كاسپي سۋى جۇتقان – ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ تراگەدياسى

11015
Adyrna.kz Telegram

وقىعان جۋرناليست، نە بولماسا مىقتى جازۋشى، اللا بەرگەن تالاتتى اقىن دا ەمەسپىن. بۇل وقيعانى، جيىرما التى جىلعا تاقاعاندا، قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ كورۋگە بەل بۋدىم. ارينە، “نەگە ۇزاق ۋاقىت وتكەسىن، نەلىكتەن جازدى، بۇرىنىراق نەگە جازباعان؟” دەگەن دە ىشتەرىڭىزدە ءبىر سۇراق تۇرعان شىعار... ەسەيگەن سايىن وتكەنىڭە قارايلاي بەرەدى ەكەنسىڭ. سول ومىردەن ەشنارسەنى كورىپ تە ۇلگەرمەي ەرتە كەتكەن بەس باۋىرىمدى، ارداقتى اجەمىزدى ەسكە الۋدى ءجون سانادىم. مۇمكىن بۇنى وقىعاندا ەرتەگىدەي كورىنەتىن شىعار. ال مەن ءۇشىن، بۇل، تراگەديا بولىپ جادىمدا ماڭگىگە ساقتالدى. مىڭ توعىز ءجۇز توقسانىنشى جىلدىڭ كوكتەمى – ءبىزدىڭ جانۇيانى كوكتەي ۇزگەن ەدى. اتىراۋ وبلىسى (بۇرىنعى گۋرەۆ), يندەر اۋدانى، ەلتاي سەلوسى، امانگەلدى قوي سوۆحوزى بولاتىن. سوۆحوز مالشىلارى قىستايتىن گوگولسك دەگەن جەردەن مالشىلار جايلاۋعا كوشكەندە، ءبىزدىڭ اكە-شەشەمىز قىستاعىن قاراۋىلداپ، قىسقا دايىندايتىن، وزدەرىنىڭ ازىن-اۋلاق مالدارىمەن قاراۋىلداپ قالاتىن. تۇرعان جەرلەرى ءۇش-ءتورت شاقىرىم جەردە كورشى سوۆحوزدىڭ قاراۋىلدارى دا جانۇيالارىمەن قالاتىن. اكە-شەشەمىز ولارمەن كورشى بولىپ ارالاسىپ تۇراتىن. تۇرعان جەرلەرى تەڭىزگە وتە جاقىن ەدى. ال، مەن اۋىل ورتالىعىندا تۇراتىن ناعاشى اتا-اجەمنىڭ قولىندا م.سيرانوۆ (بۇرىنعى ۆ.ي.لەنين) مەكتەبىندە وقيتىنمىن. جازعى دەمالىستا بارىپ كەتكەنىم بولماسا، كوپ ۋاقىت اتا-اجەمنىڭ قولىندا بولدىم. كوكتەم كەزىندە سۋ تاسۋدان بارلىق ەلدى مەكەن ساقتاناتىنى بەلگىلى، سول ساقتىقتان ءبىزدىڭ جانۇيا قۇر قالسا كەرەك. سوۆحوز باسشىلارى دا بەيقام قالعان عوي... كورشى سوۆحوزدىڭ جانۇيالارى دەر كەزىندە كوشىرىلىپ، امان قالدى. ال، سول – لاعنەت اتقان مامىردىڭ 4-كۇنى بولعان تاسقىن سۋ، ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ بەس بىردەي بالاسى مەن 80-گە جەتكەن اناسىن جۇتتى. سودان ەكى كۇن بۇرىن اكەمىز جاعالاۋدى بارىپ قاراپ كەلىپ، وزىنشە جوبالاپ - مىنا سۋ تاسىعانشا ءبىزدى دە كوشىرىپ اكەتەتىن شىعار،- دەپ كوڭىلدەرىن كونشىتىپ قويعان ەكەن. سول كەزدەگى باسشىلاردىڭ ۇقىپسىزدىعىنان با دەپ قىنجىلاسىڭ، ءبىر اللانىڭ سالعانى دەپ تە ءوزىڭدى جۇباتاسىڭ كەيدە... ءبىزدىڭ جانۇيانىڭ حابارى بۇكىل اۋىل، ەلدىڭ توبە شاشىن شىمىرلاتىپ، قابىرعالارىن قايىستىرىپ، “ويپىرماي” دەگىزگەن-ءدى. سول كەزدە مەن ەش نارسە تۇسىنبەگەن، ون جاستاعى ويىن بالاسى ەدىم، بىراق، بارىنەن ايرىلعانىمدى ءىشىم سەزسە دە بالا قىلىقپەن بىلدىرمەگەندەي بوپ جۇرە بەردىم. جۇرتتىڭ ماعان ايانىشپەن قاراعاندارىن كورىپ، سانامدى سانسىز ويلار مازالادى: نەگە ولاي قارايدى، نەگە ءبارى مەنى قۇشاقتاپ جىلايدى.... ەكى كۇن بويى ناعاشى اتا-اجەمنىڭ ءۇيىنىڭ ءىشى-سىرتى جىلاعان ادامعا تولدى. ءبارى سۋعا كەتىپتى، ەندى ىزدەپ جاتىر،- دەگەن اڭگىمەنى قۇلاعىما ءالسىن-ءالسىن شالىپ قالدى. جۇرەگىم جالعىزدىقتى سەزدى. تىعىلىپ جىلايتىندى شىعاردىم. ءالى ەسىمدە، ءۇشىنشى كۇن دەگەندە ۇيگە تابىت كوتەرگەن ءبىر توپ ادامدار كىردى، ءۇيدىڭ ءىشى ايقاي زارلى جىلاۋلار – دەنەمنەن ءبىر مۇزداي نارسە وتكەندەي بولدى. بىراق، كىمدى الىپ كىرگەندەرىن بىلمەگەن ەدىم. ايتەۋىر، بوساعادا وتىرا كەتكەنىم ەسىمدە. انام ءتىرى بولسا ەكەن، دەپ تىلەدىم ىشىمنەن. تابىت كوتەرگەن ادامداردىڭ قايتا شىعىپ بارا جاتقان سوڭعى ەر كىسىدەن “اعا مەنىڭ مامام ءتىرى مە؟” دەپ سۇرادىم. ول كىسى دە مەنەن بۇل سۇراقتى قويادى دەپ كۇتپەسە كەرەك، - ءيا، ءيا ءتىرى، ماماڭ دا پاپاڭ دا. ولار قالادا اۋرۋحانادا، ەستەرىن جيعاسىن كەلەدى ۇيگە، - دەپ باسىمنان سيپاپ شىعىپ كەتتى. اتا-انامنىڭ ءتىرى قالعانىن ەستىپ “ۋھ” دەپ قايتا سول جەرگە وتىرا كەتتىم. ءتىلسىز جاۋ بەس باۋىرىم مەن سەكسەندى القىمداعان زاعيىپ اجەمىزدى ماڭگىلىككە اكەتتى. اۋىل جۇرتى، بار اعايىن-تۋما بولىپ ىزدەپ، ءبىر-بىرلەپ تابىلعان مۇردەنى قارا جەر قويىنا جەرلەپ جاتتى. ءبىر وكىنىشتىسى كەنجە باۋىرىمىز ءتورت ايلىق بولاتىن، ول سول كۇيى تابىلمادى. بىراق سۋ ءوز ارناسىنا قايتقاننان كەيىن سول جەرگە باۋىرىمىزعا ارناپ ەسكەرتكىش بەلگى قويىلدى. كەيىن ەسىمىزدى جيناپ، اكەمىزدىڭ كوزى تىرىسىندە، ارا-اراسىندا اڭگىمە قوزعاپ قالعان كەزدە قۇلاعىم شالىپ قالاتىن. سول سۋ تاسقىنى بولاتىن كۇنى تاڭدا انام كىشكەنتاي باۋىرىمدى اجەتحاناعا اپارۋعا دالاعا شىققان كەزدە، قوراداعى مالداردىڭ وسقىرىنعان داۋىستارى شىعىپ، ەسىك الدىنداعى ءيتتىڭ ءوزى انامنىڭ اياعىنا ورالىپ قىڭسىلاپ جاتىپتى. انام لەزدە ءبارىن وياتىپ، تەزدەتىپ ءۇيدىڭ جانىنداعى بيىكتەۋ مال كوبىرىنىڭ ۇيىندىسىنە شىعىپ الۋعا تىرىسقان. اتتەڭ، بىراق ول ويلارى ىسكە اسپادى. تاسقىن سۋدىڭ قاتتىلىعى سونشا، ءبىر-ءبىرىن تاس قىپ ۇستاعانىنا قاراماستان جۇلىپ اكەتە بەرگەن. سول كەزدە اكەمنىڭ اناسى "شىراعىم، اق ءسۇتىمدى كەشتىم، سەن ءبارىمىزدى امان الىپ قالۋعا شاماڭ كەلمەس، ايەلىڭدى قۇتقار..." -دەپتى... قايران انا سول ساتتە جانىنىڭ قيىلىپ ماڭگىلىك مەكەنگە بۇلدىرشىندەي نەمەرەلەرىمەن اتتانىپ كەتەتىنىن سەزگەندەي ۇلىنا قيماستىقپەن ايتقانى شىعار. اكەم انام ەكەۋى زورعا دەگەندە الگى بيىك قاباققا شىعىپتى. بارىنەن ايىرىلىپ جىگەرلەرى سال بولىپ، الدەرى كەتىپ، ەسەڭگىرەپ جاتقان جەرلەرىنەن، اللانىڭ ولدا سىيى، ۆاحتالىق كەزەكشى تىكۇشاق كورىپ، سۋ ورتاسىندا جاپىراقتاي قۇرعاق جەردە جاتقان جەرلەرىنەن، قونا الماسا دا جوعارىدان باسپالداقپەن كوتەرىپ، قالالىق اۋرۋحاناعا جەتكىزىپتى. ايتەۋىر، اكە -شەشەم سول سۋ اپاتىنان امان قالدى. ءبىر جىلدان كەيىن كۇرال دەگەن ءىنىم ومىرگە كەلدى. شاڭىراعىمىز قايتا قۇرالسىن دەپ اتىن اكەم ءوزى قۇرال دەپ قويدى. اكەم سودان كەيىن ءۇش جىل وتكەسىن بەس بالاسى مەن اناسىنىن ارتىنان كەتتى. مىنە، ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ تراگەدياسى وسىنداي. بۇل اكەمنىڭ ءتىرى كەزىندە ايتىپ، قۇلاعىمدا قالعان اڭگىمەسى. قازىر، شۇكىر، دەنساۋلىعى بولماسا دا انام ءتىرى، بىراق وسى بولعان وقيعانى قانشا سۇراعىم كەلسە دە باتا المادىم. جۇرەگىن اۋىرتىپ الام با دەپ قورقام... مەنىڭ انام “قايسار انا” دەگەن اتقا لايىق. ويتكەنى، ول بار قايعىنى جەڭىپ، ورتامىزدا ءجۇر. اللاعا سانسىز شۇكىرلىك ايتامىز. قايتا قۇرالعان وتباسىمىز ءدىن-امان. مۇنداي قايعىنى دۇشپاننىڭ دا باسىنا بەرمەسىن دەپ تىلەيمىز...

 

جانات ونگار

پىكىرلەر