تاعدىرى جۇمباق ەر نەسىپباي
قازاقتىڭ ۇلتشىل جىگىتى، نامىسقوي ازامات «رىجي الماز» تۋرالى ءسوز قوزعاي باستاسام، ماعان سۇراقتار قارشا بورايدى. «قىلمىسكەردى نەگە باتىر دەيسىڭ؟» «ول ۇلت ءۇشىن نە ىستەپتى؟» «تاۋەلسىزدىككە قانداي ەڭبەك ءسىڭىردى؟» دەگەن ساۋالدار ءبارى. مەن ءۇشىن بۇل سۇراقتار قىزىقتى ءارى كەرەك. كەز كەلگەن ادامنىڭ تاعدىرى جۇمباق، قوعام قۇبىلمالى، تاريح اينىمالى. ادام بالاسى سان تاراۋ ءومىر جولىندا اداسادى، سۇرىنەدى، قۇلايدى، قايتا تۇرادى. قوعام دا سونداي، كەشەگى جاقسى دەپ سيپاتتالاتىن قۇندىلىقتار تۇبىندە باسقاشا باياندالادى. بۇرىنعى «كيەلى» ۇعىمدار ەندىگى جەردە قۇر، كوبىك سوزگە اينالادى. وتكەن جولدىڭ وكىنىشى دە مول، كەلەشەكتەگى ءۇمىتى دە زور بولادى.
ەر ەدى ەل ىشىندە سايران سالعان…
سوندىقتان قانداي دا ءبىر تۇلعا ومىرىنە قاتىستى وتىرىك-شىنى ارالاس اڭىزدار مەن اقيقاتتار مەنى ءاردايىم قىزىقتىرادى. قارا بوياۋدى جالپىلاما جاعا سالعاننان گورى سول نىسانانىڭ ءومىر جولىن، بەل-بەلەستەرىن، قوعامىن، ورتاسىن ءتۇسىنىپ، سارالاپ، انىقتاعان دۇرىس. نەسىپباي ناسەنوۆ تاقىرىبىنا كەلۋىم دە ويلاماعان جەردەن بولدى. بىردە كۇيەۋ بالامنىڭ ۇيىنە جولاۋشىلاپ بارعانىمدا تاريحشى بولاتبەك ناسەنوۆتىڭ «ابىرالى تۇڭعىش تارلاندارى جانە دەگەلەڭ» دەگەن قالىڭ كىتابىنان «رىجي المازدىڭ» شىن ەسىمى، وسكەن-ونگەن جەرىن، باسقا دا مىنەز-قۇلىقتارىن، قاسيەتتەرىن وقىپ ءبىلدىم. كەزىندە داڭقى شارىقتاپ شەتەلگە شىققان، بىراق تاعدىرى وتە كۇردەلى، ناعىز ەرلەرگە ءتان بۇرالاڭ جانە عاجايىپ عۇمىر كەشكەن تانىس تا بەيتانىس ادامنىڭ شىنايى كەلبەتىن كورىپ، ازان شاقىرىپ قويعان ەسىمىن ءبىلۋ مەنىڭ توبەمدى كوككە جەتكىزگەندەي اسەر قالدىردى. سوۆەت ۋاقىتىندا جوعارى جاقتا جاۋاپتى قىزمەت اتقارعان، ەلگە بەلگىلى اكەسىنىڭ ەستەلىگى، كەيىپكەردىڭ قازا بولعان كەزىندە ءار ءتۇرلى رەسپۋبليكالىق باسىلىمداردا جاريالانعان قازاق-ورىس تىلدەرىندەگى ماقالالاردىڭ كوشىرمەسى تىرىسىندە-اق اڭىزعا اينالعان ازاماتتىڭ تاعدىرى مەن ارەكەتىنەن از-كەم دەرەك بەرەدى. قاي اكە بالاسىن جامان بولسىن دەيدى، دەسەك تە، مىنا ءبىر دەرەككە نازار اۋدارۋدى ءجون كوردىك.
«مەن نەسىپباي ءبىر جاسقا تولعان كەزدە شەشەسى بيكەنمەن اجىراستىم. ودان كەيىن ول مەنىڭ تاربيەمدە بولعان جوق.
1981 جىلى بيكەننىڭ قازاقستان ورتالىق پارتيا كوميتەتىنىڭ فينانس بولىمىنە جازعان حاتىن ماعان اكەپ بەردى. وندا: «…ۇلىڭ كراسنويارسكىدە تۇرمەدە. بەسىنشى جىل بولدى. ماعان اقشا بەر. ول اۋرۋ». تاعى باسقا دا جاعدايلاردى حابارلاپ جازىپتى. ول كەزدە نەسىپباي 20 جاستا.
مەندە بەرەتىن اقشا بولمادى. بىراق قولدان كەلەتىن كومەگىمدى دەرەۋ جاسادىم. موسكۆاداعى فينانس ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، مارقۇم ماسلەننيكوۆتى جاقسى بىلەتىنمىن. وداقتىڭ كىرىستەر مەن شىعىستار باسقارماسىنىڭ باستىعىمەن دە قارىم-قاتىناسىم جاقسى ەدى. ولارعا شىندىقتى ايتتىم. سول ازاماتتاردىڭ كومەگىمەن كراسنويارسكىنىڭ ايماقتىق ميليتسياسىنىڭ باستىعى گەنەرال-لەيتەنانتپەن تەلەفونمەن سويلەستىم (فاميلياسىن ۇمىتتىم). ول كىسى: «ۇلىڭىزعا ءوزىم باردىم. شىن مانىندە اۋرۋ (تۋبەركۋلەز). ءبىر مىنەزدەرى ءۇشىن جالعىز وتىراتىن كامەرادا وتىر ەكەن. قازىر گوسپيتالعا جاتقىزدىم. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن بوساتۋ جولىن تابامىز. بالاڭىز جازىقسىز سوتتالعانعا ۇقسايدى»، – دەدى.
مىنە، وسىدان كەيىن نەسىپبايعا حات جازدىم. ودان ءۇش بەتتىك جاۋاپ كەلدى. وتە اقىلدى، ولەڭمەن ءار ءتۇرلى ويلارىن جازىپتى. «مەن اكەمنىڭ ءتىرى ەكەنىن بىلگەن جوق ەدىم» دەپتى. حاتتى جوعالتىپ العانىما وكىنەمىن. ەكىنشى حاتىندا تۇرمەدەن شىققان سوڭ مەن سىزگە كەلسەم قابىلدايسىز با دەپ سۇرانىپتى. مەن جولداسىم كەنجەش سەكەنقىزىمەن، بالالارىم اسقار، ايگۇل، اساندارمەن اقىلداستىم. ولار مەكتەپتە وقيتىن. قارسىلىق كورسەتكەن جوق. «پاپا، كەلسىن. ءبىزدىڭ اعامىز عوي» دەدى. وسىلايشا نەسىپباي 1981 جىلى كۇزدە كەلدى».
ەشقانداي اسىرا ماقتاۋى جوق، اسىرەسىز، قوسپاسىز قالىپتى بايانداۋ. بۇل از دەسەك، سول كىتاپتا داڭقتى كەيىپكەرىمىزدىڭ قاپيادا قازا بولعانىندا جارىق كورگەن گازەتتەردەگى ماتەريالداردىڭ كوشىرمەسى بەرىلىپتى. 1998 جىلدىڭ 30-مامىرىنان باستاپ قىركۇيەك ايىنا دەيىنگى گازەت ماقالالارىندا ولار قانشا جەردەن جامانداپ وتىرسا دا، داتتاپ، قارا بوياۋدى مەيلىنشە قالىڭىراق جاقسا دا، سونشا جەردەن ءسۇيسىنىپ، مەرەيلەنىپ، ارقالانىپ كەتكەنىن سەزبەي قالادى.
وسىدان ەكى جىل بۇرىن «31» ارنانىڭ تىلشىلەرى قازاقتىڭ ۇلتشىل جىگىتتەرى تۋرالى 10 مينۋتتىق حابار كورسەتتى. وندا توقسانىنشى جىلدارى قازاقتىڭ ازاتتىق الىپ، توقىراۋعا ۇشىراعان قيىن كەزەڭدە جاتقا كەتكەن ەسەنى، كەكتى قايتارعان ەرلەردىڭ ءىسى باياندالعان. استى دا ءۇستى بايلىققا تولى، ۇلتاراقتاي جەردىڭ ءوزى ادام ومىرىنەن دە قىمبات بوپ تۇرعان مىنا زاماندا ۇلان-عايىر قازاقتىڭ جەرىنە يەلىك ەتكىسى كەلىپ، ەلگە تۇتقا بولعىسى كەلىپ، وكتەمدىك تانىتقان دياسپورا وكىلدەرىنىڭ مىسىن باسىپ، سەس كورسەتكەندەر: قانىبەك ابىشباەۆ، باقىتكەلدى رايىمبەكوۆ، سابىر ءمۇسىلىموۆ، نەسىپباي ناسەنوۆتەر دەپ انىق سيپاتتالادى. حالىق اراسىندا ساقتالعان ءار ءتۇرلى بەينەكورىنىستەردە ولاردىڭ كەسكىن-كەلبەتى، ارەكەتتەرى، سويلەگەن سوزدەرى مەن كوزىن كورگەن، جانىندا بولعان ادامداردىڭ، تۋىستارىنىڭ پىكىرلەرى بەرىلگەن. مەن ءوز باسىم نەسىپباي ناسەنوۆتى باسىنا قانشا جەردەن قارا بۇلت ۇيىرىلسە دە، باتىر دەپ بىلەمىن، سولاي تانيمىن.
قوناەۆ «قازاقستان جاستارىنىڭ كوشباسشىسى» دەپ بىلگەن
ۇشقارا، باسىڭ بيىك مۇنار شالعان،
سۇمپيىپ وتە شىقتى مىنا جالعان.
تار ەسىك، تار بوساعا جامان ەكەن،
ەر ەدىم ەل ىشىندە سايران سالعان، –
دەپ مارعاسقا ۇل ءمادي جىرلاعانداي، ەر نەسىپباي دا الدىڭعى اعالارى سياقتى قۋعىن كورگەن، ءوز ورتاسىنان شەتقاقپاي بولعان ۇلت پەرزەنتى. ول قازاق سوۆەتتىك سوتسياليستىك رەسپۋبليكاسىن ۇزاق جىلدار باسقارعان، ءىرى مەملەكەت قايراتكەرى دىنمۇحاممەد قوناەۆپەن اتامىزدىڭ ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارىندا كەزدەسكەن. بۇل تۋرالى نەسىپباي ناسەنوۆتىڭ دوسىنىڭ (اۆتورىن بەلگىلى ءبىر سەبەپتەرمەن ايتا المايمىز) ەستەلىگىندە تاپتىشتەپ جازىلعان.
«– ديماش احمەتۇلى، مىنە سىزگە جۇرت ايتىپ جۇرەتىن «رىجي المازدى» اكەلدىم، تانىسىپ قويىڭىز، – دەپ يۋ. كوشكين جاڭا تانىسىن تانىستىردى.
– امانسىڭ با، ۇلىم؟ – دەپ ديماش احمەتۇلى قولىن سوزدى. – ەستۋىمشە، سەن سەمەيدەن ەكەنسىڭ، سولاي ما؟ ال نەگە سەنى «رىجي الماز» دەپ ايتادى؟ سەنىڭ اتىڭ نەسىپباي ەمەس پە؟
– سالەمەتسىز بە، اعا، – دەدى الماز، – ءيا، مەن شىعىستانمىن، تەگىم ناسەنوۆ، اتىم نەسىپباي. جىگىتتەرىمدى نۇرقادىلوۆتىڭ جيەنىنىڭ جىگىتتەرىمەن شاتاستىرىپ الماس ءۇشىن مەنى «رىجي الماز»، ونى «چەرنىي الماز» دەپ اتايدى.
ديماش احمەتۇلى المازعا ءۇڭىلىپ ءبىر قاراپ الدى دا، تانىسۋعا قولىن ۇسىندى.
– ءيا، قازىر جاستار بۇگىندە قوعامدا كەرەكسىز بولىپ قالدى، ەگەردە ولاردى قاداعالاپ وتىرماساڭ، ءوز جولىنداعىنىڭ بارلىعىن جايپاپ وتەر ۇلكەن تاسقىن، سەل سياقتى الىپ كۇش ەمەس پە؟ اناۋ 86-نىڭ جەلتوقسانىندا بۇكىل سوۆەت وداعىنىڭ الىپ كۇشى بولماسا نەمەن اياقتالار ەدى. مەندەي قارت ادامدى ۇمىتپاي كەلگەنىڭە راحمەت، كەلىپ، اقىل-كەڭەس الىپ تۇر. يۋرا، مەن دە ساعان ايتتىم ەمەس پە، سەنىڭ الىپ كەلگەن ادامدارىڭنىڭ بارلىعىنا سەنەمىن دەپ. شىنىمدى ايتسام، قازىرگى جاستارمەن اڭگىمەلەسكەنىمە قۋانامىن. سەن مىناعان جاۋاپ بەرشى، قازىر جاستارمەن جۇمىس ىستەيتىن ەشقانداي ۇيىم قالماعان با؟ كومسومولدار قايدا؟ قازاقستان جاستارىنىڭ وداعى قايدا؟ – دەپ ول المازعا قارادى.
– جاستار وداعى بار، اعا، بىراق وندا جاستاردىڭ بولاشاعىنا نەمقۇرايلى قارايتىن ادامدار وتىر. ولار وزدەرى بىرنەشە دەلدالدىق فيرما اشىپ العان. ءوز قارا باستارىنىڭ قامدارىن عانا ويلايدى. ال جاستار، اسىرەسە كىشكەنتاي قالاشىق، اۋىلداردا تۇراتىن جاستاردىڭ بولاشاعىنا باس قاتىرمايدى دا. مىنە، مەن سولارعا كومەكتەسۋگە تىرىسام، تىم قۇرىعاندا سپورتشىلارعا، قازىر سپورتتىڭ وزىمەن دە ەشكىمنىڭ جۇمىسى جوق، بارىنە اقشا ارالاسىپ كەتتى عوي.
– ءيا، ۇلىم، سەن دۇرىس ايتاسىڭ، قازىر تەك سپورتقا عانا ەمەس، جاستاردىڭ رۋحاني دامۋىنا، تاربيەسىنە دە دۇرىس كوڭىل بولىنبەيدى. ەگەر شىن جاناشىرلىق تانىتىپ جۇرسەڭ، راحمەت ساعان، سوۆەت وداعى قيراعاننان كەيىن ەلىمىزدە قالىپتاسقان قيىن جاعدايدا تىم قۇرىسا ءبىر بوس قالعان كەڭىستىكتى تولتىرىپ جاتقانىڭا. يۋرا، ساعان دا راحمەت، ماعان قازاقستان جاستارىنىڭ كوشباسشىسىن اكەلىپ تانىستىرعانىڭا!»
وسىنداي باعا بەرگەنىنە قاراعاندا ديماش اقساقالدىڭ ادام تانۋ قابىلەتىنە باس يگەندەيسىڭ. الدىندا از-كەم ايالداپ، بىرەر ءتىل قاتىسۋدان سوڭ، قارشىعا قۇس ءتارىزدى قاعىلەز جىگىتتىڭ العىرلىعىنا ءتانتى بولعانىن اڭعارامىز.
داڭق پەن داقپىرتقا تولى ءومىر
بۇل رەتتە جۇرەكتى جىگىت جايلى كوپتەگەن مالىمەتتەردى كەلتىرۋگە بولار ەدى، الايدا مۇنىڭ ءوزى ءبىر ماقالانىڭ اياسىنا سىيمايتىندىقتان، بۇعان دەيىنگى بەلگىلى جايتتاردى، ايتۋلى ازامات بەكبولات تىلەۋحاننىڭ «تاسجارعان» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىن، نەسىپبايدىڭ دۇرىلدەگەن كەزىندە الماتى قالاسى ىشكى ىستەر باسقارماسىن باسقارعان گەنەرال-مايور م. ورازاليەۆتىڭ پىكىرىن جانە تانىمال جۋرناليست ت. تاشەنەۆتىڭ ماقالاسىن اتاپ قانا وتۋگە ءماجبۇرمىن.
نەسىپبايدىڭ كوزى تىرىسىندە سۇحبات الىپ، كىتاپ جازعان جۋرناليست — گاۋھار يساەۆا. وندا «رىجي المازدىڭ» قىلمىسكەر اتانا ءجۇرىپ، الماتىنىڭ «قالقامان» ىقشام اۋدانىندا اۋرۋحانا تۇرعىزباق بولعان نيەتى جازىلعان. سونداي-اق، ونىڭ ويلارى توسىن ءارى تەرەڭ بولعانىن جۋرناليست سۇيسىنە جازادى. مىسالى، ناسەنوۆتىڭ ەشقانداي دا ەسىرتكى تاسىمالىمەن، ناركوباروندىقپەن اينالىسپاعانىن، كەرىسىنشە قازاقستاندا وسىنشاما جىلدان سوڭ وسىنشا ناشاقور بولادى، ولاردى بولدىرماس ءۇشىن كۇرەسۋىمىز كەرەك دەگەنىن، ونىڭ سول ءسوزى ءۇشىن ەسىنەن اداسقان شىعار دەپ ويلاعانىن، بىراق وقيعا شىنىمەن دە سولاي ءورىس العانىن، ومىردە بولعانىن ەگجەي-تەگجەيلى سيپاتتايدى. ال سپورتتى ناسيحاتتاپ، سول ءۇشىن قازاق بالالارىنا ارناپ سپورت كەشەندەرىن سالىپ، جاتتىقتىرۋشى بولعانى بارشاعا ايان نارسە.
ەرجۇرەك جىگىتتىڭ ءبىر عانا ءپرينتسيپى بولدى: السىزدەرگە قورعان بولىپ، الىمجەتتىك جاساعانداردىڭ سازايىن بەرۋ. سول ءۇشىن ول باسىن تالاي قاتەرگە تىگىپ، قاۋىپتىڭ ورتاسىندا ءجۇردى. دوستارىنىڭ ايتۋىنشا، نەسىپبايدىڭ ءوز اتىنان باياندالاتىن مىناداي وقيعا بار:
«بىردە ماعان ءبىر اجەي:
– «الماز بالام، كومەكتەس!» دەپ جىلاپ كەلىپ تۇر. مەنىڭ بارماعان جەرىم قالمادى، سوتى بار، پروكۋراتۋراسى مەن پوليتسەيلەردىڭ تابالدىرىعىن توزدىردىم، ەشبىرىنەن قايران بولمادى. بالامدى الداپ، الاياقتار الىپ قويعان ءزاۋلىم ءۇيىمىزدى قايتارىپ السام دەيمىن، – دەيدى اجەي ەڭىرەپ.
وقيعا بىلاي بولعان ەكەن: اجەيدىڭ ءبىر جەردە قاراۋىل بولىپ ىستەيتىن بالاسىنىڭ كەزەكشىلىگىندە الگى مەكەمەدەن قۇندى زاتتار جوعالعان ەكەن. بايعۇس بالا ءتىپتى ۇرلانعان نارسەنىڭ نە ەكەنىن كورمەك تۇگىلى ەستىمەگەن دە. ۇرلانعان زاتتاردى وتەۋ ءۇشىن بالاعا نەسيە العىزىپ تا ۇلگەرىپتى. ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن ءوزىم قاراپ شەشپەسەم بولمايتىنىن ءبىلدىم دە ىسكە كىرىستىم. سويتسەم، الگى مەكەمەنىڭ ديرەكتورى اجەيدىڭ بالاسىنىڭ كەزەكشىلىگىندە مەكەمە ونىمدەرىنىڭ بارلىعىن ءوز تۋىستارىنا تاراتىپ جىبەرگەن ەكەن. مەن الگىنى تاۋىپ، كىناسىن ءوز موينىنا العىزىپ مويىنداتتىم. اجەيدىڭ دە ءۇيىن قايتارتتىم، بۇگىندە ول كىسى كۇندە مەنىڭ اماندىعىمدى تىلەپ مەشىتكە بارىپ، جاراتقانعا جالبارىناتىن كورىنەدى.
ال بۇدان باسقا قانشاما وقيعالار بولىپ جاتىر. قالامىزداعى وسى سياقتى باسقا دا تولىپ جاتقان ماسەلەلەردى مەنىڭ شەشۋ كەرەكتىگىمدى سەن، ارينە، بىلە بەرمەسسىڭ».
بۇدان بولەك، «رىجي الماز» باستاعان جىگىتتەردىڭ ەرلىگى دەۋگە تۇرارلىق نارسە شەتەلدىك، ورىس، قىتاي، باسقا دا مافيالىق توپتارعا قارسى تۇرۋمەن ەرەكشەلەنەدى. نەگىزىندە مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ اينالىساتىن شارۋاسى بولاتىن، بىراق قاۋىپسىزدىكتى وسىنداي توپتار قامتاماسىز ەتتى. شەتەلدىك توپتار ءبىزدىڭ ەلگە تۇمسىعىن دا سۇعا المادى. بىلە بىلگەنگە بۇل دا ەرلىك. شەكارامىز اڭعال-ساڭعال اشىق، زاڭىمىز ولپى-سولپى، ىشكى ساياساتىمىز تەسىك شەلەكتەي ۇڭىرەيىپ، ءتىپتى مەملەكەتتىك قۇرىلىمداردىڭ ءوزى ەسىن جيا الماي جاتقاندا ول سەكىلدى جىگىتتەر اۋاداي قاجەت بولدى. كەيىن ەل باسقارۋ جۇيەسى مۇلدە وزگەرگەندە، 1998 جىلدان بەرى بيلىك ءبىر كىسىنىڭ عانا قولىنا وتكەندە ولار «كەرەكسىز ادامدار» قاتارىنا جاتقىزىلدى دا كوزى جويىلدى.
سوسىن مىنا ءبىر فاكتىگە قايران قالاسىز: «قاراشىعاناق» مۇنايىن سورىپ كەلگەن امەريكالىقتاردان ءبىز مەملەكەت بولىپ 10 پايىز الىپ وتىرۋعا تەك 20 جىلدان سوڭ قول جەتكىزسەك، «رىجي الماز» ءوزىنىڭ دۇرىلدەپ تۇرعان كەزىندە «فيليپ-مورريس»، «قازاقويل» سەكىلدى كومپانيالاردان ون پايىز الىپ وتىرۋدى مىندەتتەگەن. ەرلىك پە؟
قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ سوڭىنا اڭدۋ سالىپ، كوپ تۇسەتىنىن بىلەتىن «رىجي الماز» كيگەن كيىمدەرىنىڭ، مەيلى جاڭادان ساتىپ السا دا، كوستيۋم-شالبارىنىڭ بارلىق قالتاسىن قايشىمەن قىرقىپ تاستايدى. ۇستاپ جاتىپ قالتاسىنا ەسىرتكى سۇڭگىتىپ جىبەرەتىن ورگانداعىلاردىڭ قيتۇرقى ارەكەتتەرىنەن وسىلايشا قۇتىلىپ كەتىپ وتىرعان. سوندىقتان رەسمي ورىنداردىڭ حاتتامالارىنداعى نەسىپباي بەينەسى بولەك تە، دوستارىنىڭ، تىلەۋلەس جانداردىڭ، كەيبىر شىنشىل ساقشىلاردىڭ ايتۋىنداعى نەسىپباي بەينەسى مۇلدە بولەك.
ونىڭ قازاق بايلىعىن توناعان باي، ميللياردەر ماشكەەۆيچپەن جەزقازعان مىس كومبيناتىنا تالاسقانىن كوپ ادام بىلە بەرمەيدى. وسى ماشكەەۆيچ تاۋەلسىز قازاقستان تاريحىنىڭ سۇيكىمدى كەيىپكەرى ەكەن دە، باسىن تالاي مارتە قاتەرگە تىككەن وعلان ۇلعا ءبىر اۋىز جىلى ءسوز جوق. «حالىق ءسوزى» گازەتىندە جارىق كورگەن «قازاق مافياسى: اڭىز بەن اقيقات» دەگەن سۇحباتتا ماشكەەۆيچ تۋرالى كوپ مالىمەتتەر ايتىلعان. بۇل ەندى باسقا اڭگىمە.
«زاڭ ورىندارىندا جاۋاپتى باسشىلار (كنب، پروكۋراتۋرا) ويلارىنا كەلگەنىن جاساپ، نارىقتىق ەكونوميكانى سىلتاۋراتىپ، جاسىرىن جەكەمەنشىك كاسىپورىن، مەكەمەلەر اشىپ، مەكەمەلەرى ارقىلى باسقالاردان قارىز العان بولىپ، ونى قايتارماۋدى ادەتكە اينالدىردى. قالتالارىن قالىڭداپ، ارام، ساسىق جولمەن بايىدى. ولارعا كوتتەدجدەر دالەل. مىنە، وسىعان قارسى تۇرعان، سولاردىڭ بۇزاقى ارەكەتتەرىن اشكەرەلەگەن مەنىڭ ۇلىم ناسەنوۆ نەسىپبايعا جالا جاپتى. اقىر سول كەزدەگى كنب-ءنىڭ توراعاسى مۇساەۆ باستاعان جىگىتتەر نەسىپبايىمدى يسپانيادا ءولتىرتتى». بولاتبەك ناسەنوۆ جوعارىدا اتالعان كىتابىندا اششى شىندىقتى، جانايقايىن وسىلاي بىلدىرگەن. كوردىڭىز بە، جەكەلەگەن ءبىر توپتىڭ جولىن كەسىپ، كولدەنەڭ تۇرعان «رىجي الماز» جاماناتتى اتانىپ، ءىستى بولىپ وتىر. ءسويتىپ جالپى حالىق ساناسىنا «قىلمىسكەر» دەگەن اتاۋ تاڭىلعان. قاراپايىم حالىققا تىزەسىن باتىرعاندارمەن كۇرەسۋ جولىندا ول ەرلەرگە ءتان بۇرالاڭ جولداردان ءوتتى دەيتىنىمىز سوندىقتان.
مىنە، اتى اڭىزعا اينالعان ادام «رىجي المازدىڭ» – نەسىپباي ناسەنوۆتىڭ قىرلارى وسىنداي. ونىڭ «مەن دە ۇلتشىلمىن. قازاقتاردىڭ جاقسى كيىنگەنى، جاقسى ءومىر سۇرگەنى، جاقسى ماشينالاردى مىنگەنى، جاقسى ۇيدە تۇرعانى ماعان ۇنايدى. مەن بۇعان راحاتتانامىن. …مەن وزىمە دە، باسقالارعا دا قازاقستاندا جاقسى ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىن عانا ەمەس، مىندەتتى ەكەنىن دالەلدەگىم كەلەدى» دەيتىنى قازىر قاناتتى ءسوز – افوريزمگە اينالدى. قالاي بولعاندا دا اتاقتى «رىجي المازدىڭ» داڭق پەن داقپىرتقا تولى ءومىرىنىڭ ءار كەزەڭىندە شىندىق جاسىرىنعان.
زاڭعار كارىمحان
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
