بۇگىن ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە فيلوسوفيا دوكتورى (PhD), فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ اعا وقىتۋشىسى، بەلگىلى جۋرناليست، فوتوجۋرناليست، فيلوسوف دوسجان بالابەكۇلىنىڭ «الاتاۋدى ارالاعاندا... /تاينى گوريزونتوۆ الاتاۋ/Secrets of the Alatau horizons» فوتوالبومىنىڭ تۇساۋكەسەرى ءوتتى. كىتاپ «دارىن» باسپاسىنان جارىق كوردى.
شارانى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتى فيلوسوفيا كافەدراسى ۇيىمداستىردى.
بۇل فوتوجيناق ارقىلى وقىرمان فوتوسۋرەتتەردى ەستەتيكالىق، اكسيولوگيالىق تانىم تۇرعىسىنان تانىپ، اقپاراتتىق، گەوگرافيالىق كورىنىستەرگە كۋا بولادى. تابيعاتى كوز تارتاتىن ەلىمىزدىڭ اسقاق الاتاۋى مەن قارلى شىڭدارى، وزەن-كولدەرى ‒ ءبىزدىڭ ءومىر-سۇرەتىن ەكوجۇيەمىزدىڭ ەڭ نەگىزگى بولشەگى. سوندىقتان بۇل جەردە ءبىز سۇيسىنەتىن سۇلۋلىق تا، قاۋىپتى تابيعي قۇبىلىستارى دا قاتار جۇرەدى. اۆتور الماتى مەن جەتىسۋ وبلىسىنداعى تاۋلى ايماقتاردىڭ (ىلە، كۇنگەي، تەرىسكەي، جەتىسۋ الاتاۋىنىڭ) كەلبەتىن شىنايى سۋرەتتەۋگە تىرىسادى.
فوتوگرافيا مەن فيلوسوفيانىڭ ءوزارا بايلانىسىن كورسەتەتىن فوتوالبوم قازاقستان رەسپۋبليكاسى جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە، ماگيسترانتتارى مەن دوكتورانتتارىنا، فيلوسوفيا، ەستەتيكا، مەديا جانە قوعام، فوتوگرافيا، گەوگرافيا، تۋريزم سالالارىنا قىزىعاتىن كوپشىلىك وقىرمانعا ارنالادى.
بۇل تۋىندىدا اۆتور دوسجان بالابەكۇلىنىڭ 12 جىلدان اسا تۇسىرگەن فوتوسۋرەتتەرى ەنىپ وتىر. قازاق تاۋ جۇيەسىن ەكى سوزبەن «الاتاۋ» جانە «قاراتاۋ» دەپ ەكىگە ءبولىپ اجىراتادى. قازاق ءۇشىن ەكى تاۋ جۇيەسىنىڭ دە الاتىن ورنى ەرەكشە. قازاق تىرشىلىگى دالا تابيعاتىمەن دە، تاۋ تابيعاتىمەن دە ۇندەسىپ جاتىر. ونى قىس قىستاۋىنداعى، جاز جايلاۋىنداعى تىرشىلىكپەن بايلانىستىرساق تا بولادى. قازاق دۇنيەتانىمىندا تاۋدىڭ ورنى ەرەكشە بولعان. دوسجان بالابەكۇلى وسى قاسيەتتى سوزدەن باستاپ، ونىڭ گەوگارفيالىق دۇنيەتانىمىن فوتوگرافيا تىلىمەن سۋرەتتەيدى.
اۆتور ەڭبەكتە وزىنە ۇنەمى قولداۋ ءبىلدىرىپ كەلە جاتقان اناسى، بيولوگ ۇستاز جەڭىسكۇل بەركىمباەۆاعا ەرەكشە العىسىن بىلدىرە وتىرىپ، ءار ءتۇرلى ساپارلاردا ساپارلاس بولعان اعايىنعا ريزاشىلىعىن جەتكىزەدى. سونداي-اق، اۆتور العاشقى كولەمدى ەڭبەگىن مارقۇم پەداگوگ-ۇستازدار، اتاسى مەن اجەسى بالابەك بەركىمباەۆ پەن شولپان بالابەكوۆانىڭ رۋحىنا ارنايدى.
كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەر راسىمىنە ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ اقپارات جانە كوممۋنيكاتسيا دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى المات ءيسادىل، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ فيلوسوفيا جانە ساياساتتانۋ فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى بەكجان مەيىرباەۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى اسەت قۇرانبەك، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى جاقىپبەك التاەۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ پروفەسسورى كاكەن قامزين، رەسپۋبليكالىق «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ توراعاسى اسىلحان ءابدىرايىم، «انا ءتىلى» ۇلت گازەتىنىڭ باس رەداكتورىنىڭ ورىنباسارى بەرىك بەيسەنۇلى، «Qazaq universiteti» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى گۇلنار تاجيەۆا، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ قازاقستان-قىتاي بىرلەسكەن قاشىقتىقتان زوندتاۋ تەحنولوگيالارى جانە ولاردى قولدانۋ زەرتحاناسىنىڭ باسشىسى مۇرات قاسەنوۆ، قر توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى «قازسەلدەنقورعاۋ» مەملەكەتتىك مەكەمەسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان ابىشەۆ، قر ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى «قازاۆياورمانقورعاۋ» رمقك ۇشۋ ءوندىرىسى ءبولىمىنىڭ باسشىسى ياكۋبجان يبرگيموۆ، قر ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى «قازاۆياورمانقورعاۋ» رمقك الماتى اۆيا ءبولىمىنىڭ باسشىسى بەكزات بايشالوۆ، «دارىن» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى جانات بەكەتان جانە ت.ب. قاتىستى.
جۋرناليست قۋانىشبەك قاري «دوسجاننىڭ كوكتەن تۇسىرگەن فوتولارىنىڭ ءجونى بولەك. ءار ۇشۋ ءبىر ساپار، ءبىر ساياحات. سونىڭ اسەرىنەن ادام رۋحاني جاعىنان تولىسىپ، ءبىر دارەجەگە جەتەتىن سياقتى. ونىڭ ءوزىنىڭ ءبىر ءدامى، ءنارى بار سياقتى. سول نارسە دوسجاندى تارتىپ تۇرادى. بۇل ەرەكشە دۇنيە. دوسجان وسى باعىتتا كەيىنگى جاستارعا جول باستادى دەپ ويلايمىن. بۇل تابيعاتپەن بايلانىس، گارمونيا. سونىڭ فوتوعا تۇسكەن بەينەسى. سۋرەتپەن جازىلعان فيلوسوفيا. ەڭبەكقورلىعى مەن ىزدەنىمپازدىعىن ايتقىم كەلەدى»، - دەدى.
قر ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگى «قازاۆياورمانقورعاۋ» رمقك الماتى اۆيا ءبولىمىنىڭ باسشىسى بەكزات بايشالوۆ: «دوسجانمەن جۇمىستارىمىز جامبىل وبلىسىندا باستالعان. وبلىستىڭ ءشولدى-دالالى، تاۋلى ايماقتارىن اۆياتسيامەن فوتوعا ءتۇسىرۋ، فوتورەپورتاجدار جاساۋدان جاساۋمەن تانىس بولدى. ورماندى القاپتاردىڭ تابيعاتى، ولاردى قورعاۋ جۇمىستارىندا بىرلەسكەن شارالاردا كاسىبي فوتوسۋرەتتەرمەن قاتار، تانىمدىق ماتەريالدار ازىرلەۋدە بەلسەندى مەديا وكىلى بولدى. الدا دا دوسجانمەن وسى سالاداعى بىرلەسكەن جۇمىستارىمىز جالعاسادى دەپ ويلايمىن. كىتاپتىڭ تۇساۋكەسەرىمەن قۇتتىقتايمىن.
قر توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى «قازسەلدەنقورعاۋ» مەملەكەتتىك مەكەمەسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى باۋىرجان ابىشەۆ: «دوسجان ءبىزدىڭ مەكەمەمەن ۇزاق جىلدار بويى جۇمىستار جاساسىپ كەلەدى. كاسىبي فوتوتۇسىرۋمەن قاتار، مەرزىمدى ءباسپاسوز بەن سايتتاردا تۇراقتى اقپارات بەرۋىمەن دە جاقسى تانىس. اەروۆيزۋالدى باقىلاۋ جۇمىستارىندا دوسجان بالابەكۇلى كولدەردى، مۇزدىقتاردى، شىڭداردى تۇسىرۋدە بەلسەندى ازامات. سوندىقتان بۇگىن جارىق كورىپ وتىرعان كىتاپتىڭ ءبىر بولىگىندە اۆتوردىڭ فوتوگرافيانى عىلىميلاندىرۋى دا بايقالادى. بۇل ەڭبەك كوپشىلىك وقىرمانمەن قاتار، ناقتى سالا وكىلدەرى توتەنشەلىكتەرگە، گيدرولوگتارعا دا قاجەت ەڭبەك. قازىر اۆتورمەن جاڭا جوبالاردى تالقىلاۋدامىز».
بەلگىلى فوتوجۋرناليست جەڭىس ىسقاباي: «دوسجاننىڭ بۇگىن جارىق كورگەن كىتابىن اشقان كەزدە، مۇقاعالي ماقاتاەۆ كوز الدىما كەلەدى. ادامزاتتىڭ تابيعاتقا ويى جەتكەنمەن، ونىڭ عاجايىبىن كوزبەن كورىپ، فوتوعا تۇسىرگەن ادام ءبىر بولەك. دوسجان سونى كورىپ قانا قويماي، وقىرمانعا ۇسىنىپ، ءبولىسىپ وتىر. كەزىندە دوسجانعا وسى تاقىرىپتى تاستاما دەپ ايتقان ەدىم. سونىڭ ناتيجەسى، بۇگىن كىتاپقا اينالىپ، وقىرمانعا جول تارتىپ وتىر. قازاق فوتوونەرى ءۇشىن تاماشا، وڭ جاڭالىق»، - دەدى.
«دارىن» باسپاسىنىڭ ديرەكتورى جانات بەكەتان: «بۇل كىتاپ فوتوگرافتار ءۇشىن عانا ەمەس، جالپى تابيعاتتى سۇيەتىن، فيلوسوفياعا قىزىعاتىن، مەديا سالاسىنىڭ وكىلدەرىنە، كوپشىلىك وقىرمانعا پايدالى بولاتىن ەڭبەك. دوسجان مىرزا بۇل كىتاپتى جاساۋ بارىسىندا كوپ ەڭبەكتەندى. كىتاپتى ازىرلەۋگە اۆتورىمىز ۇزاق ويلاندى، ۇزاق رەداكتسيالاۋمەن بولدى. ونىڭ بۇل كىتاپقا بەي-جاي قارامايتىن، وتە مۇقيات، تياناقتى تۇردە ەڭبەكتەنەتىنىن كورسەتتى. دوسجان بالابەكۇلى فوتوالبومدى دايىنداۋدا ۇقىپتىلىقپەن، جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن اۆتورلاردىڭ قاتارىندا ەكەنىن كورسەتتى. سونىڭ ناتيجەسىندە ساپالى، وتە جاعىمدى دۇنيە شىعىپ وتىر. دوسجان مىرزاعا قازاقستاندى عانا ەمەس، الەمنىڭ دە عاجايىپ تابيعاتىن، سۇلۋلىعىن ءتۇسىرۋدى، ونى وسىلاي وقىرمانعا جەتكىزۋ بۇيىرسىن دەپ تىلەيمىز.ءبىز ءوز تاراپىمىزدان وقىرمان مەن اۆتور اراسىنداعى التىن كوپىر رولىندەمىز. وسى ميسسيامىزدى ارىقاراي دا جالعاستىرامىز!»
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ قازاقستان-قىتاي بىرلەسكەن قاشىقتىقتان زوندتاۋ تەحنولوگيالارى جانە ولاردى قولدانۋ زەرتحاناسىنىڭ باسشىسى مۇرات قاسەنوۆ: «بۇل كىتاپ پۋبليتسيستيكالىق، فوتوگرافيالىق كىتاپ قانا ەمەس، عىلىمي دا ەڭبەك. ماسەلەن، ءبىز بۇرىنعى سۋرەتتەردى قارايمىز دا اناليز جاسايمىز. مۇزدىقتار قانشالىقتى قالعان، كولدەر ورنىنادا ما، سۋى كوبەيگەن بە، الدە ازايعان با؟ ال فوتوگرافيا ناقتى دەرەك. ءارى دوسجان فيلوسوفيادا وقىعاندىقتان، فوتولارعا فيلوسوفيالىق كوزقاراسپەن قارايدى. سوندىقتان دا، وسى ەڭبەكتىڭ عىلىمي ماڭىزى دا جوعارى. اۆتورعا ساتتىلىك تىلەيمىز».
شارا سوڭىندا فيلوسوفيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى اسەت قۇرانبەك دوسجان بالابەكۇلىن تۋعان كۇنىمەن جانە جاڭادان جارىق كورگەن كىتابىمەن قۇتتىقتاپ، سىي – سىياپات جاسادى. كافەدرانىڭ پروفەسسورلارى جاقىپبەك التاەۆ پەن لەسحان اسقار، «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ پرەزيدەنتى اسىلحان ءابدىرايىمۇلى تىلەك ءبىلدىرىپ، باتا بەردى.
سونداي-اق، شاراعا ۋنيۆەرسيەتتىڭ پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرامى، ستۋدەنتتەر جانە جاس عالىمدار، باق وكىلدەرى، فوتوجۋرناليستەر قاتىستى.
تۋىندىنىڭ اۆتورى دوسجان بالابەكۇلى «قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ»، «فوتوونەر» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ، «قازاقستان اۆتورلارى قوعامى» (قازاق) مۇشەسى. بىرنەشە حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق، قالالىق فوتوبايقاۋلاردىڭ جەڭىمپازى. قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ راحىمباي حانالى اتىنداعى سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى (2022).
قوعامدىق كەلىسىم مەن جالپىۇلتتىق بىرلىكتى نىعايتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ «مەيىرىم» توسبەلگىسىمەن (2020), عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم سالاسىنا سىڭىرگەن ەرەن ەڭبەگى جانە قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وركەندەۋى مەن دامۋىنا قوسقان زور ۇلەسى ءۇشىن «Farabi» التىن مەدالىمەن (2024) ماراپاتتالعان.
