«تاعى شىقسا، تاعى اتامىن» دەگەن قاسىموۆ پرەزيدەنتتىڭ اقىلشىسى بولىپ جارىتا ما؟
وسى اپتاداعى جۇرتتىڭ ەڭ قىزۋ تالقىلاعان تاقىرىبى – گەنەرال قاسىموۆتىڭ قىزمەت اۋىستىرۋى بولدى. بۇگىن سول تۋرالى از-كەم ءسوز ەتپەكپىز.
اقوردانىڭ رەسمي سايتى قالمۇحامبەت قاسىموۆتىڭ ىشكى ىستەر ءمينيسترى قىزمەتىنەن بوساتىلعانىن، ءجاي عانا بوساتىلماي، پرەزيدەنتتىڭ كەڭەسشىسى قىزمەتىنە تاعايىندالعانىن سۇيىنشىلەپ حابارلادى.
ءسويتىپ، قاسىموۆ وتستاۆكاعا كەتتى. ەگەر بۇل اۋىس-ءتۇيىستى وتستاۆكا دەپ ايتۋعا كەلسە، ارينە. ونىڭ ورنىنا سۋ جاڭا مينيستر ەرلان تۇرعىمباەۆ كەلدى. ەرەكەڭ، وسىعان دەيىن جاڭاعى قاسىموۆتىڭ ورىنباسارى بولعان.
فورمالدى تۇردە قالمۇحامبەت قاسىموۆ پرەزيدەنت ساربازدارىنىڭ ساپىندا قالدى. ساياسي قىزمەتى اۋىستى دەمەسەڭىز، ويىننان ءبىرجولا شىعىپ قالعان جوق. ول ەندى قر قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ حاتشىسى، پرەزيدەنتتىڭ اقىلشىسى، كەڭەسشىسى بولدى.
ءبىز نەگە قاسىموۆتىڭ قىزمەتىن فورمالدى قىزمەت دەدىك؟ جۇرت ىشىندە پىكىر ءارالۋان. بىرەۋلەر قاسىموۆتىڭ قىزمەتى جوعارىلاعانىن ايتسا، ەندى بىرەۋلەر كەرىسىنشە، قىزمەت الىپ، قىزمەتسىز قالدى دەيدى. بۇل ءسوزدىڭ دە جانى بار. ويتكەنى، بۇرىنعىداي قاسىموۆتىڭ ءوز بيلىگى وزىندە بولمايدى. ول ەندى ءوز ستراكتۋراسىندا باسشى ەمەس، باسشىنىڭ تاپسىرماسىن بۇلجىتپاي ورىندايتىن ادام عانا. ءيا، القا-قوتان جيىندارعا بارىپ تۇرادى. ءتىپتى، توي-تومالاق، ءشاي-پايلارعا دا شاقىرتۋ الاتىنى ءسوزسىز. دەگەنمەن، ول ەندى باسشى ەمەس. انىعىندا ول باسشى بولعان دا جوق.
دۇرىس قوي. ءوزىن پرەزيدەنتتىڭ ادال ساربازى سانايتىن قاسىموۆتىڭ باسشىلىق قىزمەتكە اۋىسۋعا ينتەلەكتۋالدىق دەڭگەيى جەتپەيتىنى بەلگىلى. سوندىقتان، پالەن جىل اقوردانىڭ ادال ءيتى بولا بىلگەن گەنەرال پرەمەرلىك كرەسلودان دامەلى بولماسا دا كەرەك. پالەن جىل دەدىك قوي. قالمۇحامبەت قاسىموۆ قر ءىىم كرەسلوسىندا تۇپ-تۋرا سەگىز جىل تاپجىلماي وتىردى.
ساياساتكەرلەر اقورداداعى كادر تاپشىلىعى تۋرالى ءبىرازدان بەرى ايتىپ ءجۇر. قالمۇحامبەت قاسىموۆتىڭ بۇل جولعى قىزمەت اۋىستىرۋى دا ساياسي روكيروۆكا بولۋى ابدەن مۇمكىن. نە دەسەك تە، قاسىموۆتىڭ قىزمەتتەن كەتۋى – حالىق نارازىلىعىنان ەمەس، باسشىنىڭ اتقارۋشى ادامدى اۋىستىرعىسى كەلگەندىگىنەن ەكەنى ءسوزسىز. بۇعان دەيىن دە مۇنداي ساياسي روۆيروۆكالاردىڭ تالاي بولعان. تەك وكىنىشتىسى – بىرەۋىن العاندا، ورنىنا جاڭا ويىنشى كەلسەشى... جوق، ەسكى-قۇسقى كادرلار. ويتكەنى، جاڭاسى جوق. الدە جاڭا كادرلارعا جول جابىق.
ءتىپتى كەرەك بولسا، قاسىموۆتىڭ وتستاۆكاسى – جۇرت نازارىن اۋدارۋدىڭ امال-شارعىسى بولۋى دا ابدەن مۇمكىن. پرەزيدەنت بۇل ارقىلى حالىقتىڭ تالابىن ەسكەرەتىنىن كورسەتكىسى كەلسە كەرەك. سەبەبى سايلاۋ جاقىنداپ قالدى. ساياساتكەرلەر دە سايلاۋدىڭ بيىل بولاتىنىن بولجاپ ايتادى.
ونداي جاعدايدا جاڭاعى اقىلمان قاسىموۆ ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىن باسقارۋى يا بولماسا سايلاۋدى وتكىزۋ جۇمىستارىن ۇيىمداستىرۋى مۇمكىن دە.
جالپى كۇنى كەشە عانا قىزمەت اۋىستىرعان قالمۇحامبەت قاسىموۆ جۇرت ىشىندە ەڭ جاعىمسىز ساياساتكەر رەتىندە تانىمال. سوندىقتان دا جۇرت ونىڭ وتستاۆكاعا كەتۋىن جىل سايىن تالاپ ەتەدى. ايتپاقشى، سوزگە شورقاق، جۋرناليستەردەن قاشىپ جۇرەتىن، ول كەزدە مينيستر قالەكەڭنىڭ ءوزى دە ايتقان. «پرەزيدەنت كەت دەسە كەتەمىن» دەگەن.
حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋى ءتيىس مينيسترلىك پەن مينيستر ءوزىنىڭ نەگىزگى ميسسياسىن شاتاستىرىپ السا كەرەك. سوندىقتان دا وعان جۇرتتىڭ كوڭىلى تولمادى. ول مينيستر بولعان جىلدارى ەلدە قىلمىس سانى ارتتى، قىلمىسپەن كۇرەسۋى ءتيىس ۆەدومستۆو قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءوزى «باندا» قۇردى.
قالمۇحانبەت نۇرمۇحانبەتۇلى مينيستر قىزمەتىنە تاعايىندالا سالا تۇتاس ەلگە تانىمال بولعان ادام.
قالەكەڭ ءمينيستردىڭ كرەسلوسىنا 2011 جىلدىڭ 12-ءساۋىرى كۇنى قونجيعان. سودان بەرى مىنە، 8 جىل ءوتتى. قاسىموۆ قونجيعان كرەسلو سودان بەرى وزگەنىڭ جامباسى تيمەگەن، ءمينيستردىڭ مەنشىكتى مەكەنىنە اينالعان.
قازاقشاعا قىرىن قارايتىن قاسىموۆتىڭ جۇرت ىشىندەگى وبرازى اسا جاعىمدى دەي المايمىز.وعان دا ءوزى كىنالى.
2016 جىلى ءماجىلىستىڭ ەڭ جاس دەپۋتاتى گەننادي شيپوۆسكيحپەن ارادا بولعان تىلدىك تىرەس، ءدال وسى ءمينيستردىڭ مەملەكەتتىك تىلگە ءجۇردىم-باردىم قارايتىنىن كورسەتكەن.مەملەكەتتىك تىلدە ساۋال قويعان دەپۋتاتقا، «مەن ورىسشا جاۋاپ بەرەيىن» دەگەن قاسىموۆ، بۇل.
ارينە، مينيستر قاسىموۆتىڭ ءماجىلىس دەپۋتاتتارى الدىندا تالاي وزەكتى ساۋالعا تياناقتى جاۋاپ بەرىپ، ءوز سالاسىندا اتقارىلعان جۇمىستارىنان حاباردار ەتكەنى راس. بىراق، وسى ءبىر كىشكەنتاي عانا كورىنىس ونىڭ قازاق شەندىلەرىنىڭ ىشىندە ءوز تۋعان تىلىنە دەگەن قۇرمەتتەن ماقۇرىم جاراتىلعان «مىزباقپاس مينيستر» ەكەنىن تانىتىپ، بۇكىل جۇمىسىنان ءتۇڭىلدىرىپ جىبەردى.
2011 جىل. قاسىموۆ مينيستر كرەسلوسىنا قونجيعان كەز. جاڭاوزەن وقيعاسى بولدى. قاسىموۆ جاڭاوزەن قىرعىنى كەزىندە ءوزىنىڭ شەندى قىزمەتى بارىسىنداعى ەڭ ايگىلى «تاعى شىقسا، تاعى اتامىز» دەگەن «جۇلدىزدى ءسوزىن» ايتتى. وسىدان-اق، قاسىموۆتىڭ قوعامدىق جازالاۋ مەحانيزمىنىڭ ەڭ سەنىمدى تەتىگىنىڭ بىرىنە اينالعان ادام ەكەنىن بايقاعان ەدىك.
باسقاسىن ايتپاعاندا، 2016 جىلعى جالپى قازاقستان بويىنشا جەر ميتينگىلەرى ءوتتى. ءتۇيىنى الماتىدا بولدى.
«الاڭعا شىققان جۋرناليستەرگە ەشكىم تيىسپەيدى. ولار ءوز جۇمىستارىن جاساي بەرەدى» دەپ استانادان سويلەگەن وسى قاسىموۆ ەدى.
ال الماتى جۇرتى بايبەكتى ديالوگقا شاقىرىپ بارعاندا، 40-تان استام جۋرناليست ۇستالدى.بۇل قاسىموۆ ءوز قىزمەتكەرلەرىنە ءسوزىن تىڭداتا المايتىن مينيستر ەكەنىن سوندا كورسەتتى.
قالمۇحامبەت قاسىموۆ كىم؟
ول – ساياسي اتقارۋشى بيلىكتەگى نەگىزگى نەگاتيۆتى تۇلعا. ول – قازاقستان پوليتسياسىنىڭ گەنەرال-پالكوۆنيگى. قىزمەتتىك جولىن 1979 جىلى الماتى ءىىد-دە تەرگەۋشىلىكتەن باستاعان.
ۇيلەنگەن. 3 بالاسى، 7 نەمەرەسى بار. تولىق جاسى 61-دە.
كەۋدەسى وردەن-مەدالعا تولى ادام. قر ءىىم ەڭبەك سىڭىرگەن قىزمەتكەرى. «داڭق» وردەنىنىڭ 1,2 دارەجەسىن العان. بۇدان بولەك 22 مەدال تاققان. رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ 2 مەدالىمەن ماراپاتتالعان. العان العىس حاتتارى دا از ەمەس. ءبىر باسىنا جەتىپ-ارتىلادى. مىنە، قالەكەڭ، سونداي ادام.
«ءبىز اسكەري ادامبىز، پرەزيدەنت قالاي شەشەدى، سوعان باعىنامىز. بۇيرىق بەرىلگەن جەردە ىستەيمىز». بۇل سول قاسىموۆتىڭ ءوز ءسوزى. پرەزيدەنت كەت دەسە كەتەمىن دەدى. پرەزيدەنت كەت دەدى. ول كەتتى.
جۇرت قاسىموۆتى ءىىم كرەسلوسىندا ەڭ ۇزاق وتىرعان مينيستر دەپ تانيدى. جالپى سولاي ما؟ قازاقستاننىڭ قاۋىپسىزدىگى كىمدەردىڭ قولىندا بولدى؟ كىمدەر مينيستر بولدى؟ كوز جۇگىرتەيىكشى.
سوڭعى 27 جىلدا قر ءىىم-دە 9 رەت مينيستر اۋىسقان.
ميحايل بەرسەنەۆ (1991-1993 جىلدار ارالىعى) – 2 جىل;
ۆلاديمير شۋموۆ (1993-1995 جىلدار ارالىعى) – 2 جىل;
بولات بايەكەنوۆ (1995 جىل) – 1 جىل;
قايىربەك سۇلەيمەنوۆ (1995-2003 جىلدار ارالىعى) – 8 جىل;
زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ (2003-2005 جىلدار ارالىعى) – 2 جىل;
باۋىرجان مۇحامەدجانوۆ (2005-2009 جىلدار ارالىعى) – 4 جىل;
سەرىك بايماعامبەتوۆ (2009-2011 جىلدار ارالىعى) – 2 جىل;
قالمۇحامبەت قاسىموۆ (2011-2019 جىلدار ارالىعى) – 8 جىل;
ەرلان تۇرعىمبەكوۆ – 2019 جىلى تاعايىندالدى.
ءتۇيىن.كوپ سوزىپ، قويىرتپاقتاۋ قىلمايىق. ءسوزدىڭ ءتۇيىنى - كەشەگى بولعان ساياسي روكيروۆكا قاسىموۆ كارەراسىنىڭ سوڭعى نۇكتەسى بولسا كەرەك-ءتى. ءسوز تۇيىنىندە ءبىز قالمۇحامبەت قاسىموۆتىڭ «قىلمىستارعا مەن جاۋاپ بەرمەيمىن» دەگەن جۇلدىزدى سوزىمەن نۇكتە قويعاندى ءجون كوردىك. باسقا باسقا ەمەس، قىلمىسپەن كۇرەسەتىن ورگاندى باسقارعان قاسىموۆتىڭ قىلمىسقا جاۋاپ بەرە المايتىنى – ونىڭ قانداي مينيستر بولعانىن انىقتاپ بەرسە كەرەك.
كۇنى كەشە عانا پرەزيدەنتتىڭ كەڭەسشىسى بولعان قالمۇحامبەت قاسىموۆتى جاڭاوزەن قىرعىنى ءۇشىن حالىق ەشقاشان كەشىرمەيتىن انىق!
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
