وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەردى قولداۋ، ماشينا جاساۋدى دامىتۋ، سونداي-اق ءىرى كومپانيالار ساتىپ الاتىن تاۋار مەن قىزمەتتىڭ قازاقستاندىق ۇلەسىن ارتتىرۋ. وسى جانە وزگە دە ماسەلەلەر «AMANAT» پارتياسىنان سايلانعان ءماجىلىس دەپۋتاتتارى – ەكونوميكالىق رەفورما جانە وڭىرلىك دامۋ كوميتەتى مۇشەلەرىنىڭ وتىرىسىندا ءسوز بولدى.
كوميتەت توراعاسى نۇرتاي سابيليانوۆ اتاپ وتكەندەي، مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ ءوزىنىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىندا وڭدەۋ ونەركاسىبىنىڭ ءوسۋ قارقىنىن جەدەلدەتۋ جانە ەل ىشىندە ءتيىمدى يندۋستريالىق تىزبەك قۇرۋ مىندەتىن قويدى.
ءوز كەزەگىندە قازاقستان ماشينا جاساۋشىلار وداعىنىڭ باسقارما توراعاسى مەيرام پىشەمباەۆ شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە جۇكتەمەنى جەڭىلدەتۋ ءۇشىن تەحنولوگيالىق جابدىقتاردى (ستانوكتاردى) اكەلۋ كەزىندە ققس-نان بوساتۋ تۋرالى نورمانى ۇزارتۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى. ول يمپورتقا تاۋەلدىلىك دەڭگەيىنە جەكە توقتالدى، وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بۇل كورسەتكىش 50 ملرد اقش دوللارىن قۇراسا، ونىڭ 20 ملرد-ى – ماشينا جاساۋ ونىمدەرى.
«جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار وتاندىق تاۋارلاردى ساتىپ الۋعا نيەتتى ەمەس. ماسەلەن، «ونەركاسىپتىك ساياسات تۋرالى» زاڭدا شيكىزات جەتكىزۋگە قاتىستى وفتەيك جانە وفسەتتىك شارتتار تۋرالى تالاپتار بار. بىراق بۇل تالاپتار ساقتالمايدى، سەبەبى جاۋاپكەرشىلىك شارالارى كوزدەلمەگەن. بىردە-ءبىر جەر قويناۋىن پايدالانۋشى ءوزى كەلىپ، قازاقستاندىق ماشينا جاساۋشىلارمەن ەرىكتى كەلىسىم جاساسقان جوق. سونىمەن قاتار، بۇگىندە جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار تاۋار بيرجالارى ارقىلى ەلەكتروندىق مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ الاڭىن اينالىپ ءوتىپ، ماشينا جاساۋ ونىمدەرىن ساتىپ الۋدا»، - دەدى ول.
جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار قازاقستاندىق تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى ساتىپ الۋعا قۇلىقسىز ەكەنىن ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى دە راستاپ وتىر. ولاردىڭ اقپاراتى بويىنشا ەنەرگەتيكالىق سەكتور كومپانيالارىنىڭ تاۋارلارىن، جۇمىستارى مەن قىزمەتتەرىن ساتىپ الۋدىڭ جالپى كولەمى وتكەن جىلى 5,7 ترلن تەڭگەنى قۇرادى. بۇل رەتتە جەرگىلىكتى قامتۋ ۇلەسىنىڭ كورسەتكىشى – 59,74% نەمەسە 3,4 ترلن تەڭگە.
«ايتا كەتۋ كەرەك، 2022 جىلدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءۇش ءىرى وپەراتوردىڭ (تەڭىزشەۆرويل، قاراشىعاناق پەترولەۋم وپەرەيتينگ، North وپەرەيتينگ كومپاني) تاۋارلاردى ساتىپ الۋىنىڭ جالپى كولەمى شامامەن 390 ملرد. تەڭگەنى قۇرادى، قازاقستاندىق قامتۋ ۇلەسىنىڭ كورسەتكىشتەرى نەبارى 10%-ى قۇرايدى. ياعني، بۇل كورسەتكىشتى ۇلعايتۋدىڭ مۇمكىندىگى بار دەپ ەسەپتەيمىز»، - دەدى ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى جەر قويناۋىن پايدالانۋ دەپارتامەنتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى اقجول وسپانوۆ.
ءماجىلىس دەپۋتاتى بولاتبەك ناجمەتدينۇلى تاۋارلارداعى قازاقستاندىق ۇلەستى انىقتاۋ ادىستەمەسى تۋرالى وزەكتى تاقىرىپتى كوتەردى. اتاپ ايتقاندا، ول «CT-KZ» سەرتيفيكاتتارىن بەرۋدىڭ قولدانىستاعى جۇيەسىن وتكىر سىنعا الدى.
«ادىستەمە بويىنشا گەرمانيادان پيدجاك اكەلىپ، سودان كەيىن مۇندا قازاقستاندىق 1 تۇيمەنى تاققان كاسىپكەر دە، پيدجاكتى تولىعىمەن وسىندا تىككەن وتاندىق ءوندىرۋشى دە مەملەكەتتىك تاپسىرىسقا بىردەي قول جەتكىزە الادى، ەكەۋى دە «CT-KZ» الا الادى. مەنىڭ ويىمشا، بۇل ادىلەتسىز. ياعني، تاۋارداعى قازاقستاندىق مازمۇننىڭ ناقتى ۇلەسى قانداي ەكەنى ماڭىزدى ەمەس، ەڭ باستىسى – «ست-KZ» سەرتيفيكاتىنىڭ بولۋى. وسىلايشا، مينيسترلىك وتاندىق تاۋار ءوندىرۋشىنىڭ قازاقستاندىق ۇلەستى ارتتىرۋعا دەگەن ىنتاسىن جويىپ وتىر، ولارعا تاۋارلاردى شەتەلدەن اكەلە سالۋ وڭايىراق»، - دەدى دەپۋتات.
كۇن تارتىبىندەگى تاعى ءبىر ماسەلە ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتاردىڭ، اتاپ ايتقاندا اتىراۋ وبلىسىنداعى «ۇلتتىق يندۋستريالىق مۇناي-حيميا تەحنوپاركى» اەا جۇمىسىنىڭ ماسەلەسى بولدى. «ۇيمت» اەا اق باسقارما توراعاسىنىڭ م.ا. نۇربەك مۇقاجانوۆ اەا اۋماعىندا بىرقاتار پەرسپەكتيۆالى جوبا ءۇشىن قاجەتتى ينفراقۇرىلىم جوق ەكەنىن، سونداي-اق ءبىراز بيۋروكراتيالىق كەدەرگى بار ەكەنىن اتاپ ءوتتى. مىسالى، ماشينا جاساۋ كاسىپورىندارىنىڭ «ۇيمت» اەا قاتىسۋشىلارى بولۋعا قۇقىعى جوق.
مۇنداي پروبلەمالاردى شەشۋدىڭ ءبىر جولى ءوندىرىستى ىسكە قوسۋ ءۇشىن ءتيىستى جاعدايدى مەملەكەت ەمەس، بيزنەس جاسايتىن جەكە يندۋستريالىق ايماقتاردى قۇرۋ بولۋى مۇمكىن.
«ءبىز مۇناي-گاز جابدىقتارى وندىرىلەتىن اتىراۋ يندۋستريالىق پاركىن اشتىق. مەملەكەت ينجەنەرلىك-كوممۋنالدىق ينفراقۇرىلىمعا اقشا سالاتىن اەا قۇرۋدىڭ ورنىنا، بۇل ءرولدى جەكە يندۋستريالىق ايماقتاردى قۇرۋ ارقىلى بيزنەس ءوز موينىنا الا الادى. ءبىز مەملەكەتتەن ققس مەن كەدەندىك باجداردان بوساتۋ تۇرىندەگى پرەفەرەنتسيالار بەرۋدى سۇرايمىز»، - دەدى كاسىپكەر سەرىك امانعاليەۆ.
جيىندى قورىتىندىلاي كەلە، «AMANAT» پارتياسىنىڭ حاتشىسى ەلدار جۇماعازيەۆ ءتيىستى نورماتيۆتىك بازاعا وزگەرىستەر ەنگىزۋدى جانە «ۇيمت» اەا ماماندانۋىنا ماشينا جاساۋ سالاسىن ەنگىزۋدى جانە بيزنەس سۋبەكتىلەرى ءۇشىن ەكساۋماقتىلىق قۇقىعىن قاراستىرۋدى ۇسىندى.
«شارتتى تۇردە، ەگەر كاسىپورىن اقتوبە وبلىسىندا ورنالاسىپ، بىراق ماشينا جاساۋمەن نەمەسە مۇناي حيمياسىمەن اينالىساتىن بولسا، ول «ۇيمت» اەا پرەفەرەنتسيالارىن پايدالانا الادى، بىراق بەلگىلى ءبىر جاعدايلاردا. سونداي-اق، اتىراۋ وبلىسىنىڭ اكىمدىگى بولەتىن 22 گەكتار جەردى ولار دا جەڭىلدىكتەردى پايدالانا الۋى ءۇشىن اەا-تاعى جەر ۋچاسكەلەرىنىڭ تىزبەسىنە قوسۋ كەرەك. سونىمەن قاتار، قر «ارنايى ەكونوميكالىق جانە يندۋستريالىق ايماقتار تۋرالى» زاڭىنا «جەكە يندۋستريالىق ايماق» ۇعىمىن ەنگىزۋ قاجەت. ءتيىستى ۇسىنىستار پاكەتىن ۇكىمەتكە جانە قۇزىرەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا جىبەرەمىز»، - دەپ اتاپ ءوتتى ەلدار جۇماعازيەۆ.
