اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ امەريكا اۋماعىندا ءوتۋى ءتيىس بولعان تاليبانمەن كەلىسسوزدەردىڭ توقتاتىلاتىنىن مالىمدەدى. ءوز كەزەگىندە، تاليبان مۇنداي مالىمدەمەدە كەيىن اۋعانستانداعى اقش اسكەرلەرىنىڭ ءولىمى كوبەيەتىنىن ەسكەرتتى. سوعىس جاڭا كەزەڭگە ءوتىپ جاتقان سياقتى، جانە جاقىن ارادا اۋعانستاندا بەيبىتشىلىك بولمايدى. بۇل تۋرالى" فەرعانا" اقپارات اگەنتتىگى حابارلايدى.
اسقىنۋ
تاليباننىڭ رەسمي كەڭسەسى ورنالاسقان كاتار استاناسى دوحادا (رەسەي فەدەراتسياسىندا تىيىم سالىنعان تەرروريستىك ۇيىم) اقش پەن تاليبان اراسىنداعى بەيبىت كەلىسسوزدەرگە قاراماستان، اۋعانستانداعى قاقتىعىستار مەن تەرروريستىك شابۋىلدار سوڭعى ايلاردا كۇشەيە ءتۇستى. كۇن سايىن دەرلىك «تاليبان» ۇكىمەتتىك كۇشتەر مەن ولاردىڭ وداقتاستارىنا قارسى شابۋىلدار مەن جانكەشتىلەر ارقىلى جارىلىستار جاساۋدا. ءوز كەزەگىندە رەسمي كابۋلدىڭ اسكەري جانە پوليتسيا كۇشتەرى بەلگىلى ءبىر راديكالدى توپتاردىڭ باقىلاۋىنداعى اۋماقتاردى تازارتۋعا تىرىسۋدا.
ماسەلەن، 2 تامىزدا «تاليبان» سولتۇستىك باداحشان پروۆينتسياسىنىڭ تاجىكستانمەن شەكارالاس اكىمشىلىك ورتالىعى فايزابادتاعى ستاديوندا جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتىنىڭ قولباسشىسى نازير موحاممەد ءنيازيدى جارىپ جىبەردى. ونىڭ باسشىلىعىندا ءۇش مىڭنان ءتورت مىڭعا دەيىن "تاليبانعا" قارسى سوعىسىپ جاتقان ساربازدار بولدى. سوڭعى ايلاردا «تاليبان» باداحشاندا بىرقاتار وپەراتسيالاردى جۇرگىزدى جانە بىرقاتار اۋدانداردى، سونىڭ ىشىندە تاجىكستانمەن شەكارانى جاۋلاپ الدى. سونىمەن قاتار، ولار تۇركىمەنستانمەن شەكارادا ۇكىمەت كۇشتەرىنە ءساتتى شابۋىلدار جاساۋدا.
كابۋلداعى جارىلىستىڭ ءتۇتىنى. سۋرەت Khaama.com
اۋعانستان استاناسىندا دا «تاليبان» تەرروريستىك شابۋىلدارى جيىلەپ كەتتى. 2 قىركۇيەكتە اقش-تىڭ اۋعانستانداعى ارنايى وكىلى زالماي حاليلزاد اۋعانستاننىڭ باستى ارناسى "TOLOnews" تەلەارناسىندا ۇكىمەتكە قارسى قوزعالىس تۋرالى سويلەگەن كەزدە، كابۋلدا گرين-ۆيللدە جانكەشتىلەر ءارتۇرلى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردىڭ جانە شەتەلدىڭ ديپلوماتيالىق وكىلدىكتەر تۇراتىن اۋدانىندا جۇك كولىگىن جارىپ جىبەرگەنىن ايتتى. ناتيجەسىندە بەس نەپال ازاماتى، ۇلىبريتانيانىڭ ەكى ازاماتى، رۋمىنيا ازاماتى جانە توعىز جەرگىلىكتى تۇرعىن، تاعى 119 ادام، سونىڭ ىشىندە شەتەلدىكتەر جاراقات الدى.
5 قىركۇيەك كۇنى جانكەشتى ءوزىن ەلوردانىڭ ورتالىعىندا ورنالاسقان كوپتەگەن اكىمشىلىك عيماراتتار مەن ەلشىلىكتەر ورنالاسقان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك باسقارماسى (ۇقك) وتكىزۋ پۋنكتىنىڭ جانىندا جارىپ جىبەردى. اقش ارمياسىنىڭ ءبىر ساربازى، رۋمىنيالىق ءبىر سولدات جانە تاعى ون ادام قازا تاپتى، 42 ادام جاراقات الدى. ءدال وسى شابۋىل ترامپتىڭ امەريكا تەرريتورياسىنداعى پرەزيدەنتتىك رەزيدەنتسياداعى تاليبانمەن كەزدەسۋدى بولدىرماۋعا سەبەپ بولدى.
كاتار كەلىسسوزى
قىركۇيەك ايىنىڭ باسىندا كاتاردا تاليبان ساياسي بيۋروسى مەن زالماي حاليلزاد باستاعان امەريكاندىق دەلەگاتسيا اراسىنداعى كەلىسسوزدەردىڭ توعىزىنشى راۋندى اياقتالدى. بۇل كەلىسسوزدەر ءبىر جىل بۇرىن ترامپ تاليبانمەن كۇرەسۋ ءۇشىن امەريكاندىق كونتينگەنتتى قۇرۋ ستراتەگياسى جۇمىس ىستەمەيتىنىن مالىمدەگەننەن كەيىن باستالدى (بۇل ستراتەگيا ءبىر جىل بويى قولدانىلدى).
بىرنەشە ايدان كەيىن اقش-تىڭ بەيبىتشىلىك باستاماسى اۋعانستاندا جەكە مۇددەلەرى بار تاليبان ليدەرلەرى مەن ءارتۇرلى ەلدەردىڭ جوعارى لاۋازىمدى شەنەۋنىكتەرى اراسىنداعى رەسمي كەلىسسوزدەردىڭ تىزبەكتى رەاكتسياسىن تۋدىردى.
ماسەلەن، تاليبان دەلەگاتسياسى رەسەيدىڭ سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى ۇيىمداستىرعان ءتۇرلى كونفەرەنتسيالارعا ءۇش رەت بارۋعا قول جەتكىزدى (تاليبان قوزعالىسىنىڭ رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ اۋماعىندا تىيىم سالىنعان ۇيىمداردىڭ تىزىمىندە تۇرعانىنا قاراماستان). تاشكەنت تاليبانمەن، قىتايمەن، پاكىستانمەن كونسۋلتاتسيالار باستادى ...
زالماي حاليلزاد. سۋرەتتە: اقش-تىڭ اۋعانستانداعى ەلشىلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى
2019 جىلدىڭ باسىندا اقش-تىڭ راديكالدى ءدىني اعىممەن كەلىسۋگە تىرىساتىن نەگىزگى ماسەلەلەرى بەلگىلى بولدى - شەتەلدىك اسكەرلەردىڭ اۋعانستاننان شىعارىلۋ شارتتارى، ولار كەتكەننەن كەيىن ەلدىڭ تەرروريستىك توپتار ءۇشىن ترامپلينگە اينالمايتىندىعىنا كەپىلدىك بەرۋى (بۇل وتە قىزىقتى، ويتكەنى تاليبتەردىڭ وزدەرى تەرروريستەر سانالادى), قوزعالىس پەن اۋعانستان ۇكىمەتى اراسىنداعى تىكەلەي كەلىسسوزدەردىڭ باستالۋى، سونداي-اق «تاليبان» مۇشەلەرىن بوساتۋ جانە زاڭداستىرۋ.
سوڭعى ەكى ايداعى كەلىسسوزدەردە ەكى تاراپ تا بىرنەشە رەت وزدەرىنىڭ جابىق ەسىكتەر ارتىنداعى اڭگىمەلەرى «سوڭعى كەزەڭگە» جەتتى جانە ولاردىڭ اراسىندا كەلىسىم جاسالادى دەپ ايتۋدا. ونىڭ ۇستىنە، مۇنداي مالىمدەمەلەر قانشالىقتى قاتتى ەستىلسە، كابۋلداعى جارىلىستار مەن پروۆينتسيالارداعى «تاليباننىڭ» شابۋىلداۋ وپەراتسيالارى دا جيىلەي باستادى، دەگەنمەن 2019 جىلدىڭ باسىنان بەرى سالىستىرمالى تىنىشتىق بولدى (بەيبىت اۋعاندىقتار ءۇشىن بۇل ماڭىزدى بولدى، ويتكەنى 2018 جىل قان اقش كەلگەلى قان از توگىلگەن بەيبىت ۋاقىت بولدى).
اقش پرەزيدەنتىنىڭ رەزيدەنتسياسىندا اۋعاندىق شەنەۋنىكتەر مەن «تاليبان» باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى بولعان جاعدايدا، بىراق بۇل كەزدەسۋ جوسپارى كوپشىلىككە جاريالانباعانمەن، كەلىسسوزدەردىڭ شارىقتاۋ شەگى بولۋى كەرەك ەدى. بىراق 5 قىركۇيەك كۇنى كابۋلدا بولعان تەررورلىق شابۋىلدان كەيىن، اقش اسكەري قىزمەتكەرى قازا تاپقاندا، ترامپ كەزدەسۋ بولمايدى جانە تاليبانمەن كەلىسسوزدەر توقتايدى دەدى.
ارى قاراي نە بولادى؟
امەريكا پرەزيدەنتى «ەگەر (تاليبان) اتىستى توقتاتۋدى قامتاماسىز ەتە الماسا، ولار بەيبىت كەلىسىم جايلى اڭگىمەنى باستامايمىز» دەپ مالىمدەدى.
تاليبان وكىلى زابيحۋللا مۋجاحيد ترامپتى ديالوگتى توقتاتقانى ءۇشىن سىنعا الدى. «بۇل اقش ءۇشىن [اۋعانستاندا] ودان دا كوپ شىعىندارعا اكەلەدى» دەپ قورقىتتى. قوزعالىس «جيھادتى جالعاستىرامىز» دەپ ۋادە بەردى، بىراق بۇل ونىڭ كەلىسسوزدەردى قايتا باستاۋ مۇمكىندىگىن اشىق قالدىردى. «ەگەر سوعىستىڭ ورنىنا كەلىسسوز جولدارى تاڭدالسا، ءبىز بۇعان دايىنبىز»، - دەدى مۋجاحيد.
كەمپ-دەۆيدتەگى كەلىسسوزدەر اقش-تىڭ اۋعانستانداعى وپەراتسياسىنىڭ باستالۋىنا سەبەپ بولعان 2001 جىلعى 11 قىركۇيەكتەگى نيۋ-يوركتەگى تەرروريستىك شابۋىلدىڭ كەزەكتى مەرەيتويىنا ورايلاستىرىلعاندىعى قىزىق.
ترامپتىڭ قاتتى ايتقانىنان كەيىن اقش-تىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى مايك پومپەو «تاليبانمەن» بەيبىت كەلىسسوزدەردى راديكالدى قوزعالىستىڭ «ماڭىزدى مىندەتتەمەلەرىمەن» قايتا باستاۋعا بولادى دەدى. ءسىرا، اقش پرەزيدەنتىنىڭ سوزدەرى - بۇل تاليبتەردى تۇپكىلىكتى كەلىسىمگە كەلۋگە جانە اسكەري قارسىلىقتى توقتاتۋعا شاقىراتىن ەرەكشە ۋلتيماتۋم، ويتكەنى، شەتەلدىك اسكەرلەر اۋعانستاننان كەتىپ قانا قويمايدى، ولاردىڭ وسى ەلگە باقىلاۋىن تاعى دا ارتتىرادى. ياعني، اۋىر تۇرمىس جاقسى سوعىستان جاقسى.
سونىمەن بىرگە، "TOLOnews" ساۋالناما جۇرگىزگەن اۋعاندىقتاردىڭ كوپشىلىگى (25 مىڭنان استام ادام) بەيبىت كەلىسسوزدەردىڭ توقتاتىلۋىن ماقۇلدادى. 40 جىلدان استام ۋاقىت بويى سوعىس ءجۇرىپ جاتقان ەلدىڭ كوپتەگەن ءبىلىمدى تۇرعىندارى شەتەلدىك اسكەردىڭ شىعارىلۋى تاليبتەردىڭ بيلىكتى باسىپ الۋىنا الىپ كەلەدى، بۇل ونىڭ قاتىگەز «ورتاعاسىرلىق ەرەجەلەرىن» ەنگىزەدى دەپ سانايدى. ولار ءۇشىن جاقسى سوعىس جامان الەمنەن گورى جاقسى.
اۋدارعان "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
