بۇگىن 15 مامىردا استانادا «ۇرپاقتار ساباقتاستىعى» اتتى رەسپۋبليكالىق اتا-انالار فورۋمى ءوتتى. شاراعا اتا-انالار كوميتەتتەرى مەن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ وكىلدەرى مەن ەلىمىزدىڭ ساراپشىلار قاۋىمىنىڭ وكىلدەرى قاتىستى.
فورۋمنىڭ باستى ماقساتى – وتباسى ينستيتۋتىن نىعايتۋ جانە رۋحاني-ادامگەرشىلىك وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى دامىتۋ مەن ناسيحاتتاۋدا اتا-انالار قاۋىمىنىڭ بەلسەندى ءرولىن ارتتىرۋ.
فورۋمدا ءسوز سويلەگەن پرەزيدەنت اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، پرەزيدەنت جانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ توراعاسى ايدا بالاەۆا قازىرگى تاڭدا وسكەلەڭ ۇرپاق اراسىنداعى تۇيتكىلدى ماسەلەلەردىڭ وزەكتىلىگى كۇن ساناپ ارتىپ كەلە جاتقانىنا توقتالدى:
«مىنا جاعىمسىز ستاتيستيكاعا نازار اۋدارىڭىزشى: 2022 جىلى ەلىمىزدە كامەلەتكە تولماعاندار اراسىندا ءسۋيتسيدتىڭ 155 جانە ءوز-وزىنە قول جۇمساۋدىڭ 309 فاكتىسى تىركەلدى! 2023 جىلدىڭ 4 ايىندا – كامەلەتكە تولماعاندار اراسىندا ءوز-وزىنە قول جۇمساۋدىڭ 47 فاكتىسى جانە وزىنە قول جۇمساۋعا وقتالۋدىڭ 137 فاكتىسى بولعان. اتا-انالار بالالارىن ءداستۇرلى ەمەس ءدىني سەكتالار مەن توپتارعا تارتۋ فاكتىلەرى دە جيىلەپ بارادى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ مالىمەتى بويىنشا، قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە اتا-اناسى دەسترۋكتيۆتى ءدىني كوزقاراستى ۇستاناتىن 2383 بالا تۇرادى».
ا. بالاەۆا مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ اگرەسسيۆتى مىنەز-قۇلقى مەن الەۋمەتتىك جەلىلەردە جانە شىنايى ومىردە بەلەڭ الىپ جاتقان بۋللينگكە ەرەكشە نازار اۋداردى.
«جىل باسىنان بەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۇرىپ-سوعۋ، جاپپاي توبەلەس، جوعارى سىنىپ وقۋشىلارى مەن جاستار اراسىنداعى جانجالدار بار بەينە روليكتەر قاپتاپ كەتتى. وسكەمەندەگى ساۋدا ورتالىقتارىنىڭ بىرىندە وقۋشى قىزدى ۇرىپ-سوققان اتىشۋلى وقيعا بولدى. سەمەي قالاسىنىڭ ەلدى مەكەندەرىندە دە وقۋشى قىزدارعا قاتىستى وسىنداي وقيعالار تىركەلدى. جالپى، جاستار اراسىندا ەرەكشە قاتىگەزدىككە بوي الدىرعان وقيعالارىنىڭ كوبەيۋىن اتاپ وتكەن ءجون. سونىڭ ناتيجەسىندە بۇگىنگى كۇنگى مالىمەت بويىنشا ءىىب ەسەپتە 3 924 بالا تۇرسا، 6 278 بالا مەكتەپ ەسەبىندە تۇر»، - دەدى ول.
ا.بالاەۆانىڭ ايتۋىنشا، جاستاردىڭ قۇمار ويىندارعا دەگەن اۋەستىكتەرىنىڭ ارتىپ كەلە جاتقانى دا وتكىر تۇر. «كەيبىر مالىمەتتەرگە سايكەس، 2022 جىلعا قاراي قۇمار ويىنىنا تاۋەلدىلىكتەن زارداپ شەگەتىن قازاقستاندىقتاردىڭ سانى 350 مىڭعا جەتكەن. سونىمەن قاتار، 15 پەن 18 جاس ارالىعىنداعى قۇمار ويىندارعا تاۋەلدىلىكتەن زارداپ شەگەتىن جاستار سانىنىڭ ءوسۋ تەندەنتسياسى بايقالادى» - دەدى ۇلتتىق كوميسسيا توراعاسى.
ا.بالاەۆا ينتەرنەتتەن تونەتىن قاۋىپتەرگە دە ەرەكشە نازار اۋداردى: «ءىىم بيىل جىل باسىنان بەرى عانا 5 مىڭنان استام شەتەلدىك زاڭسىز ينتەرنەت-رەسۋرستاردى، ونىڭ ىشىندە پورنوگرافيالىق ماتەريالداردى تاراتىپ كەلگەن 500-دەن كوپ رەسۋرستى انىقتادى. 2022 جىلى ۋاكىلەتتى ورگاننىڭ زاڭنامانى بۇزعان جايتتاردى جويۋ تۋرالى ۇسىنىستارى بويىنشا ينتەرنەت-رەسۋرستاردىڭ مەنشىك يەلەرى مەن اكىمشىلىكتەرى 65 مىڭعا جۋىق قۇقىققا قارسى ماتەريالداردى جويۋ جونىندە شارالار قابىلدادى. ونىڭ 53 مىڭنان استامى – تەرروريزم، ءدىني جانە ەتنيكالىق ەكسترەميزم يدەولوگياسىن تاراتقانى ءۇشىن، ەكى مىڭعا جۋىعى – ەسىرتكى جانە پسيحوتروپتىق زاتتاردى ناسيحاتتاعانى ءۇشىن، 4 مىڭنان استامى – پورنوگرافيا، قاتىگەزدىك پەن سۋيتسيدكە يتەرمەلەۋ فاكتىسى ءۇشىن، جەتى جۇزدەن استامى – «ويىن بيزنەسى تۋرالى» زاڭدى بۇزعانى ءۇشىن، مىڭعا جۋىعى – قارجى پيراميدالارى بويىنشا. بۇدان باسقا، 2022 جىلدىڭ باسىنان باستاپ ۋاكىلەتتى ورگان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنداعى پايدالانۋشىلار ءۇشىن وسىنداي قۇقىق بۇزۋشىلىقتار انىقتالعان 14 مىڭ ماتەريال بۇعاتتالدى. سوندىقتان ينتەرنەت-كەڭىستىكتى زاڭنامالىق دەڭگەيدە رەتتەۋدىڭ ناقتى تەتىكتەرىن ازىرلەۋ قاجەت».
«وسىلايشا، ءوز ەلىنىڭ لايىقتى ازاماتىن تاربيەلەۋدە اتا-انا باستى ءرول اتقارادى. «بالامدى نە الاڭداتادى؟»، «مەن ونى بىلەمىن بە؟»، «ول ماعان سەنە مە؟». كوپتەگەن اتا-انالار وسى جانە باسقا دا جۇزدەگەن قاراپايىم سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە المايدى. ايتپەسە، بالالار مەن جاستاردىڭ تاعدىرى وسىنشاما تالقان بولار ما ەدى؟»، - دەپ ساۋال تاستادى ا. بالاەۆا.
مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءرولى مەن ولاردىڭ جاستارمەن جۇمىسىنىڭ ساپاسىنا قاتىستى: «ارينە، جوعارىدا اتالعان ماسەلەلەر مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ جاستار اراسىندا يدەولوگيالىق جۇمىستىڭ جوقتىعىن نەمەسە ناشارلىعىن دا كورسەتەدى. جەرگىلىكتى ورگانداردىڭ، اتاپ ايتقاندا، جاستار ساياساتى باسقارمالارىنىڭ جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگىنە قاتىستى دا بەلگىلى سۇراقتار تۋىندايدى، ولاردىڭ قىزمەتى كوبىنەسە دوڭگەلەك ۇستەلدەر ۇيىمداستىرۋعا جانە ءىس جۇزىندە كومەككە مۇقتاج ەمەس جاستاردىڭ بەلسەندى بولىگىمەن جۇمىس ىستەۋگە باعىتتالعان. بىراق نەگىزگى جاستار قاۋىمىمەن تىڭعىلىقتى جۇمىسقا جەتكىلىكتى كوڭىل بولىنبەيدى» دەدى.
«ءبىز بالالارىمىزدىڭ نەگىزگى اقپاراتى كوشەدەن ىزدەيتىنىن، ءتۇرلى ازعىرۋلار مەن دەسترۋكتيۆتى ارەكەتتەردىڭ ىقپالىنا ىلىگىپ، مىڭداعان ءجاسوسپىرىمنىڭ نەلىكتەن ومىرمەن قوشتاسقىسى كەلەتىن سەبەپتىرىن جۇيەلى تۇردە زەردەلەۋىمىز كەرەك»، - دەپ تۇيىندەدى ا.بالاەۆا.
فورۋمنىڭ مودەراتورى ءبىلىم ءمينيسترى عاني بەيسەمباەۆ ءوز سوزىندە «بالالار اتا-اناسىنىڭ ۇلگىسىمەن تاربيەلەنەدى. مەكتەپ تەحنولوگيالىق سىن-قاتەرلەر جاعدايىندا بالالاردىڭ مۇددەلەرى مەن قۇقىقتارىن قورعاۋعا باعىتتالعان وقۋ پروتسەسىنە اتا-انالاردىڭ، قوعامدىق ۇيىمداردىڭ قاتىسۋىنىڭ جوعارى الەۋەتىن پايدالانۋى كەرەك» دەدى.
فورۋمعا قاتىسۋشىلار بالا تاربيەسىندە وتباسى مەن مەكتەپ اراسىنداعى بايلانىستى نىعايتۋ، بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى مەن ءال-اۋقاتىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن قوعامدىق ۇيىمداردىڭ، اتا-انالار قاۋىمىنىڭ، مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ كۇش-جىگەرىن بىرىكتىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى ءبىراۋىزدان ءوز پىكىرلەرىن ءبىلدىردى.
ۇرپاقتان-ۇرپاققا جالعاسىپ كەلە جاتقان داستۇرلەر مەن رۋحاني قۇندىلىقتار نەگىزىندە وتباسىلىق كەلىسىمگە قول جەتكىزۋ، بالالاردى ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ جاۋاپتى اتا-انانىڭ قاتىسۋىنسىز مۇمكىن ەمەس.
فورۋم بارىسىندا قاتىسۋشىلار وتباسى تاربيەسىنە قاتىستى پىكىر الماسىپ، وتباسى ينستيتۋتىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن تالقىلادى.
سەكتسيا جۇمىسى «مەكتەپ جانە اتا-انا»، «اتا-انا جانە قوعام»، «اتا-انالار مەن بالا دەنساۋلىعى»، «اتا-انالار مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگى»، «اتا-انالار مەن بالالاردى الەۋمەتتىك قولداۋ»، «اتا-انالار مەن بالالاردىڭ تسيفرلىق مادەنيەتى» تاقىرىپتارىندا 6 باعىت بويىنشا ۇيىمداستىرىلدى.
فورۋم جۇمىسى سوڭىندا ارنايى قارار قابىلداندى.
