Kún saıyn qubylyp turǵan myna zamanda tehnologııalyq kúsh qýattyń da áseri adam sanasyna áser eteri anyq. Al osyndaı damýdyń kóshine jasandy ıntellekti kelip qosylsa she? Baıqasańyz, qazir ChatGPT sııaqty tildik modelder túrli salada keńinen qoldanyla bastady.
Búginde shyǵarmashylyq álemi de bul ózgeristerden tys qala almaıdy. Qazir ChatGPT jazýshylarǵa, aýdarmashylarǵa, oqyrmandarǵa kómekshi qural qyzmetin atqaryp júr.
JI KÓMEGIMEN ShYǴARMA JAZÝǴA BOLA MA?
Derekterge súıensek, ChatGPT ádebı shyǵarmalar jazýǵa shabyt berip, tyń ıdeıalar usynýǵa, keıbir mátin qurylymyn daıyndaýǵa kómektese alatynyn bildik.
Tipti keıbir jas qalamgerler poezııa, áńgime, roman jazý barysynda osy quraldy emin-erkin paıdalanyp ta júrgeni belgili. Sonymen qatar, ádebı taldaýlar júrgizý, shyǵarmaǵa qajetti keıipkerlerdiń minez-qulqyn saralaýǵa osy qurylǵynyń múmkindigi zor. Aýdarma salasynda da ChatGPT-niń róli artyp keledi. Árıne, ol kásibı aýdarmashynyń ornyn basa almaıtyny taǵy bar. Biraq sózdik qoryn baıytýǵa kómek beredi.
Al qazir osy tehnologııalyq ónimdi paıdalanyp, shyǵarmalar jazyp jazý álem ádebıetinde úrdiske aınalyp bara jatqanyn estidik. Mysaly, Ýań Shyvıe atty qalam at qoldanǵan qytaı jazýshysy «Úsh oqıǵa» atty áńgimesin tolyqtaı jasandy ıntellektiniń (JI) kómegimen jazypty. Al Rıe Kýdan esimdi japon jazýshysy da jasandy ıntellektini paıdalanyp, Tokıonyń bolashaǵy týraly qysqa roman jazyp, byltyr Akýtagava ádebı syılyǵyn jeńip alǵan.
JI ORYNDAI ALMAITYN QASIET
Tize bersek, osyndaı mysaldar áli de kóp. Bul týraly biz qalamgerlermen tildesip kórdik.
Mysyr jazýshysy Moan Shalabııa: «Shyǵarmashylyq – ádebıettegi negizgi adamı element bolyp qala beredi. Sondyqtan jasandy ıntellekti naǵyz oımen jumys isteıtin jazýshylardyń ornyn almastyra almaıdy. Jazýshylar óz shyǵarmalarynda álemdi ózindik turǵydan kórsetip, ómirlik tájirıbesin jáne kórkemdik sezimtaldyǵyn jetkizedi. Shyǵarmashylyq tek sózder men grammatıkany meńgerýmen, ádebı janrlardyń qurylymdary men túsinikterin ıgerýmen shektelmeıdi. Sondaı-aq ol sezimdi jetkizý, oıdan shyǵarylǵan jáne shynaıy keıipkerler jasaý, túrli taqyryptar men janrlardy zertteý qabiletin qamtıdy. Qalamgerler óz mádenıetinen, keıipkerleriniń ómirinen, senimderi men armandarynan shabyt alatyny sózsiz. Oqyrman júregine jetetin shyǵarmalar úlken oı men tereń shabyttan týady. Al bul qasıetti JI oryndaı almaıdy,- deıdi Shalabııa
«Ádebıet – jazýshylardyń óz aýdıtorııasymen baılanys ornatý quraly bolyp kele jatqanyna san ǵasyr ótti. Olar óz ıdeıalaryn, shyǵarmashylyq túısigin, ómirlik tájirıbesin oqyrmandarymen bólisedi. Latyn Amerıkasy ádebıetin mysalǵa alsaq, avtor men oqyrman arasyndaǵy empatııa shyǵarmanyń mánin arttyryp, ony belgili bir tolyq kontekske aınaldyrady. Al JI-diń osyndaı baılanys ornatýǵa qabileti jete bermeıdi. Sondyqtan onyń týyndylary oqyrman úshin ásersiz ári maǵynasyz bolýy múmkin», - deıdi Mysyr jazýshysy Moan Shalabııa.
«BIZ ÚShIN MUNY SÓZ ETÝDIŃ ÓZI AQYLǴA SYIYMSYZ...»
Al bul úrdis týraly bizdiń qalamgerler qalaı oılaıdy degen saýalmen jazýshy Qýanysh Jıenbaıǵa habarlastyq: ««Jasandy ıntellektimen kórkem shyǵarma jazý degendi óz basym sanaǵa sińire almaımyn. Bálkim, bul bir-eki aıda bir roman jazyp tastaıtyn «ınkýbator» qalamgerlerge qajet shyǵar. Biraq ol shyǵarmanyń ómirsheń bolatyndyǵyna kúmánim zor. Iá, JI máshıne qurastyrý ehyna qajet, júrekke operaııa jasaıtyn apparattyń ara-kidik ornyn aýystyrýǵa bolar, al shyǵarma jazý... Jo-joq, atamańyz! Meıli, myń jerden «áýlıe» bolsa da, onyń boıynda júrektiń dirilin sezinetin «qudiretti» taba almaısyz-aý, taba almaısyz?!» - deıdi jazýshy.
Qýanysh Jıenbaıdyń aıtýynsha, shyǵarmanyń jany – kórkem, kesteli til.
«Ana tilimizdegi tańǵy shyqtaı móldir, aǵystaı tereń, talaı tolǵanystar men qaıshylasqan sezimderge toly ıirimderdi jasandy ıntellekti taıaý jyldar ishinde «ıgerip ketedi» degenge, basymdy kesip alsa da senbeımin! Biz úshin ázirge muny sóz etýdiń ózi aqylǵa syıymsyz. JI arqyly shyǵarma jazý – kórkemdik tásildi kórge tyǵý!» - deıdi ol.
ChatGPT ádebıetti oqýǵa yntalandyrýshy quraldyń bir túri dep qabyldasaq ta kesh emes. Al búgingi oqyrman belgili bir avtor týraly, shyǵarmanyń mazmuny ne taqyryby jóninde aqparat izdese, ol der kezinde ǵalamtordan izdep bere alady. Bul jaǵdaı bir jaǵynan ádebıetke degen qulshynys pen qyzyǵýshylyqty arttyrady. Qalaı bolǵanda da, endigi jerde qoǵamǵa, tutas oqyrmanǵa adamnyń shynaıy sana-seziminen, júreginen týyndaǵan shyǵarmalar kerek ekenin umytpaǵan durys.
Dúısenáli Álimaqyn
