قازىرگى زامان مادەنيەتىنىڭ نەگىزىن قۇراتىن جەتەكشى فورما – عىلىم مەن ءبىلىم. عىلىمنىڭ جەتىستىگى بۇگىندە ادامزات ءومىرىن ايتارلىقتاي جەڭىلدەتتى. وسىناۋ عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ دامىعان زامانىندا مۇنى پايدالانباۋ، مۇنىڭ كومەگىنە جۇگىنبەۋ قاتە.
قازاقستانداعى عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋى
سوڭعى جىلدارى قازاقستان عىلىم مەن تەحنيكا سالاسىندا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە جەتتى.قازاقستان تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن ەلىمىزدىڭ عىلىمي-تەحنيكالىق الەۋەتىن دامىتۋعا ۇلكەن كوڭىل بولۋدە. ۇكىمەت عىلىمي ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋعا، يننوۆاتسيالاردى قولداۋعا جانە عىلىمي ازىرلەمەلەردى كوممەرتسيالاندىرۋعا باعىتتالعان بىرقاتار باستامالار مەن باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋدا.
عىلىمي مەكەمەلەر مەن ينفراقۇرىلىم
قازاقستاندا 200-دەن استام عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارى، ۇلتتىق زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى مارتەبەسىنە يە 13 ۋنيۆەرسيتەت، 12 تەحنوپارك بار. ەڭ ءىرى عىلىمي ورتالىقتار:
قازاقستان عىلىم مەن تەحنيكا سالاسىندا حالىقارالىق عىلىمي ۇيىمدارمەن جانە ەلدەرمەن بەلسەندى ىنتىماقتاستىقتا. ەل يۋنەسكو, ەىدۇ, ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق, شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمىنا مۇشە. قازاقستان عىلىم مەن تەحنولوگياعا ينۆەستيتسيا سالۋدى جالعاستىرىپ، وسى سالادا ايماقتىق كوشباسشى بولۋعا ۇمتىلۋدا. ەل عىلىمي-زەرتتەۋ جانە تاجىريبەلىك-كونسترۋكتورلىق جۇمىستاردى قارجىلاندىرۋدى ۇلعايتۋدى، ينفراقۇرىلىم مەن ادامي كاپيتالدى دامىتۋدى، حالىقارالىق ىنتىماقتاستىقتى نىعايتۋدى جوسپارلاپ وتىر.
تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەننەن بەرگى ەلىمىزدىڭ عىلىمي تاريحىنا كوز جۇگىرتسەك.
ەلدەگى وسىنداي سياقتى عىلىمنىڭ ءار ءتۇرلى سالاسىنداعى جارقىن جەتىستىكتەءرىمىزدى ايتا بەرسەك وتە كوپ! وسى ناقتى سالالاردان باسقا عىلىم الەۋمەتتىك عىلىمدار، گۋمانيتارلىق عىلىمدار جانە ونەر سياقتى سالالاردا دا دامىدى. عىلىم مەن تەحنولوگيانىڭ ءبىلىمنىڭ باسقا سالالارىمەن ينتەگراتسياسى الەم تۋرالى تۇسىنىگىمىزدى وزگەرتەتىن جانە ءومىرىمىزدى جاقسارتاتىن جاڭا يدەيالار مەن يننوۆاتسيالارعا اكەلەدى.
سوڭعى كەزدە جۇرتتى سۋ جاڭا تەحنولوگيامەن تاڭعالدىرىپ جۇرگەن, كوپكە Rainman ەسىمىمەن تانىمال التاي اينابەك ارالدى ىلعالداندىرۋ ءۇشىن جاساندى جاڭبىر جاۋعىزىپ ءجۇر. سونىمەن قاتار بۇنىڭ اسەرى تەك ارالعا ەمەس، باسقا وبلىستاردىڭدا كليماتىن اۋىستىرىپ، جازعى اپتاپ ىستىقتىڭ ورنىن جاڭبىرمەن الماستىرعانى بار. جاڭا تەحنولوگيانىڭ قىر سىرىن اشىپ جۇرگەن عالىم الەمدىك كليماتتىڭ وزگەرىپ، قۋاڭشىلىقتىڭ جايلاپ بارا جاتقانىنا الاڭداۋلى. «بۇۇ-نىڭ مالىمەتىنشە الەمدە 2,5 ملرد ادام سۋ تاپشىلىعىن كورىپ وتىر. مۇزدىقتاردىڭ جوق بولىپ كەتۋى، قۋاڭشىلىق، جاھاندىق جىلىنۋ بۇنىڭ بارىنە ءوزىمىز كۋا بولىپ وتىرمىز. ادامدار، جان جانۋارلار قينالۋدا, تەمپەراتۋرا ءوسىپ جاتىر. مۇنى شەشۋدىڭ جولى ءبىز باسقا كليماتتى وزگەرتۋگە قارسى جاڭا تەحنولوگيانى ەنگىزۋىمىز كەرەك.» دەيدى عالىم التاي اينابەك
عىلىمنىڭ دامۋى – كليماتتىڭ وزگەرۋى، رەسۋرستاردىڭ تاپشىلىعى جانە اۋرۋ سياقتى جاھاندىق پروبلەمالاردى شەشۋدە ماڭىزدى ءرول اتقارادى. عىلىمي زەرتتەۋلەر بىزگە وسى قيىندىقتاردى تۇسىنۋگە جانە ولاردى جەڭۋ ءۇشىن يننوۆاتسيالىق شەشىمدەردى ازىرلەۋگە كومەكتەسەدى.
عىلىم مەن بىلىمگە ينۆەستيتسيا سالۋ بولاشاق پروگرەسس پەن وركەندەۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ماڭىزدى. عىلىمي زەرتتەۋلەردى قولداۋ جانە عالىمداردىڭ جاڭا بۋىنىن دايىنداۋ بىزگە عىلىمدى ودان ءارى ىلگەرىلەتۋگە جانە ونىڭ الەمدى جاقسارتۋ ءۇشىن الەۋەتىن پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
ايگۇل مۇراتقىزى
”ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
