قان توبىن اشقان ادام

4777
Adyrna.kz Telegram

كارل لاندشتەينەر — 1930 جىلى ادامداردىڭ قان توبىن انىقتاعانى ءۇشىن نوبەل سىيلىعىن يەمدەنگەن، يممۋنوگەماتولوگيانىڭ نەگىزىن قالاعان اۋستراليالىق دارىگەر.

ول 1868 جىلى 14 ماۋسىمدا ۆەنا قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ونىڭ اكەسى لەوپولد لاندشتەينەر اتاقتى ءارى دارىندى جۋرناليست بولسا، اناسى فاينا بىرنەشە مۋزىكالىق اسپاپتا شەبەر ويناعان. ەرتە جارىنان ايىرىلعان ول، بار كۇشىن ۇلىن تاربيەلەۋگە ارناعان.

1885 جىلى كارل گيمنازيانى اياقتاعان سوڭ، ۆەنا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينا مەكتەبىنە وقۋعا تۇسەدى. 1891 جىلى ول مەديتسينالىق ديپلومدى قولىنا العانىمەن، ونى مەديتسينا قىزىقتىرمايدى. جاس عالىمدى حيميا، سونىڭ ىشىندە ورگانيكالىق حيميا مەن بيوحيميا قىزىقتىرا تۇسەدى. بەس جىل ىشىندە ميۋنحەن، تسيۋريح پەن ۆيۋرتسبۋرگ زەرتحانالارىندا قىزمەت ەتىپ، ءوزىنىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرا تۇسەدى. گەرمانيا مەن شۆەيتساريادا تاجىريبە جيناقتاپ، زەرتتەۋ جاساۋدى، ولاردىڭ ناتيجەسىن ورىندى قولدانا ءبىلۋدى مەڭگەرەدى.

1896 جىلى لاندشتەينەر اۋسترالياعا قايتا ورالىپ، ءوزى ءبىلىم العان ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسىندا گيگيەنا كافەدراسىندا قىزمەت ەتە باستايدى.حيميا الەمىندەگى شەكسىز قىزىعۋشىلىعىن ول ءبىر ورتاعا سىيدىرادى. ول يممۋنولوگيا ەدى.

1898 جىلى لاندشتەينەر پاتولوگيالىق اناتوميا كافەدراسىنا اۋىسادى. بۇل جەردە ول تاجىريبەنى ەركىن جۇرگىزۋ مۇمكىندىگىنە يە بولادى. عىلىمي جەتەكشىسى اتاقتى باكتەريولوگ، مەنينگيت پەن وكپە دەرتىنىڭ قوزدىرۋشىلارىن تاپقان انتون ۆەيحسەلباۋم بولادى. ونىڭ كومەكشىسى بولىپ جۇرگەن كارل بىرنەشە وتا جاساۋ ارقىلى اناتوميا مەن مەديتسينالىق پاتولوگيانى تەرەڭنەن زەرتتەي تۇسەدى. جاس عالىم ۋاقىت وتە كەلە يممۋنولوگيا سالاسى بويىنشا زەرتتەۋ جۇمىسىن جالعاستىرادى.

كارل لاندشتەينەر ادامنىڭ قان توبىن اشتى. توپتار – يممۋنولوگيالىق بەلگىلەرىنە سايكەس ءبىر-بىرىنەن ەرەكشەلەنەتىن قان تۇرلەرى. بۇل اشىلۋعا دەيىن بىرنەشە عالىم وزدەرىنىڭ وسى سالاعا بايلانىستى جەكەلەنگەن جاڭالىقتارىن ۇسىنادى. مىسالى، 1890 جىلى "نوبەل" سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى ەميل فون بەرينگ ادام قانىندا جۇقپالى دەرتتەن سوڭ نەمەسە ەكپەدەن سوڭ قوزاتىن انتيدەنەنىڭ بار ەكەنىن انىقتادى. ودان بولەك ولار قوزدىرعىش ميكرواعزالارمەن بايلانىسىپ، ولاردى جانسىزداندىراتىنىن دا ايتقان.

1896 جىلى جيۋلب بوردە اگگليۋتيناتسيا قۇبىلىسىن اشتى. جانۋاردىڭ قانىن وزگە جانۋارعا قۇيعان كەزدە بولعان ەريتروتسيتتەردىڭ جابىسىپ قالۋىن انىقتاعان عالىم بوردە مۇنى جانۋاردىڭ رەتسيپيەنتى دونور-جانۋاردىڭ ءنارۋىزى مەن انتيگەنىنە قارسى انتيدەنە تۋدىراتىنىمەن ءتۇسىندىردى.

كارلدىڭ عىلىمي اشىلۋ بارىسىندا جاساعان العاشقى قادامىن 1900 جىلى شىققان جۇمىسى ارقىلى تۇسىندىرۋگە بولادى. ماقالاسىندا وزگە ادامنىڭ قان پلازماسىن وزگە قان ەريتروتسيتىمەن ارالاستىرعاندا بولعان اگگليۋتيناتسيا قۇبىلىسىن سيپاتتاعان. زەرتتەۋشى مىناداي قورىتىندى جاسادى: بۇل قۇبىلىستىڭ فيزيولوگيالىق ەرەكشەلىگى بار.

1901 جىلى زەرتتەۋشى ادام قانىن ءۇش توپقا جىكتەيدى: ا، ۆ جانە س. كەيىن بۇل قاتارعا ءتورتىنشى قان توبى اۆ قوسىلىپ، س توبىن و بەلگىسىنە اۋىستىرادى.

لاندشتەينەر ا جانە ۆ دەپ اتالاتىن ىرىتكىلەردى ەريتروتسيتكە ارالاستىرادى: ول و توبىنىڭ انتي-ا، انتي-ۆ ىرىتكەلەرىمەن جابىسپايتىنىن بايقايدى. ال، اۆ توبىنىڭ ەريتروتسيتتەرى كەرىسىنشە.

ا توبىنىڭ ەريتروتسيتتەرى انتي-ا ىرىتكىسىمەن اگگليۋتيناتسيا قۇبىلىسىنا تۇسسە، انتي-ۆ ىرىتكىسىمەن ءوز قالپىن ساقتايدى. وسىلايشا بىرنەشە سىناقتان سوڭ، ادامعا قان قۇيۋ جۇيەسىن ءتۇسىنىپ، ونىڭ سىزباسىن جاسايدى.

1914 جىلى ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس باستالماس بۇرىن ناتري تسيتراتىنىڭ ارتىقشىلىعىن بايقايدى. ونى قانعا تامىزۋ ارقىلى ونىڭ ۇيۋىن انىقتاۋعا بولادى. وسىلايشا دونور قاننىڭ ارتىقشىلىعى مەن ەرەكشەلىگى بىرنەشە جىلدىق ۇزدىكسىز ەڭبەك پەن زەرتتەۋ ناتيجەسىندە پايدا بولادى. بۇل زەرتتەۋ جۇمىسى مەديتسينا عىلىمىندا العا ىلگەرى قادام جاساۋعا سەپتىگىن تيگىزدى. قان تامىرلارىنا، جۇرەككە، وكپەگە وتا جاساۋعا مۇمكىندىك الدى. سونىمەن قاتار، زەرتتەۋ بارىسىندا قان توبى تۇقىم قۋالايتىن بەلگى ەكەنى انىقتالدى. دنق تەستىنە ۇزاق جىلدار بويىنا دەيىن قان ارقىلى اتا-انانى انىقتاۋ تەستى جۇزەگە استى. وسى ەڭبەگى ءۇشىن 1930 جىلى عالىم نوبەل سىيلىعىنا يە بولادى. ال، 1943 جىلى نيۋ-يورك قالاسىندا قازا تابادى.

انتون انتونوۆ

تاريح سويلەيدى پاراقشاسىنان

پىكىرلەر