وسىدان اتتاي وتىز جىل بۇرىن «كەمەل ەلگە كەمەل ءالىپبي كەرەك» دەگەن اتپەن, ۇستازىم، احمەت بايتۇرسىنۇلى اتىنداعى ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى، اكادەميك ءابدۋالى قايدار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە اشىق حات جولدادى. تولىق ءماتىنىن 1993 ج.، № 52 سانىندا, «انا ءتىلى» گازەتى جاريالادى...
جيىرما جىل وتكەن سوڭ، 2013 جىلدىڭ 14 اقپانىندا «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى بەتىندە اكادەميك وسى حاتىن ەسكە الىپ: «اشىق حاتتىڭ سوڭىنا تۇركى جۇرتىنا ورتاق ءالىپبيدىڭ 34 تاڭبادان تۇراتىن جوباسى قوسا بەرىلگەن. بۇدان شىعاتىنى تۇركى جۇرتىنا ورتاق ءالىپبيدىڭ ۇلگىسى بۇدان 20 جىل بۇرىن اكەلىنىپ، قالىڭ جۇرتشىلىققا بەلگىلى بولعان. ول قازىر اياق استىنان بەلگىلى بولىپ وتىرعان جايت ەمەس... قازاق الىپبيىنە بايلانىستى ءبىز ازىرلەگەن ۇلگى سول 34 تاڭبانىڭ نەگىزىندە جاسالعان 28 ارىپتەن تۇرادى».
2006 جىلدان باستاپ 2015 جىلعا دەيىن ءتىل ءبىلىمى ينستيتۋتى بىرنەشە مەملەكەتتىك تاپسىرىستار اياسىندا وسى باعىتتا بىرنەشە مونوگرافيا، ماقالا جيناقتارىن جارىققا شىعاردى. 2016 جىلى «جاڭا ۇلتتىق ءالىپبي نەگىزىندە قازاق جازۋىن رەفورمالاۋ: تەورياسى مەن پراكتيكاسى» دەگەن اتپەن شىققان قورىتىندى مونوگرافياسىندا بىلايشا: «لاتىن الىپبيىندەگى ءى قازاقتىڭ ءتول سوزدەرىندە ء[ى] دىبىسىن بەرەدى: ini ء(ىنى), bir ء(بىر), ال كىرمە سوزدەردە [ي]-ءدى بەرەدى: kino «كينو»، import «يمپورت»; لاتىن الىپبيىندەگى u قازاق ءتول سوزدەرىندە [ۇ] دىبىسىن بەرەدى: ul [ۇل]، urpaq [ۇرپاق]، ال كىرمە سوزدەردە [ۋ]-دى بەرەدى: universitet (ۋنيۆەرسيتەت), Peru(پەرۋ); داۋىسسىزدان كەيىن تۇرعان قازىرگى [ي، ۋ] ارىپتەرىنىڭ قۇرامى [ىي، ءىي، ۇۋ، ءۇۋ] تۇرىندە اجىراتىلىپ جازىلادى» – دەپ ءتۇيدى.
قازاق ورفوگرافياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىاكادەميك رابيعا سىزدىق 2018 جىلى «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ 14 قىركۇيەك سانىندا: «بۇرىنعى ەملەمىزدە جاڭساق تانىلعان تۇستار بار... ي, ۋ دىبىستارىن بىردە داۋىستى، بىردە داۋىسسىز دەپ تانىپ كەلدىك. ورىس ءتىلىنىڭ ۇلگىسىمەن ي دىبىسىن ءاردايىم جىڭىشكە، ۋءاردايىم جۋان ايتىلادى دەپ كەلدىك... الايدا يۇنەمى جىڭىشكە ايتىلا بەرمەيدى: مىي، سىي، قىي، جىي ت.س.س. ...ي, ۋ دىبىستارىن بىردە داۋىستى، بىردە داۋىسسىز دەپ تانىپ، ءىي، ىي دىبىستارىن جالاڭ ي-مەن، ءۇۋ، ۇۋ دىبىستارىن جالاڭ ۋتاڭباسىمەن بەرۋ وقىتۋ ىسىندە، مورفەمالاردىڭ جىگىن اجىراتۋدا، سوزدەردى بۋىنعا بولۋدە، تاسىمالداۋدا ەلەۋلى قيىندىق كەلتىرىپ كەلدى... ەندەشە، تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلىنىڭ ەملەسىن جاساۋدا قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىن، شىنايى بولمىسىن تانىتۋىمىز كەرەك. سوندىقتان جۋان بولىپ كەلگەن جەردە ىي (مىي، مىيىق، وقىيدى، تاسىيدى، سىي، سىيلاۋ، سىيادى، تىي، تىيادى، تىيىلدى), جىڭىشكە بولىپ كەلگەن جەردە ءىي (ءجىبىيدى، ەرىيدى، كەمىيدى، تىيەدى، بىيلەيدى) جازۋىمىز كەرەك» – دەپ, دۇرىس جولدى سىلتەدى.
قازاق ءتىلى عالىمدارىنىڭ پىكىرى 1991 جىلدانباستاپ وتىز جىل بويى وزگەرمەدى. سوڭعى بىرەر جىلدىڭ ىشىندە, عۇلاما عالىم ءالىمحان جۇنىسبەك سوزىمەن ايتساق, «ءالىپبيىمىزدى قۇداي ۇرعانى» –ءتىلشى فيلولوگتارعا ەمەس، بيلىك باسىنداعىلارعاتىكەلەي تيەسىلى ەكەنىن باق بەتىنەن دە، تەلەارنالاردان دا تالاي ايتتىق. باعىمىزعا قاراي، ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلىۇستانىمى مەن ايقىن تالابى عالىمدار پىكىرىمەن سارىنداس بولدى: «بۇعان دەيىن ءبىز 2 رەت لاتىن گرافيكاسىنا كوشۋگە تىرىستىق. الايدا، سوڭى ءساتتى بولعان جوق. سوندىقتان، بۇل ماسەلەگە جان-جاقتى، تەرەڭ تالداۋ جاساپ بارىپ، تۇبەگەيلى شەشىم قابىلداعان ابزال. كيريلليتسادان لاتىن الىپبيىنە جاساندى تۇردە، تەك سايكەس ارىپتەردى وزگەرتۋ ارقىلى كوشۋگە بولمايدى. ايتپەسە، بۇل ۇلكەن قاتەلىككە اپارىپ سوعادى. ەڭ باستىسى، ازاماتتار، اسىرەسە، جاستارىمىز قازاق تىلىندەگى بارلىق سوزدەردىڭ لاتىن گرافيكاسىنداعى جازىلۋ ءتارتىبىن انىق ءبىلۋى كەرەك». ءادىل، انىق جانە ءدوپ ءسوز. مەملەكەت باسشىسىنىڭ «جازىلۋ ءتارتىبى» دەپ اتاپ كورسەتكەنى, قازاق ءتىلىنىڭ ەملەسءىن, ورفوگرافياسىن, ءتول ەرەجە-زاڭدارىن ساقتاۋ ماڭىزىنا نازار اۋدارىپ، اۋرۋدىڭ دياگنوزىن ايقىنداعانى – ەمدەلۋگە مۇمكىنشىلىك تۋدىرۋ دەپ ەسەپتەيمىز.
نەگە قازاق ءتىلىنىڭ بۇگىنگى «جازۋ ءتارتىبى» سونشالىقتى كۇردەلەندى دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كورەلىك. ناقتىلاپ ايتساق، «قازاق حالقى قاشاننان باستاپ جانە قالايشا ءبىر-اق ۋ تاڭباسىمەن جانە ءبىر ي ارپىمەن ءبىر دىبىستى ەمەس – قوس دىبىستى بەلگىلەي باستادى ؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە تىرىسايىق.
بىرەر دىبىستى ءبىر تاڭبامەن بەلگىلەۋمىسالداردىڭ تاريحىنا ۇڭىلسەك، ولار قازاق تىلىنە ءتىلشى عالىمداردىڭ پايىمى بويىنشا ەنبەگەنىن، دالىرەك ايتساق، قاتاڭ توتاليتارلىق، ديكتاتورلىق رەجيمىنىڭ قىلىشىنان قان سورعالاپ تۇرعان كەزدە، قازاق ۇلتىنىڭ قايماعى، بەتكە ۇستار ازاماتتارىنىڭ بارشاسى دەرلىك زۇلىمدىقپەن و دۇنيەگە اتتاندىرىلعان تۇستا، قايعىلى 1937 جىلدان كەيىنگى كەلەسى 1938 جىلدىڭ باسىنان باستاپ كسرو ساياسي باسشىلىعىنىڭ – تسك ۆكپ(ب)-نىڭ پوليتبيۋروسى مەن ورتالىق كوميتەتىنىڭ، اتاپ ايتساق، يوسيف ستاليننىڭ تىكەلەي ءوزىنىڭ باستاماسىمەن قاتاڭ بۇيرىق، رەسمي قاۋلى كۇشىمەن تىلىمىزگە تاپجىلماس زاڭ رەتىندە زورلىقپەن تانىلعانىن كورەمىز.
ناقتى ايتساق, قازاقتار ءۇشىن ارنايى شىعارىلعان قاۋلىدا بىلاي دەلىنگەن (تۇپنۇسقا ورىس ءتىلىن وزگەرتپەي بەرگەندى ءجون كوردىك) – مۇقيات نازار سالىڭىز:
«زامەنيت ۆ سۋششەستۆۋيۋششەم كازاحسكوم الفاۆيتە كومبينيروۆاننىە دۆوينىە زناكي – uw, üw, iy ي ıy... بۋكۆوي uۆمەستو پرەجنيح uw ي üw; ي بۋكۆوي ءى ۆمەستو پرەجنيح iy ي ıy, پريداۆ يم زناچەنيە پولنوگلاسنىح. ەتيم جە دۆۋم زناكام u, ءى پوسلە گلاسنىح بۋكۆ دات زناچەنيە كوروتكيح پولۋگلاسنىح... پورۋچيت ناركومپروسۋ كازسسر نا وسنوۆە ەتوگو پوستانوۆلەنيا ۆنەستي سووتۆەتستۆۋيۋششيە يزمەنەنيا ۆ گرامماتيكۋ كازاحسكوگو يازىكا...».(ماتىندە سول تۇستاعى جازۋعا سايكەس uv, yv, ij, j تۇرىندە بەرىلگەندى، تۇسىنىكتى بولۋ ءۇشىن، دىبىستىق مازمۇنىن وزگەرتپەي، uw, üw, iy, ıy دەپ تۇزەتتىك – ە.ق.).ياعني ەجەلدەن kiy, qıy, tuw, ilüw, awa دەپ جازىپ توسەلگەن قازاقتى باسقاشا، بۇگىن بىزگەۇيرەنشىكتى بولىپ كورىنەتىن – ki, ءqى, tu, ilu, auaتۇرىندە جازدىرعان – بىردە-ءبىر ءتىلشى عالىم ەمەس! ءادىلىن، شىندىعىن قالاساق, قازاق ءتىلىنىڭ ەملەسىنە قيانات جاساعان – ورىستاندىرۋدى، ياعني اشىعىن ايتساق، ناتيجەدە ۇلتتىق تىلدەرىنىڭ ءبارىن جويۋ ارقىلى ءبىر ورىس تىلىنە كوشۋىن قامتاماسىز ەتۋدى كوزدەگەن ساياسي بيلىك ەكەنىن اشىق مالىمدەۋگە مىندەتتىمىز.
تىلىمىزگە وسىلايشا ساياسي بۇيرىقپەن ەنگىزىلگەن جاڭا جات ەرەجەلەر كىرە باستايدى. ەشبىر اۋىتقۋشىلىقتى بولدىرماۋ ماقساتىندا، ماسكەۋدە سول سۇراپىل 1938 جىلى وسىنداي قاۋلى قابىلدانادى:
«ۋستانوۆيت تاكوي پوريادوك، چتوبى ۆپرەد ۆسە الفاۆيتى، ورفوگرافيچەسكيە سپراۆوچنيكي، تەرمينولوگيچەسكيە سلوۆاري ي گرامماتيكي، ا تاكجە ۆسياكيە يزمەنەنيا ۆ نيح پرينيماليس ي ۆۆوديليس ۆ ۋپوترەبلەنيە نە يناچە، كاك تولكو پو وسوبىم پوستانوۆلەنيام پرەزيديۋما سوۆەتا ناتسيونالنوستەي تسيك سويۋزا سسر».
ەڭ عاجابى، سوڭعى جىلداردا اشىلا باستاعان قۇجاتتاردىڭ ىشىندە تابىلعان ءبىر قۇپيا حاتتامادا سول تۇستاعى قازاق ءتىلشى جاس عالىمدارىنىڭ وسىنداي شەشىمدەرمەن كەلىسپەي، قارسىلىق بىلدىرگەنى انىقتالدى! قۇجاتقا زەر سالىڭىز: «... پري رازرابوتكە ي ودوبرەني الفاۆيتا ي تەرمينولوگي وپيات-تاكي نام نە پريشلوس وبويتيس بەز سەرەزنوي يدەولوگيچەسكوي بوربى. پروتيۆ پرينياتيا رۋسسكوگو الفاۆيتا تسەليكوم، سلەدوۆاتەلنو، پروتيۆ پراۆيلنوگو ناپيسانيا تەرمينوۆ، سلوۆ، ۆوشەدشيح ۆ كازاحسكي يازىك، ۆىستۋپيلي تاكيە گەروي «تىلا»، كاك ساۋرانباەۆ ن. (نىنە ديرەكتور ينستيتۋتا يازىكا، ليتەراتۋرى ي يستوري فيليالا اكادەمي ناۋك سسسر), يازىكوۆەدى كەنەسباەۆ س.، جيەنباەۆ س.، بالاكاەۆ م. ي بەگاليەۆ گ. وني ستراننىم وبرازوم سۆوي پرەدلوجەنيا موتيۆيروۆالي تاك: ا زاچەم نام پرينيمات رۋسسكي يازىك تسەليكوم، ۆەد رۋسسكيە نە ۆكليۋچايۋت ۆ سۆوي الفاۆيت تاكيە زناكي، كوتورىە ۆىراجايۋت سپەتسيفيچەسكيە زۆۋكي كازاحسكوگو يازىكا! پري ەتوم وني نە پريزنايۋت پرەيمۋششەستۆا رۋسسكوگو يازىكا، ەگو وبوروننوە زناچەنيە ي تو، چتو ۆسە نوۆىە ناۋچنو-تەحنيچەسكيە تەرمينى ۆ يازىكە نەرۋسسكوي ناتسيونالنوستي يدۋت ي دولجنى يدتي چەرەز رۋسسكي يازىك... ەسلي بى ەتيم گورە-يازىكوۆەدام ۋدالوس پروۆەستي سۆوي پرەدلوجەنيا، تو رۋسسكي الفاۆيت ۆ كازاحسكوم پولزوۆاني بىل بى حۋجە ارابسكوگو، ا مالچيكي يلي دەۆوچكي نەزاسلۋجەننو سترادالي بى وت تاكوگو يسكۋسستۆەننو سوزداننوگو دۆوينوگو پراۆوپيسانيا. كونەچنو، پرەدلوجەنيا پەرەچيسلەننىح ۆىشە ليتس ۆ 1940 گودۋ نە پولۋچيلي دوستاتوچنۋيۋ پوددەرجكۋ. ي مى رەشيلي ۆوپروس...» (تولىعىراق قاراڭىز: «روسسيسكي گوسۋدارستۆەننىي ارحيۆ سوتسيالنو-پوليتيچەسكوي يستوري»: فوند 17, وپيس 114, دەلو 751, ليستى 38-47).
تاريحي قۇجاتتار سويلەگەندە ارتىق ءسوزدىڭ قاجەتى جوق. ماسەلە ايدان انىق. جاعداي ماڭىزدىلىعى عالىمدارعا ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىك ارتادى.
حالىقارالىق تۇركى اكادەمياسى شىعارعان «قازاق ءبىلىمپازدارىنىڭ تۇڭعىش سيەزىنىڭ» (فاكسيميلەسىمەن بىرگە 270 بەتتىك) تولىق ستەنوگرامماسىنا زەر سالىپ كورەلىك. 1924 جىلدىڭ 12-18 ماۋسىمى ارالىعىندا ورىنبوردا ءبىر اپتالىق قۇرىلتاي اياسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلى، ءاليحان بوكەيحانۇلى، مىرجاقىپ دۋلاتۇلى، حالەل دوسمۇحامەتۇلى، ەلدەس ومارۇلى، تەلجان شونانۇلى، ءنازىر تورەقۇلۇلى، ساكەن سەيفۋللين (ۇزىن سانى جيىرما-وتىزدان استام ادام) قاتىسقان ءۇش كۇن قاتار ۇلكەن جينالىس، جان-جاقتى تالقىلاۋ وتكىزىلەدى. تاقىرىبى قازاق ءتىلىنىڭ جازۋى مەن ەملە ەرەجەلەرىنە ارنالادى. توراعالىققا احاڭنىڭ ءوزى سايلانادى. كۇن تارتىبىندەگى ماسەلەلەر بويىنشا ارنايى تاعايىندالعان بايانداماشىلار ءسوز سويلەيدى. بايانداماشىعا ءبىر ساعات رەگلامەنت بەرىلەدى (قانداي كەرەمەت! – ە.ق.). قوسىمشا ءسوز سويلەگەندەرگە – جارتى ساعاتتان ۋاقىت بەرىلەدى (!– ە.ق.). پىكىر ايتۋشىلارعا – 15 مينۋتتان. جينالىس جۇمىسى – كۇندە تاڭعى ساعات وندا باستالىپ، كەشكى توعىزعا دەيىن ۇزدىكسىز جالعاسادى(! – ە.ق.). باياندامالاردىڭ، سوزدەردىڭ ءبارى – تولىق قاعازعا تۇسىرىلگەن.
اشىعىن ايتايىق، بۇگىن ايتىلىپ جۇرگەنۋاجدەردىڭ ءبارى دەرلىك وسى باسقوسۋدا ەگجەي-تەگجەيلى جانە الدەقايدا تولىق تۇردە ءتىزىلىپ بەرىلگەن. سول تاريحي قازاق ءبىلىمپازدارى قۇرىلتايىندا عالىمدار ءبىر پاتۋاعا كەلەدى. جانە توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنىن جيىن توراعاسى احمەت بايتۇرسىنۇلى ءوزى جاريا ەتەدى.
احاڭ ءسوزىن تولىق بەرەيىك: «قازاق تىلىندە داۋىستى ۇزىن ۋ مەن ي جوق ەكەنىن مويىنداعان سوڭ ىۋ / ۇۋ-لاردىڭ ورنىنا جالعىز ۋ جازامىز دەۋدىڭ تۇك تە قيسىنى جوق. مۇنان بىلاي ۋ مەن ي-ءدىڭ جازىلۋىن دىبىس جۇيەسىنە كەلتىرىپ، دۇرىسىنشا جازۋىمىز كەرەك. ونان قاشىپ, ءتىلدىڭ زاڭىنا كەلمەيتىن شاتاق ەرەجە شىعارۋدىڭ ءجونى جوق» (قازاق ءبىلىمپازدارىنىڭ تۇڭعىش سيەزى. نۇر-سۇلتان، 2022, 53 ب.).
تاعى دا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۇپتەپ ايتقان، قورىتۋ تۇجىرىمدارىن كەلتىرەيىك: «ۋ مەن ي داۋىستى دىبىستارىنىڭ قاتارىنا كىرە المايدى. داۋىسسىز ر مەن ل-عا قوسىلىپ كەتەدى»(بۇل دا سوندا، 31 ب.).
احاڭ ي مەن ۋ-عا «داۋىستىعا اياقتالعان سوزدەرشە» جالعالانۋ تۋرالى دا ناقتى جاۋاپ بەرەدى: ي مەن ۋ «داۋىسسىز ر مەن ل-عا قوسىلىپ كەتەدى. بالا، كىسى، ەگە، وقى دەگەن سوزدەردىڭ اياعىنداعى دىبىستارى داۋىستى، قار، ءجۇر دەگەن سوزدەردىڭ اياعىنداعى دىبىستارى داۋىسسىز ر, سۇۋ، ساي، جۇۋ، ءتىي دەگەن سوزدەردىڭ اياعىنداعى دىبىستارى داۋىسسىز ۋ مەن ي... دىبىس جۇيەسىنشە ۋ مەن ي-دىڭ داۋىسسىز ر-دان ەش باسقالىعى جوق ەكەنى، ەكەۋى دە داۋىستى دىبىستارعا قوسىلمايتىنى سيپاتتالادى» (بۇل دا سوندا، 31-32 ب.).
احمەت بايتۇرسىنۇلى پىكىرى ايقىن، انىق جانە داۋ تۋدىرۋ مۇمكىن ەمەس. وسى شەشىمدى ءماجىلىس اياعىندا داۋىسقا سالىپ كوپشىلىك ماقۇلداپ بەكىتەدى. ەڭ عاجابى قولداۋشىلاردىڭ ىشىندە تالقىلاۋ كەزىندە قارسى پىكىر بىلدىرگەن مىرجاقىپ دۋلاتۇلى دا بولعانىن ەرەكشە اتاپ ءوتۋ كەرەك. ياعني ول دا احاڭنىڭ پىكىرىنە قوسىلعان، عۇلاما عالىم ويىمەن كەلىسكەن. جينالىس توقەتەرىن، نۇكتەسىن حالەل دوسمۇحامەتۇلى قويادى: «اقمەتتىڭ كەلتىرگەن دالەلدەرىنەن اسىپ كەتۋ مۇمكىن ەمەس» (بۇل دا سوندا، 35 ب.).
ءبىز دە عۇلاما ۇستازىمىز احاڭ سوزىنە توقتاعان ءجون دەپ سانايمىز.
ايتقانىمىزدى تۇيىندەي كەلە، ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ تىلدىك رەفورمامىزعا بايلانىستى بەرگەن تاپسىرمالارىن ەستەرىڭىزگە تاعى دا سالۋعا رۇقسات ەتىڭىز:
«ماسەلە ءالىپبيدى كيريل قارپىنەن لاتىنعا كوشىرۋ ەمەس، قازاق ءتىلىنىڭ ەملەسىن قايتا قۇرۋدا بولىپ وتىر»;
«تىلىمىزگە ارنالعان ورفوگرافيالىق قاعيدالاردى قايتا قاراعان ءجون»;
«ءتىلىمىز بۇرمالانىپ كەتتى. اشىعىن ايتۋ كەرەك، بۇل قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىنا جات، ءتىپتى، ءتىلىمىزدى مازاق قىلۋ سياقتى كورىنەدى»;
«قازاق تىلىنە رەفورما، ءتىپتى قاجەت دەسەڭىز ءتىلىمىزدى جاڭعىرتۋ قاجەت.
عالىمدارىمىزدىڭ سالماقتى پىكىرلەرىن كۇتەمىز»;
«تاعى دا قايتالاپ ايتامىن، ءبىز ناقتى قازاق ءتىلىن رەفورمالايمىز».
جەتەسىنە جەتكىزىپ ايتىلعان شىندىق.
بۇرىنعى ورفوگرافيالىق ەرەجەلەردى كوز جۇما «كوشىرۋ ەمەس – قازاق ءتىلىنىڭ ەملەسىن قايتا قۇرۋ» جانە «تىلىمىزگە ارنالعان ورفوگرافيالىق قاعيدالاردى قايتا قاراعان ءجون».
جانە، ەڭ ماڭىزدىسى، ەڭ قيىنى، ەڭ باستىسى «ماسەلە ءالىپبيدى كيريل قارپىنەن لاتىنعا كوشىرۋ ەمەس»، ماسەلە – قازاق ءتىلىن رەفورمالاۋدا.
باعىمىزعا، بۇگىنگى ەڭ جوعارى دەڭگەيدەگى بيلىگىمىز كەيبىر رەسميلەنگەن مەملەكەتتىك ۇيىمداردان گورى كاسىبي ءتىلشى عالىمداردىڭ پىكىرىنە كوبىرەك قۇلاق اسۋدا.
ولاي بولسا، اقيقاتتان اۋىتقىماي، تاريحىمىزداعى ادىلەتسىزدىكتەردىڭ تىلدىك ساردارىن ەڭسەرە وتىرىپ، انا ءتىلىمىزدى تەرەڭ جانە جان-جاقتى رەفورمالاپ، ەسكىگە جارماسپاي ەملە قاعيدالارىن جاڭادان ءتۇزىپ، ۇلتتىق جازۋىمىزدى مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ ءتول تابيعاتىنا باعىندىرىپ ادال مىندەتىمىزدى ابرويمەن اتقارۋ بىزگە سەرت دەپ، ماقالامىزدى وسىمەن اياقتايىق.
ەردەن قاجىبەك،
حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» اكادەمياسىنىڭ پرەزيدەنتى، قر ۇعا مۇشە-كوررەسپوندەنتى، فيلولوگيا عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور
