قازاقستان مەكتەپتەرىندەگى جىلداعى ماسەلە بيىل دا قايتالاناتىن ءتۇرى بار. بىلتىر ارنايى قۇرىلعان ءتيىستى مينيسترلىك نە دەيدى؟
جاڭا وقۋ جىلىنىڭ باستالعانىنا 4 كۇن بولدى. الايدا، ەلىمىزدە اپاتتى مەكتەپتە وقىپ جاتقاندار ءالى دە بار. تۇركىستان وبلىسى سارىاعاش اۋدانىنداعى №50 ب. وماروۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەپتە وقۋشىلار اپاتتى جاعدايدا وقۋدا. بۇل تۋرالى «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالىنا اتالعان اۋىلدىڭ تۇرعىنى فوتو جولداپ، ايتىپ بەردى.
«كومىر جاعامىز»
تۇرعىننىڭ ايتۋىنشا، مەكتەپ تاقتالارى مەن پارتالارى ەسكى، ال قابىرعالار قۇلاعالى تۇرعان كورىنەدى.
«مەكتەپ وتە ىستىق بولىپ تۇرادى. سۋ اقپايدى. پارتالار وتە تار. بالالار سىيمايدى. ءتىپتى، ەسكى بولعانى سونشالىق، تاقتاداعى جازۋ كورىنبەيدى. مەكتەپ 1997 جىلى اشىلعان. ودان بەرى قۇلايىن دەپ تۇرعان مەكتەپكە بالالاردى قالاي جىبەرۋگە بولادى؟ مەن بالالارىمنىڭ دەنساۋلىعىنا الاڭدايمىن. ولارعا ونداي مەكەمەدە ءبىلىم بەرگەنىن قالامايمىن. جاڭا مەكتەپ سالىنىپ جاتىر. وعان قىستان كەيىن كوشەمىز دەيدى. ال وعان دەيىن بالالار اپاتتى مەكتەپتە قالاي وقيدى؟»، - دەدى اقتوتى ىبىراەۆا ء(وتىنىشى بويىنشا اتى-ءجونى وزگەرتىلدى).
بۇل جونىندە «ادىرنا» ءتىلشىسى №50 ب.وماروۆ اتىنداعى جالپى ورتا مەكتەپتىڭ ديرەكتورى سارىباەۆا نۇربالاعا ساۋال جولدادى. ديرەكتور تۇرعىننىڭ ءسوزىن جوققا شىعاردى. ونىڭ ايتۋىنشا، بارلىعى بيىل جاڭارتىلعان.
«ءبىزدىڭ مەكتەپ اپاتتى جاعدايدا ەمەس. اپاتتى جاعدايدا — ارعى جاعىنداعى كىشكەنە مەكتەپ. ونىڭ قۇجاتى جاساقتالعان. ول جاققا وقۋشىلاردى مۇلدە كىرگىزبەيمىز. بەرگى جاقتاعى ىڭعايلاستىرعان عيماراتتا وقيمىز. مەكتەبىمىزدە جوندەۋ جۇمىستارى ءجۇرىپ، بارلىعى ءبىتتى. باقىلاۋ دەپارتامەنتىنەن، وبلىستان جوندەۋ جۇمىستارى بويىنشا، كەلىپ، تەكسەرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. تاقتالار ەسكى ەدى. دەمەۋشىلەر تاراپىنان قولداۋ بولىپ، بيىلعى وقۋ جىلىنا بارلىق سىنىپقا سۋ جاڭا تاقتالار الدىق. ءبىزدىڭ مەكتەپ اۋدان بويىنشا، ەڭ ىستىق مەكتەپ بولىپ سانالادى. ويتكەنى، كومىر جاعامىز»، - دەدى مەكتەپ ديرەكتورى.
سونداي-اق، ول 300 ورىندىق جاڭا مەكتەپ سالىنىپ جاتقانىن مالىمدەدى. جەلتوقسان ايىنىڭ سوڭى نەمەسە قاڭتار ايىنىڭ باسىندا بىتەدى دەپ جوسپارلانۋدا.
«بىلتىر بالالار ءۇش اۋىسىمدا وقيتىن. بىلتىر ءبىز ءبىر ءۇيدى جالعا الىپ، باستاۋىش سىنىپ وقۋشىلارىن سول جاققا كوشىرىپ، بيىلدان باستاپ ەكى اۋىسىمدا وقيمىز»، دەپ قوسا كەتتى.
تۇركىستان وبلىسى سارىاعاش اۋدانىنداعى №50 ا.وماروۆ اتىنداعى مەكتەپتىڭ اپاتتىق جاعدايدا بولۋىنا بايلانىستى، اۋداندا جاڭا مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتقانى تۋرالى اۋدان اكىمشىلىگى دە راستادى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس، تۇركىستان وبلىسىندا اپاتتى، ءۇش اۋىسىمدى جانە ورىن تاپشىلىعىن جويۋ ماقساتىندا 2023-2025 جىلدار ارالىعىندا 96 مەكتەپ سالۋ جوسپارلانىپتى. قازىرگى تاڭدا وڭىردە «1000 مەكتەپ» باعدارلاماسىمەن جالپى 7500 ورىندى 24 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى جۇرگىزىلىپ جاتىر.
قازاقستاندا 71 مەكتەپ اپاتتى دەپ تانىلعان
بۇل — قازاقستانداعى ءبىر عانا وبلىستاعى جاعداي. ەلىمىزدە اپاتتى دەپ تانىلعان 71 مەكتەپ بار. «ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنە دە ساۋال جولداعان ەدى.
وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ ورتا ءبىلىم بەرۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جومارت قارامباەۆ قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە اپاتتى 71 مەكتەپ، ءۇش اۋىسىمدا وقيتىن 136 مەكتەپتىڭ بارىن مالىمدەدى.
«بۇل ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن اعىمداعى جىلى بيۋدجەتتىك قارجىلاندىرۋ ەسەبىنەن 132 مىڭ وقۋشى ورنىنا 154 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرۋ جوسپارلانۋدا، ونىڭ ىشىندە جاڭا وقۋ جىلىنا دەيىن 65,6 مىڭ وقۋشى ورنىنا 52 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلەدى.
وسى مەكتەپتەردى پايدالانۋعا بەرۋ 12 اپاتتى جانە 29 ءۇش اۋىسىمدى مەكتەپتەردىڭ ماسەلەسىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرەدى، - دەدى جومارت قارامباەۆ.
سونىمەن قاتار، قازىرگى ۋاقىتتا «جايلى مەكتەپ» ۇلتتىق جوباسى ىسكە اسىرىلىپ جاتقانىن دا ايتا كەتتى.
«ۇلتتىق جوبا شەڭبەرىندە 2026 جىلعا دەيىن قالالاردا جانە بەلسەندى دامىپ كەلە جاتقان (پەرسپەكتيۆالى) ەلدى مەكەندەردە وقۋشى ورىندارىنىڭ اعىمداعى جانە بولجامدى تاپشىلىعىن جابۋ ءۇشىن 740 000 جاڭا وقۋشى ورىندىق (ەكى اۋىسىمدى وقىتۋ كەزىندە) 369 مەكتەپ پايدالانۋعا بەرىلەتىن بولادى.
ماسەلەن، 2023 جىلى ەكى اۋىسىمدا 461,0 مىڭ وقۋشى ورىنعا 217 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسىن باستاپ 2024 جىلى پايدالانۋعا بەرىلەدى. 2024 جىلى ەكى اۋىسىمدا 279,0 مىڭ وقۋشى ورىنعا 152 مەكتەپتىڭ قۇرىلىسىن باستاپ 2025 جىلى پايدالانۋعا بەرۋ جوسپارلانۋدا»،- دەدى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ ورتا ءبىلىم بەرۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى جومارت قارامباەۆ.
قازاقستاننىڭ ءبىر تۇسىندا مەكتەپكە وقۋشى سىيماسا، ەندى ءبىر تۇسىندا مەكتەپ جوق. سەبەبى، وقۋشى از. بۇگىندە ەڭ از وقۋشىلار شاعىن جيناقتى مەكتەپتەردە ءبىلىم الۋدا. ونداي مەكتەپتەر 17 وبلىستا ورنالاسقان. سونىمەن قاتار، وقۋشى ورىندارىنىڭ تاپشىلىعى الماتى، باتىس قازاقستان، تۇركىستان، ماڭعىستاۋ، اتىراۋ وبلىستارىندا باسىم بايقالادى. بۇل جونىندە مينيسترلىك وقۋشىلاردى تاسىمالداۋ ماسەلەسى شەشىلەتىنىن ايتتى.
«ءبىلىم تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ (بۇدان ءارى - زاڭ) 6-بابى 2-تارماعىنىڭ 24-12-تارماقشاسىنا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2022 جىلعى 6 مامىرداعى № 185 بۇيرىعىنا سايكەس جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار كەنتتە، اۋىلدا، اۋىلدىق وكرۋگتە مەكتەپ بولماعان كەزدە وقۋشىلاردى جاقىن ماڭداعى مەكتەپكە دەيىن قاشىقتىقتان تەگىن تاسىمالداۋدى ۇيىمداستىرادى.
سونداي-اق، زاڭنىڭ 6-بابىنىڭ 3-1-تارماعىنا سايكەس وبلىستاردىڭ، رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ جانە استانانىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارىن، ولارعا جۇكتەلگەن فۋنكتسيالاردى ءتيىستى ءبىلىم بەرۋ جانە ءبىلىم باسقارماسى ورگاندارى ارقىلى ورىنداۋ كوزدەلگەن.
بۇدان باسقا، شالعايداعى اۋىلدىق پۋنكتتەردە تۇراتىن بالالاردى جالپى ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنا جانە ۇيلەرىنە تەگىن تاسىمالداۋدى ۇسىنۋ ءتارتىبى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترىنىڭ 2020 جىلعى 24 ساۋىردەگى № 158 بۇيرىعىمەن رەتتەلگەن.
قازىرگى ۋاقىتتا «ونەركاسىپتى دامىتۋ قورى» اق وبلىستىڭ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندارىمەن بىرلەسىپ وڭىرلەرگە اۆتوبۋستار جەتكىزۋ بويىنشا ءتيىستى جۇمىس جۇرگىزۋدە جانە بۇگىنگى تاڭدا 433 اۆتوبۋس جەتكىزىلدى. قالعان اۆتوبۋستاردى جەتكىزۋ اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن جالعاساتىن بولاد»، - دەدى وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگىنىڭ ورتا ءبىلىم بەرۋ كوميتەتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى.
سونداي-اق، 2023 جىلعى 1 قىركۇيەكتەن باستاپ 1,6 ميلليوننان استام وقۋشىعا، الەۋمەتتىك مارتەبەسىنە قاراماستان باستاۋىش سىنىپ جانە الەۋمەتتىك وسال وتباسىدان شىققان وقۋشىلارعا تەگىن تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ جوسپارلانىپ وتىر.
7 مىڭنان استام مەكتەپتىڭ 4 مىڭعا جۋىعى — قازاق ءتىلدى
بالاسى مەكتەپ تابالدىرىعان اتتاعالى جاتقان اتا-انانىڭ تاعى ءبىر ماسەلەسى – بالامدى قاي تىلدە وقىتامىن؟ ءبىرى مەكتەپتىڭ ءبىلىم ساپاسىنا نازار اۋدارسا، ەندى ءبىرى بارعا قاناعات ەتەدى. تۇرعىلىقتى مەكەنىندە قاي تىلدە مەكتەپ كوپ بولسا، سول ءتىلدى مەكتەپكە بالاسىن تاسيدى. وندايدا امالسىزدان بارماق باستى، كوز قىستىعا جول بەرىلەدى. دەگەنمەن، جىل سايىن قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ سانى دا ارتىپ كەلەدى.
مينيسترلىك بەرگەن مالىمەتكە سايكەس، رەسپۋبليكا بويىنشا قازىرگى تاڭدا ءبىرىنشى سىنىپقا جالپى 366 894 بالا قابىلداندى جانە قابىلدانعان 250 203 بالا (68,2 پايىز) قازاق تىلىندە وقىتاتىن مەكتەپتەردە ءبىلىم الادى.
«2022-2023 وقۋ جىلىندا رەسپۋبليكا بويىنشا 7 مىڭنان استام مەكتەپ جۇمىس ىستەدى، ونىڭ ىشىندە قازاق تىلىندە - 3957, ورىس تىلىندە - 1203, ارالاس تىلدە - 2551, ۇيعىر تىلىندە - 5, وزبەك تىلىندە - 1.
بيىل رەسپۋبليكا بويىنشا 7 ءبىلىم بەرۋ نىسانى پايدالانۋعا بەرىلگەن. ولاردىڭ بارلىعى الماتى وبلىسىندا ورنالاسقان. 7 مەكتەپتىڭ ىشىندە بەسەۋىندە وقىتۋ قازاق تىلىندە جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى، ال ەكى مەكتەپتە وقىتۋ ارالاس تىلدە جۇرگىزىلەدى»، - دەدى جومارت قارامباەۆ.
دانا نۇرمۇحانبەت
”ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
