(ۇزدىك قازاق كينوسى تۋرالى ءبىر ۇزىك سىر)
"الدار كوسە" ءفيلمىن كورىپ، مەنىڭ ومىرگە دەگەن كوزقاراسىم وزگەردى.ءومىر تۋرالى تەرەڭ ويلاي باستادىم. بۇل كينوفيلم ادام بويىنداعى قايىرىمدىلىق سەزىمىن وياتادى. الداردىڭ وبرازى مەيىرىمدىلىكتىڭ نۇرىنا تولى. الدار - قازاق حالقىنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ جارقىن بەينەسى، دارحان پەيىلىنىڭ، ىزگى نيەتىنىڭ سيمۆولى. الدار - كوسە ءاردايىم كەدەيلەردىڭ، مۇقتاج ادامداردىڭ قورعاۋشىسى بولدى. ول ۇنەمى جاتىپ ىشەر بايلاردى، حالىقتىڭ قامىن ەمەس، قارا باسىن ويلايتىن توعىشارلاردى ءوزىنىڭ اقىل-ايلاسىمەن الداپ تۇسىرەدى، ءتىپتى، شايتاننىڭ ءوزىن شىر كوبەلەك اينالدىرادى. بۇل فيلم 1964 جىلى ءتۇسىرىلدى. شاكەن ايمانوۆ "الدار كوسە" ءفيلمىنىڭ قويۋشى رەجيسسەرى عانا ەمەس، باستى ءرولىن سومداعان اكتەر ەدى. تالانت يەسى الداردىڭ بەينەسىن ناقىشىنا كەلتىرىپ تاماشا سومدادى، تۋرا ومىردەگى ءوزىنىڭ وبرازىن جاساپ شىققانداي بولدى. "الدار كوسە" كينوفيلمى ارقىلى شاكەن ايمانوۆ ادامزاتقا ءومىردىڭ قۇنى ادىلدىك ءۇشىن كۇرەستە ەكەنىن، قولدان كەلسە قايىرىمدىلىق جاساۋ كەرەكتىگىن تۇسىندىرۋگە ۇمتىلدى.
ەگەر ماعان: "الدار كوسەدەن ۇلگى الۋ كەرەك پە؟"- دەپ سۇراق قويسا، مەن ويلانباي- اق "يا!"دەپ ايتار ەدىم.
قازىرگى تاڭدا الەمدە مەيىرىمدى جاندار وتە كوپ. بىراق، ولار وسى قاسيەتتى ءدال الدار–كوسە سەكىلدى باسقالارعا ناسيحاتتاي الا ما؟ جوق پا؟ جۇرەگىندەگى مەيىرىمدىلىك سەزىمىن اشىپ، وزگەلەرگە كومەك قولىن سوزا الا ما؟ ءدال وسى ساۋالدىڭ جاۋابىن "الدار كوسە" فيلمىندەگى ناقتى ءبىر كورىنىسپەن سيپاتتاۋعا بولار ەدى. كىشكەنتاي ءبۇلدىرشىن قىز، بازاردا الما ساتىپ تۇرعان ايەلگە " ماعان ءبىر الما بەرەسىز بە؟"- دەپ سۇراعان كەزدە، ساتۋشى ايەل الما بەرمەك تۇرماق، ايقايلاپ ، ۇرسىپ جىبەرەدى. قىز بەتىن باسىپ جىلاپ قالادى. وسىنىڭ ءبارىن كورىپ تۇرعان الدار، بار ونەرىن سالىپ، ساتۋشى ايەلدى الداپ-ارباپ، جۇرەگىن ءجىبىتىپ جىبەرەدى. ايەل زاتىنا ساي بارلىق ادەمى، جاقسى سوزدەردى ايتادى. ساتۋشى ايەلدىڭ الدارعا الدانىپ قالعانى سونشالىقتى، الما بەرمەك تۇگىلى، قولىڭداعى التىن جۇزىكتى دە شەشىپ بەرەدى. ءسويتىپ، الدار بەتىن باسىپ جىلاپ تۇرعان قىزعا المانى اپارىپ بەرىپ، ونى جۇباتادى. وسىلايشا، الدار كىشكەنتاي ءبۇلدىرشىننىڭ عانا ەمەس، الما ساتىپ تۇرعان ايەلدىڭ دە كوڭىلىن تاۋىپ، ەكەۋىنە دە قۋانىش سىيلايدى. فيلمدەگى وسى ءبىر جۇرەك تەبىرەنتەر ءسات - ۇلكەن، ءتىپتى تەرەڭ ماعىنا بەرەتىن ايتۋلى قۇبىلىس. مەن ايتار ەدىم، بۇل - مەيىرىمدى الداردىڭ جانە سول ءرولدى سومداعان شاكەن ايمانوۆتىڭ اۆتوپورترەتى.
"كازاقفيلم" كينوستۋدياسى نەلىكتەن شاكەن ايمانوۆتىڭ اتىمەن اتالاتىنىڭ وسىناۋ ءبىر ءفيلمدى عانا كورۋ ارقىلى شىنايى تۇسىنگەندەي بولدىم. ال شاكەن ايمانوۆ تۇسىرگەن فيلمدەر مەن سومداعان رولدەر قانشاما؟! ەندەشە، بۇل تاقىرىپقا تاعى دا ورالاتىن بولامىز.
ايرەت جانەل
الماتى قالاسىنداعى 157 - مەكتەپتىڭ 11 - «ۆ» سىنىپ وقۋشىسى
