وڭىردە دامۋدىڭ جاڭا كەزەڭى ءجۇرىپ جاتىر جانە ايماقتى تاريحي-مادەني جانە تۋريستىك ورتالىق رەتىندە قالىپتاستىرۋ قاجەت. بۇل باعىتتاعى جۇمىس وبلىس اكىمدىگىنەن بەلسەندى ارەكەتتەردى تالاپ ەتەدى، قولدا بار الەۋەتتى بارىنشا پايدالانۋ كەرەك. وسى ماقساتتا، سونداي-اق وڭىردەگى جۇيەلى ماسەلەلەردى شەشۋ ءۇشىن 2022 جىلدىڭ تامىز ايىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى بولىپ وسى ءوڭىردىڭ تۋماسى دارحان ساتىبالدى تاعايىندالدى. جارتى جىل قىزمەتىندە ول وبلىستىڭ شالعاي جانە شاعىن ەلدى مەكەندەرىندە كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ، ينفراقۇرىلىم سالۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن جاقسارتۋ بويىنشا باستامالاردى قولعا الىپ ۇلگەردى.
بۇل ايماق – ەلىمىزدەگى حالقى ەڭ تىعىز ورنالاسقان وبلىستاردىڭ ءبىرى. سونىمەن قاتار، وبلىس ەلىمىزدەگى تۋ كورسەتكىشى بويىنشا العاشقى ۇشتىككە كىرەدى، ياعني حالىق سانىنىڭ ءوسۋى جالعاسۋدا. بۇل رەتتە وڭىردە جان باسىنا شاققانداعى تابىس ەڭ تومەنگى دەڭگەيدە، جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشتەرىنەن ەڭ جوعارى دەيڭگەيدە قالىپتاسقان. سونىمەن قاتار كوپتەگەن شالعاي اۋىلدار مەن قالالار ينفراقۇرىلىممەن قامتىلماعان. بىراق وبلىستا حالىقتىڭ 80 پايىزى اۋىلداردا تۇرادى. بۇل جۇيەلى ءارى جاڭا ماسەلەلەردىڭ بارلىعىن وبلىستىڭ قازىرگى باسشىلىعى كەزەڭ-كەزەڭىمەن شەشۋدە.
ينۆەستيتسيالاردى تارتۋ جانە جۇمىس ورىندارىن قۇرۋ
2022 جىلى تەك تۇركىستان قالاسىنا تارتىلعان ينۆەستيتسيا كولەمى 8,5 ەسەگە ءوسىپ، 304 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. بيىل قالا ەكونوميكاسىنا بۇدان دا كوپ – 350 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتۋ جوسپارلانۋدا. حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ارنايى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ كارتاسى بەكىتىلگەن. وتكەن جىلى تۇركىستاندا 2500 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى، ونىڭ 676-سى تۇراقتى. ۇلتتىق جوبالار بويىنشا بيىل بەس مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنىن قۇرۋ كوزدەلىپ وتىر.
قالانى تۋريستىك ورتالىق رەتىندە دامىتۋ ءۇشىن وتكەن جىلى تۇركىستان حالىقارالىق اۋەجايىنان ىستامبۇل مەن كۋۆەيتكە تىكەلەي رەيستەر ۇشا باستادى. ەندى ماسكەۋ، انتاليا، دۋباي، تبيليسي، تاشكەنت جانە سامارقاند قالالارىنا اۋە رەيستەرىن اشۋ باستاماسى كوتەرىلۋدە. استانا مەن الماتىعا اۋە رەيستەرىنىڭ سانىن ارتتىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلىپ جاتىر.
بىراق ماسەلە وبلىستىڭ ءبىر ورتالىعىمەن شەكتەلىپ قالمايدى، اۋدانداردىڭ دامۋىنا ودان دا كوپ كوڭىل بولىنۋدە.
وتكەن جىلى سوزاق اۋدانىندا ونەركاسىپ ءونىمىنىڭ كولەمى 519 ميلليارد تەڭگەگە جەتىپ، 2021 جىلمەن سالىستىرعاندا 100 ميلليارد تەڭگەگە ءوستى، ينۆەستيتسيا كولەمى 61,2 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. الداعى ەكى جىلدا 475 ميلليون تەڭگەنىڭ جەتى ينۆەستيتسيالىق جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ جوسپاردا بار. اۋىل شارۋاشىلىعىندا جالپى ءونىم كولەمى 19,7 ملرد تەڭگەگە جەتتى.
بايدىبەك اۋدانىنا 21,6 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلىپ، 2021 جىلمەن سالىستىرعاندا 7,1 ملرد تەڭگەگە ارتتى.
ماقتاارال اۋدانىندا وتكەن جىلى ونەركاسىپ ءونىمىنىڭ كولەمى 16 ميلليارد تەڭگەگە جەتتى. نەگىزگى كاپيتالعا 22,5 ملرد تەڭگە ينۆەستيتسيا تارتىلدى. 2,7 ملرد تەڭگەنى قۇرايتىن ەكى جاڭا ينۆەستيتسيالىق جوبا (ماقتا تالشىعى زاۋىتى، اسفالت-بەتون زاۋىتى) جۇزەگە اسىرىلىپ، 175 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى. بيىل 1,7 ملرد تەڭگەگە ءتورت ينۆەستيتسيالىق جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانۋدا. ناتيجەسىندە 108 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلماق.
اكىمدىك تۇلكىباس اۋدانىندا 1000-نان استام ادامدى جۇمىسپەن قامتيتىن «ساستوبە يننوۆاتسيالىق كەشەنى» جشس ينجەنەرلىك جۇيەسىن سالۋعا كىرىستى. زاۋىتتا سۋمەن، گازبەن، ەلەكترمەن قامتۋ بويىنشا ينجەنەرلىك جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
جاقىن ارادا ماقتاارال وڭىرىندە ماقتا كلاستەرى بويىنشا ءىرى جوبا قولعا الىنادى. وعان وزبەكستاندىق «Global Textile» كومپانياسى جەتەكشىلىك ەتپەك. ينۆەستورلار پرەميۋم ماقتا ەگۋگە نيەتتى. ونى وڭدەيتىن كاسىپورىن سالۋ جوسپاردا بار.
ال ماقتاارال، شاردارا اۋداندارىنىڭ شارۋالارى ءۇشىن جۇگەرىنى تەرەڭ وڭدەيتىن زاۋىت ءتيىمدى جوبالاردىڭ ءبىرى بولماق. وبلىس اكىمىنىڭ تىكەلەي اتسالىسۋىمەن «جاركەنت كراحمال زاۋىتى» سەرىكتەستىگى وڭىردە ءوز جوبالارىن جۇزەگە اسىرادى. ءبىرىنشى كەزەڭدە ماقتاارالدا 20 گەكتار جەرگە جۇگەرى ەگىلەدى. جوبانىڭ نەگىزگى كەزەڭى بويىنشا شاردارا اۋدانىندا كراحمال زاۋىتىن سالۋ جوسپارلانۋدا. جوبانىڭ جالپى قۇنى 26 ملرد تەڭگەنى قۇرايدى. وندىرىستە 500 ادام جۇمىس ىستەيدى.
باسقا سالالاردا دا وسىعان ۇقساس جاعدايلار قالىپتاسۋدا – بارلىق جەردە ءىرى كاسىپورىندار مەن شوب سەكتورىن دامىتۋعا، ينۆەستيتسيا تارتۋعا باسا ءمان بەرىلەدى، بۇل سايىپ كەلگەندە جۇمىس ورىندارىنىڭ وسۋىنە جانە جۇمىسسىزدىقتىڭ بىرتىندەپ تومەندەۋىنە الىپ كەلەدى.
وڭىردە الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىكتى دامىتۋعا دا نازار اۋدارىلىپ جاتىر، بۇل حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنداعى ازاماتتاردى جۇمىسپەن قامتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جاڭا مەكتەپتەر، اۋىلدى دامىتۋ جانە جەتىسپەيتىن ينفراقۇرىلىمدى تولتىرۋ
تۋريستىك مۇمكىندىكتەردىڭ اشىلۋىنا بايلانىستى تۇركىستان جاڭا ورلەۋدى باستان كەشىرۋدە. قالا حالقىنىڭ سانى قارقىندى تۇردە ءوسىپ جاتىر. وسىعان وراي، «جايلى مەكتەپ» جوباسى اياسىندا تۇركىستان قالاسىندا جەتى مەكتەپ سالىنادى. ونىڭ ىشىندە ءۇش مەكتەپ ەكى مىڭ ورىنعا ەسەپتەلگەن. ولار ەكى جىلدان كەيىن پايدالانۋعا بەرىلەدى. سونداي-اق «دارىن» مەكتەبى مەن ءتورت تىلدە وقىتاتىن حالىقارالىق وقۋ ورنىن اشۋ جوسپاردا بار. بۇل باستامالار اۋدانداردا دا تۇراقتى جۇزەگە اسۋدا.
بايدىبەك اۋدانىندا وتكەن جىلى «اۋىل – ەل بەسىگى» باعدارلاماسى اياسىندا جولعاباس اۋىلىنداعى مەكتەپكە قوسىمشا عيمارات سالۋ جانە اعىبەت اۋىلىنداعى مەكتەپتى كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. «جايلى مەكتەپ» جوباسى اياسىندا شايان اۋىلىندا 300 ورىندىق مەكتەپ سالىنۋدا. سونداي-اق، جامبىل اۋىلىنداعى ۇزىندىعى 18 شاقىرىم بولاتىن التى كوشەگە ورتاشا جوندەۋ جۇرگىزىلىپ، وعان 220 ميلليون تەڭگە ءبولىندى. جامبىل-شايان جانە بىرلىك-سارقىراما-شالدار اۆتوموبيل جولدارىنا ورتاشا جوندەۋ جۇرگىزىلدى. بورالداي مەن جوعارعى بورالداي ەلدى مەكەندەرىندە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمنىڭ قۇرىلىسى قولعا الىنىپ جاتىر.
شايان اۋىلىندا كىتاپحانا، بايدىبەك اتا، اعىبەت ەلدى مەكەندەرىندە سپورت كەشەندەرىنىڭ قۇرىلىسىنا قارجى ءبولىندى. المالى اۋىلىندا توزىعى جەتكەن ەلەكتر باعانالارى اۋىستىرىلىپ، قازان ايىندا اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارى جاسالدى.
اۋدانداعى 51 ەلدى مەكەننىڭ 43-ءى (84,3 پايىزى) ورتالىقتاندىرىلعان اۋىز سۋمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. بۇل باعىتتاعى جۇمىستار جالعاسىن تابادى. 16 ەلدى مەكەندى كوگىلدىر وتىنمەن قامتۋعا 4,7 ملرد تەڭگە ءبولىنىپ، ءتيىستى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. جىل سوڭىنا دەيىن ءتورت ەلدى مەكەندى گازبەن قامتۋ قۇرىلىس جۇمىستارىن اياقتاۋ جوسپارلانىپ وتىر.
سوزاق اۋدانىندا وبلىس اكىمى وتكەن جىلعى جيىندا تۇرعىندار تاراپىنان ايتىلعان بىرقاتار ماسەلەلەر شەشىمىن تاپقانىن ايتتى.
اتاپ ايتقاندا، اققولتىق ەلدى مەكەنىندەگى 75 ورىندىق اۋىلدىق كلۋبتىڭ قۇرىلىسىنا 97 ميلليون تەڭگە ءبولىنىپ، نىسان پايدالانۋعا بەرىلدى. اعىمداعى جىلى تاستى اۋىلىنداعى وسىنداي قۋاتتى اۋىلدىق كلۋبتىڭ قۇرىلىسىنا بيۋدجەتتەن 181 ميلليون تەڭگە ءبولىندى. اققولتىق ەلدى مەكەنىندە بازالىق ينتەرنەت ستانساسى ورناتىلىپ، جەلىنىڭ ساپاسى جاقساردى. «اۋىل – ەل بەسىگى» جوباسى اياسىندا وتكەن جىلى سوزاق اۋىلىندا فۋتبول الاڭى سالىنىپ، وعان 150 ميلليون تەڭگە جۇمسالدى.
تاستى، جۋانتوبە، قاراتاۋ، سىزعان، قۇمكەنت، جارتىتوبە اۋىلدارىنداعى جىلۋ قازاندىقتارى مەن قىزەمشەك پەن تاۋكەنتتەگى دارىگەرلىك امبۋلاتوريا عيماراتتارى جاڭارتىلدى. ورتالىق اۋداندىق اۋرۋحاناعا 57 ملن تەڭگەگە مەديتسينالىق جابدىقتارى الىندى. 32 ملن تەڭگەگە ينفەكتسيالىق بولىمشە عيماراتىنا اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. شولاققورعان اۋىلىنداعى «اقشام» جانە «ناۋرىز» شاعىناۋداندارىنا سۋ قۇبىرى جەلىلەرىن تارتۋعا قاراجات ءبولىندى. شولاققورعان قالاسىنىڭ 16 كوشەسىنە ەلەكتر جەلىلەرى تارتىلىپ، 10 جاڭا ترانسفورماتور مەن 388 شام ورناتىلدى.
بۇل – تۇرعىندار ءۇشىن ەڭ باستىسى جول جوندەۋ، مەكتەپتەر سالۋ جانە ينجەنەرلىك جەلىلەردى اۋىستىرۋ بولىپ تابىلاتىن ەڭ شالعاي ەلدى مەكەندەردىڭ ماسەلەلەرىنىڭ قالاي شەشىلىپ جاتقانىنىڭ بىرنەشە مىسالدارى عانا.
