تۇركىستان وبلىسىندا 38 جاستاعى جىگىت كورشى كەلىنشەكتى ازاپتاپ ءولتىرىپ، ءمايىتىن اۋلاسىنا كومىپ، ونىمەن قويماي مولانى اتپەن تاپتاپ تاستاعان. بۇل تۋرالى Todayinfo جازدى، دەپ حابارلايدى «ادىرنا» ءتىلشىسى.
39 جاستاعى كەلىنشەكتى توناپ، ارتىنشا زورلاپ ولتىرگەن كۇدىكتى ءتۇن ورتاسىندا ءمايىتتى ءوزىنىڭ اۋلاسىنا كومگەن. قابىردىڭ ۇستىنە ءشوپ شاشىپ، جىلقى بايلاپ تاستاعان قاسكويدىڭ سۇمدىق ارەكەتى تەك 12 كۇننەن كەيىن عانا بەلگىلى بولدى. قىلمىستىڭ اشىلۋىنا تىرجالاڭاش كومىلگەن ايەلدىڭ ءبىر قولىنىڭ جەر بەتىنە شىعىپ قالۋى سەبەپ بولعان.
تۋعان ءۇيدىڭ تۇتىنىمەن قوشتاسۋ
كوكتەم ەرتە شىعاتىن وڭتۇستىكتە قار ەرىسىمەن شارۋالار جەر جىرتىپ، ەگىنمەن اينالىسۋعا دايىندالا باستايدى. جەتىسايلىق جۇرت تا جىلداعى ادەتى بويىنشا قاربالاس جۇمىستىڭ الدىندا كوكپار بەرىپ، العاباس اۋىلىنىڭ شەتىنە ات ويناتادى. قيقۋلاي شاپقان جىگىتتەردىڭ كوكپار تارتىسى دا اۋىل حالقىن ءدۇر سىلكىندىرەدى. ءيىسى دالاعا جايىلعان جۇمساق كاۋاپ تا، ىستىق سامسا، تاندىر نان، ءتۇرلى سۋسىن دا كوكپارعا كەلگەن جۇرتتىڭ الدىنا جايىلادى. ارينە ساتىلادى، تەگىن ەمەس. اس-سۋ دايىندايتىن ادامداردىڭ تابىسى دا بۇل كۇنى ءتاۋىر بولادى. ساۋدا جاساۋدىڭ سان ءتۇرىن مەڭگەرگەن ايگەرىم اجەكەەۆا دا ادەتتەگىدەي كوكپارعا دايىندالىپ، اناسىنا ساتۋعا قوياتىن تاۋاردى اكەلەتىنىن ايتىپ، قاراجاتىن قالتاعا سالىپ، اۋدانعا شىعىپ كەتەدى.
بىراق ول كۇندە كەشكىلىك داستارحان باسىندا اناسىنا ەركەلەپ، اكەسىنە جۇمىسىن ايتا اڭگىمەلەسىپ وتىراتىن ادەمى ساتتەردىڭ ەندى قايتالانبايتىنىن، ءۇيىنىڭ تابالدىرىعىنان سوڭعى رەت سىرتقا اتتاپ بارا جاتقانىن بىلمەگەن ەدى.
كورىكتى دە، تابىستى كەلىنشەكتى تاكسي توقتايتىن اۋىل دۇكەنىنىڭ الدىندا قارا ماشينامەن ءۇش جىگىت كۇتىپ تۇرعان. ايگەرىمنىڭ اناسىنىڭ ايتۋىنشا، سونىڭ ءبىرى اۋىلعا زۇلىمدىعىمەن اتى شىققان ەرالحان ەدى.
«مەنىڭ قىزىمنىڭ وسىنداي جاۋىزدىقپەن ءولىم قۇشقانىنا ءىشىم كۇيىپ بارا جاتىر. شالىمىز ەكەۋمىز 25 جىلدان بەرى اۋرۋمىز. ءبىزدى قاراتىپ، الماتى- استاناعا اپارىپ جۇرگەن وسى قىزىم ەدى. كوشەدە ءجۇرىپ قالعان قىز ەمەس، بويانىپ كوشەگە شىعاتىن قىلتىڭ-سىلتىڭى دا جوق. ازاننان كەشكە دەيىن مەنىڭ قاسىمدا بولاتىن. كوكتەم شىققان سوڭ شاشلىق، بۋتەربرود، پيروجكي ءپىسىرىپ ساتادى. مەندە كومەكتەسەم وعان. 27-كۇنى ازاندا «ماما ەرتەڭ ۇلكەن كوكپار بولادى ەكەن. مەن سوعان تاۋار اكەلەيىن” دەدى. جارايدى دەپ ەكەۋمىز دە ماگازينگە تاۋار جازدىق. تاۋارعا كەتتى. تەز بارام دا كەلەم عوي دەدى. «جەتىساي ماركەت» دەگەن ماگازين بار. ساعات 10-عا دەيىن ىستەيدى. كوكپاردىڭ زاتى تاۋسىلعان سوڭ، سول جەردەن بارىپ الاتىن. ءوزىم شىعارىپ سالعام ۇيدەن. تۇنگى ساعات 11 بولدى، قىزىم جوق. بۇندايى جوق ەدى، كەشىكتى دەپ بارلىعىنا حابارلاستىم. جاس ەمەس، كەلىپ قالاتىن شىعار دەپ باسۋ ايتتى باسقالار»، – دەدى ايگەرىمنىڭ اناسى مەيرامگۇل بەرداليەۆا.
اۋىل حالقىنا ات ويناتىپ، قامشى ۇيىرۋمەن اتى شىققان ەرالحان تورەحانوۆ ساۋداگەر كەلىنشەكتى كەزەكتى رەت اڭدىپ جۇرگەنىن اۋىلداستارى بايقاپ قالعان. ءدال وسى جىگىت كۇيەۋى جوق، قورعانسىز كەلىنشەكتىڭ باسقان ءىزىن اڭدىپ، كۇش كورسەتىپ تابىسىن تارتىپ الىپ وتىرعان. ول ازداي ايگەرىمدى ولتىرمەستەن بۇرىن زورلاپ ۇلگەرگەن.
فوتو: كۇدىكتى تورەحانوۆ
قىزىنا الاڭداعان اناسى اقىرى وزگە بالالارىن جيناپ، اۋرحاناعا دا، پوليتسياعا دا بارعان. تىپتەن سول كۇنى ساۋدا جاساپ تۇرعان ايگەرىمنىڭ ارتىنا كەلىپ، وعان تورەحانوۆتىڭ تەسىلە ۇزاق ۋاقىت قاراپ، اينالشاقتاپ جۇرگەنىن دە ءبىراز ادام كورگەن. قاۋىپتىڭ قايدان كەلۋى مۇمكىن ەكەنىن پوليتسياعا دا بىردەن وزدەرى ايتقان. الايدا ساقشىلار سالعىرتتىق تانىتىپ، ءمان بەرمەگەن. تەك ارىز جازعىزىپ قانا الىپ قالعان.
«شىداي الماي قىلمىسكەر ەرالحاننىڭ ۇيىنە دە كەلدىك. ول ءمىز باقپادى، ايگەرىمدى كورمەگەنىن، ۇيىقتاپ قالعانىن ايتىپ، وتىرىك اڭقاۋ قىلىق تانىتتى. ۇيىنە پوليتسيا كىرمەدى، سىرتتان كەتىپ قالدى. قىزىمدى سولاي 12 كۇن ىزدەدىك»، – دەدى مارقۇمنىڭ اناسى.
ەرىكتىلەر، اۋىل تۇرعىندارى جانە تۋىستارى جينالىپ جاس كەلىنشەكتى توقتاۋسىز ىزدەگەن. ال جەرگىلىكتى پوليتسيا بەيعام بولعان. تەك وبلىسقا شاعىمدانعان سوڭ عانا كۇدىكتىنىڭ سوڭىنا تۇسكەن. قىلمىستىڭ اشىلۋىنا وبلىستىق تەرگەۋشى، ءىز كەسۋشىلەردىڭ كەلۋى تۇرتكى بولعان.
جازىقسىز كەلىنشەكتىڭ جارىم تۇندە كومىلۋى
تاۋار اكەلۋگە اۋدانعا شىققان ايگەرىمدى دۇكەن الدىنان كۇتىپ العان ەرالحان كۇشتەپ ۇيىنە اپارىپ قورلاپ، توناپ، سول كۇنى اياۋسىز ۇرىپ ولتىرگەن. ەكى ءجۇز مەتر جەردەگى اتا-اناسى، جاقىندارىنا جەتە الماي، كورشى كوشەدە دارمەنسىز كۇيدە ءولىم قۇشقان ايگەرىمدى بۇعان دەيىندە قىلمىس جاساپ اتى شىققان تورەحانوۆ ءتۇن ورتاسىندا اۋلاسىنان كور قازىپ، ايەلدى تىرجالاڭاش كۇيىندە كومىپ تاستايدى.
«ارادا 12 كۇن وتكەن سوڭ قانىشەر تورەحانوۆتىڭ ۇيىنەن ءسىڭلىمنىڭ مۇردەسى تابىلدى. قولى شىعىپ قالعان. مىنا كۇمىس ساقيناسى ساۋساعىندا بولعان. سول قولى الاقانىمەن شىعىپ جاتىر. ءشوپ شاشىپ، ۇستىنە ات بايلاپ تاستاعان. تورەحانوۆتىڭ ءۇيىن پوليتسيا قورشاۋعا الدى. ادام كىرگىزبەي، ءسىڭىلىمدى كومگەن جەردەن الىپ شىقتى. ءسىڭلىم تىرجالاڭاش، ءۇستى توپىراق، باتپاق. سول جاق قۇلاقشەكەسىنەن باستاپ ارقاسى تۇگەل كوگەرگەن. مۇرنىنان قان اقققان. بىلەگىندە ءۇش جەردەن پىشاقتىڭ ءىزى بار. بىرەۋى تەرەڭدەپ كەسىلگەن. سول ولىكتى اۋلالارىنان الىپ جاتقاندا ەرالحاننىڭ شەشەسى ءمىز باقباستان قاراپ تۇردى، ال ونىڭ ءىنىسى ءبىزدى ابدەن بوقتاپ، قورلادى»، – دەدى ايسۇلۋ اقىلبايقىزى.
تاۋار اكەلۋگە اقشامەن شىققان ايگەرىمدى ءۇش جىگىتتىڭ كولىككە كۇشتەپ وتىرعىزىپ جاتقانىن دۇكەنگە جاقىن ءۇيدىڭ ادامدارى دا كورىپ قالعان. ال كولىكتەگى وزگە جىگىتتەردى دە اۋىل ادامدارى تانيتىن بولىپ شىقتى. الايدا وقيعا بولعان جەردەگى دۇكەننىڭ كامەراسى ءدال سول كۇنى «ءوشىپ» قالعان.
مارقۇمنىڭ تۋىستارى تورەحانوۆتىڭ ايگەرىمدى بۇرىنان قورقىتىپ، ساۋدادان تۇسكەن اقشادان ۇلەس الىپ جۇرگەنىن، بوپسالاۋ ارقىلى كاسپيمەن دە اۋدارىمدار جاساتقىزىپ تۇرعانىن كەيىن بىلگەن. ءتىپتى كەلىنشەكتىڭ مۇگەدەك اتا-اناسىنىڭ زەينەتاقىسىنان دا ەرالحان ۇلەس الىپ جۇرگەن، دەيدى جابىرلەنۋشىلەر.
«2011 جىلدان بەرى بۇل قىلمىسكەر مەنىڭ اكەم مەن شەشەمدى قورقىتىپ پەنسياسىن دا الىپ وتىرعان. 4-5 جىلدان بەرى كوكپارعا شىعامىز. كوكپاردا ساۋدا ىستەيتىن ەدىك. ءبارىمىز بارامىز، ساۋدانىڭ اقشاسى قايدا كەتە بەرەدى دەسەك، وسى وڭباعان ءسىڭىلىمدى قورقىتىپ الىپ وتىرعان ەكەن. ءسىڭىلىمدى قورقىتىپ كرەديت تە الدىرعان. تىپتەن شەشەمنىڭ التىندارى دا جوق. وسى تورەحانوۆ ەرالحان قورقىتۋ ارقىلى اكە-شەشەمنىڭ مالىن دا پەنسياسىن دا الىپ وتىرعان. ءسىڭىلىمدى زورلاعان، ۇرعان، ابدەن قورقىتىپ كەلگەن. بۇل جاۋىز قازىر ءبارىن مويىنداپ وتىر. باۋىرىمدى قىلقىندىرىپ ءولتىردىم دەپ وتىر. ول قىلقىندىرماعان. ەكسپەرتيزا جالعان شىعارىپ وتىر. ءبىز وعان كەلىسپەيمىز. باۋىرىمدى جۋىندىرعاندا ءوز كوزىممەن كوردىم، قولىنىڭ ءۇش جەرىندە پىشاقتىڭ ءىزى بار. سول جاق بەتى «پولنىي» كوگەرىپ كەتكەن. ارقا ءبۇيىر تۇسى تولىقتاي كوگەرگەن. باۋىرىما زورلىق-زومبىلىق تا ىستەگەن. زورلاعان. اسا قاتىگەزدىكپەن ولتىرگەن. بۇل ءىستىڭ وبلىستا تەرگەلۋىن تالاپ ەتەمىز. ءومىر بويىنا سوتتالۋىن تالاپ ەتەمىز»، – دەدى مارقۇمنىڭ تۋىسى ۇلتۋار باكيەۆا.
اۋىلدى ۇرەيدە ۇستاپ وتىرعان تورەحانوۆتار كىم؟
ازاپپەن ولتىرىلگەن ايگەرىمنىڭ اكەسى ەكىنشى، شەشەسى ءۇشىنشى توپتاعى مۇگەدەك. قاندىقول قىلمىسكەرلەرمەن كۇرەسۋگە ولاردا دارمەن جوق. تىپتەن قىزىنىڭ انا دۇنيەگە اتتانىپ كەتكەنىن ءالى قابىلداي الماي جۇرگەن اكەسى سويلەۋدەن قالعان. بۇكىل اۋىلدى ۇرەيدە ۇستاپ وتىرعان تورەحانوۆتاردىڭ تالاي قىلمىسىن حالىق بىلەدى، بىراق اشىق ايتۋعا باتپايدى. ال اۋىز اشقانداردى ەرالحاننىڭ اعاسى «ولتىرەم» دەپ اشىق تۇردە قورقىتادى ەكەن. وعان اۋىلدىڭ چاتىندا تاراپ كەتكەن قوقان-لوقىعا تولى اۋديولارى دالەل.
ال ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورىندا جاتقان كۇدىكتىنىڭ اكەسى ەشتەڭە بولماعانداي كۇندەلىكتى اۋىل حالقىنىڭ چاتىنا باتا بەرىپ، ەلدى كەشىرىمدى بولۋعا ۇگىتتەپ كەلەدى. تورەحانوۆتاردىڭ اتاسىنىڭ قۇرمەتىنە كوشە اتاۋى دا بەرىلگەن.
فوتو: ايگەرىم كومىلگەن اۋلا
ولار اكىمدىككە دە بەلگىلى. اۋىلدى اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتەتىن مەكەمە دە وسى تورەحانوۆتاردىڭ ەنشىسىندە. قاتالدىعىمەن، كۇش كورسەتۋىمەن اتى شىققان بۇل اۋلەت اۋىلدى اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا ۇستاپ كەلەدى. ولاردىڭ اشىق تۇردە كورسەتىپ وتىرعان قوقان-لوقىسىنا قارسى كەلەر ءبىر ەركەك تابىلماعان اۋىلدا.
«ەرالحان ءوزى زورلاعانىن دا، اقشا الىپ كەلگەنىن دە مويىنداپ وتىر. بارلىق قىلمىسىن مويىنداعان عوي. «موينىنا ءجىپ سالىپ ءولتىردىم، اياعى تىپىرلادى دا سەكۋند ىشىندە ءولىپ قالدى، موينىنا ءجىپتى سالىپ، تەرىس قاراتىپ تارتتىم. كەشكى ساعات 20:30-دا ايگەرىمدى ءولتىرىپ، سوسىن 21:47-دە ەفير ويناتتىم. ەفيردەن شىقتىم، جان-جاعىما قارادىم، ەشكىم جوق بولعان سوڭ جەردى قازىپ باستادىم. ادامدار تىنشىعان كەزدە تۇنگى بىرلەردە جەرلەدىم» دەيدى. مەن ەكسپەرتيزادا بولدىم. موينىنا ەشقانداي ءجىپ سالىنباعان. مورگقا دا مەن كىردىم. موينىندا ەشقانداي ءىز جوق. جاعى قانتالاعان، باسى ىسىگەن، ارقا قانتالاپ كەتكەن. قولىندا 3 پىشاقتىڭ ءىزى بار. ەكەۋى بىتەلگەن، بىرەۋى تەرەڭدەۋ تارتقان ەكەن پىشاقتى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ۇرىپ-سوعىپ تالاي مارتە اكە-شەشەمنىڭ پەنسياسىن شەشىپ العان. ءوزى شەشتىرىپ الىپ، بەرگى جاقتا قاراپ تۇرعان. قولما-قول دا اقشا العان. كيىم-كەشەك تە، مال دا العان ۇيىنەن، زايم دا ، كرەديت تە الدىرعان سىڭىلىمە. ۇيدەگى التىنداردى دا ساتقان. اكە-شەشەمە تالاي التىن اپەردىم، نەگە التىندارى جوق دەسەم، ءسىڭىلىمدى قورقىتىپ، ءبارىن تارتىپ العان ەكەن»، – دەيدى ۇلتۋار اقىلبەكقىزى.
تورەحانوۆتاردى تەك العاباستىقتار عانا ەمەس، بۇكىل جەتىسايلىقتار بىلەدى. ايتۋلارىنشا ەرالحان تورەحانوۆ بۇعان دەيىن بىرنەشە ادامدى مەرت قىلعان كورىنەدى. تۋىسقان اعالارى دا ادام قانىن جۇكتەگەن، دەيدى وسىنداعى ايەلدەر. جابىرلەنۋشىلەر پرەزيدەنتتىڭ اتىنا ۇندەۋ جولداپ، اۋىر قىلمىسقا قاتىسى بار وزگە دە ادامداردى تاۋىپ جاۋاپقا تارتۋدى، قىلمىستىق ءىستى جەتىسايدا ەمەس، وبلىس ورتالىعى تۇركىستانعا الدىرۋدى تالاپ ەتىپ وتىر. ويتكەنى مارقۇمنىڭ اناسى مەن تۋىستارى تەرگەۋدىڭ ادىلدىگىنە دە، سوتتىڭ زاڭدى شەشىم شىعاراتىنىنا دا مۇلدەم سەنبەيدى.
اياۋلى قىزىن، بىرگە وسكەن اپكە-سىڭىلىلەرىنەن قاپىدا ايىرىلىپ قالعان ايگەرىمنىڭ اناسى مەن تۋىستارى ادۆوكات جالداۋعا دا جاعدايلارى كەلمەي وتىر. ۇزىلگەلى تۇرعان ءالسىز وتباسىنىڭ بار ءۇمىتى ەل پرەزيدەنتى مەن ىشكى ىستەر ءمينيسترى، باس پروكۋوردا عانا.
ادىلەتتى دە جاڭا قازاقستاننىڭ كەپىلى توقاەۆقا ۇندەۋ
«پرەزيدەنت قاسىم-جومارت كەمەلۇلى، سىزدەن ادىلدىك سۇرايمىز. باۋىرىم ء(سىڭىلىسى -رەد) اجەكەەۆا ايگەرىمنەن ايىرىلىپ وتىرمىز. باۋىرىمدى وسى العاباس اۋىلىنىڭ تۇرعىنى تورەحانوۆ ەرالحان اسا قاتىگەزدىكپەن ۇيىندە ءولتىرىپ، اۋلاسىنا كومىپ تاستاعان. 12 كۇن دەگەندە وسى تورەحانوۆ ەرالحان دەگەن جىگىتتىڭ ۇيىنەن ءولى كۇيىندە تابىلدى. اۋلاسىنا كومىپ، ۇستىنە اتىن بايلاپ قويعان. بۇل – قىلمىسكەردىڭ ولتىرگەن ءۇشىنشى ادامى. ونىڭ اعاسى ءازىمحان وسى اۋىلدىڭ ميليتسياسى بولعان جىگىتتىڭ ءبىر كوزىن ويىپ الدى. وندا دا سوتتالمادى، انا جىگىت سوتتا اعايىنبىز دەپ كەشىرىم بەردى. قازىر ەكىنشى كوزى دە كورمەيدى، مۇگەدەك بولىپ قالدى. بۇل تورەحانوۆتىڭ اعايىندارى دا ەكى ادامدى ولتىرگەن. سوندا بۇل تورەحانوۆتارعا ەشقانداي جازا، سوت جوق پا؟ ولار ءبىر-ەكى جىلعا بارادى دا كەلە بەرەدى. ءبىزدىڭ قازاقستانداعى ادىلدىك قايدا؟ سوندا ءبارىمىز وسىلاي قىرىلىپ ولە بەرۋىمىز كەرەك پە؟ پرەزيدەنت توقاەۆ مىرزا، سىزدەن ادىلدىك سۇرايمىز! ىشكى ىستەر ءمينيسترى سادەنوۆكە جانە باس پروكۋراتۋرادان وتىنەرىمىز، تەرگەۋدى جەتىساي اۋدانىندا ەمەس، وبلىستا ءوتۋىن تالاپ ەتەمىز. مەنىڭ اكەم قازىر سويلەي المايدى دا، شەشەم 3-ءشى توپتاعى مۇگەدەك.
بۇل قانىشەر بۇرىن “قارىنداسىڭدى شىعارىپ بەر، زورلايمىن” دەپ اۋىلداعى بىرەۋدىڭ مالىن باعاتىن مومىن جىگىتكە تيىسكەن. اناۋ نامىستانىپ قارسىلاسقان. ونى اتپەن سۇيرەپ، كانالعا اعىزىپ ازاپتاپ ءولتىردى. وندا دا جازالانبادى. سوسىن تويدا توبەلەسىپ، تاعى ءبىر جىگىتتىڭ ميىن شاشىپ جىبەردى. ادام ولتىرگەنى ءۇشىن بىرنەشە جىلعا باردى دا كەلدى.
بۇل ءبىزدىڭ بىلەتىندەرىمىز عانا. ولارمەن ەشكىم بايلانىسپاۋعا تىرىسادى. ەندى مىنە، ءسىڭلىمدى دە ءولتىرىپ وتىر»، – دەدى جەتىساي اۋدانى العاباس اۋىلىنىڭ تۇرعىنى ايسۇلۋ اجىكەەۆا.
تۇركىستان وبلىستىق پوليتسيا دەپارتامەنتى قاندى قىلمىسقا قاتىستى سان ءتۇرلى سۇراقتاردى سۇراتقانىمىزبەن، اقپارات بەرۋدەن باس تارتتى. تەك تورەحانوۆ تەرگەۋ يزولياتورىندا جاتىر. بۇرىن دا جاساعان قىلمىستارى ءۇشىن ءادىل جازالانباعان كۇدىكتى وسى جولى دا جەڭىل قۇتىلۋى مۇمكىن دەپ وتىر جابىرلەنۋشىلەر.
350-دەن استام ءتۇتىنى بار العاباس اۋىلىنىڭ حالقى قازىر اۋىر تىنىستاپ، ءۇنسىز عانا وتىر. باس كوتەرىپ، شاعىن اۋىلداعى بىلىقتى اشىق ايتۋعا ەركەكتەردىڭ دە دارمەنى جوق. ال اۋرۋ اتا-اناسىن اسىرايمىن دەپ ءجۇرىپ قاسكويدىڭ قولىنا تۇسكەن ايگەرىم اجەكەەۆانىڭ ارتىندا ۇرپاعى دا قالماپتى. ونىڭ كۇيەۋى دە ەرتەرەكتە بەلگىسىز قىلمىسكەرلەردىڭ قولىنان قازا تاۋىپتى. ەل بيلىگى ادىلەتتى قازاقستان قۇرامىز دەپ جۇرگەندە ادىلەتسىزدىك پەن زۇلىمدىقتىڭ قۇربانى بولعان كەزەكتى جاس كەلىنشەكتىڭ ءمايىتى ەكىنشى رەت اۋىل شەتىندەگى قابىرگە جەرلەندى.
