تاۋەلدىلىك — بۇل ادامنىڭ پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق تۇرعىدان بەلگىلى ءبىر زاتتارعا نەمەسە ارەكەتتەرگە تاۋەلدى بولۋى. بۇل پروبلەما قوعامدا كەڭ تارالعان جانە ءارتۇرلى سالالاردا ءوز كورىنىسىن تاپقان: ەسىرتكى، الكوگول، تەمەكى، ويىن تاۋەلدىلىگى، ينتەرنەتكە نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىلەرگە تاۋەلدىلىك جانە تاعى باسقا. تاۋەلدىلىك تەك جەكە تۇلعانىڭ عانا ەمەس، قوعامنىڭ دا دامۋىنا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن. ادامنىڭ تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋى — بۇل ۇزاق ءارى كۇردەلى پروتسەسس، الايدا دۇرىس ستراتەگيالار مەن قولداۋ ارقىلى مۇنى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.
تاۋەلدىلىك تۇرلەرى مەن ستاتيستيكاسى
الەم بويىنشا تاۋەلدىلىكپەن كۇرەسۋ الەمدىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى مەن پسيحولوگيالىق مامانداردىڭ نەگىزگى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. مىسالى، دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ (ددسۇ) مالىمەتىنشە، الەمدە 35 ميلليون ادام الكوگولگە تاۋەلدى بولسا، 17 ميلليونعا جۋىعى ەسىرتكىگە تاۋەلدى ەكەنى انىقتالعان. ال، ستاتيستيكا بويىنشا، قازاقستاندا تاۋەلدىلىك ماسەلەسى وزەكتى بولىپ قالا بەرەدى. 2020 جىلى قازاقستاندا 700 مىڭعا جۋىق ادام الكوگولگە، 200 مىڭعا جۋىعى ەسىرتكىگە تاۋەلدى بولعان.
تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋدىڭ نەگىزگى قادامدارى
- پسيحولوگيالىق كومەك الۋ تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋدىڭ ءبىرىنشى قادامى — بۇل كومەك سۇراۋ جانە پسيحوتەراپەۆتكە نەمەسە پسيحياترعا بارۋ. كوپ جاعدايدا تاۋەلدىلىكپەن كۇرەسۋ ءۇشىن دارىگەرلىك كومەك، تەراپيا جانە توپتىق قولداۋ قاجەت. مىسالى، كوگنيتيۆتى-مىنەز-قۇلىق تەراپياسى (كمت) نەمەسە ديالەكتيكالىق مىنەز-قۇلىق تەراپياسى (دمت) سياقتى ادىستەر تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋعا كومەكتەسەدى. بۇل تەراپيالار ادامعا ءوز ويلارىن، سەزىمدەرىن جانە مىنەز-قۇلقىن باسقارىپ، تاۋەلدىلىكتى جەڭۋ جولىندا ءتيىمدى قۇرالدار بەرەدى.
- ەمدەۋ جانە رەابيليتاتسيا اسىرەسە، اۋىر تاۋەلدىلىكتەر (مىسالى، ەسىرتكى نەمەسە الكوگول) كەزىندە ارنايى مەديتسينالىق جانە پسيحوتەراپەۆتىك ەمدەۋ كەرەك. رەابيليتاتسيا ورتالىقتارى مەن كلينيكالارى تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋعا كومەكتەسەتىن ۇزاق مەرزىمدى باعدارلامالار ۇسىنادى. مۇنداي ورتالىقتاردا ناۋقاستار تەك فيزيكالىق تۇرعىدان عانا ەمەس، پسيحولوگيالىق تۇرعىدان دا كومەك الادى.
- قولداۋ جۇيەسىن قۇرۋ تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ پروتسەسى كەزىندە ادامعا ءوز وتباسىنان، دوستارىنان جانە جاقىندارىنان قولداۋ وتە ماڭىزدى. قولداۋ جۇيەسى ادامنىڭ وزىنە دەگەن سەنىمدىلىگىن ارتتىرادى، ءارى تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋعا دەگەن موتيۆاتسيانى كۇشەيتەدى. توپتىق تەراپيالار مەن ءانونيمدى الكوگول نەمەسە ەسىرتكى قولدانۋشىلاردىڭ توپتارى (مىسالى، «ءانونيمدى الكوگوليكتەر» نەمەسە «ءانونيمدى ەسىرتكى پايدالانۋشىلار») وتە پايدالى بولۋى مۇمكىن.
- ءوزىن-ءوزى باقىلاۋ جانە ءومىر سالتىن وزگەرتۋ تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋدىڭ ەكىنشى قادامى — ادامنىڭ ءومىر سالتىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋى. بۇل جاتتىعۋ جاساۋ، دۇرىس تاماقتانۋ، جەتكىلىكتى ۇيىقتاۋ جانە سترەسستى باسقارۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. بۇل جاعدايدا ادام پسيحوەموتسيونالدىق تۇراقتىلىعىن ساقتاي الادى جانە تاۋەلدىلىككە قايتا ورالماۋى ءۇشىن ءوزىن باقىلاۋعا الادى.
- ۇزاق مەرزىمدى قولداۋ جانە قايتالانۋدى بولدىرماۋ تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ تەك ءبىر رەتتىك پروتسەسس ەمەس، ول تۇراقتى جانە جۇيەلى قادامدار ارقىلى جۇزەگە اسادى. ادامعا تۇراقتى تۇردە كاسىبي كومەك پەن الەۋمەتتىك قولداۋ قاجەت. العاشقى قادامداردى جاساعان سوڭ، تاۋەلدىلىككە قايتا ورالۋ ىقتيمالدىعىن بولدىرماۋ ءۇشىن پروفيلاكتيكالىق شارالار وتە ماڭىزدى. ومىردە جاڭا قىزىعۋشىلىقتار مەن حوببيلەر تابۋ، مانساپتا جەتىستىككە جەتۋ، سونداي-اق الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناستاردى دامىتۋ — وسىنىڭ ءبارى ادامنىڭ پسيحولوگيالىق جانە ەموتسيونالدىق جاعدايىن تۇراقتاندىرادى.
تاۋەلدىلىكتەن ارىلۋ — بۇل كۇردەلى جانە ۇزاق پروتسەسس، بىراق ول مۇمكىن. تاۋەلدىلىكتى جەڭۋدىڭ ەڭ ماڭىزدى قادامدارى — پسيحولوگيالىق كومەك الۋ، ەمدەۋ مەن رەابيليتاتسيا، دۇرىس ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ جانە تۇراقتى قولداۋ. ءار ادام ءوز تاۋەلدىلىگىن جەڭۋگە كۇش سالۋى كەرەك، ال قوعام ءوز كەزەگىندە وسى ادامدارعا قولداۋ كورسەتىپ، ارنايى باعدارلامالار مەن قىزمەتتەر ۇسىنۋى قاجەت. تەك وسىنداي كەشەندى شارالار ارقىلى عانا تاۋەلدىلىكپەن كۇرەسۋدە ناقتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە بولادى.
