استانادا ايگىلى بەستسەللەر - «مەملەكەتتەر نەگە دامىماي قالادى؟» كىتابى تانىستىرىلدى. وعان كىتاپ اۆتورىنىڭ ءبىرى - دجەيمس روبينسون قاتىستى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
قازاقستاندىق اۋدارماشىلار تانىمال بەستسەللەر «مەملەكەتتەر نەگە دامىماي قالادى» رومانىن قازاق تىلىنە اۋدارعان بولاتىن. ادەبي شىعارمانىڭ اۆتورلارى - امەريكاندىق ەكونوميستەر دارون اسەموگلۋ مەن دجەيمس روبينسون. ولار استاناعا كەلىپ، ۇلتتىق كىتاپحانادا وتكەن تۇساۋكەسەردە وقىرماندارىمەن كەزدەستى.
بەستسەللەر – سوڭعى كەزدەگى ەڭ ءىرى ساياسي جانە ەكونوميكالىق ەنتسيكلوپەديالاردىڭ بىرىنە اينالىپ ۇلگەردى.
“بۇل كىتاپ ءاربىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەرگە ارنالعان انىقتامالىق دەپ ايتۋعا بولادى. بۇل ەكى امەريكاندىق اۆتوردىڭ مەملەكەتتەر نەلىكتەن ساتسىزدىككە ۇشىرايتىنى تۋرالى جىلدار بويى جۇرگىزگەن زەرتتەۋلەرىنىڭ ناتيجەسى. بۇل جۇمىستىڭ ماقساتى – حالىقتىڭ ساياسي ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ”،- دەدى «مازمۋنداما» قوعامدىق قورىنىڭ جۇمىس مەنەدجەرى تەڭىز سەيىلحان.
ايتا كەتەيىك، دارون ادجەموگلى مەن دجەيمس روبينسوننىڭ «مەملەكەتتەر نەگە دامىماي قالادى؟» كىتابى - سەميۋەل حانتينگتون، دجارەد دايموند نەمەسە فرەنسيسس فۋكۋياما ەڭبەكتەرىمەن سالىستىرۋعا بولاتىن، سوڭعى ۋاقىتتاعى ەڭ ءىرى ساياسي-ەكونوميكالىق بەستسەللەردىڭ ءبىرى. اۆتورلار تاريحشىلاردى، ەكونوميستەر مەن فيلوسوفتاردى عاسىرلار بويى الاڭداتقان سۇراققا جاۋاپ ىزدەيدى. «الەمدىك تەڭسىزدىكتىڭ سەبەبى نەدە، نەگە الەمنىڭ بايلىعى جەر بەتىندەگى ەلدەر مەن ايماقتارعا بىركەلكى بولىنبەيدى؟» دەگەن سۇراقتاردى تارقاتا وتىرىپ، ساياسات پەن ەكونوميكانى زەردەلەي كەلە جاۋاپ بەرىلگەن. ادامزات بالاسى ءومىر سۇرگەن بارلىق ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى قامتۋى بۇل كىتاپتى ساياسي-ەكونوميكالىق ويدىڭ ناعىز ەنتسيكلوپەدياسىنا اينالدىرادى.
Tengrinews.kz ءتىلشىسى بريتاندىق ەكونوميست ءارى زەرتتەۋشى، پروفەسسور دجەيمس روبينسونمەن اڭگىمەلەسكەن بولاتىن. سۇحبات بارىسىندا قازاقستاننىڭ ەكونوميكاسى تۋرالى دا ءسوز قوزعالدى. وندا روبينسون قازاقستانداعى ادامدارعا ينۆەستيتسيا كوپ بولىنەتىنىن ايتا كەتەدى.
“بىلەسىز بە، سينگاپۋردىڭ تابيعي رەسۋرستارى جوق. ەگەر تابيعي رەسۋرستاردى ادامدارعا، جۇيەگە ينۆەستيتسيالاي الساڭىز جاقسى. بىراق قوعامداعى ناعىز بايلىقتىڭ قاينار كوزى – ادامدار. تابيعي رەسۋرستار ەمەس. كاسىپكەرلىك بايلىقتى تۋدىرادى. شاكىرتاقى الۋعا، ۋنيۆەرسيتەتتەردى دامىتۋعا، ستۋدەنتتەردى شەتەلگە جىبەرۋگە كوپ ينۆەستيتسيا سالاسىزدار.
بالكىم، بۇل قازاقستاننىڭ جاھاندانۋىنىڭ ءبىر بولىگى بولسا كەرەك. بۇل مۇنداعى ادامداردى الەمنەن جانە باسقا دا ىستەردى ىستەۋ تاسىلدەرىنەن كوبىرەك حاباردار ەتەدى. سوندىقتان، مەنىڭ ويىمشا، قازاقستاندا ادامدارعا تۇراقتى ينۆەستيتسيا بار جانە بۇل وتە ماڭىزدى”،- دەدى ەكونوميست.
سونداي-اق، ءتىلشى روبينسوننان “قازاقستاننىڭ ەكونوميكالىق مودەلىنە تالداۋ جاسادىڭىز با؟ ونىڭ بولاشاعى بار ما؟” دەپ سۇرادى.
“ۇلكەن ماسەلە - بۇل جەردە «ستاتيكالىق» مۇرانىڭ ءبىر ءتۇرى بار ەكەنىن ۇسىنامىن. كەڭەستىك كەزەڭدە، ودان كەيىن دە مەملەكەتتىڭ قوعامداعى ءرولى زور بولدى جانە سولاي بولىپ قالا بەرەدى. قوعامداعى مەملەكەتتىڭ رولىنە بايلانىستى تاۋەلسىز سەرپىندى جەكە سەكتوردى دامىتۋ وتە قيىن. ءبىز مۇنى بۇرىنعى كسرو ەلدەرىنىڭ بارلىعىندا كورەمىز. بۇل ە اۆتونومدى جانە ءار ءتۇرلى جەكە سەكتوردى قۇرۋ وتە قيىن.
قازاقستاندا ناعىز زاماناۋي نارىقتىق ەكونوميكانى قۇرۋ ءۇشىن كۇرەس ءجۇرىپ جاتقان سياقتى. بۇل ينستيتۋتسيونالدىق ينفراقۇرىلىمدى قاجەت ەتەدى. مەملەكەت بۇل ينفراقۇرىلىمدى قۇرۋ قاجەت ەكەنىن ءتۇسىنۋى كەرەك. ال بۇل قيىن، ويتكەنى بۇل بيلىكتەن باس تارتۋ دەگەن ءسوز. بۇل كەڭەستىك مەنتاليتەت – ءبارىن باقىلاۋ. بىراق بۇل مەنتاليتەتتى وزگەرتۋ كەرەك”،- دەدى ول.
