كۇن سايىن قۇبىلىپ تۇرعان مىنا زاماندا تەحنولوگيالىق كۇش قۋاتتىڭ دا اسەرى ادام ساناسىنا اسەر ەتەرى انىق. ال وسىنداي دامۋدىڭ كوشىنە جاساندى ينتەللەكتى كەلىپ قوسىلسا شە؟ بايقاساڭىز، قازىر ChatGPT سياقتى تىلدىك مودەلدەر ءتۇرلى سالادا كەڭىنەن قولدانىلا باستادى.
بۇگىندە شىعارماشىلىق الەمى دە بۇل وزگەرىستەردەن تىس قالا المايدى. قازىر ChatGPT جازۋشىلارعا، اۋدارماشىلارعا، وقىرماندارعا كومەكشى قۇرال قىزمەتىن اتقارىپ ءجۇر.
جي كومەگىمەن شىعارما جازۋعا بولا ما؟
دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، ChatGPT ادەبي شىعارمالار جازۋعا شابىت بەرىپ، تىڭ يدەيالار ۇسىنۋعا، كەيبىر ءماتىن قۇرىلىمىن دايىنداۋعا كومەكتەسە الاتىنىن بىلدىك.
ءتىپتى كەيبىر جاس قالامگەرلەر پوەزيا، اڭگىمە، رومان جازۋ بارىسىندا وسى قۇرالدى ەمىن-ەركىن پايدالانىپ تا جۇرگەنى بەلگىلى. سونىمەن قاتار، ادەبي تالداۋلار جۇرگىزۋ، شىعارماعا قاجەتتى كەيىپكەرلەردىڭ مىنەز-قۇلقىن سارالاۋعا وسى قۇرىلعىنىڭ مۇمكىندىگى زور. اۋدارما سالاسىندا دا ChatGPT-ءنىڭ ءرولى ارتىپ كەلەدى. ارينە، ول كاسىبي اۋدارماشىنىڭ ورنىن باسا المايتىنى تاعى بار. بىراق سوزدىك قورىن بايىتۋعا كومەك بەرەدى.
ال قازىر وسى تەحنولوگيالىق ءونىمدى پايدالانىپ، شىعارمالار جازىپ جازۋ الەم ادەبيەتىندە ۇردىسكە اينالىپ بارا جاتقانىن ەستىدىك. مىسالى، ۋاڭ شىۆيە اتتى قالام ات قولدانعان قىتاي جازۋشىسى «ءۇش وقيعا» اتتى اڭگىمەسىن تولىقتاي جاساندى ينتەللەكتىنىڭ (جي) كومەگىمەن جازىپتى. ال ريە كۋدان ەسىمدى جاپون جازۋشىسى دا جاساندى ينتەللەكتىنى پايدالانىپ، توكيونىڭ بولاشاعى تۋرالى قىسقا رومان جازىپ، بىلتىر اكۋتاگاۆا ادەبي سىيلىعىن جەڭىپ العان.
جي ورىنداي المايتىن قاسيەت
تىزە بەرسەك، وسىنداي مىسالدار ءالى دە كوپ. بۇل تۋرالى ءبىز قالامگەرلەرمەن تىلدەسىپ كوردىك.
مىسىر جازۋشىسى موان شالابيا: «شىعارماشىلىق – ادەبيەتتەگى نەگىزگى ادامي ەلەمەنت بولىپ قالا بەرەدى. سوندىقتان جاساندى ينتەللەكتى ناعىز ويمەن جۇمىس ىستەيتىن جازۋشىلاردىڭ ورنىن الماستىرا المايدى. جازۋشىلار ءوز شىعارمالارىندا الەمدى وزىندىك تۇرعىدان كورسەتىپ، ومىرلىك تاجىريبەسىن جانە كوركەمدىك سەزىمتالدىعىن جەتكىزەدى. شىعارماشىلىق تەك سوزدەر مەن گرامماتيكانى مەڭگەرۋمەن، ادەبي جانرلاردىڭ قۇرىلىمدارى مەن تۇسىنىكتەرىن يگەرۋمەن شەكتەلمەيدى. سونداي-اق ول سەزىمدى جەتكىزۋ، ويدان شىعارىلعان جانە شىنايى كەيىپكەرلەر جاساۋ، ءتۇرلى تاقىرىپتار مەن جانرلاردى زەرتتەۋ قابىلەتىن قامتيدى. قالامگەرلەر ءوز مادەنيەتىنەن، كەيىپكەرلەرىنىڭ ومىرىنەن، سەنىمدەرى مەن ارماندارىنان شابىت الاتىنى ءسوزسىز. وقىرمان جۇرەگىنە جەتەتىن شىعارمالار ۇلكەن وي مەن تەرەڭ شابىتتان تۋادى. ال بۇل قاسيەتتى جي ورىنداي المايدى،- دەيدى شالابيا
«ادەبيەت – جازۋشىلاردىڭ ءوز اۋديتورياسىمەن بايلانىس ورناتۋ قۇرالى بولىپ كەلە جاتقانىنا سان عاسىر ءوتتى. ولار ءوز يدەيالارىن، شىعارماشىلىق تۇيسىگىن، ومىرلىك تاجىريبەسىن وقىرماندارىمەن بولىسەدى. لاتىن امەريكاسى ادەبيەتىن مىسالعا الساق، اۆتور مەن وقىرمان اراسىنداعى ەمپاتيا شىعارمانىڭ ءمانىن ارتتىرىپ، ونى بەلگىلى ءبىر تولىق كونتەكسكە اينالدىرادى. ال جي-ءدىڭ وسىنداي بايلانىس ورناتۋعا قابىلەتى جەتە بەرمەيدى. سوندىقتان ونىڭ تۋىندىلارى وقىرمان ءۇشىن اسەرسىز ءارى ماعىناسىز بولۋى مۇمكىن»، - دەيدى مىسىر جازۋشىسى موان شالابيا.
«ءبىز ءۇشىن مۇنى ءسوز ەتۋدىڭ ءوزى اقىلعا سىيىمسىز...»
ال بۇل ءۇردىس تۋرالى ءبىزدىڭ قالامگەرلەر قالاي ويلايدى دەگەن ساۋالمەن جازۋشى قۋانىش جيەنبايعا حابارلاستىق: ««جاساندى ينتەللەكتىمەن كوركەم شىعارما جازۋ دەگەندى ءوز باسىم ساناعا سىڭىرە المايمىن. بالكىم، بۇل ءبىر-ەكى ايدا ءبىر رومان جازىپ تاستايتىن «ينكۋباتور» قالامگەرلەرگە قاجەت شىعار. بىراق ول شىعارمانىڭ ومىرشەڭ بولاتىندىعىنا كۇمانىم زور. ءيا، جي ماشينە قۇراستىرۋ تسەحىنا قاجەت، جۇرەككە وپەراتسيا جاسايتىن اپپاراتتىڭ ارا-كىدىك ورنىن اۋىستىرۋعا بولار، ال شىعارما جازۋ... جو-جوق، اتاماڭىز! مەيلى، مىڭ جەردەن «اۋليە» بولسا دا، ونىڭ بويىندا جۇرەكتىڭ ءدىرىلىن سەزىنەتىن «قۇدىرەتتى» تابا المايسىز-اۋ، تابا المايسىز؟!» - دەيدى جازۋشى.
قۋانىش جيەنبايدىڭ ايتۋىنشا، شىعارمانىڭ جانى – كوركەم، كەستەلى ءتىل.
«انا تىلىمىزدەگى تاڭعى شىقتاي ءمولدىر، اعىستاي تەرەڭ، تالاي تولعانىستار مەن قايشىلاسقان سەزىمدەرگە تولى يىرىمدەردى جاساندى ينتەللەكتى تاياۋ جىلدار ىشىندە «يگەرىپ كەتەدى» دەگەنگە، باسىمدى كەسىپ السا دا سەنبەيمىن! ءبىز ءۇشىن ازىرگە مۇنى ءسوز ەتۋدىڭ ءوزى اقىلعا سىيىمسىز. جي ارقىلى شىعارما جازۋ – كوركەمدىك ءتاسىلدى كورگە تىعۋ!» - دەيدى ول.
ChatGPT ادەبيەتتى وقۋعا ىنتالاندىرۋشى قۇرالدىڭ ءبىر ءتۇرى دەپ قابىلداساق تا كەش ەمەس. ال بۇگىنگى وقىرمان بەلگىلى ءبىر اۆتور تۋرالى، شىعارمانىڭ مازمۇنى نە تاقىرىبى جونىندە اقپارات ىزدەسە، ول دەر كەزىندە عالامتوردان ىزدەپ بەرە الادى. بۇل جاعداي ءبىر جاعىنان ادەبيەتكە دەگەن قۇلشىنىس پەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرادى. قالاي بولعاندا دا، ەندىگى جەردە قوعامعا، تۇتاس وقىرمانعا ادامنىڭ شىنايى سانا-سەزىمىنەن، جۇرەگىنەن تۋىنداعان شىعارمالار كەرەك ەكەنىن ۇمىتپاعان دۇرىس.
دۇيسەنالى الىماقىن
