ەلباسى ن.نازارباەۆ "بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ" باعدارلامالىق ماقالاسىندا «جاڭعىرۋدىڭ ەڭ باستى شارتى- ۇلتتىق كودىڭدى ساقتاي ءبىلۋ. ونسىز جاڭعىرۋ دەگەنىڭىز قۇر جاڭعىرىققا اينالادى» دەپ اتاپ كورسەتكەن. دەمەك، رۋحاني جاڭعىرۋ- ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى تانۋدان باستالادى. ول ءۇشىن ەل مەن جەردىڭ تاريحىن ءبىلۋ اسا ماڭىزدى، ياعني تاريحي سانانى قالىپتاستىرۋ. سول تاريحي سانانى قالىپتاستىراتىن ۇلت قۇندىلىقتارىنىڭ ءبىرى، ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدىڭ ءبىر سالاسى، ۇلتتىڭ ۇلى مۇراسى –قازاقتىڭ جىراۋلىق ءداستۇرى, ياعني جىرشىلىق، تەرمەشىلىك ونەر.
ال جىراۋلىق ءداستۇر دەگەنىمىز- تاريحتى جىرلاۋ. ەلدى، جەردى ءسۇيۋدىڭ ياعني ءپاتريوتيزمنىڭ نەبىر ۇلگىسى وسىندا. بىزدە جازبا تاريح بولماعانىمەن فولكلور جاقسى دامىدى، جىراۋلار ارقىلى ۇلتىمىزدىڭ تاريحى ۇرپاقتان ۇرپاققا بەرىلىپ وتىردى. يسلامدى دəرىپتەۋدە دە جىراۋلىق ءدəستۇر زور رول اتقاردى.
جىر، تەرمەنى تىڭداۋ ارقىلى ادامدا ۇلتتىق سانا، ياعني تاريحي سانا قالىپتاسادى، ودان ۇلتتىق بولمىس قالىپتاسادى، ودان ۇلتتىق مىنەز قالىپتاسادى، ودان ۇلتتىق رۋح قالىپتاسادى. رۋحى مىقتى حالىقتى ەشبىر جاۋ المايدى.
وسى جەردە Əليحان بوكەيحانوۆتىڭ "ۇلتقا قىزمەت ەتۋ بىلىمنەن ەمەس، مىنەزدەن"- دەگەن كورەگەندىك ءسوزىن كەلتىرگىم كەلىپ وتىر. Əرينە، ادامدا مىنەز بولماسا ول كورىنگەننىڭ جەتەگىنە كەتەدى. العان ءبىلىمى بىرەۋدىڭ پايداسىنا اسادى.
سونىمەن قاتار، ۇلتتىق مىنەزدەن تەكتىلىك قالىپتاسادى. ال، تەكتىلىك ادامزاتتىڭ اسىل قاسيەتى.
جىر-تەرمەنى تىڭداپ وسكەن جاس ۇرپاق ۇلتتىق تاربيەنى كورەدى،سالت-ءداستۇردى بويىنا سىڭىرەدى ءسويتىپ، ناعىز ۇلت ازاماتى بولىپ وسەدى.
الاش زيالىلارىنىڭ "ورىسشا تəربيە العان -ۇلت ازاماتى بولا المايدى" دەگەندى بەكەر ايتپاعانى انىق. جىر-تەرمە ۇلتتىڭ ۇلى مۇراسى، ءəرى رۋحاني قۇندىلىق بولعاندىقتان ونى كوزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلەر ۇرپاققا جەتكىزۋىمىز كەرەك.
جاسىراتىنى جوق بىزدەر بۇگىن قۇلدىق سانادا وتىرمىز. ويتكەنى اتا-بابا تاريحىن وقىمادىق. سونىڭ سالدارىنان تاريحي سانا قالىپتاسپادى. ال تاريحي سانا بولماعان جەردە قۇلدىق سانا قالىپتاسادى.
بابالارىمىز تاريحتى جىراۋلاردىڭ اۋزىنان تىڭداپ,باتىرلىق پەن ەلدىكتى بويىنا ءسىڭىرىپ وسكەندىكتەن ولاردىڭ رۋحى كۇشتى بولدى. ايتپەسە مىناداي ۇلانعايىر دالاعا يە بولىپ وتىرماعان بولار ەدىك. ەلدىگىمىز دە ساقتالماس ەدى. سول سەبەپتى مەن جىراۋلىق ءداستۇردى ۇلتىمىزدىڭ ۇلى مۇراسى، باعا جەتپەس قۇندىلىعى دەپ بىلەمىن.
جىراۋلىق ءداستۇر ارقىلى قازاق ءوزىن, ياعني جاراتىلىستى تانىدى: جاراتۋشى ءبىر اللا، مايمىلدان ەمەس توپىراقتان جاراتىلعانىن، ءدىنىمىز يسلام، مۇحاممەد پايعامباردىڭ ۇمبەتى ەكەنىمىزدى ءبىلدى. يماندىلىقتى بويىنا ءسىڭىردى.
يمانى كۇشتى ادام اتا-انانى سىيلايدى، وتىرىك ايتپايدى، دۇنيەگە قىزىقپايدى، پارا المايدى، تارتىپكە باعىنادى، پاتشانى داتتامايدى.
جىراۋلىق ءداستۇر ارقىلى قازاق تەگىن ءبىلدى. تەگىڭدى ءبىلۋ دەگەنىمىز-تاريحىڭدى ءبىلۋ دەگەن ءسوز. سول ارقىلى تاريحي تۇلعالاردى ءبىلدى، مىناۋ ۇلانعايىر دالانىڭ يەسى ەكەنىن ءبىلدى.
باۋىرجان مومىشۇلى: ء"بىز قايدا بارا جاتىرمىز دەگەننەن گورى، ءبىز قايدان كەلە جاتىرمىز دەگەندى ءبىلۋ ماڭىزدى "- دەگەن ەكەن.
ەلباسى ن.نازارباەۆتىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىندا: «ءپاتريوتيزمنىڭ ەڭ جاقسى ۇلگىسى ورتا مەكتەپتە تۋعان جەردىڭ تاريحىن وقىتۋ. تۋعان جەردىڭ ءəربىر سايى مەن قىرقاسى، تاۋى مەن وزەنى تاريحتان شىر شەرتەدى. ءƏربىر جەر اتاۋىنىڭ توركىنى تۋرالى تالاي-تالاي اڭىزدار مەن اڭگىمەلەر بار.ءƏربىر ولكەنىڭ حالقىنا سۋىقتا پانا، ىستىقتا سايا بولعان، ەسىمدەرى ەل ەسىندە ساقتالعان ءبىرتۋار پەرزەنتتەرى بار. وسىنىڭ ءبəرىن جاس ۇرپاق ءبىلىپ وسۋگە ءتيىس» - دەيدى.
مەنىڭ دە جىرلاپ جۇرگەنىم ءوزىم تۋىپ-وسكەن جەتىسۋ ولكەسىندە عۇمىر كەشكەن، ەلىنىڭ ءبىرتۋار پەرزەنتتەرى بولعان،كەزىندە اتىن ايتۋعا تيىم سالىنعان اقىن-جىراۋلار. سولاردىڭ ارحيۆتە سارعايىپ جاتقان جىر-تەرمەلەرى.
تەرمە دەگەنىمىز نە؟ «تەرمەدە دە تەرمە بار، تەرمەلى ءسوزدىڭ ىشىندە، تەرەڭگە تارتار زەردە بار» - دەيدى جەتىسۋلىق شارعىن اقىن.
تەرمە دەگەنىمىز-ناقىل سوزدەردىڭ جيىنتىعى. ونى تىڭداعاندا ادامنىڭ ساناسى وزگەرەدى، سول ارقىلى ادام بويىندا جاقسى قاسيەتتەر قالىپتاسادى.
تەرمەدە جاقسى مەن جامان، اسىل مەن جاسىق، قىمبات پەن ارزان، اق پەن قارا ايىرماسى ايتىلادى. ادامگەرشىلىك،ەل بىرلىگى مەن اعايىننىڭ ىنتىماعى، وتاندى ءسۇيۋ، ەل مەن جەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك،وتىرىك ايتپاۋ، ۇرلىق قىلماۋ، ۇلكەندى سىيلاۋ، كىشىگە قامقور بولۋ،اللاعا قۇلشىلىق، پايعامباردى ۇلىقتاۋ، مۇسىلماننىڭ بەس پارىزى ناسيحاتتالادى.
مىرزاتاي جولداسبەكوۆ اعامىزدىڭ مىناداي جاقسى ءسوزى بار «قازاقتا ۋنيۆەرسيتەت، اكادەميا بولماسا دا دالا تۋدىرعان دانالار مول بولدى. ارقايسىسى ءبىر-ءبىر ۋنيۆەرسيتەت، اكادەميا ەدى. ولار بيلەر، شەشەندەر، جىراۋلار ەدى» دەيدى.
جىر، تەرمەنىڭ سوزىنە دومبىرانىڭ ءۇنى قوسىلعاندا ونىڭ اسەرى ەرەكشە بولادى. ءارى جۇرەككە جىلى ءتيىپ، جاقسى قابىلدانادى.
ەندى جەتىسۋلىق جىراۋ باقتىباي جولبارىسۇلىنىڭ مىنا جىر جولدارىنا نازار اۋدارىپ كورىڭىزدەر:
قۇداي ۇلكەن بəرىنەن
ون سەگىز مىڭ عالامنان
ادام اتا پايعامبار
توپىراقتان جارالعان
مۇسىلمان پەندە، ءبəرى دە
سول ادامنان تارالعان
جەردە تۋىپ جەردە ءوسىپ
جەردەن ادام نəر العان
ەڭبەك ەتسەڭ ەمىزەر
كەم ەمەس تۋعان اناڭنان.....
مۇقاعاليدىڭ ناعاشىسى كودەك اقىن بىلاي دەيدى:
ادام ارتىق جاندىدا
اقىل-ويدىڭ زەرەگى
جارالعالى دۇنيە
كىم كەلىپ، كىمدەر كەتپەدى
ءتورت كىتاپتىڭ ىشىندە
قۇراننىڭ تولىق كەمەلى
قۇداي بىرەۋ، قۇران شىن
پايعامبار حاق سەنەلى
عيبادات، تاعات، قۇلشىلىق
اقىرەتتىڭ كەرەگى
كəرى -جاسقا قاراماي
كۇنى بىتسە ولەدى
ۋاقىتقا ريزا
پەندەسى سوعان كونەدى.
باقتىباي مەن كودەك اقىن ءوزىڭدى تانۋ مەن جاراتىلىستى تانۋدى وسىلاي زەردەلەيدى.
جەتىسۋ اقىندارىنىڭ ۇستازى سانالعان قابان جىراۋ بىلاي تەرمەلەتەدى:
ومىردە قور بولمايدى
ازاماتتار نيەتى اق.
ولارعا ءۇيىر بولادى،
سارقىلمايتىن داۋلەت-باق.
ولمەيتۇعىن پەندە جوق
جان امانات، ويلاپ باق.
ارازداسپا تىرىڭدە،
ىرىس الدى – ىنتىماق.
اشۋدى اقىل -قازىققا
اپارىپ ماتاپ بايلاڭدار.
اشۋدى جەڭسە اقىلىڭ،
كەسىرلى قالاي ويراندار؟!
تاتۋ بولسا اعايىن،
ساپ التىنداي جارقىلدار;
كەسەپاتتى كىسەندەپ،
اقىماقتى القىمدار.
از ءومىردىڭ ىشىندە،
تاتۋ بول دا ءتاتتى بول.
اراڭدى بۇزار دۇشپانعا،
اياۋسىز، اششى، قاتتى بول.
وتىرىك، وسەك، ۇرلىققا
تىيىم سالىپ، بەرمە جول.
ءبىر ارنادان ءسوز شىقسا،
بەرەكە مول، دوستىق – سول.
ايتتىم مۇنى سىزدەرگە
ەستە ساقتاپ ءجۇسىن دەپ.
ءاربىر ءسوزىن ويلانىپ
كوكەيىنە ءتۇيسىن دەپ.
ايتپاي كەتتى اعالار،
دەپ جۇرمەسىن بىزگە كەپ.
جەتىسۋلىق جىراۋ بولتىرىك اتىحانۇلى بىلاي دەيدى:
جابىسى وزىپ بايگى السا
ات يەسى سۇيسىنەر
جۇيرىكتىكتىڭ بەلگىسى
جەر تاڭداماي جۇگىرەر
ارسىز قوناق قوندىرساڭ
اۋىلىڭ تۇگەل بۇلىنەر
ءجۇرىسى جامان اقىماق
ەل ىشىندە سۇرىنەر
سوزىڭە جاۋاپ بەرمەسە
ارامدىقتىڭ بەلگىسى
قولىڭدا دۇنيە بولماسا
ناشارلىقتىڭ بەلگىسى
جيىن-تويعا بارماعان
جاماندىقتىڭ بەلگىسى
تابانسىز بولساڭ دورەكى
ناداندىقتىڭ بەلگىسى.
جىر دەگەنىمىز نە؟
ول بەلگىلى ءبىر وقيعا جەلىسىن باياندايتىن كوركەم شىعارما. مىسالى، باتىرلار جىرىندا باتىرلىق، ەرلىك جىرلانسا، ليرو-ەپوس جىرلارىندا سۇيىسپەنشىلىك جىرلانادى، سونداي-اق ءدىني سارىنداعى جىرلار سۇيىكتى پايعامبارىمىز ۇلىقتالادى.
قازىرگى كەزدەگى راديو، تەلەۆيدەنيە، گازەتتىڭ ءرولىن كەزىندە اۋىل-اۋىلدى ارالاپ ءجۇرىپ جىراۋلار اتقاردى. اۋىلعا جىرشىنىڭ كەلۋى مەرەكە سانالعان. ولاردى حالىق توبەسىنە كوتەرىپ سىي-قۇرمەت كورسەتكەن. جاۋعا شىعار الدىندا جىراۋلار جاۋىنگەرلەردى ارالاپ باتىرلار جىرىن جىرلاپ ولاردىڭ رۋحىن كوتەرگەن.
«جىرشى كەلدى» دەگەندە اۋىلدىڭ ەكىقابات ايەلدەرىن جيناپ جىر تىڭداتاتىن ءداستۇر بولعان بۇل قازاقتا. دانىشپان حالقىمىز ۇرپاقتىڭ قامىن ىشتە جاتقاندا ويلاپ، ونىڭ تاربيەسىنە وسىلاي كوڭىل بولگەن.
جىراۋلىق ءداستۇردى قۇداي قازاققا عانا بەرىپ قويعان، باسقا ۇلتتاردا جوق. جاس ۇرپاقتى ۇلتتىق رۋحتا تاربيەلەۋدە باتىرلار جىرىنىڭ ورنى ەرەكشە.
مىسالى، ابىلايحان داستانىندا ونىڭ جوڭعار حانزاداسى شارىش نويانمەن جەكپە-جەگى بىلاي سۋرەتتەلەدى:
كەربالاق اتپەن ەكپىندەپ،
قۇيىنداي شاپقان سابالاق،
قارسى شىققان «كەلگىن!» دەپ،
شارىش تا اتىن سابالاپ.
جەكپە-جەككە نايزامەن
ءتۇستى ەكەۋى سايىسىپ.
الدىرمايدى ايلامەن،
قالقاندارىن قاعىسىپ.
شىرەنە سالعان نايزادان
اتتىڭ بەلى كايىسىپ
ەت ءپىسىرىم ۋاقىت
ءجۇردى ەكەۋى الىسىپ.
كىردى اتتاردىڭ تۇياعى
قارا جەرگە جابىسىپ.
شارىش نويان سەزىندى
قالدى قولى قارىسىپ.
اۋەلگى ارىن باسىلىپ،
القىنادى تارتىسىپ.
ءدال وسىنداي كەزەڭدى
سابالاق تا اڭدىعان.
الدىنا نايزا كەزەنىپ،
قىلىشىن وعان پار قىلعان.
كەربالاق اتپەن تاقىمداپ،
قالقانىن قاعىپ نايزامەن.
قىلىشتى كەزەپ القىمعا
شاۋىپ قالعان ايلامەن
شارىش اتتان قۇلاعان
شاڭدى قاۋىپ سەرەيىپ.
جاۋ جاعى بوزداپ شۋلاعان،
قازاقتىڭ وسكەن مەرەيى.
شاشاقتى نايزا سۋماڭداپ،
كيگەنى بولات ساۋىت-تى.
«ابىلايلاپ!» ۇرانداپ،
سابالاق جاۋعا شاۋىپتى.
ۇرانىنا قوسىلىپ،
سوڭىنان ەلى ەرىپتى.
اققان سەلدەي جوسىلىپ،
جاۋعا سوققى بەرىپتى.
قابانباي باتىرمەن سارشۋاش جىراۋدىڭ ارىزداسۋىندا (قوشتاسۋى) مىناداي جىر جولدارى بار:
ۋا، قابانباي گوزەلىم،
ەسكىدەن قالعان كوز ەدىڭ.
جاقسى مەن جايساڭ جيىلسا،
جىلقىدا قىلاڭ، بوز ەدىڭ.
باتىرلىق، ەرلىك دەگەندە
جايىلعان جۇرتقا ءسوز ەدىڭ.
قايعى شەككەن ەلىڭنىڭ
جىلاعانىن جۇباتىپ،
قيسايعان كوشىن تۇزەدىڭ.
ات جالىن تارتىپ مىنگەلى،
جورىقتا تالاي ءجۇرىستىم.
قالماقتان شىقتى حالدان حان،
حالدان حانمەن ۇرىستىڭ.
اقيعان استام نويانىن-
اعىپ ءوتىپ قۇلاتتىڭ.
سولقىلداعان مىرزاسىن
سوعىپ ءوتىپ قۇلاتتىڭ.
تەبىنىڭە شىداماي،
تەلىمى شىعىپ تەنتىرەپ،
اڭىراعان كوپ قالماق
قونىسىن تاستاپ ىعىستى...
شامىرقانىپ، شامدانىپ،
قۋباسقا قامشى ۇرعانسىڭ.
قالىڭ توبىن قاق جارىپ,
قىتايدى قويداي قىرعانسىڭ!
بايسالمەنەن ويلاسام،
قايراتىڭا باق تۇرعان.
ابىلاي سىندى تورەڭىز
قاسىڭا اكەپ تاق قۇرعان!
توعىز تاڭبا نايماننان
توعىز قۇيرىق تۋ الىپ،
توعىز تۇمەن قول شىقسا،
قول اعاسى - قابانباي!
التى شەكتى ارعىننان
التى قۇيرىق تۋ الىپ،
التى تۇمەن قول شىقسا،
قول اعاسى - قابانباي
قالماققا جورىق، جول شىقسا،
الاشتىڭ اۋىر قولىنا
اعالىققا ۇناعان،
دارابوزىم – قابانباي
ءسويتىپ، ءبىر جاعى حال ۇستىندە جاتقان قابانبايدىڭ كوڭىلىن اۋلاسا، ەكىنشى جاعىنان ونىڭ باتىرلىعىن، قولباسىلىق قىزمەتىن دارىپتەپ باعاسىن اسقاقتاتادى. بۇل دا ۇرپاققا ۇلگى بولارلىق نارسە.
سۇرانشى باتىر داستانىندا ونىڭ قىرعىزدىڭ ورمان حانىمەن شايقاسى بىلاي سۋرەتتەلەدى:
باتىر تۋعان سۇرانشى
اقتۇياققا ەر سالدى
ساۋىت كيىپ سايلانىپ
ىرعاي ساپتى نايزا الىپ
قورامساعىن بايلانىپ
قىرعىزدىڭ قالىڭ قولىنا
جالعىز ءوزى بارادى
مەنىڭ جاۋىم سەنسىڭ دەپ
جەكپە-جەككە شاقىرىپ
ورمان حانعا تاياندى
يەك قاقتى ورمان حان
ءۇش باتىرى قىرعىزدىڭ
بۇقاي، بايتىل، بيتۋعان
نايزالارىن كەزەنىپ
ءۇش جاعىنان تاپ بەردى
ساتىر-سۇتىر نايزانى
ءبىر-بىرىنە سالىستى
الدىمەن كەلگەن بيتۋعان
بەتىن باسا بۇكتەلدى
جارالانىپ ءۇش باتىر
ات جالىنا قابىستى
مۇنى كورىپ حان توبى
ات قويىپ ءبارى شابىستى
اش قاسقىرداي باتىردى
ورتاسىنا الىستى
جاۋدىڭ توبى ءجۇز كىسى
ورتاسىندا ءبىر كىسى
ءتۇس اۋعانشا ۇرىستى
كۇن توبەدەن وتكەندە
بەسىندىگە جەتكەندە
جاۋ كاماعان سۇرانشى
كوزىن قاپتاپ قان الدى
تۇلا بويىن جارا الدى
ورمان حانعا ۇمتىلدى
الىستان سالعان نايزاسى
تۋ سىرتىنا كەپ ءتيدى
سەگىز كوزدىڭ قوڭ ەتى
كەرە قارىس جىرتىلدى
توپتان شىعىپ حان كەتتى....
رايىمبەك باتىر داستانىندا ونىڭ ءبىر كۇندە جوڭعاردىڭ 17 باتىرمەن جەكپە-جەگى بىلاي سۋرەتتەلەدى:
اعاناس نوياننان ايلاڭدى.
ارتىق ويلاپ اسىردىڭ.
جالاڭاش، تورايعىر جاعىنا
قالىڭ اسكەردى جاسىردىڭ.
جايىلىپ جاتقان كوكپەكتە
اتوي سالىپ جاۋىڭدى،
جەكپە-جەككە شاقىردىڭ.
ءبىرىنشى كەلگەن باتىردى
تاقىمعا باسىپ سۇيرەتتىڭ.
ەكىنشى كەلگەن باتىردىڭ،
قابىرعاسىن كۇيرەتتىڭ.
ءۇشىنشى كەلگەن باتىرعا،
نايزانىڭ ءتىلىن ۇيرەتتىڭ.
ءتورتىنشى كەلگەن باتىردى
قالپاقتايىن ۇشىردىڭ.
بەسىنشى كەلگەن جاۋىڭنىڭ،
قاپ-قارا قانىن قۇستىردىڭ.
التىنشى كەلگەن باتىردى
نايزامەن ءىلىپ تۇيرەدىڭ.
جەتىنشى كەلگەن باتىردى
ساز بالشىقتاي يلەدىڭ.
سەگىزىنشى كەلگەن باتىردى
باسىن شاۋىپ ءتۋسىردىڭ.
توعىزىنشى كەلگەن باتىردى
قايىڭ ساپتى شوقپارمەن،
ءبىر-اق ۇرىپ ۇشىردىڭ.
ونىنشى كەلگەن باتىردى
توبەدەن ۇرىپ قۇلاتتىڭ.
ون ءبىرىنشى كەلگەن باتىردى
كەسكەن اعاشتاي سۇلاتتىڭ.
ون ەكىنشى باتىردى
نايزامەن ءىلىپ تاستادىڭ.
ون ءۇشىنشى جاۋىڭنان
ونشا ۇركىپ ساسپادىڭ.
ونى داعى نايزامەن،
تۋلاقتاي ءىلىپ تاستادىڭ.
ون ءتورتىنشى باتىردىڭ
دىمىن لەزدە ءوشىردىڭ.
ون بەسىنشى باتىردى
كىندىكتەن سۇعىپ نايزانى،
انا دۇنيەگە كوشىردىڭ.
ون التىنشى باتىردىڭ
جەلكەسىن قيىپ تاستادىڭ.
ون جەتىنشى باتىردان،
جاڭا كۇش دەپ قاشپادىڭ.
رەتىن تاۋىپ ونى دا،
نايزامەن شانشىپ تاستادىڭ.
بابالارىنىڭ وسىنداي ەرلىگىن تىڭداپ وسكەن جاس ۇرپاق ءوزى دە رۋحتى، باتىر بولىپ وسەدى. ۇلتىن ءسۇيىپ، قازاق بولىپ تۋعانىن ماقتان ەتەتىن بولادى. رۋحى بيىك بولعاندىقتان ەشكىمنىڭ الدىندا باس ۇرمايدى. قازىرگى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ بويىمىزدا جەتىسپەيتىن نارسە وسى.
قازىرگىدەي جاھاندانۋ زامانىندا جات ەلدىڭ يدەولوگياسىنا توتەپ بەرەر كۇش – جىراۋلىق ءداستۇر سياقتى ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىز. «قازاقتىڭ بولمىسى جىرى مەن ءان-كۇيىندە» –دەگەندى م.اۋەزوۆ بەكەر ايتقان جوق.
ءسوزىمنىڭ اياعىن زاڭعار جازۋشى، ۇلت ازاماتى روللان سەيسەنباەۆتىڭ پىكىرىمەن اياقتايىن: «دالا جىرى قورعانساق قالقانىمىز، شابۋىلعا شىقساق الداسپانىمىز، شولدەسەك تۇما بۇلاعىمىز، ولسەك كەبىنگە ورانىپ جاتار ماڭگى بەسىگىمىز بولدى».
ادىلبەكوۆ ءابىش بايمۇحانبەتۇلى
