Ulttyq quryltaıdyń IV otyrysynda el múddesine qatysty ıgi bastamalar talqyǵa tústi. Bul Ulttyq quryltaıdyń qoǵamdyq konsolıdaııany damytatyn platformaǵa aınalǵanynyń dáleli. Alqaly jıynda aıtylǵan oı-pikirler men bastamalar bir kúndik shara emes, el erteńin nyǵaıtatyn naqty isterge aınalyp keledi. Býrabaı baýraıynda kóterilgen ózekti máselelerge baılanysty el azamattary óz pikirlerin bildirip jatyr.
Júzden astam túıtkildiń túıini tarqatyldy
Rabbym Borashov, Mańǵystaý oblysy Qoǵamdyq keńesiniń múshesi, dara kásipker, Ulttyq quryltaı múshesi
— Ulttyq quryltaı osymen IV ret ótip jatyr. Ol osy ýaqyt ishinde saıası jáne áleýmettik máselelerdi kóterip, eldiń damýyna arnalǵan tıimdi sheshimder qabyldanatyn platforma retinde qyzmet etip keledi. Osy joly da kóp máseleler talqylandy. Júzden astam túıtkildiń túıini tarqatyldy. Ásirese jas urpaqtyń tálim-tárbıesi bárimizdi alańdatady. Eldegi dinı ahýal da máz emes, besikten beli shyqpaǵan kishkentaı balalar hıdjap kıedi, sabaqqa oramalmen barǵysy keledi, oraza ustaıdy. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev teris aǵymdar men jat ıdeologııalarǵa tosqaýyl qoıý qajet ekenin qadap aıtty. Jat dinı aǵymdardyń jastar arasynda, ásirese sport salasynda yqpaly kúsheıip bara jatqany da belgili. Qazaqstanda nanym-senim bostandyǵy bar, degenmen shekten tys júgensizdik pen tártipsizdikke jol berýge bolmaıdy degenmen tolyqtaı kelisem. Dinı uıymdardyń qyzmetin retteıtin qujattar, zańnamany jańa jaǵdaıǵa beıimdeý týraly sóz boldy. Sonymen qatar, áleýmettik jelidegi alaıaqtyq, telefon soǵý arqyly alaıaqtyq áreketter jasaý órship tur. Osyndaı jaǵymsyz oqıǵalarǵa tosqaýyl qoıý qajettigi aıtyldy. Bıylǵy jumysshy mamandyqtar jyly boıynsha jumysshy mamandyqtarǵa bet burý boıynsha kóptegen usynystar tústi. Qazir jastar joǵary bilim alýǵa umtylady, burynǵy kezdegideı kásiptik-tehnıkalyq mamandyqtarǵa, pedýchılıelerge eshkim barǵysy kelmeıdi. Qazir elimizde naǵyz qajetti jumysshy mamandar jetispeıdi. Mysaly aýyldy jerlerde qarapaıym veterınar joq, buryn bul mamandyqty ýchılıelerde oqyp kelip, jas kadrlar aýylǵa qyzmet etetin. Quryltaıda óńirler problemasy osylaı keńinen qozǵaldy. Ózim mańǵystaýlyq bolǵandyqtan aıta keteıin, óńirde aýyzsý máselesi óte ózekti bolǵandyqtan bizde teńiz sýyn tushytatyn zaýyt salynyp jatyr. Aımaq bıligi halyqty aýyz sýmen tolyqtaı qamtımyz dep otyr. Bul jergilikti halyqtyń muń-muqtajyn, narazylyǵyn basady dep oılaımyn. Sondaı aq Ózende qalashyq salynady, áýejaı qurylysy bastalady dep josparlanǵan. Qart Kaspıı jobasy bar, Reseıde soǵys bolyp jatqandyqtan Qytaıdan Eýropaǵa taýar jóneltiletin joldardyń máselesi kóterildi. Biz óz kezegimizde eldiń ishinde júrgendikten Prezıdent aıtqan tapsyrmalardy jurtqa aıtýǵa tyrysamyz. Men aýyldyq jerdi damytý týraly usynys aıttym. Qazir halyq aýyldyq jerden qalaǵa kóptep kóship jatyr, al úlken shaharlarda keptelis, mektep, balabaqsha jetispeıdi, jastar úısiz-kúısiz júr. Meniń oıymsha, qalalarda 20-30 qabatty úı sala bergenshe, aýyldy damytý qajet. Bul kezek kúttirmeıtin másele. Jylqy ósirý boıynsha Qazaqstan aldyńǵy oryndarda tur eken, ony ary qaraı damytýǵa múmkindik bar. Elimizdegi jylqy sharýashylyǵy ınstıtýtyn damytý qajet. Jalpy, jylqy ósirý úlken suranysqa ıe kásip. Sondyqtan bul sharýashylyqpen aınalysam degenderge qoldaý da bar. Ár quryltaı saıyn máseleler birtindep sheshilip jatyr. Kelesi quryltaı Qyzylorda óńirinde ótedi degen uıǵarymǵa keldi. Ulttyq Quryltaıda kóteriletin taqyryptar men qabyldanatyn sheshimder el damýynyń jańa belesterine jol ashady degen úmit zor.
Onomastıka máseleleri boıynsha mańyzdy sheshimder qabyldandy
Myrzabek Týıganov, QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI Qostanaı oblysy boıynsha ókili, aımaqtarmen jumys bóliminiń bas sarapshysy
—Ulttyq quryltaı - halqymyzdyń basyn biriktirip, ulttyq deńgeıdegi mańyzdy máselelerdi sheshýge arnalǵan dástúrli jıynnyń zańdy jalǵasyna aınaldy. Bul otyrysta qabyldanǵan sheshimder eń aldymen, el birligin saqtaý men nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan. Al kóteriletin problemalar obektıvti túrde anyqtalyp, ashyq dıalogqa negizdelgen. Bul zamanaýı tásilder bolyp tabylady.
Táýelsizdik alǵannan keıin elimizde onomastıka máseleleri erekshe mańyzǵa ıe boldy. Qalalar, eldi mekender, astanalar, oblystar, aýdandar, sý qoımalary jáne basqa da nysandar men jer-sý ataýlary tarıh, til jáne geografııa boıynsha mol aqparatty qamtıdy. Sondyqtan onomastıka salasyndaǵy jumys memlekettik mańyzy bar mindet. Bul QR Prezıdentiniń IV Ulttyq quryltaı otyrysyndaǵy sóılegen sózinde taǵy bir ret rastaldy.
Ulttyq quryltaıdyń mańyzdy sheshimderiniń biri – respýblıkalyq onomastıkalyq komıssııanyń aıasynda onomastıkalyq jumysty ortalyqtandyrý boldy, onyń mindetteri – tarıhı ataýlardy qaıta jańǵyrtý, jańa ataýlardy bekitý, olardy toponımder arqyly rýhanı murany saqtap, kóbeıtý. Eldi mekender, kósheler jáne basqa da jer-sý ataýlaryn ózgertý máseleleri kóbinese qoǵamdyq pikirtalastardy týyndatady. Sebebi qabyldanǵan sheshimderdiń aımaqtyq jáne ulttyq múddeler turǵysynan utymdylyǵy men negizdiligi týraly halyqqa aqparat durys berilmeıdi. Iaǵnı nege ol ataýdy ózgerttik, mán-jaıyn túsindirý jaǵy kemshin bolyp tur. Osy túıkildi qolǵa alyp jatyrmyz. Negizi, onomastıka salasynda belgili tarıhı tulǵalarmen qatar, jalpyulttyq qundylyqtar da nazardan tys qalmaýǵa tıis. Memleket basshysy da osyny negizge alýdy únemi aıtyp júr.
Aıta ketelik, Ulttyq quryltaıda qabyldanǵan Respýblıkalyq onomastıkalyq komıssııa qurý týraly sheshim birneshe mindetti atqarady. Birinshiden, bul memleket tarapynan onomastıka máselelerine qoldaý kórsetip, olardy eń joǵary ulttyq deńgeıge shyǵarady. Ekinshiden, ortalyqtandyrý memlekettik ýnıtarlyq prınıpiniń Konstıtýııada bekitilgendigin nyǵaıtýǵa yqpal etedi. Úshinshiden, Respýblıkalyq onomastıkalyq komıssııany qurý - aımaqtardaǵy aqparattyq keńistiktegi jalǵan aqparattardy azaıtyp, qabyldanǵan sheshimderdi durys túsinýge septigin tıgizedi.
El ıgiligi úshin jumys jasaýymyz qajet
Bekbol Ramazan, Almaty qalasy máslıhatynyń depýtaty
— Býrabaıda ótken IV Ulttyq quryltaı elimiz úshin asa mańyzdy oqıǵa. Bul alańda qoǵamnyń túrli salalarynan ókilder qatysyp, Qazaqstannyń áleýmettik, ekonomıkalyq, saıası jáne mádenı damýyna qatysty ózekti máseleler talqylandy. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev atalǵan jıynda aldaǵy jumys baǵyttaryn aıqyndap, naqty tapsyrmalar berdi.
Bul quryltaı elimizdiń bolashaǵy úshin mańyzdy qadamdar jasalǵan alań bolyp, Prezıdenttiń tapsyrmalary Qazaqstannyń damýyna jańa serpin beretin sheshimderge jol ashty.
Quryltaıdyń basty taqyryptarynyń biri - salyq júıesin jetildirý. Prezıdent zańnamaǵa qajetti túzetýler engizý boıynsha tapsyrma berip, bul qadamnyń ekonomıkalyq tıimdilikti arttyrýǵa baǵyttalǵanyn atap ótti. Sonymen qatar, qazirgi qoǵamdaǵy jańa qaýipter, atap aıtqanda ınternet-alaıaqtyq pen jalǵan psıhologtardyń kóbeıip ketkeni týraly da sóz qozǵaldy. Osyndaı keleńsizdikterdi joıý úshin quqyq qorǵaý organdaryna tıisti tapsyrmalar berildi, bul qoǵamnyń senimin nyǵaıtýǵa jáne quqyqtyq tártipti saqtaýǵa yqpal etedi dep sanaımyn.
Kınoındýstrııada da eleýli ózgerister kútilýde. Prezıdent otandyq fılmderdegi sapasyzdyq pen áleýmettik mańyzy joq kontentterge qatysty máselelerdi kóterip, ony retteý qajettigin aıtty. Bul jas urpaqtyń tárbıesine tikeleı áser etetin másele, sondyqtan fılmderdiń mazmunyn aldyn ala súzgiden ótkizý óte mańyzdy.
Shekara mańyndaǵy aýdandardy damytýǵa qatysty usynystar da talqylanyp, Memleket basshysy bul bastamany qoldady. Eldiń aýmaqtyq tutastyǵyn qamtamasyz etý maqsatynda osy baǵyttaǵy zańnamalyq ózgerister engizý qajettigi sóz boldy. Bul sharalar óńirlerdiń damýyna serpin berip, qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa septigin tıgizedi.
Jańa zaman talaptaryna saı elimizde ıfrlandyrý, jasandy ıntellekt jáne agroónerkásip salalarynda júıeli jumystar qolǵa alynýy qajet. Prezıdent osy salalarda Qazaqstannyń múmkindikterin keńeıtý kerektigin atap ótti. Bul bizdiń elimizdiń jahandyq deńgeıde básekege qabiletti bolýyna yqpal etedi.
Qorytyndylaı kele, 4-shi Ulttyq quryltaı elimizdiń damýy úshin mańyzdy ári tarıhı qadamdar jasalǵan alań boldy. Memleket basshysy bergen tapsyrmalardy júzege asyrý arqyly biz elimizdi odan ári damytyp, áleýmettik jáne ekonomıkalyq máselelerdi sheshýge úlken úles qosatyn bolamyz. Barsha halyqty biriktirip, jalpy ıgilik úshin jumys jasaýymyz qajet.
