قازاقستانداعى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى سالاسىندا جۇرگەن ينۆەستورلاردى الەۋمەتتىك ارزان ءۇي سالۋ مۇلدە قىزىقتىرىپ وتىرعان جوق . «قازاقستان-مەنەدجمەنتتىك جوسپارلاۋ» ورتالىعى ماماندارىنىڭ پايىمداۋىنشا، بىزدەگى قۇرىلىس سالاسىندا جۇرگەن ينۆەستورلار تەك قىمبات ۇيلەردى سالۋدى ءتيىمدى سانايدى. «سوندىقتان بولاشاقتا تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس سالاسىندا جۇرگەن ينۆەستورلاردى ارزان ۇيلەر سالۋعا مىندەتتەۋ كەرەك» دەيدى ماماندار.
بۇل رەتتە «قازاقستان – مەنەدجمەنت جوسپارلاۋ» ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى ايدا تىلەۋبەكقىزىنىڭ ايتۋىنشا، قازاقستان تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى 2016 جىلى جەكەشەلەندىرۋدىڭ كەشەندى جوسپارىنا ەنسە دە ءالى كۇنگە دەيىن جەكەشەلەنبەدى. ويتكەنى اتالمىش بانك باسپانانى حالىققا ارزان نەسيەمەن بەرەدى. ال تۇرعىن ءۇي نارىعىندا بارىنشا كوپ پايدا تابۋدى عانا ويلايتىن ينۆەستورلار مۇنداي ارزان باعاعا اسا قىزىقپايدى.
«بىزدەگى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى سالاسىندا جۇرگەن ينۆەستور ءۇشىن قىمبات ۇيلەر سالىپ، ولاردى بالەنباي مىڭداعان دوللارعا ساتۋ وتە ءتيىمدى. ءىرى ينۆەستورلار تەك قىمبات باعالى ەليتالىق ۇيلەرگە عانا قارجىلارىن سالعىسى كەلەدى. ولار مەملەكەتتىك، الەۋمەتتىك تۇرعىن ءۇي باعدارلامالارىنا قاتىسپايدى. ءتىپتى وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيتىن بانكتەرگە دە ينۆەستيتسيا سالمايدى. مىسالى، تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق بانكى 2016 جىلى ساتىلۋعا قويىلدى. بىراق سول ارالىقتان بەرى بانكتى ساتىپ الۋعا جەكەلەگەن ينۆەستورلار قىزىعۋشىلىق تانىتپاعان. سەبەبى بەلگىلەنگەن نورماعا سايكەس بانكتى ساتىپ العاننىڭ وزىندە بارلىق الەۋمەتتىك تالاپتار ساقتالىپ، تۇرعىن ۇيلەر حالىققا ارزان باعامەن بەرىلۋى ءتيىس. ال ارزان ۇيلەر سالۋ ننۆەستورلاردى قىزىقتىرمايدى. ارزان ءۇي ولاردىڭ قالتاسىن قامپايتپايدى.سوندىقتان كەلەشەكتە وسى ماسەلەنى شەشۋ ماقساتىندا ۇكىمەت ارنايى شارالاردى قاراستىرعانى ءجون. مەنىڭشە، ينۆەستورلاردى الەۋمەتتىك تۇرعىن ءۇي ساتۋ باعدارلامالارىنا جانە ارزان ۇيلەردى سالۋعا مىندەتتەپ قاتىستىرۋ كەرەك»،-دەيدى ايدا تىلەۋبەكقىزى.
ماماننىڭ ايتۋىنشا، الداعى ءۇش جىلدا قازاقستاندا ارزان باسپانا تابۋ قيىنداي تۇسەدى. سوندىقتان كەلەشەكتە تۇرعىن ءۇي باعاسىن دوللارعا قاراپ باعالاۋدى دا دوعارۋ كەرەك.
«دوللاردىڭ قۇبىلۋ سالدارىنان تۇرعىن ءۇي نارىعى ايتارلىقتاي زارداپ شەگىپ وتىر. دوللار قىمباتتاپ كەتتى. تۇرعىن ءۇي باعاسى دوللارمەن ەسەپتەلەتىندىكتەن بىزدەگى ءۇي باعاسى دا قوسا قىمباتتادى. بۇل وسى ارادا ينۆەستورلارعا ءتيىمدى بولىپ وتىر. بىزدەگى قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ باسىم بولىگى شەتتەن اكەلىنەدى. دوللار وسكەن سايىن تاۋار تاسىمالداۋ دا بارلىعى قىمبات. كوك قاعازدىڭ ىرىققا كونبەي ەركىن اينالىمعا كەتۋى ەلدەگى ونسىزدا تىنىسى تارىلىپ تۇرعان تۇرعىن ءۇي نارىعىن ودان ءارى داعدارتىپ تۇر. بۇل جەردە ءبىزدىڭ «ونسىزدا تىنىسى تارىلىپ» دەپ وتىرعانىمىزدىڭ سەبەبى: ەلدەگى جەكەشەلەنگەن ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەر وتكەن جىلدىڭ كۇزىندە يپوتەكاعا باسپانا بەرۋدى وزدەرىندەگى اكتيۆتىك قوردىڭ ازدىعىنا بايلانىستى ۋاقىتشا توقتاتقان ەدى. يپوتكالىق راسىمدەۋدى جالعاستىرۋ دا سول جەكەلەگەن ينۆەستورلارعا ءتيىمسىز بولىپ وتىر. ەندى بيىلدان باستاپ سول توقتاتىلعان يپوتەكالىق راسىمدەۋ جالعاسىن تابادى دەپ ۇمىتتەنگەنبىز. بىراق دوللاردىڭ قىمباتتاۋى، تەڭگەنىڭ السىرەۋى، بانكتەردىڭ يپوتەكالىق راسىمدەۋدى تىپتەن قيىنداتىپ جىبەرگەنى بۇل سالاداعى سۇرانىس پەن ۇسىنىستىڭ دەڭگەيىن تىم تومەندەتىپ، قازىردە تالاي باسپاناسىز قازاقتىڭ باسپانا الۋعا دەگەن ءۇمىتى قۇمعا سىڭگەندەي بولدى. سوندىقتان بۇل ارادا قىمبات يپوتەكاعا بالاما كوز رەتىندە الەۋمەتتىك يپوتەكا جۇيەسى تاجىريبەگە ەنگىزىلدى. بىراق وكىنىشتىسى، ول ارزان باسپاناعا ينۆەستيتسيا سالۋ جاعى ءالى دە كەم»،- دەدى ايدا تىلەۋبەكقىزى.
مامانداردىڭ بايىپتاۋىنشا، الداعى ۋاقىتتا
ارزان باسپانا سالۋدى يگەرە الماۋىمىز ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىنا دا، الەۋمەتتىك جاعدايىنا دا كەرى اسەرىن تيگىزبەي قويمايدى.
بۇل رەتتە ەكونوميكا عىلىمىنىڭ دوكتوىر جاڭاباي الدابەرگەنوۆ
«ارزان باسپاناسىز تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس العا باسپايدى. بىزدەگى ارزان دەگەن جالدامالى پاتەرلەردىڭ تولەمى دە ءار ءتۇرلى. ءتىپتى جەكەلەگەن كومپانيالاردىڭ ارالاسۋىمەن جالدامالى پاتەر ساتىپ العان جاعدايدا قاراپايىم قاۋىم ەكى بولمەلى پاتەرگە اي سايىن 120 مىڭ تەڭگە تولەۋى دە مۇمكىن. حالىققا قويىلاتىن تالاپ تا كۇشتى. سوندىقتان ۇكىمەت بۇل ارادا ينۆەستورلارعا راسىمەن دە ارزان پاتەرلەر سالۋعا تالاپ قويا ءبىلۋ كەرەك. ول ءۇشىن تۇرعىن ءۇي نارىعىندا جۇرگەن ينۆەستورلارعا ۇزاق مەرزىمگە سۋبسيديا بەرىلسە، ولار ءوز كەزەگىندە اتالمىش قارجىنى ارزان پاتەرسالۋعا رەسۋرس رەتىندە پايدالانعان بولار ەدى. ءسويتىپ، نارىققا ارزان پاتەرلەر كەلە باستايدى. ارتىنشا ەكىنشى دەڭگەيلى بانكتەرگە ول پاتەرلەردى ارزان پايىزبەن يپوتەكاعا بەرۋ جۇيەسىن دە قالىپتاستىراتىن ەدىك. ال تىپتەن بۇل مۇمكىن بولماسا «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس جيناق» بانكىنە ارزان نەسيە بەرۋ ءۇشىن بەرىپ وتىرعان كاپيتالىن ۇكىمەت تورت ەسەگە كوبەيتۋى كەرەك بولادى. حالىقتىڭ باسپانامەن قامتىلۋ ءۇمىتى جويىلماسىن دەسەك، ۇكىمەت وسىنداي ناقتى-ناقتى شارالاردى قاراستىرعان ابزال»،-دەدى جاڭاباي الدابەرگەنوۆ.
قارلىعاش زارىقحانقىزى،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
