Qazaqstandaǵy turǵyn úı qurylysy salasynda júrgen ınvestorlardy áleýmettik arzan úı salý múlde qyzyqtyryp otyrǵan joq . «Qazaqstan-menedjmenttik josparlaý» ortalyǵy mamandarynyń paıymdaýynsha, bizdegi qurylys salasynda júrgen ınvestorlar tek qymbat úılerdi salýdy tıimdi sanaıdy. «Sondyqtan bolashaqta Turǵyn úı qurylys salasynda júrgen ınvestorlardy arzan úıler salýǵa mindetteý kerek» deıdi mamandar.
Bul rette «Qazaqstan – menedjment josparlaý» ortalyǵynyń sarapshysy Aıda Tileýbekqyzynyń aıtýynsha, Qazaqstan turǵyn úı qurylys jınaq banki 2016 jyly jekeshelendirýdiń keshendi josparyna ense de áli kúnge deıin jekeshelenbedi. Óıtkeni atalmysh bank baspanany halyqqa arzan nesıemen beredi. Al Turǵyn úı naryǵynda barynsha kóp paıda tabýdy ǵana oılaıtyn ınvestorlar mundaı arzan baǵaǵa asa qyzyqpaıdy.
«Bizdegi Turǵyn úı qurylysy salasynda júrgen ınvestor úshin qymbat úıler salyp, olardy bálenbaı myńdaǵan dollarǵa satý óte tıimdi. Iri ınvestorlar tek qymbat baǵaly elıtalyq úılerge ǵana qarjylaryn salǵysy keledi. Olar memlekettik, áleýmettik Turǵyn úı baǵdarlamalaryna qatyspaıdy. Tipti osy baǵytta jumys isteıtin bankterge de ınvestıııa salmaıdy. Mysaly, Turǵyn úı qurylys jınaq banki 2016 jyly satylýǵa qoıyldy. Biraq sol aralyqtan beri bankti satyp alýǵa jekelegen ınvestorlar qyzyǵýshylyq tanytpaǵan. Sebebi belgilengen normaǵa sáıkes bankti satyp alǵannyń ózinde barlyq áleýmettik talaptar saqtalyp, turǵyn úıler halyqqa arzan baǵamen berilýi tıis. Al arzan úıler salý nnvestorlardy qyzyqtyrmaıdy. Arzan úı olardyń qaltasyn qampaıtpaıdy.Sondyqtan keleshekte osy máseleni sheshý maqsatynda úkimet arnaıy sharalardy qarastyrǵany jón. Menińshe, ınvestorlardy áleýmettik Turǵyn úı satý baǵdarlamalaryna jáne arzan úılerdi salýǵa mindettep qatystyrý kerek»,-deıdi Aıda Tileýbekqyzy.
Mamannyń aıtýynsha, aldaǵy úsh jylda Qazaqstanda arzan baspana tabý qıyndaı túsedi. Sondyqtan keleshekte Turǵyn úı baǵasyn dollarǵa qarap baǵalaýdy da doǵarý kerek.
«Dollardyń qubylý saldarynan turǵyn úı naryǵy aıtarlyqtaı zardap shegip otyr. Dollar qymbattap ketti. Turǵyn úı baǵasy dollarmen esepteletindikten bizdegi úı baǵasy da qosa qymbattady. Bul osy arada ınvestorlarǵa tıimdi bolyp otyr. Bizdegi qurylys materıaldarynyń basym bóligi shetten ákelinedi. Dollar ósken saıyn taýar tasymaldaý da barlyǵy qymbat. Kók qaǵazdyń yryqqa kónbeı erkin aınalymǵa ketýi eldegi onsyzda tynysy tarylyp turǵan Turǵyn úı naryǵyn odan ári daǵdartyp tur. Bul jerde bizdiń «onsyzda tynysy tarylyp» dep otyrǵanymyzdyń sebebi: eldegi jekeshelengen ekinshi deńgeıli bankter ótken jyldyń kúzinde ıpotekaǵa baspana berýdi ózderindegi aktıvtik qordyń azdyǵyna baılanysty ýaqytsha toqtatqan edi. Ipotkalyq rásimdeýdi jalǵastyrý da sol jekelegen ınvestorlarǵa tıimsiz bolyp otyr. Endi bıyldan bastap sol toqtatylǵan ıpotekalyq rásimdeý jalǵasyn tabady dep úmittengenbiz. Biraq dollardyń qymbattaýy, teńgeniń álsireýi, bankterdiń ıpotekalyq rásimdeýdi tipten qıyndatyp jibergeni bul saladaǵy suranys pen usynystyń deńgeıin tym tómendetip, qazirde talaı baspanasyz qazaqtyń baspana alýǵa degen úmiti qumǵa sińgendeı boldy. Sondyqtan bul arada qymbat ıpotekaǵa balama kóz retinde áleýmettik ıpoteka júıesi tájirıbege engizildi. Biraq ókinishtisi, ol arzan baspanaǵa ınvestıııa salý jaǵy áli de kem»,- dedi Aıda Tileýbekqyzy.
Mamandardyń baıyptaýynsha, aldaǵy ýaqytta
arzan baspana salýdy ıgere almaýymyz elimizdiń ekonomıkasyna da, áleýmettik jaǵdaıyna da keri áserin tıgizbeı qoımaıdy.
Bul rette ekonomıka ǵylymynyń doktoyr Jańabaı Aldabergenov
«Arzan baspanasyz Turǵyn úı qurylys alǵa baspaıdy. Bizdegi arzan degen jaldamaly páterlerdiń tólemi de ár túrli. Tipti jekelegen kompanııalardyń aralasýymen jaldamaly páter satyp alǵan jaǵdaıda qarapaıym qaýym eki bólmeli páterge aı saıyn 120 myń teńge tóleýi de múmkin. Halyqqa qoıylatyn talap ta kúshti. Sondyqtan Úkimet bul arada ınvestorlarǵa rasymen de arzan páterler salýǵa talap qoıa bilý kerek. Ol úshin Turǵyn úı naryǵynda júrgen ınvestorlarǵa uzaq merzimge sýbsıdııa berilse, olar óz kezeginde atalmysh qarjyny arzan pátersalýǵa resýrs retinde paıdalanǵan bolar edi. Sóıtip, naryqqa arzan páterler kele bastaıdy. Artynsha ekinshi deńgeıli bankterge ol páterlerdi arzan paıyzben ıpotekaǵa berý júıesin de qalyptastyratyn edik. Al tipten bul múmkin bolmasa «Turǵyn úı qurylys jınaq» bankine arzan nesıe berý úshin berip otyrǵan kapıtalyn Úkimet tórt esege kóbeıtýi kerek bolady. Halyqtyń baspanamen qamtylý úmiti joıylmasyn desek, Úkimet osyndaı naqty-naqty sharalardy qarastyrǵan abzal»,-dedi Jańabaı Aldabergenov.
Qarlyǵash ZARYQHANQYZY,
«Adyrna» ulttyq portaly
