اەس سالۋدى قولداۋ جونىندەگى حالىقتىق شتاب وڭىرلەردە سايلاۋشىلارمەن كەزدەسۋ جۇمىسىن باستادى. شتاب مۇشەلەرى الدىمەن تۇركىستان وبلىسىنا باردى.
تۇركىستاندا حالىقتىق شتاب مۇشەلەرى ءوڭىر اكتيۆىمەن جۇزدەسىپ، وعان 300-دەن استام ادام قاتىستى. ءماجىلىس سپيكەرى، «AMANAT» پارتياسىنىڭ توراعاسى ەرلان قوشانوۆ شتاب مۇشەلەرى اەس سالۋدىڭ ماڭىزى تۋرالى ازاماتتارمەن اشىق اڭگىمەلەسۋ جانە وسى جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا بايلانىستى جاڭا پەرسپەكتيۆالار تۋرالى ايتۋ ءۇشىن وڭىرگە كەلگەنىن مالىمدەدى.
ءماجىلىس توراعاسى تۇركىستاندىقتار ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىن ارتتىرۋ جونىندەگى پروگرەسسيۆتى باستامالارى مەن ساياساتىن ءاردايىم قولداپ كەلە جاتقانىن جەتكىزدى. سونداي-اق، ول اەس سالۋ – ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگى مەن قاۋىپسىزدىگىءنىڭ كەپىلى ەكەنىن ايرىقشا اتاپ ءوتتى.
«بىزگە تازا، سارقىلماس قۋات كوزدەرى كەرەك. ءبىر اقيقات بار: قازىر اتوم ەنەرگياسىنا بالاما جوق. قازاقستاندا اتوم ەلەكتر ستانتسياسىن سالۋ – بۇگىنگءى كۇننىڭ شىندىعىنان، بۇگىنگى كۇننىڭ سۇرانىسىنان تۋعان باستاما. اەس ەكونوميكانىڭ درايۆەرىنە، قوزعاۋشى كۇشىنە اينالادى. جوعارى بىلىكتى جانە جوعارى جالاقى تولەنەتىنمىڭداعان جاڭا جۇمىس ورىندارى پايدا بولادى.اەس قۇرىلىسى ونىڭ اينالاسىنداعى ينفراقۇرىلىمدى دامىتاتىنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى: جاڭا جولدار، مەكتەپتەر، اۋرۋحانالار جانە تۇرعىن ۇيلەر سالىنادى», – دەدى ول.
ەرلان قوشانوۆ ەلەكتر ەنەرگيا تاپشىلىعى بۇگىندە ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرلەرىندە ايرىقشا سەزىلەتىنىن اتاپ ءوتتى. بىلتىرعى قورىتىندى بويىنشا دەفيتسيت 3,1 ملرد كۆت/ساع قۇرادى. سالىستىرۋ ءۇشىن ايتا كەتسەك، ورتاشا ەسەپپەن 100 مىڭ تۇرعىنى بار ءبىر قالا 700 ملن كۆت/ساع تۇتىنادى. ەلەكتر ەنەرگيا جەتىسپەۋشىلىگى جاڭا ءوندىرىس ورىندارىن اشۋعا، بيزنەستى، اوك-ءنى دامىتۋعا، جاڭا جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا جانە تۇتاستاي العاندا ەلىمىزدەگى وزگە دە سالالاردى دامىتۋعا كەدەرگى كەلتىرەتىن فاكتور بولىپ وتىر.
«اەس سالۋ يدەياسى – مىڭ ويلانىپ، مىڭ تولعانىپ، قابىلدانعان شەشىم. بۇل – ءبىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق تاۋەلسىزدىگىمىز بەن قاۋىپسىزدىگىمىزدىڭ كەپىلى. ءبىزدىڭ شىن مانىندەگى ارمان-ماقساتىمىز – پرەزيدەنت ايتقان داۋلەتتى، دەربەس قازاقستاندا تۇرۋ. ال، ونىڭ ورىندالۋىوسىنداي تاريحي قادامداردان باستالادى»، – دەدى ءماجىلىس توراعاسى.
ءوز كەزەگىندە، ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى اقىلبەك كۇرىشباەۆ قازاقستاندا اەسسالۋعا قاجەت كادرلار دا، تاجىريبە دە، عىلىمي-تەحنيكالىق جانە پراكتيكالىق بازا دا بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. قازاقستاننىڭ ازاماتتىق اليانسىنىڭ پرەزيدەنتى بانۋ نۇرعازيەۆا پرەزيدەنت اەس تۋرالى يدەيا ۇسىنعان ساتتەن بەرى ءبىر جىل ۋاقىتوتكەنىن، بارلىق وڭىردە وسى ماسەلەنىڭ ءمانىن ۇعىنۋعا, «وڭ مەن سولىن» باعامداۋعا مۇمكىندىك بەرگەن قوعامدىق تىڭداۋلار ۇيىمداستىرىلعانىن ايتتى. ازاماتتاردا ۋاقىت جەتكىلىكتى بولدى، ەندى بارلىق پروگرەسسيۆتى كۇشتەر ەلدى ودان ءارى دامىتۋ ءۇشىن اەس قاجەت ەكەنىنە سەنىمدى. ال يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ باس ديرەكتورى سايابەك ساحيەۆ قازاقستان سوزاق اۋدانىنداعى سەكىلدى ۋران ءوندىرۋ بويىنشا الەمدە كوش باستاپ تۇرعانىن, الايدا ءالى كۇنگە دەيىن ءوز الەۋەتىن پايدالانبايتىنىن جانە اتوم ەنەرگياسى ۇلكەن پايدا اكەلەتىن اقش، وڭتۇستىك كورەيا، فرانتسيا سياقتى دامىعان ەلدەردەن ارتتا قالۋ قاۋپى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. اەس – سەنىمدى، قاۋىپسىز ءارىەكولوگيالىق تازا.
بۇدان ءارى شتاب مۇشەلەرى وبلىستىق اۋرۋحانادا دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىمەن كەزدەسءتى. اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا دارىگەرلەر، جوعارى ءبىلىمدى ادامدار رەتىندە قوعامدا جوعارى بەدەلگە يە ەكەنىنە جانە بەيبىت اتومنىڭ اينالاسىنداعى بارلىق ۇرەيدى سەيىلتە الاتىنىنا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. اتاپ ايتقاندا، ادام كۇندەلىكتى ومىردە ۇشىرايتىن راديواكتيۆتى ساۋلەنءىڭ نەبارى 0,1%-ى عانا اتوم ەنەرگەتيكاسىنا تيەسىلى. اەس-تىڭ اسەرى رەنتگەنگە نەمەسە فليۋوروگرافياعا قاراعاندا الدەقايدا ءالسىز. اەس سالۋ ادامداردىڭ دەنساۋلىعىنا زيانىن تيگىزبەيتىنىن حالىققا وسىنداي قاراپايىم مىسالدارمەن جەتكىزۋ ماڭىزدى.
وسى كۇنى حالىقتىق شتاب مۇشەلەرى ساۋران اۋدانىنا قاراستى ورانعاي اۋىلىنا باردى. اۋىل تۇرعىندارىمەن اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا شتاب مۇشەلەرى اتوم ەنەرگياسىن پايدالانۋدىڭ ارتىقشىلىعى تۋرالى ايتتى. ماسەلەن، جىلىجاي سالۋعا پولياك ينۆەستورلارىن تارتقان سايرام اۋدانىنىڭ شارۋالارى كوكونىس ءوندىرىسىن تولىق قۋاتتا ىسكە قوسا الماعانىن مالىمدەدى. بۇعان سەبەپ – تۇرعىن ۇيلەردىڭ وزىنە ارەڭ جەتىپ تۇرعان ءالسىز قوسالقى ستانتسيا. ال اەس-تىڭ تۇراقتى ەلەكترەنەرگياسى مۇنداي ماسەلەلەردى وتكەننىڭ ەنشىسىندە قالدىرىپ قانا قويماي، شارۋاشىلىقتى دامىتۋعا بەرىك نەگىز بولادى, بارلىق اۋىلدى جىلدامدىعى جوعارى ينتەرنەتپەن جانە ۇزدىكسىز ءموبيلدى بايلانىسپەن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار، شتاب مۇشەلەرى كەنتاۋ قالاسىندا جەو-5 ۇجىمىمەن كەزدەستى. 1952 جىلى ىسكە قوسىلعان بۇل جىلۋ ەنەرگەتيكا تورابى 15 مىڭعا جۋىق ادامدى قامتىپ وتىر. حالىقتىق شتاب مۇشەلەرى اەس قۇرىلىسى بارلىق كوممۋنالدىق جانە ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار ءۇشءىن تۇراقتى ءارى تازا ەنەرگيا كوزىنە اينالىپ, جىلۋ جانە ەلەكتر ەنەرگيا ىركىلىسى ماسەلەسىن شەشەتىنىن اتاپ ءوتتى.
جالپى، حالىقتىق شتاب ساپارى بارىسىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى اەس سالۋ يدەياسىنا قىزۋ قولداۋ ءبىلدىردءى. تۇركىستاندىقتار بيىل 6 قازانىندا وتەتىن رەفەرەندۋمعا بەلسەنءدى قاتىسۋعا نيەتتى.
حالىقتىق شتابتىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى
سۋرەتءتى تۇسىرگەن: ءالي عالىم
