تۇعىندار ءۇشىن تۇرمىسقا قاجەتتىنىڭ بارلىعى ماڭىزدى. كۇندەلىكتى قام-قارەكەتىمىزدە جىلۋدا، ەلەكتر ەەنەرگياسى دا، اۋىز سۋدىڭ اعىنى دا قاجەت. ونىسىز تىرشىلىكتىڭ كەتىگى جامالمايدى.
اڭگىمەنىڭ باسىن، تۇرمىستىق قالدىقتاردى سۇرىپتاۋدان باستايىق. ويتكەنى، قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتار قورشاعان ورتاعا ەلەۋلى اسەر ەتەتىن فاكتور. ءار جەردە ونى جيناۋعا ارنالعان ارنايى ورىندار بار. الماتى وبلىسىندا ونىڭ سانى 7-ەۋ. بۇنىڭ سىرتىندا قالدىقتاردى ۋاقىتشا جينايتىن 131 ورىن جانە بار. بارلىعى وبلىس اۋماعىن كۇل-قوقىستان تازارتۋ ماقساتىندا ىسكە قوسىلعان.
رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، جىلىنا جۋىقتاپ العاندا 430 مىڭ توننا قالدىق جينالادى، ونىڭ 112 مىڭ تونناسى قاي وڭدەۋدەن وتەدى. بۇگىندە وبلىستا قالدىقتاردى جيناۋ مەن شىعارۋدى 77 ۇيىم قامتاماسىز ەتەدى.
تاياۋ بولاشاقتا، قوناەۆ قالاسىن دامىتۋدىڭ كەشەندى جوسپارىنا سايكەس، قالدىقتاردى سۇرىپتاۋ جەلىسى بار جاڭا قاتتى تۇرمىستىق قالدىقتار (قتق) پوليگونى سالىنباق. جوبا 2026 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ىسكە اسىرىلادى دەپ كۇتىلۋدە. بۇدان بولەك، ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا بۇرىن ازىرلەنگەن جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتاماعا سايكەس قۋاتتىلىعى جىلىنا 90 مىڭ توننا سۇرىپتاۋ جەلىسى بار قتق پوليگونىن سالۋ جوسپارلانۋدا. سونىمەن قاتار، الماتى وبلىسى ىلە اۋدانىنىڭ قتق پوليگونىن سەنىمگەرلىك باسقارۋشى «ADC Taza Alem» جشس-گى INEVA تۇرىك كومپانياسىمەن بىرلەسىپ پوليگون اۋماعىندا جوبالىق قۋاتى جىلىنا 350 مىڭ توننانى، سۇرىپتاۋ جەلىسى جىلىنا 240 مىڭ توننانى، ونىڭ ىشىندە ءىرى-كولەمدەگى قۇرىلىس قالدىقتارىن سۇرىپتاۋ 120 مىڭ توننانى، قايتالاما شيكىزاتتى قايتا وڭدەۋ جىلىنا 80 مىڭ توننانى، ەلەكتر ەنەرگياسىن ءوندىرۋ ساعاتىنا 16 مۆت، جوبانىڭ جالپى قۇنى 26 ملرد. تەڭگەنى قۇرايتىن زاۋىت سال كوزدەلگەن. قۇرىلىس باستالۋىنا دايىندىق جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە، اياقتالۋ مەرزىمى 2025 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ەپ كورسەتىلگەن. اتالعان جۇمىستار رەتىمەن جۇزەگە اسسا، وبلىستىڭ ەكولوگيالياق الەۋەتى جاقسارادى دەگەن سەنىم مول.
تۇرعىندار ءۇشىن قاجەتتى ينفراقۇرىلىمنىڭ ءبىرى اۋىز سۋ جۇيەسى. الماتى وبلىسىندا «ءاربىر ەلدى مەكەندە تازا اۋىز سۋ» ۇلتتىق جوباسى بويىنشا 90 جوبا ەنگىزىلگەن ەدى. ۇلتتىق جوبا شەڭبەرىندە 2 قالا جانە 79 اۋىلدى ەلدى مەكەندە جەلىلەردى قايتا جاڭارتۋ، سونداي-اق 6 اۋىلدا جاڭا قۇرىلىس جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جوسپارلانۋدا. بارلىق جوبالار اياقتالعاننان كەيىن 498 كم جەلى سالىنىپ، قايتا جاڭارتىلاتىن بولادى. ناتيجەسىندە سۋمەن جابدىقتاۋ جەلىلەرىنىڭ توزۋى 47%-عا دەيىن تومەندەيدى. 2024 جىلى وڭىردە اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردى ورتالىقتاندىرىلعان اۋىز سۋ جۇيەسىمەن قامتۋ دەڭگەيى 95% -عا جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە. جالپى، الماتى وبلىسىندا 2 وبلىستىق جانە 3 اۋداندىق ماڭىزى بار قالانىڭ 99,8% ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. جاۋاپتىلاردىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، 368 اۋىلدى ەلدى مەكەننىڭ 343-ءى ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن قامتاماسىز ەتىلگەن.
سۋ قۇبىرى جەلىلەرىنىڭ ۇزىندىعى 5128 شاقىرىمدى قۇرايدى، ولاردىڭ 53,5% -ى جوندەۋدى تالاپ ەتەدى. ياعني، 2743 شاقىرىم سۋ جەلىلەرىن قايتا جاڭعىرتۋ قاجەت. ايماق حالقىن سۋمەن تولىق قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 2023 جىلى 44 جوبانى جانە سۋ بۇرۋ بويىنشا 15 جوبانى ىسكە اسىرۋعا 31,0 ملرد. تەڭگە بولىنگەن. 2024 جىلعا اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا 48 جوبانى جانە سۋ بۇرۋ بويىنشا 18 جوبانى ىسكە اسىرۋعا بيۋدجەتتەن 28,1 ملرد.تەڭگە ءبولىندى. بۇگىنگى كۇنگە 2 نىسان اياقتالدى. قازىرگى تاڭدا سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ بۇرۋ جۇيەلەرىن قايتا جاڭعىرتۋ جانە سالۋ ءۇشىن 72 جوبالىق-سمەتالىق قۇجات ازىرلەنۋدە. الماتى وبلىسىندا وبلىستىڭ بارلىق ەلدى مەكەندەرىن ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ باستى نازاردا. بيىل سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەلەرىن قايتا قۇرۋ جانە سالۋ بويىنشا 48 جوبانى، سونداي-اق سۋ بۇرۋ بويىنشا 18 جوبانى ىسكە اسىرۋعا بيۋدجەتتەن 27,9 ملرد تەڭگە ءبولىندى. اۋقىمدى جۇمىس جاڭا اۋدانداردى ورتالىقتاندىرىلعان سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىنە قوسۋعا جانە بۇرىننان بار ابونەنتتەر ءۇشىن قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان. اعىمداعى جوبالاردان باسقا وبلىستا پەرسپەكتيۆالىق جوسپارلار ازىرلەنۋدە. قازىرگى ۋاقىتتا سۋمەن جابدىقتاۋ جانە سۋ بۇرۋ جۇيەلەرىن سالۋ جانە رەكونسترۋكتسيالاۋ بويىنشا 72 جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتامامەن (جسق) جۇمىس جۇرگىزىلۋدە. «ءاربىر ەلدى مەكەندە تازا اۋىز سۋ» ۇلتتىق جوباسىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلادى. وسى جوبا اياسىندا 2024-2025 جىلدارى وبلىستىڭ 81 ەلدى مەكەنىندە جەلىلەردى قايتا جاڭارتۋ، سونداي-اق التى اۋىلدا جاڭا جۇيەلەر سالۋ جوسپارلانۋدا. سۋ رەسۋرستارىن باسقارۋدى وڭتايلاندىرۋ ءۇشىن بىرىڭعاي وپەراتور – «الاتاۋ قوعامدىق ۋتيليتەس» جشس قۇرىلدى. بۇل شەشىم اكتيۆتەردى شوعىرلاندىرۋعا، قارجىلاندىرۋدى ورتالىقتاندىرۋعا، تاريفتەردى تومەندەتۋگە جانە كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءبىر وپەراتورداعى كۇش-جىگەردى بىرىكتىرۋ ۇيلەستىرۋدى جاقسارتۋعا جانە رەسۋرستاردى تيىمدىرەك بولۋگە باعىتتالعان. جۇمىستىڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى-سۋ رەسۋرستارىن ماقساتسىز پايدالانۋمەن كۇرەس. ولاردى سانيتارلىق نورمالارعا سايكەس كەلتىرە وتىرىپ، جەكە جەلىلەردى جاڭعىرتۋ، سونداي-اق ولاردىڭ يەلەرىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ جوسپارلانۋدا. سونىمەن قاتار، حالىق اراسىندا سۋدى ۇتىمدى تۇتىنۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان اقپاراتتىق ناۋقان جۇرگىزىلۋدە. بۇل شارالار شىعىنداردى ازايتۋعا جانە بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن سۋ رەسۋرستارىن ۇنەمدەۋگە كومەكتەسەدى. تۇكش-تىڭ باسقارۋىنا ەنەتىن اعى ءبىر باعىت يندۋستريالدى ايماق. جالپى الماتى وبلىسىندا ءدال وسىنداي 6 ايماق بار. بۇگىنگى كۇنى «قايرات» جانە «بەرەكە» يندۋستريالدى ايماعى پايدالانۋعا بەرىلدى.
«قايرات» يندۋستريالدى ايماعى وتكەن جىلى اتالمىش ايماقتىڭ الاڭىشىلىك جەلىلەرى مەن كولىك ينفراقۇرىلىمىن سالۋعا «DAURcapital» جشس-مەن 10,8 ملرد. تەڭگە سوماسىنا مەملەكەتتىك-جەكەشەلىك ارىپتەستىك شارتى جاسالدى. قازىرگى ۋاقىتتا «DAURcapital» جشس قمج 97% -عا اياقتادى. الماتى وبلىسىن پەرسپەكتيۆالى دامىتۋ ماقساتىندا ۋاكىلەتتى ورگانمەن «قايرات» ياندۋستريالدى ايماعىن 177 گەكتارعا كەڭەيتۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى. اتالعان جوبانى ىسكە اسىرۋ ءوڭىر ەكونوميكاسىنا ينۆەستيتسيالار تارتۋ، وزىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ، مىڭداعان جاڭا جوعارى بىلىكتى جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ بويىنشا كەڭ مۇمكىندىكتەر اشادى. بۇل ءوز كەزەگىندە حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ارتتىرىپ، ينۆەستيتسيالىق احۋالدى جاقسارتادى. ال، «قازبەك بەك» يندۋستريالدى ايماعىنا كەلەر بولساق، ونىڭ اۋماعى 900 گا جەردى الىپ جاتىر. 2023 جىلى ينجەنەرلىك جەلىلەردىڭ، ءورت ءسوندىرۋ دەپوسىنىڭ، اكىمشىلىك عيماراتتىڭ جانە جۇك اۋلاسىنىڭ جسق ازىرلەۋگە جالپى سوماسى 1,02 ملرد تەڭگەگە 13 شارت جاسالدى. جوبالاۋدى اياقتاۋ جانە مەملەكەتتىك ساراپتامانىڭ وڭ قورىتىندىسىن الۋ 2024 جىلعى جەلتوقسان ايىنا جوسپارلانعان. قازىرگى تاڭدا «شەلەك»، «قازبەك بەك» يندۋستريالدى ايماعى بويىنشا جوبالاۋ-سمەتالىق قۇجاتتاما ازىرلەنۋدە. سونىمەن قاتار «سۇڭقار»، «تاسقاراسۋ» يندۋستريالدى ايماعى ءۇشىن جەر ۋچاسكەلەرى رەسىمدەلۋدە. جوعارىدا كورسەتىلگەن يندۋستريالدى ايماقتاردى باسقارۋدى جانە ۇيلەستىرۋدى «يندۋستريالىق ايماق باسقارۋشى كومپانياسى» جشس جۇزەگە اسىرادى.
