ەگەر الۋ كەزىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنا وسى ادام ءتىرى كەزىندە نەمەسە زاڭدى وكىلدەرى ول ولگەننەن كەيىن ونىڭ اعزالارىن (اعزالاردىڭ بولiكتەرىن) جانە (نەمەسە) تiندەرىن ء(تىننىڭ بولىكتەرىن) ۋاكىلەتتى ورگان ايقىندايتىن تارتىپپەن رەتسيپيەنتكە ترانسپلانتتاۋ ءۇشىن الۋعا كەلىسپەيتىنىن مالىمدەگەنى تۋرالى حابارلانعان بولسا، مايىتتەن اعزالاردى (اعزالاردىڭ بولiكتەرىن) جانە (نەمەسە) تiندەردi ء(تىننىڭ بولىكتەرىن) الۋعا جول بەرىلمەيدى» دەلىنگەن.ترانسپانتولوگ دارىگەر جاقسىلىق دوسقاليەۆ وتكەن جىلدىڭ اياعىندا جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەن كەزدە «بىزدە دونورلىق ورگان تاپشى. سونىڭ ىشىندە مايىتتىك ورگان تاپشى. نەگە، مىسالى، 100 ءمايىتتىڭ ىشىندە 30 پايىزىنىڭ اعزاسى ترانسپلانتاتسيا جاساۋعا جارامدى ەكەنىن ايتقان. دەمەك 70 پايىزى جارامسىز. «بيىل 42 ءمايىت زەرتتەلىنىپ الىنسا، ونىڭ تەك توعىزىنىڭ ورگانى الىندى. قالعانىنىكى الىنعان جوق. سەبەبى، ينفەكتسيا بار. گەپاتيت ۆ، س دەيمىز. دامىعان ەلدەردىڭ تاجىريبەسىندە مۇنداي ورگاندار الىنادى. سوندىقتان ءبىز وسىنداي ورگانداردى الۋعا بولادى، بىراق ونى وسىنداي اۋرۋمەن اۋىرعان ادامدارعا الماستىرامىز جاسايمىز دەپ زاڭعا ەنگىزەمىز» دەگەن-ءدى ج. دوسقاليەۆ.
دەمەك بۇل فاكتور دا ءمايىتتىڭ اعزالارىنىڭ ءبارى دونورلىققا جارامايتىنىن ايعاقتاپ تۇر.
بۇل باپتىڭ 2009 جىلى قابىلدانعان باپتان ەشقانداي وزگەشىلىگى جوق. كەزىندە ا.ن.سىزعانوۆ اتىنداعى ۇلتتىق عىلىمي حيرۋرگيا ورتالىعىنىڭ باسشىلىعى ءمايىت ترانسپلانتاتسياسى سانىن كوبەيتۋگە بايلانىستى ارنايى جۇرگىزىلگەن الەۋمەتتىك زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. سوندا ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 60 پايىزى اعزا ترانسپلانتاتسياسىنا ەرەكشە قولداۋ بىلدىرگەن.
Whatsapp جەلىسىندەگى مىنا حابارمەن جۇرتتىڭ ءبارى قۇلاعدار بولىپ قالدى: «ەندى قازاقستاننىڭ قايتىس بولعان ازاماتتارىنىڭ اعزالارىن ترانسپلانتاتسيا كەزەگىن كۇتىپ وتىرعان شەتەلدىكتەر ءۇشىن الىپ كەتۋ مۇمكىندىگى تۋادى. جوبانىڭ 222 بابى، 2 تاراماعى، 1 ءبولىمى» دەگەن اقپارات تارادى. ال كودەكس جوباسىنىڭ تۋرا سول تۇسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەگىنەن تىس جەردەگى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتىنا، سونداي-اق شەتەلدە تۇراتىن جانە ترانسپلانتتاۋدى كۇتىپ جۇرگەن رەتسيپيەنتتەرگە مەديتسينالىق كومەك كورسەتۋ قاجەت بولعان كەزدە» اعزانى شەتەلگە الىپ كەتۋگە بولاتىنى كورسەتىلگەن.
دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ءباسپاسوز قىزمەتىنىڭ بىرقاتار ماسس-مەدياعا بەرگەن ءتۇسىنىكتەمەسىندە «قايتىس بولعان ازاماتتاردىڭ اعزالارى مەن تىندەرىن شەتەلگە اكەتۋ (222 باپ، 2 تارماق، 1 ءبولىم) ماسەلەسىنە كەلسەك، كودەكس جوباسىندا قايتىس بولعان ازاماتتاردىڭ اعزالارىن تەك قانا قازاقستاندىق ازاماتقا سالۋ قاراستىرىلعان» دەلىنگەن. مينيستر دە الەۋمەتتىك جەلىلەردە تۋرا وسىلاي دەپ جازدى. جانە و دۇنيەلىك بولعان ازاماتتارىنىڭ اعزاسىن شەتەلدىكتەرگە ساتۋ الەمدىك تاجىريبەدە دە وتە سيرەك كەزدەسەدى. ءتىپتى دونور قاجەتتىلىگىن 100 پايىز شەشكەن ەلدەر ءۇندىستان مەن پاكىستاندا دا بۇل فاكتورعا جول بەرمەيتىن كورىنەدى.
وسى ماتەريالدى جازۋعا دايىندىق بارىسىندا اتالمىش كودەكستى تاعى ءبىر زەردەلەپ وقىپ شىقتىق. ءمايىتتىڭ ازعاسى قانداي جاعدايدا الىنادى دەگەن كۇماندى سۇراقتارعا كودەكس تولىققاندى جاۋاپ بەرگەن.
170 باپتا بيولوگيالىق ءولىمدى انىقتاۋ ماسەلەسى تۋرالى : دارىگەرلەر ادامنىڭ ميى مۇلدەم جۇمىسىن توقتاتسا جانە وزگە دە ءولىم بەلگىلەرى بايقالسا بيولوگيالىق ءولىمدى تىركەيگە قۇقى بار ەكەنى كورسەتىلگەن. بىراق الەمدىك تاجىريبەدە 9-10 جىل كومادا جاتىپ، قايتىپ كوزىن اشقاندار جايلى دەرەكتەر ءجيى كەزدەسەدى. ال دارىگەرلەر بولسا، مۇنداي جاعدايدا ادامدار كوزىن اشقانمەن، قايتا قاتارعا قوسىلۋ مۇمكىندىگىنە كۇمان كەلتىرەدى. ويىمىزدى كودەكستىڭ باپتارىندا ايتىلعان جايتتارمەن تودىقتىرساق: «اعزالاردىڭ فۋنكتسيالارىنا دەم بەرۋ بويىنشا جاساندى شارالار الدىمەن ترانسپلانتتاۋ ماقساتىندا مايىتتەن اعزالاردى (اعزالاردىڭ بولىكتەرىن) جانە (نەمەسە) ءتىندەردى ء(تىننىڭ بولىكتەرىن) الۋ تۋرالى شەشىم قابىلدانعان جاعدايدا، سودان سوڭ جاقىن تۋىستارىنىڭ جانە (نەمەسە) زاڭدى وكىلدەرىنىڭ قارجىلىق، ونىڭ ءىشىندە دەنەگە كۇتىم جاساۋ بويىنشا شىعىنداردى وتەۋگە كەلىسۋى بولعان كەزدە عانا جالعاستىرىلۋى مۇمكىن» ەكەنى كورسەتىلگەن.
كودەكتە ادامنىڭ ميى سەمىپ، ەندى ءومىر سۇرۋگە جارامايتىنىن ايتسا دا الگى قۇرىلعىلاردان اجىراتۋ ءۇشىن ءبارىبىر تۋىستارىنىڭ كەلىسىمى كەرەك ەكەنى تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ جازىلعان. بىراق اپپارات اعزانىڭ تىرشىلىگىن ءۇشىن قوسىلسا، ونىڭ شىعىنىن مەملەكەت كوتەرەدى. ءتىپتى بۇل الەمدىك تاجىريبەدە بار ءۇردىس. بۇل باپ تا قوعامنىڭ اشۋىن تۋدىرىپ وتىر. سەبەبى كوڭىلدە كۇمان كوپ: «مىسالى، كومادا جاتقان ادامنىڭ اعزاسىن الۋ ءۇشىن اپپاراتتى قوسىپ قويادى» دەيدى قارسى توپ كومادا جاتقان ادامنىڭ ءومىرىن اپپارات ارقىلى ۇزارتۋدى تۋىستارى شەشەتىنىن جانە بۇل ءۇردىس ءۇشىن قوسىمشا قارجى تولەۋ كەرەكتىگىن اتا بەرمەيدى. ءتىپتى ءبىزدىن ەلىمىزدە 10 جىل ەمەس، التى اي كومادا جاتىپ، قايتا ءتىرىلىپ كەتكەندەپ جايلى دەرەكتەر جوق. دەمەك، كومادا جاتقانداردىن ءومىرىن اپپارات ارقىلى ۇزارتۋ مەديتسينادا ءبىز يگەرە قويماعان تاجىريبە.
كودەكستىڭ 2009 جىلعى قابىلدانعان نۇسقادان جاڭالىعى 172 باپتا كورسەتىلگەن «اناتوميالىق سىي» دەگەن ءسوز. وسى باپتىڭ 3 تارماعىندا «وسيەت ەتىلگەن اعزالاردان (اعزالاردىڭ بولىكتەرىنەن) جانە (نەمەسە) تىندەردەن (تىندەردىڭ بولىكتەرىنەن) باسقا، تابىلعان كۇننەن باستاپ ون كۇن ىشىندە تانىلماعان جانە سۇراۋى بولماعان ادامداردىڭ مايىتتەرى دە اناتوميالىق سىي رەتىندە تانىلادى» دەگەن تىركەستەر بار. ال ءىس جۇزىندە وسى كۇنگە دەيىن ەلىمىزدە ەشبىر ادام ءوز دەنەسىن مەديتسينانىڭ يگىلىگى ءۇشىن «اناتوميالىق سىي» رەتىندە تانۋدى ۇسىنباعان. جانە مۇنداي ۇسىنىستى 2009 جىلى قابىلدانعان زاڭ دا قاجەتسىنبەگەن.
وسىعان دەيىن ەل اراسىندا ادام اعزاسىنىڭ اشىق ساۋداعا سالىناتىنى ءجيى ايتىلاتىن. ءتىپتى كۇنى كەشەگە دەيىن ساۋدانىڭ مۇنداي تۇرىمەن اينالىساتىن سايت تا جۇمىس ىستەگەن. بۇيرەك دونورى 50 مىڭ، باۋىر 20-30 مىڭ اقش دوللارىنا باعالانىپ كەلدى دەيدى ەل ەشىندەگى اڭگىمە. مەديتسينا تاريحىندا دونور داۋى دەگەن اتپەن قالعالى تۇرعان دارىگەرلەرگە قايداي ايىپتىع تاعىلىپ وتىرعانى تۋرالى پىكىرلەردىڭ ءوزى ءبىر-ءبىرىن جوققا شىعارادى. بىراق ەكى ترانسپلانتولوگتىڭ كۇدىككە ءىلىنۋى دونور كۇتىپ، دياليزگە بايلانىپ وتىرعان ناۋقاستاردىڭ ءۇمىتىن كەسىپ وتىر. بۇل اقپاراتتى دۇرىس تاراتپاۋدىڭ كەسىرى. باسقاشا ايتقاندا اشىق اقپاراتتىق مايداندا قۇزىرلى ورىنداردىڭ رەسمي پىكىرى قاۋەسەتتەن جەڭىلىپ قالدى .
سوڭعى كەزدەرى تۋىستىق دونور ماسالەسى كوپ ايتىلىپ ءجۇر. ادامدار اراسىندا «ناۋقاس تۋىستارىنا باۋىرلارىنىڭ ءبىرى دونور بولۋى كەرەك» دەگەن كوزقاراس قالىپتاسقان. وسىعان قاتىستى ترانسپانتولوگ دارىگەر مەرۋەرت الپيەۆا: «ادامنىڭ اعزاسىن ساۋ ادامنان اجىراتىپ، ەكىنشى ادامعا سالۋدىڭ قاۋىپتى ەكەنىن وتكەن وقيعالاردان كورىپ وتىرمىز. ەگەر ءمايىت دونورى ارقىلى ادامنىڭ ءومىرىن قۇتقارىپ قالۋعا مۇمكىندىك بولسا، ءبىز نەگە ەكىنشى تاسىلگە جۇگىنىپ، ساۋ ادامنىڭ كەمتار بولۋىنا جول بەرۋىمىز كەرەك. ادامنىڭ بويىندا ارتىق اعزا جوق. تۋىستاردىڭ ءبىر-بىرىنە اعزالارىن ماجبۇرلىكتەن بەرەدى»، –دەيدى دارىگەر مەرۋەرت الپيەۆا.
ونىڭ پىكىرىنشە، بىزدە حالىقتىڭ مەنيتاليتىمەن ساناسۋ جاعى باسىم. «وسىدان بىرەر جىل بۇرىن اقتوبە قايتىس بولعان جىگىتتىڭ تۋىستارى دارىگەردى سوتقا بەردى. بۇگىندە جۇرتتىڭ دا، سوتتىڭ دا نازارى ادام اعزاسىن ساۋدالاپ وتىرعان «kz 24 net » سايتىنا، تاراپتار اراسىنداعى كەلىسىمدى زاڭداستىرعان نوتاريالدى كەڭسەگە ەمەس، دارىگەرگە قادالىپ وتىر. دارىگەر ناۋقاستىڭ ءومىرىن قۇتقارىپ قالۋعا تىرىستى. بۇل ونىڭ مىندەتى. قۇزىرلى ورگان وكىلدەرى دارىگەرگە شۇيلىگە بەرگەنشە، ادام اعزاسىن ساۋدالاپ وتىرعان سايتتى نەگە جاۋىپ تاستامايدى؟» – دەدى مەرۋەرت الپيەۆا.
ا.سىزعانوۆ اتىنداعى ۇلتتىق عىلىمي حيۋرگيا ورتالىعىنىڭ ءبولىم جەتەكشىسى راۆيل يبراگيموۆتىڭ ايتۋىنشا، 2015 جىلى ميى ولگەن 22 ادام دونور بولعان. كەلەسى جىلى بۇل كورسەتكىش 16-دان اسپاعان. 2012-2016 جىلدار ارالىعىندا مىڭنان استام اعزا الماستىرۋ وپەراتسياسى جاسالعان. سونىڭ ون التىسىندا عانا اعزا مايىتتەن الىنعان. «ادام كوزى تىرىسىندە رەسمي تۇردە دونورلىقتان باس تارتپاسا، ونىڭ اعزاسىن پايدالانۋعا بولادى. بۇل ءمايىت دونورىن زاڭداستىرۋداعى العىشارتىڭ زاڭنامالىق تۇعىرى»، – دەدى راۆيل يبراگيموۆ.
قازىر ەل بويىنشا 3,6 مىڭ ادام بۇيرەك جەتكىلىكسىزدىگى بويىنشا كۇتۋ قاعازىندا تىركەلىپ تۇر. بۇل رەسمي دەرەك. ال تىركەلمەي، تاعدىردىڭ ۇكىمىن كۇتىپ نەمەسە ماسەلەسىن اعزا ساتىپ الۋ ارقىلى شەشۋگە وقتالىپ جۇرگەندەردىڭ سانى قانشا ەكەنىن ەشكىم بىلمەيدى مەرۋەرت الپيەۆانىڭ ايتۋىنشا، قازىر قازاقستاننىڭ ءاربىر اۋدانىندا گەمودياليز جاسايتىن مەديتسينالىق ورتالىق بار. گەمودياليزدە جۇرگەن ءاربىر ناۋقاسقا ەل بيۋدجەتىنەن جىل سايىن شامامەن 1,5 ملن تەڭگە بولىنەدى. ءاربىر ناۋقاستى گەمودياليز جاسايتىن قۇرال -جابدىقپەن قامتۋ ءۇشىن ايىنا 150 مىڭ تەڭگە جۇمسالادى. مۇنىڭ سىرتىندا ادامنىڭ ءون بويىن شلاكتاردان تازارتۋ، ءبىر رەت ىستىق تاماق بەرۋ، ناۋقاستى ۇيىنە دەيىن جەدەل جاردەم كولىگىمەن جەتكىزۋ شىعىنى بار. ءبىرىنشى توپتاعى ءاربىر ناۋقاسقا كۇتۋشى بەكىتىلگەن. ونىڭ دا ايلىق جالاقىسى بيۋدجەتتەن تولەنەدى. «سوڭعى بىرەر جىلدا گەمودياليز جاسايتىن ورتالىقتار تەندەر ارقىلى ىرىكتەلەدى. قىسقاسى، ادام اعزاسىنىڭ قارا بازار نەمەسە جاسىرىن كانالدار ارقىلى ساۋدالانۋىنان پايدا كورىپ وتىرعان توپتىڭ بار بولۋى جانە ولاردىڭ ءمايىت دونورىنىڭ زاڭداستىرىلۋىنا بارىنشا قارسى بولۋى ابدەن مۇمكىن » – دەيدى دارىگەر مەرۋەرت الپيەۆا. ترانسپانتولوگ دارىگەر داگمارا بەتيروۆا «ادام ولگەن سوڭ ونىڭ اعزاسى جەر قوينىنا ءبۇتىن بارۋ كەرەك» دەگەن قاساڭ قاعيدا ءمايىت دونورى ماسەلەسىنىڭ العا جىلجۋىنا كەدەرگى كەلتىرىپ وتىرعانىن العا تارتتى. حالقىنىڭ 100 پايىزى يسلام ءدىنىن ۇستاناتىن پاكىستاندا،حالقىنىڭ 40 پايىزى مۇسىلمان ءۇندىستاندا بۇل ماسەلە زاڭداستىرىلعان. بۇيرەگى زاقىمدانىپ، كۇتۋ قاعازىنا تىركەلگەن ناۋقاسقا ءبىر اپتادا ترانسپلانتاتسيا جاسالادى. «بۇيرەك دەرتىنە شالدىققان قازاقستاندىقتاردىڭ باسىم كوپشىلىگى جاسىرىن جولمەن پاكىستانعا بارىپ ەمدەلەدى دەگەن ءسوز بار. سەبەبى 1995 جىلداردان باستاپ پاكىستان مەن ءۇندىستان شەتەلدىكتەرگە ترانسپلانتاتسيالىق وتا جاساۋدى زاڭمەن شەكتەپ تاستاعان. بۇل قادامعا رەسەي دە بارىپ وتىر. ءمايىت دونورى زاڭداستىرىلعان ەلدەر تەك ءوز ازاماتتارىنا عانا وتا جاسايدى. ال زاڭسىز بارعان رەتسيپيەنت وپەراتسيا ۇستىندە قايتىس بولىپ كەتكەن جاعدايدا دارىگەرلەر جاۋاپتى بولمايدى. قايتىس بولعان تۋىسىنىڭ ءمايىتىن ەلگە جەتكىزۋ شىعىنىن تۋىستارى كوتەرەدى، ال ارتىندا قالعان تۋىستارى دارىگەردى سوتقا بەرە المايدى. سەبەبى وزدەرى بارلىق شارتقا الدىن الا قول قويادى»، – دەيدى داگمارا بەتيروۆا.
بۇگىندە ەلىمىزدە 2800-دەن استام ادام بۇيرەك ترانسلانتاتسياسىن قاجەت ەتەدى. ولاردىڭ سانى كۇننەن-كۇنگە كوبەيە تۇسۋدە. وعان جەتە الماي دۇنيەدەن وزىپ جاتقاندارى دا بار. باۋىر ترانسپلانتاتسياسىن كۇتىپ وتىرعان ادام سانى 500-گە جۋىقتايدى. جۇرەككە 110 ادام، وكپەگە 15 شاقتى ادام تاۋەلدى بولىپ وتىر. بۇل ناۋقاستاردىڭ ءوزى عانا ەمەس جانىنداعى وتباسى، تۋعان-تۋىستارى كۇندىز كۇلكىدەن، تۇندە ۇيقىدان ايرىلىپ وتىرعانىن ءتۇسىنۋىمىز كەرەك. ۇكىمەت ولارعا كومەك بەرۋگە دايىن.
ترانسپانتولوگ دارىگەرلەر قازاقستاندا اعزانى ءتىرى ادامنان دا، مايىتتەن دە الۋعا بولاتىنىن ايتادى.
«وسى جىلدىڭ 11 ايىندا 10 مايىتتەن اعزا الىندى. ءار مايىتتەن 5 مۇشەدەن الىنىپ، 50 ادامنىڭ ءومىرى ۇزاردى. مۇنى ارى قاراي دامىتۋىمىز كەرەك. بىزدە ادام ولگەننەن كەيىن ونىڭ اعزاسى جەر قوينىنا تولىق جەرلەنۋى ءتيىس دەگەن تۇسىنىك بار. مەنىڭشە، بۇل قاتە ۇعىم. كوپ بولسا جەر استىندا سول ءمايىت 5 جىلداي عانا بولىپ، ودان كەيىن بۇزىلادى. تەك سۇيەگى قالادى. سونى ءتۇسىنۋىمىز قاجەت»، - دەدى ول.
جاقسىلىق دوسقاليەۆتىڭ دەرەگىنشە، الەمدە دامىعان ەلدەردىڭ ىشىندە يسپانيادا اعزا ترانسپلانتالوگياسى ءبىرشاما جاقسى دامىعان.
«بۇل ەلدە ءبىر ميلليون ادامعا 14, بىزدە 0,06 ادام عانا. ياعني، جوقتىڭ قاسى. ال ەلىمىزدە 4 مىڭنان استام ادام اعزا ترانسپلانتاتسياسىنا مۇقتاج بولىپ وتىر»، - دەدى ج.دوسقاليەۆ.
بۇعان دەيىن پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ سپيكەرى نۇرلان نىعماتۋلين ءوزىنىڭ «تۆيتتەر» پاراقشاسىندا زاڭ جوباسى تۋرالى تۇبەگەيلى قورىتىندى شىعارۋعا ءالى ەرتە ەكەنىن جازعان بولاتىن.
«بۇگىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا قاتىستى كودەكس جوباسى قىزۋ تالقىلانۋدا. راسىمەن دە، ۇكىمەت ۇسىنعان زاڭ جوباسىندا تۇرعىنداردى الاڭداتاتىن نورمالار بار. بىراق، قورىتىندى شىعارۋعا ءالى ەرتە. ءماجىلىس ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار وكىلدەرىنىڭ جانە ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن تالقىلاۋ وتكىزەدى»، – دەپ جازدى نۇرلان نىعماتۋلين.
ال، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترى ەلجان ءبىرتانوۆ بولسا حالىقتىڭ قورقىنىشى مەن الاڭداۋشىلىعىن جاقسى تۇسىنەتىنىن، بىراق، دەنساۋلىق سالاسىن ءارى قاراي دامىتۋ ءۇشىن كودەكسكە مۇنداي وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ قاجەت دەگەن ۇستانىمدا.
راۋان ءىلياسوۆ،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
