تۇركىستان وبلىسىندا تەربەلمەلى مۇنارا بولعانى انىقتالدى. جەرگىلىكتى ۇستالار سالعان تەربەلمەلى مۇنارا الەمنىڭ 37 كەرەمەتىنىڭ بىرىنە بالانعان، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى قازاقپاراتقا سىلتەپ.
اقپاراتقا سايكەس، تەربەلمەلى قوس مۇنارا تۇركىستان وبلىسىنىڭ ساۋران قالاشىعىنىڭ ماڭىندا تۇرعىزىلعان. جەل بولىپ، بوران سوقسا 14 مەترلىك بيىكتىكتەگى مۇنارا تەربەلىپ تۇرعان. سونداي-اق، ىشىندە ءىلۋلى تۇرعان بورەنەنى قوزعالتسا دا توبەسى 1 مەترگە دەيىن قوزعالعان. جەرگىلىكتى ۇستالار بۇل تاڭعاجايىپ تۋىندىنى تۇرعىزۋعا وڭىردەگى قامىس پەن ساز بالشىقتى پايدالانىپتى. ءحVى عاسىرعا تيەسەلى نىسان ساۋلەتتىك سيپاتىمەن سول كەزدەگى تۇرعىنداردى تاڭقالدىرعان. ءتىپتى، الەمنىڭ 37 كەرەمەتىنىڭ بىرىنە بالانعان.
«مۇنارانىڭ 4 مەترلىك ىرگەتاسى قىشتان قالانعان. ول تەپە تەڭدىكتى ۇستاپ تۇرعان. ونىڭ بەتىنە دوڭگەلەك تاباقشا ىسپەتتەس ەتىپ قۇم توسەلگەن. سودان قامىستى ورتەپ، سونىڭ كۇلىن لايعا قوسىپ، تسەمەنت جاساعان. مۇنارانىڭ استىنا مونوليت قىش قالاعان. قابىرعانى دا ءبىر قاتار ەتىپ قىشپەن قالاپ شىققان. بيىكتەۋ تۇسىنا كولدەنەڭ ەتىپ ۇلكەن اعاشتى قالاپ كەتكەن. سوعان شىنجىر بايلاپ، جەرگە تيەر-تيمەس ەتىپ 3 مەترلىك اۋىر بورەنەنى ءىلىپ قويعان. كەيىننەن ىرگەتەستاعى قۇمدى الىپ تاستاعاندا مۇنارانىڭ استىڭعى بولىگى نايزا ءتارىزدى بولىپ قالعان. ال، ىشىندەگى ءىلىنىپ تۇرعان بورەنەنى تارتىپ تۇرىپ جىبەرىپ قالعاندا مۇنارا شايقالعان» - دەيدى ارحەولوگ-تاريحشى مارات تۇياقباەۆ.
تاريحشىلار ساۋران وڭىرىندە تەربەلمەلى مۇنارا ەكەۋ بولعانىن ايتادى. ونىڭ ءبىرىنىڭ ىشىندە جوعارى كوتەرىلەتىن باسپالداق سالىنعان. يمامدار سول ارقىلى مۇنارا باسىنا شىعىپ، ازان شاقىرىپتى. ال، ەكىنشى مۇنارادا باسپالداق بولماعان.
«مۇنارانىڭ استىنان قاراعان ادامعا 50-60 سم قيمىلداپ تۇرعانداي اسەر بەرگەن، ال، ۇستىندەگى ادامعا تەربەلىس ءبىر مەتردەي سەزىلگەن. ەكى مۇنارانىڭ بيىكتىگى بىردەي بولعان. ساۋلەتتىك نىسان 1560 جىلدارى سالىنسا، 1878 جىلدارى بۇزىلىپ كەتتى» - دەيدى مارات تۇياقباەۆ.
قوس مۇنارا تۇرعان ايماق 1866 جىلدارى تاسپاعا تۇسىرىلگەن. بۇل سۋرەت وزبەكستان ارحيۆىندە ساقتالعان دەگەن دەرەك بار. وندا قولىنا كەتپەن ۇستاعان بەلگىسىز ءبىر ادامنىڭ مۇنارانىڭ كىرپىشتەرىن قيراتىپ جاتقان بەينەسىن كورۋگە بولادى.
