ەلىمىزدە ورتا ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە قاتىستى ارنايى زاڭدار دا، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بالا قۇقىعى تۋرالى راتيفيكاتسيالاعان كونۆەنتسيا دا بار. سول جەردەگى بىرنەشە نورمالارعا توقتالىپ وتكىم كەلەدى.
ءبىرىنشى، ءبىز كونستيتۋتسيا بويىنشا زايىرلى مەملەكەتپىز. ەكىنشى، ءبىلىم تۋرالى زاڭنىڭ 3-بابىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ پرينتسيپتەرى بەكىتىلگەن. ونىڭ ىشىندە، بارشانىڭ ساپالى ءبىلىم الۋعا قۇقىعى جانە ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋدىڭ باسىمدىعى، ءاربىر ادامنىڭ زياتكەرلىك دامۋى، ءبىلىم بەرۋدىڭ زايىرلى، گۋمانيستىك جانە دامىتۋشىلىق سيپاتى، سونىمەن قاتار ازاماتتىق جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردىڭ ادام ءومىرى مەن دەنساۋلىعىنىڭ، جەكە ادامنىڭ ەركىن دامۋىنىڭ باسىمدىعى كورسەتىلگەن. ياعني ءبىز بۇل جەردە ءبىلىم بەرۋ سالاسىنان مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ پرينتسيپتەرىن كورىپ تۇرمىز. سونداي-اق ورتا ءبىلىم سالاسىندا ءبىلىم مەن ءدىننىڭ الشاقتىعى بار ەكەندىگى ءبىلىم سالاسىندا دا زايىرلىلىقتى ۇستاناتىنىمىزدىڭ دالەلى.
بالا قۇقىعى جونىندەگى حالىقارالىق كونۆەنتسيا بار. اتالعان كونۆەنتسيانى ءبىزدىڭ جوعارعى كەڭەس 1994 جىلى 8 ماۋسىمدا قاۋلىمەن راتيفيكاتسيالاعان. وسى جەردە ءبىلىم مەن قۇقىققا بايلانىستى ارنايى باپ بار. 14-باپتىڭ 3-تارماعىندا «ءوز ءدىنىن نەمەسە نانىمىن ۋاعىزداۋ بوستاندىعى زاڭمەن بەلگىلەنگەن جانە مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىكتى، قوعامدىق ءتارتىپتى حالىقتىڭ رۋحاني ىزگىلىگى مەن دەنساۋلىعىن قورعاۋ نەمەسە باسقا دا ادامداردىڭ نەگىزگى قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ ءۇشىن عانا قاجەتتى شەكتەۋلەرگە اكەپ سوعۋى مۇمكىن» دەپ كورسەتىلگەن.
ياعني، مەملەكەت ءوزىنىڭ قاۋىپسىزدىك ساياساتىن جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتارىن ويلاعان كەزدە شەكتەۋلەرگە بارۋىنا قۇقىعى بار دەگەن نورما قاراستىرىلعان.
ەندەشە، كونستيتۋتسيا دا، ءبىلىم تۋرالى زاڭ دا، بالالار قۇقىعى جونىندەگى حالىقارالىق كونۆەنتسيا دا ءبىلىم سالاسىنداعى زايىرلىقتى ساقتاۋ قاجەتتىگىن كورسەتكەن.
بۇگىنگى تاڭدا قۇزىرەتتى ورگان وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى رەسمي مالىمدەمە جاساماعاندىقتان، قوعامدا الاڭداۋشىلىق تۋىندادى. مەنىڭ ويىمشا، 24-25 تامىزدا وتەتىن تامىز كەڭەسى اياسىندا وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى، بالالاردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ كوميتەتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ نەگىزگى پرينتسيپتەرىن تاعى دا قايتالاپ ايتۋى كەرەك.
الەۋمەتتىك جەلىدە وسىنداي تولقۋدىڭ پايدا بولۋىنا نە سەبەپ؟ تەز ارادا قۇزىرەتتى ورگان پوزيتسياسىن بىلدىرمەسە، بۇل پىكىرتالاس جالعاسا بەرەدى. بىراق بۇل ماسەلەدە قارا قىلدى قاق جاراتىن وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگى نەمەسە زاڭدارمىزعا بايلانىستى ادىلەت مينيسترلىگى ءوز پوزيتسيالارىن ءبىلدىرۋى كەرەك دەپ ويلايمىن.
مەن قوعامداعى پىكىرلەرلەردى قاراعانىمدا «حيدجابقا قارسىمىز، ورامال تاقتىرۋ كەرەك» دەگەن ويلاردى دا ەستىپ قالدىم. ورامال تاعۋ قازاق حالقىنىڭ داستۇرىندە بار. بىراق قازاق قىزدارى تەك كەلىن بولىپ ءتۇسىپ، بوساعا اتتاعاننان كەيىن عانا اق جاۋلىق تاققان. مادەنيەتتانۋشى، ايەل زاتى رەتىندەگى مەنىڭ ويىم، اق ورامال تۇرمىس قۇرعاندىقتىڭ بەلگىسى. سوندىقتان كونستيتۋتسيالىق تۇرعىدان زايىرلى مەملەكەت بولعاندىقتان جانە ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا ورامال تۇرمىس قۇرعاندىقتىڭ سيمۆولى بولعاندىقتان مەكتەپتە ونى تاعۋعا رۇقسات بەرۋگە بولمايدى.
ەكىنشىدەن، قازاقستان گەوساياسي جاعدايدا ءدىني احۋالدى زاڭمەن نەمەسە ۇكىممەن رەتتەي المايدى. ويتكەنى گەوساياسي جاعداي بالانس ۇستاۋدى قاجەت ەتەدى. زاڭدا 18 جاسقا تولعان ازاماتتىڭ ءدىني سەنىمىن قۇرمەتتەيمىز دەپ جازىلعان. بىراق زايىرلى مەملەكەتتىڭ نەگىزگى ءپرينتسيپى رەتىندە ءبىلىم سالاسى دا زايىرلى.
مەنىڭ ويىمشا، حيدجاب - ساياسي يسلامنىڭ بەلگىسى. ال ساياسي يسلامنىڭ ماقساتى ءدىني ءومىردى راديكالدى نەگىزدە كۇن تارتىبىنە قويۋ. بۇل تۇرعىدان اقپاراتتىق جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگى، ءدىن ىستەرى جونىندەگى كوميتەت ءوز ويلارىن ايتۋى كەرەك. سايكەسىنشە حيدجابتى دا ءبىلىم سالاسىنا ەنگىزە المايمىز. مەكتەپتە حيدجاب كيۋ كونستيتۋتسيامىزعا دا، زايىرلىق پرينتسيپتەرىنە دە قايشى.
ءۇشىنشى، ءبىز ءبىر جاراتۋشىنىڭ بار ەكەنىن مويىنداعان حالىقپىز. ەلىمىزگە يسلام ءدىنى سوعىسپەن ەمەس، بەيبىتشىلىكپەن كەلگەن. سەبەبى وسى تەرريتوريانى مەكەندەگەن حالقىمىزعا ءدىننىڭ كەيبىر نانىمدارى سايكەس كەلگەن. جەكە ازامات رەتىندە مەنىڭ يمانىم، جاراتۋشىعا دەگەن سەنىمىم جۇرەگىمدە. ءتىپتى اباي قۇنانباەۆ ءماشھۇر جۇسىپتەن «قۇداي قايدا؟» دەپ سۇراعاندا، ول «قۇنانبايدىڭ ۇلى ابايدىڭ قۇدايى قايدا ەكەنىن بىلمەيمىن، مەنىڭ قۇدايىم جۇرەگىمدە» دەپتى. سايكەسىنشە ورامال – يسلامنىڭ اتريبۋتى عانا. ال يمان مەن سەنىم ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدە. سوندىقتان بۇل پروبلەما بۇگىن عانا تۋىنداعان جوق، بۇعان دەيىن دە كوتەرىلىپ كەلدى. ءبىلىم باسقارمالارى مەن ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتى، ىشكى ساياسات دەپارتامەنتى وسى تاقىرىپقا قاتىستى اتا-انالارعا بەلگىلى ءبىر ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ كەلدى. گەوساياسي جاعدايدا، ىشكى ءدىني احۋال تۇرعىسىنان قاراساق، ءبىز ءوز ەلىمىزدىڭ زاڭنامالارىنا باعىنۋىمىز كەرەك.
ۇقساس جاڭالىقتار
