(باقىت ابجەتپەن قوشتاسۋ)
باقىت جايلى مەنىڭ مىناۋ بىلگەنىم.
باقىت دەگەن - بىردە شاتتىق، بىردە مۇڭ.
مۇقاعالي
باقىت كەتتى... باق كەتتى... باقىت ونى اپ كەتتى... ول شىنىندا دا ءوزى اينالىسقان زەرتتەۋ سالاسىنا باق قوندىرعان جىگىت ەدى. شىعىستانۋشى. يرانتانۋشى. پارسى ءتىلىنىڭ مامانى. اكادەميك سەيىت قاسقاباسوۆتىڭ توماعاسىن الىپ، توپقا سالعان تالانتتى شاكىرتتەرىنىڭ ءبىرى. ءۇندى مەن پارسى جادىگەرلىكتەرىنەن تامىر تارتاتىن سيۋجەتتەردىڭ ءتۇپ تابيعاتىنا ءۇڭىلىپ، كانديداتتىق ديسسەرتاتسيا قورعادى. ءتاۋىر عالىمدار توپتاسقان ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىندا قىزمەت ىستەدى. نايزاعايعا نان ءپىسىرىپ الاتىن (قالتاي مۇحامەدجانوۆ) جۇلىمىر پىسىق بولعان جوق ول. ەلەۋسىزدەۋ ءجۇردى. ەشكىمنىڭ الدىن كەسپەدى. ەشكىمنىڭ بەتىنە جەل بوپ تيمەدى. "تەك جۇرسەڭ، توق جۇرەسىڭ" دەپ الدى-ارتىن ويلاپ، ەرتەڭگى كۇنىن ەسكەرىپ ءھام ەسەپتەپ وتىراتىنداردىڭ دا ساناتىنان ەمەس-ءتى. ءوزىنىڭ بۇكىل بولمىس-ءبىتىمى سولاي ەدى. اتاق پەن شاتاقتان اۋلاعىراق قونىستاندى. ءبىر كۇنى ويلانىپ-تولعانىپ، تولقىپ-تولعاتىپ الدى دا، تۇركىستانعا تارتتى. تۇركولوگيانىڭ ءتۇتىنىن ءتۇزۋ ۇشىرۋعا ۇلەس قوسقىسى كەلگەن بولۋى كەرەك. سول كەتكەننەن مول كەتتى. كيەلى شاھاردا دا ەشكىمنىڭ الدىن وراعان جوق. ءوز جونىمەن، ءوز سولىمەن عۇمىر كەشتى. ەشكىمگە جۇك ارتپادى، ەشتەڭەگە قۇمارتپادى. ءبىر قاراعاندا بۇيىعىلاۋ كورىنەتىن باقىت ابجەت باۋىرىمىز تۇركىتانۋ ماسەلەسىنە كەلگەندە وتە تاباندى ەدى.
"تۇركىستانعا ءبىر كەلىپ،
كونگرەسكە تىركەلىپ،
تالاي ادام ءبىر كۇندە،
بولىپ شىقتى تۇركولوگ!"— دەگەن شىمشىما شۋماققا ارقاۋ بولعان زەرتتەۋشىلەردىڭ قاتارىنا تاپ سونىڭ قوسىلمايتىنى انىق-تى. كەرىسىنشە، ول تۇركىستاندا قايتا تۇلەگەن تۇركولوگيانىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە ولشەۋسىز ەڭبەك ءسىڭىردى. باقىتتىڭ ءوزى قانشالىقتى قاراپايىم بولسا دا، شيراق شىعىستانۋشى رەتىندە الدەقاشان مويىندالىپ قويعان دەر ەدىك. ونىڭ "تۇركى جانە يران حالىقتارى ەرتەگىلەرىندەگى ميفولوگيالىق كەيىپكەرلەر", "تۇران جانە يران مادەني بايلانىستارى" دەگەن قوس كىتابى ايبارلى اكادەميكتەر مەن پاراساتتى پروفەسسورلاردىڭ، داڭقتى دوكتورلار مەن دۇردەي دوتسەنتتەردىڭ جازۋ ۇستەلىنىڭ ۇستىندە جاتقانىن تالاي رەت كوردىك. مۇنداي باق ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەسى بەلگىلى.
نەگىزى اتا تەگى ارال توپىراعىنا تيەسىلى ەدى. سونىڭ اسەرى مە، انا ءبىر جىلى جاڭبىر-جاڭبىردىڭ اراسىمەن ءجۇرىپ، تۇركىستاننان تاياق تاستام جەردەگى قىزىلوردانىڭ اپتابىنا ەكى-ءۇش اي قاقتالىپ، جۇمىس ىستەپ قايتقانى بار. سوندا عوي سول تۇستا سىر بويىن رۋحاني تۇرعىدان جاڭعىرتۋعا كەتكەن سەرىكباي قوسان ەكەۋى ءبىر پاتەردە تۇرىپ، بالىق قۋىرۋدان شەبەرلىك سىناساتىنى. بالكىم، قايسىسىمىز ارالدىڭ ناعىز پەرزەنتى ەكەنبىز دەپ باسەكەگە تۇسكەن بولار.
مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ مىناداي ءبىر ولەڭ شۋماقتارى بار ەدى:
باقىت جايلى مەنىڭ مىناۋ بىلگەنىم.
باقىت دەگەن - بىردە شاتتىق، بىردە مۇڭ.
باقىتتى سول - تارىك ەتىپ تۇندەرىن،
باقىت ىزدەپ ازاپتانسا، كىمدە-كىم.
مۇقاڭ ايتقانداي، ءبىزدىڭ باقىتتىڭ ماڭدايىنا دا "بىردە شاتتىق، بىردە مۇڭ" عۇمىر بۇيىردى. ول جۇپىنى تىرلىك كەشكەن شىعار، جۇرت كوزىنە تۇسپەگەن شىعار، اتاق-داڭقتان ادالاۋ بولعان شىعار، دابىرالى الەمنىڭ ءدۇبىرلى دۇرمەگىنە ەرە قويماعان شىعار... بىراق باقىت ءبارىبىر باقىتتى ءومىر ءسۇردى. التىن اسىقتاي بەس پەرزەنتكە اكە بولدى. زەرتتەۋشىلەر اتتاپ وتە المايتىن ەلەۋلى ەڭبەكتەر قالدىردى. سانالى تىرلىگىن ساپالى عىلىم جاساۋعا ارنادى. عىلىمنىڭ قازانىندا قايناپ، جالىنىندا جەتىلدى. ەندى، مىنە...
باياعىدا ۋنيۆەرسيتەتتى بىتىرگەن قىز-جىگىتتەر الاتاۋ بوكتەرىنەن الىس ايماقتارعا اتتانعاندا ء"بىرجولا كەتتى دەپ قالما تىم، ءسال عانا كۇتە تۇر، الماتىم!", - دەپ قيماي قوشتاساتىن ەدى. ال باقىت بۇل جولى وقىعان-توقىعان، وسكەن-ونگەن الماتىسىنان ءبىراتولا كەتپەك. باقۇل بول، باقىت! الدىڭنان جارىلقاسىن!
باقىت كەتىپ بارادى... سول باياعى جىلى جىميىسىن دا، كۇمىس كۇلكىسىن دە اكەتىپ بارادى...
