قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى پەكيننىڭ شىڭجاڭ ايماعىنداعى "راديكالدارمەن كۇرەس" دەپ اتاعان داۋلى باعدارلاماسىن قولداعانى ءۇشىن قازاقستانعا العىس ايتىپ، باسقا ەلدەردى دە قىتايدان ۇلگى الۋعا شاقىردى.
قىتاي سىرتقى ىستەر ءمينيسترى ۆان ي پەكينگە رەسمي ساپارمەن بارعان قازاقستان سىرتقى ىستەر ءمينيسترى بەيبىت اتامقۇلوۆپەن كەزدەسكەننەن كەيىن پەكيننىڭ شىڭجاڭ ايماعىنداعى "راديكالدارعا قارسى" شارالارى وتە ءتيىمدى بولدى دەپ مالىمدەدى. بۇل تۋرالى ناۋرىزدىڭ 28-ءى كۇنى كەشكە قىتاي سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى تاراتقان مالىمدەمەدە ايتىلعان دەپ حابارلادى Reuters.
پەكين قابىلداعان بۇل شارالار "جەرگىلىكتى قاۋىپسىزدىك پەن تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتىپ، ايماقتاعى بەيبىتشىلىككە ىقپال ەتتى", سونىمەن بىرگە "حالىقارالىق قاۋىمداستىققا تەررورشىل كۇشتەر مەن ەكسترەميستىك يدەولوگياعا قارسى كۇرەسۋدىڭ ءتيىمدى ۇلگىسىن پاش ەتتى" دەدى ۆان ي.
پەكيندى سىناۋشىلار قىتاي بيلىگى شىڭجاڭدا قۇرىلعان "ساياسي ۇيرەنۋ لاگەرى" دەپ اتالاتىن ورتالىقتاردا ۇيعىرلار مەن وزگە دە ەتنيكالىق ازشىلىق وكىلدەرى، سونىڭ ىشىندە قازاقتاردى كۇشپەن ۇستاپ وتىر دەپ مالىمدەيدى. قۇقىق قورعاۋشىلار مۇنداي ورتالىقتارداعى ءتارتىپ تۇرمەدەگىدەي دەپ سانايدى. قىتاي ۇكىمەتى باسىندا بۇل ورتالىقتاردىڭ بارىن جوققا شىعارعانىمەن كەيىن الگىندەي ارنايى ورىندار بارىن مويىندادى. پەكين ولاردى ء"دىني ەكسترەميزمگە قارسى شارالار" اياسىندا قۇرىلعانىن، وندا قامالعاندار ء"تىل ۇيرەنىپ، كاسىپ مەڭگەرىپ شىعاتىنىن" ايتتى.
2018 جىلى تامىزدا بۇۇ-نىڭ ناسىلدىك كەمسىتۋشىلىكتى جويۋ جونىندەگى كوميتەتى قىتايدىڭ سولتۇستىك-باتىسىنداعى ايماعىنداعى "ساياسي تاربيەلەۋ ورتالىقتارىندا" ەركىنەن تىس قاماۋدا وتىرعان ميلليونعا جۋىق ادامنىڭ كوبى مۇسىلمان ەكەنىن مالىمدەگەن.
قىتايدىڭ "ريزاشىلىعى"
پەكيندە قازاقستاندىق دەلەگاتسيامەن وتكىزگەن كەلىسسوزدەن كەيىن ۆان ي "قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ قىتاي پوزيتسياسىن ءتۇسىنىپ، قولداعانىن باعالايمىز، ەشكىمنىڭ، ەشبىر كۇشتىڭ قىتاي مەن قازاقستان اراسىنداعى دوستىق پەن سەنىمگە سەلكەۋ تۇسىرۋىنە ەشقاشان جول بەرمەيمىز" دەگەن.
قازاقستان ۇكىمەتى قىتايدىڭ شىڭجاڭدا جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتىن اشىق سىناعان ەمەس، بىراق قاماۋداعى قوس ازاماتتىعى بار قازاقتاردى شىعارۋ جونىندە كەلىسسوز جۇرگىزىپ جاتقانىن بىرنەشە رەت ايتقان.
بيىل ناۋرىزدىڭ باسىندا قازاقستاندا پوليتسيا شىڭجاڭداعى از ۇلتتارعا قىسىم كورىپ جاتقانىن مالىمدەپ، ونداعى "ساياسي تاربيەلەۋ" لاگەرلەرىندە وتىرعان ادامدار مەن ولاردىڭ تۋىستارى جايلى ايتىپ جۇرگەن تىركەلمەگەن "اتاجۇرت ەرىكتىلەرى" ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى، قىتاي تۋماسى سەرىكجان ءبىلاشتى ۇستادى.
قىتاي ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن شەكتەسەتىن شىڭجاڭ ولكەسىندەگى جاعدايعا بايلانىستى باتىس ەلدەرى مەن قۇقىق قورعاۋشىلار تاراپىنان كۇشەيىپ كەلە جاتقان سىنعا قارسى بەلسەندى امالدار جاساپ جاتىر. پەكين شەتەلدىك ديپلوماتتار مەن تىلشىلەردى ايماقتاعى جاعدايدى كورىپ قايتۋعا شاقىرادى، وعان ىقىلاس بىلدىرگەندەرگە قىتاي شەنەۋنىكتەرى ايماقتى وزدەرى ارالاتىپ كورسەتەدى.
قىتاي شىڭجاڭدا ادام قۇقىعى بۇزىلىپ وتىر دەگەن ايىپتاۋمەن كەلىسپەيدى. پەكين سوڭعى جىلدارى ءتۇرلى شابۋىلدان جۇزدەگەن ادام مەرت بولعان ايماقتا قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ قاجەتتىگىن العا تارتادى. قىتاي بيلىگى بۇل شابۋىلدارعا يسلامشىل راديكالدار مەن سەپاراتيستەردى ايىپتايدى.
ۆان ي قىتاي مەن قازاقستان ادام قۇقىعى سالاسىندا ىنتىماقتاستىقتى نىعايتىپ، جۇرتتىڭ بۇل ماسەلەنى "ساياسيلاندىرماۋىنا" كۇش سالۋ كەرەك دەيدى.
قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ سايتىنداعى پەكيندەگى كەزدەسۋ تۋرالى حابارلامادا "كەلىسسوزدەردىڭ جەكە بولىگى رەتىندە قىتاي اۋماعىندا تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتار جاعدايى تۋرالى ماسەلە بولدى. ەكى ەل ماسەلەنى ديپلوماتتار جۇمىسىنداعى ماسەلەلەردى شەشۋگە مۇددەلى ەكەنىن ايتىپ، كونسۋلدىق قىزمەتتەردىڭ جۇمىسىن جانداندىرۋ تۋرالى ۋاعدالاستىققا قول جەتكىزىلدى" دەپ جازىلعان. بىراق قازاقستان بيلىگى قىتاي ەلشىسىنىڭ "ەكسترەميزممەن كۇرەس باعدارلاماسىن قولداعانى ءۇشىن" قازاقستانعا العىس ايتقانىن جازباعان.
"ازاتتىق" راديوسى
