«دۇنيەنىڭ كىلتى – عىلىم». ۇلى اباي ايتقان ناقىل ءسوز بۇگىنگى 21 عاسىردى ناقتى سيپاتتاپ تۇر. ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق، ال عىلىمسىز ءبىلىم تىم قۇراق. سول سەبەپتى، ولشەۋسىز زەرتەۋ مەن زەردەلەۋدى تالاپ ەتەتىن سالعا مويىن بۇرۋ زامان تالابى. ءتىپتى، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوزى ۇكىمەتتىڭ الدىنا ۇلتتىق ەكونوميكانى دامىتۋ ءۇشىن عىلىمدى دۇرىس پايدالانۋ كرەك دەگەن مىندەت قويعان ەدى.
وتاندىق عىلىمنىڭ دەڭگەيى تۋرالى ءسوز قاۋزاعاندا مەملەكەتتىك قولداۋ تىلگە تيەك بولادى. بۇل تۇرعىسىندا بيلىك جاراپ تۇر. ويتكەنى، ەلىمىزدە وتاندىق عىلىمعا بولىنەتىن قارجى ۇدايى ارتىپ كەلەدى. ال بىلىكتى كادرلار ازىرلەۋگە ارنالعان گرانت سانى سوڭعى جىلدارى ءبىر جارىم ەسە كوبەيدى. بۇل تۋرالى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ عالىمدارمەن كەزدەسۋىندە ايتقان ەدى.
ءسوزىنىڭ جانى بار، قازىرگى تاڭدا رەسپۋبليكادا جاس عالىمدارعا جول اشۋعا باسىمدىق بەرىلگەن، سەبەبى، عىلىمنىڭ تىرەگى – عالىم. اۋەلى سولاردىڭ جاعدايىن جاساۋ مىندەت. ەلدە عالىمدار ءۇشىن مىڭداعان گرانت ءبولىنىپ جاتىر، ءتىپتى جىلىنا 500 عالىم شەتەلدە تاعىلىمدامادان وتەدى. ونىڭ ءوزى عالىمدارعا ايتارلىقتاي كومەك. ونىمەن قوسا، زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ سانى كوبەيۋدە. بۇگىندە ەلىمىزدە شەتەلدىك ەڭ مىقتى 12 وقۋ ورنىنىڭ فيليالدارى جۇمىس ىستەپ تۇر، تاياۋ بولاشاقتا ولاردىڭ سانى تاعى ارتادى دەپ كۇتىلۋدە. عىلىم سالاسىنداعى اقجولتاي حابار تولاستار ەمەس، ەندىگى كەزەكتە وتاندىق جاس عالىمدار سينگاپۋردا وقۋعا مۇمكىندىك الادى. وتاندىق عىلىمنىڭ الەۋەتىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن پرەزدەنتتىڭ ءوزى ارنايى بارىپ، ەكى جاقتى كەلىسىمگە قول قويعان ەدى. الايدا، ۋنيۆەرسيتەت عىلىمىن جانە عىلىمي ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە باسا نازار اۋدارۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدا. جالپى، ۋنيۆەرسيتەتتەگى كادر تاپشىلىعى عىلىمي جۇمىستاردىڭ دەڭگەيىنە تەرىس ىقپال ەتىپ وتىرعانىن ايتپاسقا بولماس. بۇگىندە ۋنيۆەرسيتەت پروفەسسورلارى مەن وقىتۋشىلارى اراسىندا عىلىمي اتاعى بار مامانداردىڭ ۇلەسى 40 پايىزدان ءسال عانا اسادى. اتالمىش ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن پرەزيدەنت ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن عىلىمي ۇيىمدار ەلدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا زور ۇلەس قوساتىن ستراتەگيالىق ورتالىق بولۋى كەرەك ەكەىن ايتقان ەدى. سوندىقتان مەملەكەت باسشىسى ۇكىمەتكە ارنايى باعدارلاما ازىرلەۋدى تاپسىرعان بولاتىن. جالپى قازاقستاندا 25 مىڭ عالىم بار ونىڭ جارتىسىنا جۋىعى جاستار. اۋلدە عىلىمعا اياق باسقانىمەن تۇگەلى دەرلىك بۇل سالانى ارمەن قاراي ساباقتاستىرادى دەپ ايتاالمايمىز. ويتكەنى دوكتارانتۋرانى اياقتاعانداردىڭ جارتىسىنا جۋىعى عانا عىلىمدا ىزدەنىسىن جالعاسىتىرادى، قالعاندارى باعىتتارىن باسقا ارنعا بۇرادى. ءدال وسى جايىتتى قاپەرىنە العان مەملەكەت باسشىسى ەلدەگى ءىرى ءوندىرىس كومپانيالارىمەن بىرلەسە وتىرىپ «يندۋستريالدى PhD» ماماندارىن دايىنداۋدىڭ مەحانيزمىن جاساۋ قاجەتتىگىن ۇكىمەتكە تاپسىردى.
جالپى، عىلىمنىڭ جاڭا كوشتەن قالىس قالۋى مەن عالىمداردىڭ تاپشىلىعى بايقالاتىنى جاسىرىن ەمەس. كەشەگى سۋ تاسقىنى كەزەڭىندەدە تەحنوگەندىك اپاتتارعا قارسى تۇرۋدىڭ ءادىس-تاسىلدەرىن ۇسىناتىن عالىمنىڭ جوقتىعى بايقالدى. سەبەپ بىرەۋ - توتەنشە جاعدايعا قاتىستى ءتيىستى عىلىمي قورىتىندىنىڭ ساپاسى سىن كوتەرمەيدى. تەحنوگەندىك اپاتتان بولەك، ەنەرگەتيكالىق اپاتتى، قۋاڭشىلىقتى زەرتتەۋ ءىسىن ىلگەرلەتۋ قاجەتىگىگ دە مەملەكەتتىڭ نازارىندا تۇرعان ءىس. بۇلدا قيىپ تۇسەر قىلىشتاي وتكىر ماسەلە. بۇعاندا پرەزيدەنت دەر كەزىندە دەن قويدى. ول تارازداعى گيدرومەليوراتيۆتىك-قۇرىلىس ينستيتۋتىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جونىندە شەشىم قابىلدادى. عيماراتى قالىپقا كەلتىرىپ، تالاپقا ساي بولعان سوڭ، قازاقستاندىق عىلىمنىڭ جاس قارلىعاشتارى دايارلاناتىن الىپ وقۋ ورداسى پايدا بولاتىنى انىق.
بۇگىنگى جاھاندىق كەڭىستىك عالىمدار مەن ونەرتاپقىشتارعا ءزارۋ. الەمدىك باسەكەگە قارسى تۇراتىن سالا دا ماماندا وسى باعىتتا ەڭبەك ەتۋى شارت. سوندىقتان، شيكىزاتقا يەك ارتىۋ ەلدى الىسقا اپارمايدى، ونى بيلىكتەن بۇرىن قاراشانىڭ ءوزى ءتۇيسىنۋى كەرەك. سەبەبى، ەلدىڭ عىلىمى مىقتى بولسا، سول ەلدىڭ ءوزى دە قۋاتتى بولادى. سول سەبەپتى، عىلىمدى جەتىلدىرۋ ستراتەگيالىق باسىمدىققا يە.
عىلىم تەك تەحنولوگيا جاعىنان ەلدى دامىتىپ قانا قويماي، ەلدىڭ ەكونوميكاسىنادا وڭ اسەرىن تيگىزەدى. سوندىقتان عىلىمي جوبالاردا اكادەميالىق سۇرانىستار عانا ەمەس، ەل دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق ماقساتتارى مەن ەكونوميكانىڭ قاجەتتىلىكتەرى دە ەسكەرىلۋى كەرەك. شىن مانىنە كەلگەندە، وتاندىق عىلىمنىڭ الدىندا قازاقستان ەكونوميكاسىن دەكاربونيزاتسيالاۋعا بايلانىستى ماڭىزدى مىندەت تۇر.
«تۇپتەپ كەلگەندە، عىلىم ازاماتتاردىڭ تۇرمىسىن – ساپالى، بولاشاعىن – جارقىن ەتۋگە ءتيىس»،-دەگەن ەدى مەملەكەت باسشىسى.
عىلىمدى دامىتۋداعى باستى ماقساتتا وسىدان-اق ايقىن كورىنىپ تۇر. ساياسي ساۋات، ەكونوميكالىق ورلەۋ، الەۋمەتتىك ءوسۋ بولۋ ۇشىندە عىلىمعا دەن قويۋ قاجەت. تالاپ سونداي!
