ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ IV وتىرىسىندا ەل مۇددەسىنە قاتىستى يگى باستامالار تالقىعا ءتۇستى. بۇل ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ قوعامدىق كونسوليداتسيانى دامىتاتىن پلاتفورماعا اينالعانىنىڭ دالەلى. القالى جيىندا ايتىلعان وي-پىكىرلەر مەن باستامالار ءبىر كۇندىك شارا ەمەس، ەل ەرتەڭىن نىعايتاتىن ناقتى ىستەرگە اينالىپ كەلەدى. بۋراباي باۋرايىندا كوتەرىلگەن وزەكتى ماسەلەلەرگە بايلانىستى ەل ازاماتتارى ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىرىپ جاتىر.
جۇزدەن استام تۇيتكىلدىڭ ءتۇيىنى تارقاتىلدى
راببىم بوراشوۆ، ماڭعىستاۋ وبلىسى قوعامدىق كەڭەسىنىڭ مۇشەسى، دارا كاسىپكەر، ۇلتتىق قۇرىلتاي مۇشەسى
— ۇلتتىق قۇرىلتاي وسىمەن IV رەت ءوتىپ جاتىر. ول وسى ۋاقىت ىشىندە ساياسي جانە الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى كوتەرىپ، ەلدىڭ دامۋىنا ارنالعان ءتيىمدى شەشىمدەر قابىلداناتىن پلاتفورما رەتىندە قىزمەت ەتىپ كەلەدى. وسى جولى دا كوپ ماسەلەلەر تالقىلاندى. جۇزدەن استام تۇيتكىلدىڭ ءتۇيىنى تارقاتىلدى. اسىرەسە جاس ۇرپاقتىڭ ءتالىم-تاربيەسى ءبارىمىزدى الاڭداتادى. ەلدەگى ءدىني احۋال دا ءماز ەمەس، بەسىكتەن بەلى شىقپاعان كىشكەنتاي بالالار حيدجاپ كيەدى، ساباققا ورامالمەن بارعىسى كەلەدى، ورازا ۇستايدى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ تەرىس اعىمدار مەن جات يدەولوگيالارعا توسقاۋىل قويۋ قاجەت ەكەنىن قاداپ ايتتى. جات ءدىني اعىمداردىڭ جاستار اراسىندا، اسىرەسە سپورت سالاسىندا ىقپالى كۇشەيىپ بارا جاتقانى دا بەلگىلى. قازاقستاندا نانىم-سەنىم بوستاندىعى بار، دەگەنمەن شەكتەن تىس جۇگەنسىزدىك پەن تارتىپسىزدىككە جول بەرۋگە بولمايدى دەگەنمەن تولىقتاي كەلىسەم. ءدىني ۇيىمداردىڭ قىزمەتىن رەتتەيتىن قۇجاتتار، زاڭنامانى جاڭا جاعدايعا بەيىمدەۋ تۋرالى ءسوز بولدى. سونىمەن قاتار، الەۋمەتتىك جەلىدەگى الاياقتىق، تەلەفون سوعۋ ارقىلى الاياقتىق ارەكەتتەر جاساۋ ءورشىپ تۇر. وسىنداي جاعىمسىز وقيعالارعا توسقاۋىل قويۋ قاجەتتىگى ايتىلدى. بيىلعى جۇمىسشى ماماندىقتار جىلى بويىنشا جۇمىسشى ماماندىقتارعا بەت بۇرۋ بويىنشا كوپتەگەن ۇسىنىستار ءتۇستى. قازىر جاستار جوعارى ءبىلىم الۋعا ۇمتىلادى، بۇرىنعى كەزدەگىدەي كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندىقتارعا، پەدۋچيليششەلەرگە ەشكىم بارعىسى كەلمەيدى. قازىر ەلىمىزدە ناعىز قاجەتتى جۇمىسشى ماماندار جەتىسپەيدى. مىسالى اۋىلدى جەرلەردە قاراپايىم ۆەتەرينار جوق، بۇرىن بۇل ماماندىقتى ۋچيليششەلەردە وقىپ كەلىپ، جاس كادرلار اۋىلعا قىزمەت ەتەتىن. قۇرىلتايدا وڭىرلەر پروبلەماسى وسىلاي كەڭىنەن قوزعالدى. ءوزىم ماڭعىستاۋلىق بولعاندىقتان ايتا كەتەيىن، وڭىردە اۋىزسۋ ماسەلەسى وتە وزەكتى بولعاندىقتان بىزدە تەڭىز سۋىن تۇشىتاتىن زاۋىت سالىنىپ جاتىر. ايماق بيلىگى حالىقتى اۋىز سۋمەن تولىقتاي قامتيمىز دەپ وتىر. بۇل جەرگىلىكتى حالىقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن، نارازىلىعىن باسادى دەپ ويلايمىن. سونداي اق وزەندە قالاشىق سالىنادى، اۋەجاي قۇرىلىسى باستالادى دەپ جوسپارلانعان. قارت كاسپي جوباسى بار، رەسەيدە سوعىس بولىپ جاتقاندىقتان قىتايدان ەۋروپاعا تاۋار جونەلتىلەتىن جولداردىڭ ماسەلەسى كوتەرىلدى. ءبىز ءوز كەزەگىمىزدە ەلدىڭ ىشىندە جۇرگەندىكتەن پرەزيدەنت ايتقان تاپسىرمالاردى جۇرتقا ايتۋعا تىرىسامىز. مەن اۋىلدىق جەردى دامىتۋ تۋرالى ۇسىنىس ايتتىم. قازىر حالىق اۋىلدىق جەردەن قالاعا كوپتەپ كوشىپ جاتىر، ال ۇلكەن شاھارلاردا كەپتەلىس، مەكتەپ، بالاباقشا جەتىسپەيدى، جاستار ءۇيسىز-كۇيسىز ءجۇر. مەنىڭ ويىمشا، قالالاردا 20-30 قاباتتى ءۇي سالا بەرگەنشە، اۋىلدى دامىتۋ قاجەت. بۇل كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. جىلقى ءوسىرۋ بويىنشا قازاقستان الدىڭعى ورىنداردا تۇر ەكەن، ونى ارى قاراي دامىتۋعا مۇمكىندىك بار. ەلىمىزدەگى جىلقى شارۋاشىلىعى ينستيتۋتىن دامىتۋ قاجەت. جالپى، جىلقى ءوسىرۋ ۇلكەن سۇرانىسقا يە كاسىپ. سوندىقتان بۇل شارۋاشىلىقپەن اينالىسام دەگەندەرگە قولداۋ دا بار. ءار قۇرىلتاي سايىن ماسەلەلەر بىرتىندەپ شەشىلىپ جاتىر. كەلەسى قۇرىلتاي قىزىلوردا وڭىرىندە وتەدى دەگەن ۇيعارىمعا كەلدى. ۇلتتىق قۇرىلتايدا كوتەرىلەتىن تاقىرىپتار مەن قابىلداناتىن شەشىمدەر ەل دامۋىنىڭ جاڭا بەلەستەرىنە جول اشادى دەگەن ءۇمىت زور.
ونوماستيكا ماسەلەلەرى بويىنشا ماڭىزدى شەشىمدەر قابىلداندى
مىرزابەك تۋيگانوۆ، قر پرەزيدەنتى جانىنداعى قسزي قوستاناي وبلىسى بويىنشا وكىلى، ايماقتارمەن جۇمىس ءبولىمىنىڭ باس ساراپشىسى
—ۇلتتىق قۇرىلتاي - حالقىمىزدىڭ باسىن بىرىكتىرىپ، ۇلتتىق دەڭگەيدەگى ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشۋگە ارنالعان ءداستۇرلى جيىننىڭ زاڭدى جالعاسىنا اينالدى. بۇل وتىرىستا قابىلدانعان شەشىمدەر ەڭ الدىمەن، ەل بىرلىگىن ساقتاۋ مەن نىعايتۋعا باعىتتالعان. ال كوتەرىلەتىن پروبلەمالار وبەكتيۆتى تۇردە انىقتالىپ، اشىق ديالوگقا نەگىزدەلگەن. بۇل زاماناۋي تاسىلدەر بولىپ تابىلادى.
تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ەلىمىزدە ونوماستيكا ماسەلەلەرى ەرەكشە ماڭىزعا يە بولدى. قالالار، ەلدى مەكەندەر، استانالار، وبلىستار، اۋداندار، سۋ قويمالارى جانە باسقا دا نىساندار مەن جەر-سۋ اتاۋلارى تاريح، ءتىل جانە گەوگرافيا بويىنشا مول اقپاراتتى قامتيدى. سوندىقتان ونوماستيكا سالاسىنداعى جۇمىس مەملەكەتتىك ماڭىزى بار مىندەت. بۇل قر پرەزيدەنتىنىڭ IV ۇلتتىق قۇرىلتاي وتىرىسىنداعى سويلەگەن سوزىندە تاعى ءبىر رەت راستالدى.
ۇلتتىق قۇرىلتايدىڭ ماڭىزدى شەشىمدەرىنىڭ ءبىرى – رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيانىڭ اياسىندا ونوماستيكالىق جۇمىستى ورتالىقتاندىرۋ بولدى، ونىڭ مىندەتتەرى – تاريحي اتاۋلاردى قايتا جاڭعىرتۋ، جاڭا اتاۋلاردى بەكىتۋ، ولاردى توپونيمدەر ارقىلى رۋحاني مۇرانى ساقتاپ، كوبەيتۋ. ەلدى مەكەندەر، كوشەلەر جانە باسقا دا جەر-سۋ اتاۋلارىن وزگەرتۋ ماسەلەلەرى كوبىنەسە قوعامدىق پىكىرتالاستاردى تۋىنداتادى. سەبەبى قابىلدانعان شەشىمدەردىڭ ايماقتىق جانە ۇلتتىق مۇددەلەر تۇرعىسىنان ۇتىمدىلىعى مەن نەگىزدىلىگى تۋرالى حالىققا اقپارات دۇرىس بەرىلمەيدى. ياعني نەگە ول اتاۋدى وزگەرتتىك، ءمان-جايىن ءتۇسىندىرۋ جاعى كەمشىن بولىپ تۇر. وسى تۇيكىلدى قولعا الىپ جاتىرمىز. نەگىزى، ونوماستيكا سالاسىندا بەلگىلى تاريحي تۇلعالارمەن قاتار، جالپىۇلتتىق قۇندىلىقتار دا نازاردان تىس قالماۋعا ءتيىس. مەملەكەت باسشىسى دا وسىنى نەگىزگە الۋدى ۇنەمى ايتىپ ءجۇر.
ايتا كەتەلىك، ۇلتتىق قۇرىلتايدا قابىلدانعان رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيا قۇرۋ تۋرالى شەشىم بىرنەشە مىندەتتى اتقارادى. بىرىنشىدەن، بۇل مەملەكەت تاراپىنان ونوماستيكا ماسەلەلەرىنە قولداۋ كورسەتىپ، ولاردى ەڭ جوعارى ۇلتتىق دەڭگەيگە شىعارادى. ەكىنشىدەن، ورتالىقتاندىرۋ مەملەكەتتىك ۋنيتارلىق ءپرينتسيپىنىڭ كونستيتۋتسيادا بەكىتىلگەندىگىن نىعايتۋعا ىقپال ەتەدى. ۇشىنشىدەن، رەسپۋبليكالىق ونوماستيكالىق كوميسسيانى قۇرۋ - ايماقتارداعى اقپاراتتىق كەڭىستىكتەگى جالعان اقپاراتتاردى ازايتىپ، قابىلدانعان شەشىمدەردى دۇرىس تۇسىنۋگە سەپتىگىن تيگىزەدى.
ەل يگىلىگى ءۇشىن جۇمىس جاساۋىمىز قاجەت
بەكبول رامازان، الماتى قالاسى ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى
— بۋرابايدا وتكەن IV ۇلتتىق قۇرىلتاي ەلىمىز ءۇشىن اسا ماڭىزدى وقيعا. بۇل الاڭدا قوعامنىڭ ءتۇرلى سالالارىنان وكىلدەر قاتىسىپ، قازاقستاننىڭ الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق، ساياسي جانە مادەني دامۋىنا قاتىستى وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاندى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ اتالعان جيىندا الداعى جۇمىس باعىتتارىن ايقىنداپ، ناقتى تاپسىرمالار بەردى.
بۇل قۇرىلتاي ەلىمىزدىڭ بولاشاعى ءۇشىن ماڭىزدى قادامدار جاسالعان الاڭ بولىپ، پرەزيدەنتتىڭ تاپسىرمالارى قازاقستاننىڭ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرەتىن شەشىمدەرگە جول اشتى.
قۇرىلتايدىڭ باستى تاقىرىپتارىنىڭ ءبىرى - سالىق جۇيەسىن جەتىلدىرۋ. پرەزيدەنت زاڭناماعا قاجەتتى تۇزەتۋلەر ەنگىزۋ بويىنشا تاپسىرما بەرىپ، بۇل قادامنىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىكتى ارتتىرۋعا باعىتتالعانىن اتاپ ءوتتى. سونىمەن قاتار، قازىرگى قوعامداعى جاڭا قاۋىپتەر، اتاپ ايتقاندا ينتەرنەت-الاياقتىق پەن جالعان پسيحولوگتاردىڭ كوبەيىپ كەتكەنى تۋرالى دا ءسوز قوزعالدى. وسىنداي كەلەڭسىزدىكتەردى جويۋ ءۇشىن قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ءتيىستى تاپسىرمالار بەرىلدى، بۇل قوعامنىڭ سەنىمىن نىعايتۋعا جانە قۇقىقتىق ءتارتىپتى ساقتاۋعا ىقپال ەتەدى دەپ سانايمىن.
كينويندۋستريادا دا ەلەۋلى وزگەرىستەر كۇتىلۋدە. پرەزيدەنت وتاندىق فيلمدەردەگى ساپاسىزدىق پەن الەۋمەتتىك ماڭىزى جوق كونتەنتتەرگە قاتىستى ماسەلەلەردى كوتەرىپ، ونى رەتتەۋ قاجەتتىگىن ايتتى. بۇل جاس ۇرپاقتىڭ تاربيەسىنە تىكەلەي اسەر ەتەتىن ماسەلە، سوندىقتان فيلمدەردىڭ مازمۇنىن الدىن الا سۇزگىدەن وتكىزۋ وتە ماڭىزدى.
شەكارا ماڭىنداعى اۋدانداردى دامىتۋعا قاتىستى ۇسىنىستار دا تالقىلانىپ، مەملەكەت باسشىسى بۇل باستامانى قولدادى. ەلدىڭ اۋماقتىق تۇتاستىعىن قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا وسى باعىتتاعى زاڭنامالىق وزگەرىستەر ەنگىزۋ قاجەتتىگى ءسوز بولدى. بۇل شارالار وڭىرلەردىڭ دامۋىنا سەرپىن بەرىپ، قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.
جاڭا زامان تالاپتارىنا ساي ەلىمىزدە تسيفرلاندىرۋ، جاساندى ينتەللەكت جانە اگروونەركاسىپ سالالارىندا جۇيەلى جۇمىستار قولعا الىنۋى قاجەت. پرەزيدەنت وسى سالالاردا قازاقستاننىڭ مۇمكىندىكتەرىن كەڭەيتۋ كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ جاھاندىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتى بولۋىنا ىقپال ەتەدى.
قورىتىندىلاي كەلە، 4-ءشى ۇلتتىق قۇرىلتاي ەلىمىزدىڭ دامۋى ءۇشىن ماڭىزدى ءارى تاريحي قادامدار جاسالعان الاڭ بولدى. مەملەكەت باسشىسى بەرگەن تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋ ارقىلى ءبىز ەلىمىزدى ودان ءارى دامىتىپ، الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە ۇلكەن ۇلەس قوساتىن بولامىز. بارشا حالىقتى بىرىكتىرىپ، جالپى يگىلىك ءۇشىن جۇمىس جاساۋىمىز قاجەت.
