ۇسكىرىك اياز شارپىعان قىستىڭ كوزى قىراۋدا جىلۋسىز وتىرعان جۇپىنى ۇيلەرگە توننالاپ تەگىن كومىر ءتۇسىرىپ كەتەتىن قايىرىمدى جانداردى كەزدەستىرىپ پە ەدىڭىز؟ ءتىپتى، سەنبەيتىن دە شىعارسىز. ال يلانعاننان كۇننىڭ وزىندە مۇنداي ىزگىلىكتى ادامدارعا ەرەكشە تاڭدانىسپەن العىس جاۋدىرىپ، اياعىنا جىعىلا سالۋىڭىز بەك مۇمكىن. نەگە دەيسىز عوي؟ ويتكەنى، ءسىز دە، ءبىز دە مىنا قوعامدا قايتارىمسىز قايىرىمدىلىق جاسايتىن شىن مانىندەگى جومارتتارعا شولىركەپ ءجۇرمىز. ءبىزدىڭ قوعامنىڭ مۇنداي اڭسارىن الگى جاقسىلىق جاساعىش جىمىسقىلار جاقسى بىلەدى جانە وسى وسالدىعىمىزدى ۇتىمدى پايدالانادى. ولار ءبىر قاراعاندا عانا وسىنداي قايىرىمدى، وسىنداي مەيىربان. قاي كەزدە دە بۇلار تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا ەرەكشە قامقور، جان-جاقتى جاناشىر كورىنگىسى كەلەدى. يگى ىسىنە ءيىلىپ، سالعان جەردەن جات سەنىمنىڭ سويىلىن سوعىپ شىعۋىڭىز وپ-وڭاي مۇندايدا. سوندىقتان، اسىقپاڭىز، اپتىقپاڭىز، ولار – ءبىزدىڭ جۇرەگىمىزدى ماتەريالدىق مۇقتاجدىقتى وتەۋمەن ءجىبىتىپ، ىزگىلىكپەن ىزىنە ەرتكىسى كەلەتىن جات اعىم وكىلدەرى. بۇگىندە الەم نازارى ساف دىنىمىزگە سىزات تۇسىرگەن تەرروريزمدى توقتاتۋعا اۋىپ تۇرعاندا يەك استىنداعى يەھوۆا كۋاگەرلەرىنەن كورەسىندى كورمەسىمىزگە كىم كەپىل؟! سول سەبەپتى اتا دىنىمىزگە ءۇش قايناسا سورپاسى قوسىلمايتىن قاۋىپتى اعىمنىڭ اق-قاراسىن اجىراتىپ، جۋرناليستىك كوزقاراسپەن زەرتتەۋ جاساۋدى ءجون سانادىق.
بايقايسىز با، قازىرگى قوعام قاۋىپتىڭ قايدان تۋاتىنىن تارازىلاي الماي قالادى كەيدە. سەبەبى، ساعاتىنا سان مىڭداپ قۇيىلاتىن اقپاراتتار تاسقىنى ادامدى ورەسىنەن جاڭىلدىرىپ، بۇرىس پەن دۇرىستى باعامداۋدان اجىراتىپ بارادى. داقپىرتتىڭ ىشىنەن دەرەك ىزدەپ، الا-قۇلانىڭ اراسىنان اقيقاتتى ارشۋ – قيىننىڭ قيىنى. عالامتور بەتىندەگى قىزىلدى-جاسىلدى الەمنەن، جەكەلەگەن مۇددە مەن جاسىرىن ماقساتى ارالاسقان اقپاراتتاردان، ءدىن اتىن جامىلعان جىمىسقى توپتاردان ءبىزدى تەك ىشكى ۇلتتىق ۇستىن، ەڭبەكپەن جيناعان شىنايى ءبىلىم عانا قۇتقارادى. الايدا جەتپىس جىل بويى سالتانات قۇرعان قۇدايسىز قوعام حالىقتى اتا سالتىنان اجىراتىپ جىبەردى. ۇلتتىق تانىم تارىلدى. تىلىنەن، دىنىنەن جەرىگەن ماتەرياليست ۇرپاق قالىپتاسا باستادى.
ەگەمەندىك العاننان كەيىنگى ەل اراسىنداعى ءدىني كەڭىستىك ءالسىز، سىرتقى اعىمداردىڭ ىقپالىنا جىعىلا سالاتىن سولقىلداق ەدى. ءدال وسى تۇستا مۇحيتتىڭ ارعى بەتىنەن «يەھوۆا كۋاگەرلەرى» دەگەن جاڭا، جات اعىم جۇزدەگەن ءدىني توپتارمەن بىرگە قازاقستانعا كەلدى. اتاۋى دا، كىمگە كۋاگەرلىك ەتەتىنى دە تۇسىنىكسىز بەيمالىم سەنىم يەلەرى ەلىمىزدەگى ەڭ كوپ تۇرعىندار شوعىرلانعان الماتى قالاسىنىڭ ماڭايىندا ميسسياسىن جۇرگىزدى. بۇلاردىڭ ەڭ باستى ارتىقشىلىعى – ايىنا ءبىر رەت ءتۇرلى ءتۇستى ءارى قىمبات قاعازدا «كۇزەت مۇناراسى» دەگەن جۋرنال شىعارۋى. مۇنداي جەكە باسىلىمى بار ءدىني اعىمدار الەمدە وتە سيرەك. ارىسى، جەكەلەگەن پاراقشالار تاراتىپ، ءبىردى-ەكىلى كىتاپتار عانا شىعارۋى مۇمكىن. ال يەھوۆا كۋاگەرلەرىندە مۇنداي ەمەس. بۇلار ەل اراسىندا ەرىنبەي ۇگىت ايتۋمەن قاتار، مازمۇنى جەتىك، ماقساتى ايقىن، سويلەمدەرى اينا-قاتەسىز جازىلعان، كوركەم سۋرەتتەرى وتە اسەرلى كىتاپتار باستىرادى.
جات اعىمنىڭ ماقساتى، مىندەتى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، باستى ميسسياسى وسى باسىلىمداردا بايقالادى. دەسەك تە، «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىنىڭ مازمۇنىنان تۇپكى ماقساتىن اڭعارۋ وتە قيىن. ءدىني ساۋاتى جوق، ۇلتتىق دىڭگەگى سولقىلداق ادام ءۇشىن ءتۇرلى ءتۇستى جۋرنال رۋحاني شامشىراق ءتارىزدى كورىنەدى. ءتاڭىردىڭ كۋاگەرىمىز دەيتىن اتالمىش توپ ۇلتتى بولمىسىنان ايىرىپ، ءوز مۇددەلەرىنە جىعۋ ءۇشىن نەشە ءتۇرلى ءادىستى قولدانادى. الدىمەن، ولار ۋاعىزدارىن كوشە-كوشەنى ارالاۋمەن، قاراپايىم ادامداردى اڭگىمەگە تارتىپ، قامقورلىق تانىتۋمەن جۇرگىزەدى. جاقسى كيىنگەن، قىمبات كولىكتەگى داۋلەتتى جاندارعا جولاي قويمايدى. كەرىسىنشە، جۇپىنى كيىمدەگى قارا جۇمىسشىلارمەن، ماتەريالدىق كومەككە ءزارۋ تۇرعىندارمەن تىلدەسەدى. كەزدەستىرگەن ادامى قارسىلىق تانىتىپ، بالاعاتتاۋعا دەيىن بارسا دا دورەكى مىنەز تانىتپاي، قارابايىر سوزدەرسىز، كوركەم سويلەپ، مەيىرىمدى جۇزبەن اڭگىمە-دۇكەن قۇرۋعا تىرىسادى.
مۇنداعى ماقسات – وزدەرىن قۇدايدىڭ ءسوزىن سويلەپ تۇرعانداي كوركەم اسەر قالدىرۋ ءارى سول جۇمساق مىنەزى ارقىلى ادامنىڭ ساناسىن باۋراپ الۋ. اتاپ وتەيىك، يەھوۆا كۋاگەرلەرىندە ماتەريالدىق ماسەلە كوتەرىلگەن ەمەس. ۇگىت جۇرگىزۋ ءۇشىن ولار قارجى ايامايدى. مىناداي الەمدىك داعدارىس قىسپاققا الىپ تۇرعان زاماندا جۋرنالدارى دا ساپالى، كىتاپتارى دا كوركەم. ساپاسى دا وتە قىمبات قاعازدار. يەھوۆا كۋاگەرلەرىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى، تىلدەسەتىن ادامىن ريتوريكالىق سۇراقتار ارقىلى باۋرايدى. ياعني، جاۋابى دا، سۇراعى دا ۇگىتكە تولى سويلەمدەر قولدانادى. ماسەلەن، ولار كوشەدە كەزىككەن كەز كەلگەن جانعا: «مىنا ءومىردىڭ ءمانى نەدە ەكەنىن بىلەسىز بە؟ قۇدايعا سەنەسىز بە؟ قايىرىمدى ىستەر جاسايسىز با؟ قۇدايدان قورقاسىز با؟ اقىرەت كۇنىنە دايىنسىز با؟» – دەگەن سىڭايدا بىرنەشە سۇراق قويۋ ارقىلى توسىننان وي سالىپ كورەدى.
قاراساڭىز، بۇل سۇراقتار اتا دىنىمىزدە دە ماڭىزدى. يەھوۆالىقتار قاراپايىم ادامنىڭ كوڭىلىن وسىنداي جالپىلاما سۇراقتارمەن وزىنە قاراتادى. ولار جەرگىلىكتى قازاقتاردىڭ تانىمىن، تۇسىنىگىن، كوزقاراسىن، ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىن، تۇتاس مادەنيەتىن تەرەڭ زەرتتەگەن. سول سەبەپتى دە ەڭ ءبىرىنشى جۇرەكتى قوزعايتىن ساۋالدار قويىپ، قويان-قولتىق ارالاسۋعا، ەمەن-جارقىن سىرلاسۋعا ساڭىلاۋ ىزدەيدى. ەكىنشى جانە ءۇشىنشى كەزەكتە عانا يسا پايعامباردىڭ (س.ع.س) ومىرىنەن مىسالدار كەلتىرىپ، ىزگىلىكتى ىستەرمەن ادامنىڭ كوڭىلىن بوساتۋعا كۇش سالادى. بۇل ارالىقتا ادام يسلامداعى دۇنيەتانىمىنان اجىراپ، قۇران اياتتارىنداعى ادامگەرشىلىك قاعيداتتارىن، سوڭعى پايعامبارىمىز مۇحاممەدتىڭ (س.ع.س) جاقسىلىق جاساۋ جولىنداعى حاديستەرىن جات اعىمنىڭ ءجون-جورالعىلارىمەن اۋىستىرا باستايدى.
وسىلايشا يسلام مەن يەھوۆا كۋاگەرلەرىنىڭ اراجىگىن اجىراتا الماي قالعان دەلقۇلى بىرتىندەپ اتادان قالعان رۋحاني دىڭگەگىنەن قول ۇزەدى. ءبىزدىڭ زەرتتەۋىمىزشە، جات اعىمنىڭ جولىنا وپ-وڭاي ءتۇسىپ كەتۋدىڭ سالدارى ءدىني ۇقساستىقتا جاتىر. جىمىسقى توپتىڭ وكىلدەرى «كيەلى كىتاپ حيكايالارى»، «ىزگىلىك حابارى» سىندى كىتاپتاردى ۇزدىكسىز باستىرادى. مۇندا كادىمگى قۇران كارىمدەگى پايعامبارلار قيسساسى تۇگەلدەي دەرلىك باياندالعان. الايدا ولار كىتاپتا مۇحاممەدكە (س.ع.س) مۇلدە جۋىمايدى جانە مويىندامايدى. الگى كىتاپتاردى وقىعان ادام سوڭعى پايعامبارىمىزدىڭ ەسىمىن ۇمىتىپ، قايىرىمدىلىق ءىس، مەيىرباندىلىق، ىزگىلىك، كەشىرىم، جىلاعاندى جۇباتۋ، سۇرىنگەندى سۇيەۋ سەكىلدى يسانىڭ (س.ع.س) يگى امالدارىنا باس ءيىپ كەتۋى ىقتيمال. راسىندا دا، يەھوۆا كۋاگەرلەرىنىڭ كىتاپتارى مەن جۋرنالدارى ءبىر قاراعاندا تۇگەل ىزگى امالدارعا تولى. ولار ءار ءسوزىن مەيلىنشە قازاقتىڭ سالتىنا، داستۇرىنە، مادەنيەتىنە جاقىنداستىرىپ، ۇقساستىرىپ ايتادى.
قۇدايدىڭ اسپان مەن جەردى التى كۇندە جاراتقانى، ادام اتا (س.ع.س) مەن حاۋا انانىڭ الما جەگەن وقيعاسى، نۇح پايعامباردىڭ (س.ع.س) كەمەسى، جايىن جۇتقان ءجۇنىستىڭ (س.ع.س) ءومىرى، مۇسا (س.ع.س) مەن پەرعاۋىن زامانى يەھوۆا كۋاگەرلەرى باستىرعان كىتاپتاردا جان-جاقتى باياندالادى. ولار مۇنى جوققا شىعارمايدى جانە بۇلاردى دارىپتەيدى. العاش يەھوۆالىقتارمەن تانىسقان ادام وسى ۇقساستىقتى جانىنا جاقىن قابىلداپ، قاۋىپتى اعىمنىڭ يلەۋىنە تەز ارادا كەتىپ قالۋى كادىك. بارشامىزعا ءمالىم، اتا دىنىمىزدە دە ءدال وسى وقيعالار ايتىلادى جانە مويىندالادى. اربالعان ادام وسى ۇقساستىقتاردى تارازىلايمىن دەپ شىرماۋعا تۇسەدى. سونىمەن بىرگە، بۇلار قايعىرعاننىڭ كوڭىلىن اۋلاۋ، قينالعاننىڭ جانىنان تابىلۋ، رۋحاني جانە ماتەريالدىق كومەك كورسەتۋ بەلگىلەرىنە باسىمدىق بەرۋ ارقىلى مۇسىلمانشىلىقتى ۇستانعان حالىققا جاقىنداۋعا تالپىنادى.
سونىمەن، اڭگىمەگە تارتىپ، مۇددەسىنە جىعۋدىڭ ەكىنشى جولى – باسىلىم. بۇل تۋرالى اڭگىمە بولەك. ويتكەنى، حالىق اراسىندا ەڭ كوپ زارداپ شەگەتىندەر «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىنىڭ ىقپالىمەن جۇزەگە اسقان. ۇگىت تاراتۋشىلاردىڭ قولدارىندا مىندەتتى تۇردە كىتاپ تولى قورجىن بولادى. ەگەر ءسىز ولارمەن قاي تىلدە سويلەسسەڭىز دە قيىندىق تۋدىرمايدى. ولار قازاق جانە ورىس تىلىنە جەتىك. كىتاپتارى دا ەكى تىلدە باسىلعان. ەڭ قاۋىپتىسى، باسىلىمدارداعى كوز تويدىراتىن ادەمى ديزاين، نە ەملە، نە ستيليستيكالىق قاتەسى جوق قازاق تىلىندەگى تارتىمدى تاقىرىپتار بىردەن باۋرايدى. اسىرەسە، باسىلىمدارى مەيلىنشە بالالاردىڭ تىلىنە بەيىمدەلىپ جازىلعان. ال سۋرەتتەرى ەرتەگى الەمىنەن سىر شەرتىپ تۇرعانداي اسەر قالدىرادى. باسپالارىندا ارنايى سۋرەتشىلەرى دە بار سەكىلدى. كوردىڭىز بە، جات اعىم بابالار اماناتىن ارقالاعان بالالاردى قىزىقتىرۋعا كوشكەن.
يەھوۆالىقتاردىڭ ۋاعىزىن جۇرگىزەتىن «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالى ايىنا ءبىر رەت باسىلادى. باس تاقىرىپتىڭ استىندا: «يەھوۆا قۇدايدىڭ پاتشالىعىن جاريالايدى»، – دەگەن ۇران ءسوز جازىلعان. قازاقستانداعى ۇلت مادەنيەتىنە اشىقتان-اشىق سوققى جاساپ، وسىلاي تۇسىنىكسىز ۇران ءسوز جازىپ قويعان جۋرنالدىڭ ىشكى مازمۇنى دا تۇگەل تەرىس پيعىلدى تۋ ەتەدى. ولار حالىقتىڭ اراسىنان تۋىندايتىن كوكەيكەستى ساۋالداردى ءاۋ باستان بىلەدى. سوندىقتان دا، جۋرنالدىڭ ءار بەتىندە ەڭ ماڭىزدى ساۋالدارعا جاۋاپ ىزدەيدى. جاۋاپ پەن سۇراقتى جاي سويلەمدەرمەن قۇراي سالماي، ءتۇرلى مازمۇندا قۇپيالاپ، ەلىكتىرە تۇسەدى.
ارينە، الەمنىڭ بارلىق مەملەكەتىندە بولىمشەسى بار ءدىني ۇيىمعا قاي-قايسىمىز دا: «سىزدەردى كىم قارجىلاندىرادى؟» – دەگەن سۇراق قوياتىنىمىز انىق. رۋحاني ورتالىقتارىندا جاۋاپتى قىزمەت اتقاراتىن وكىلدەرى بۇل ساۋالدىڭ تۋىندايتىنىن باياعىدان بىلەدى. بارىنە جاۋاپتارى دايىن. قۇداي جولىنداعى ساداقامەن جينالعان قاراجات ەكەنىن ايتىپ، تانباي تۇرىپ الادى. يسلامدا دا ساداقانىڭ ورنى ەرەكشە ءارى اللا رازىلىعىنا بولەنۋدىڭ ءبىر جولى وسى. يەھوۆالىقتار دا ساداقا بەرۋ ماسەلەسىن مۇمكىندىگىنشە مۇسىلمانشىلىققا جاقىنداتىپ كورسەتكىسى كەلەدى. ناتيجەسىندە، حالىقتى ۇقساستىق ارقىلى ورعا جىعۋدى كوزدەيدى.
جات اعىم باسشىلىققا كيەلى كىتاپ جازبالارىن الادى. وكىنىشتىسى، بۇلار دۇنيەجۇزىندەگى ەكى ميلليارد مۇسىلماننىڭ قاسيەتتى قۇران كارىم كىتابىنا كوز جۇمىپ قارايدى. مۇنىڭ سەبەبىن وزدەرى دە تۇسىندىرۋدەن قاشقاقتايدى. بىراق حالىقتىڭ نازارىن وزدەرىنە اۋدارۋ ءۇشىن ءبىزدىڭ سالتىمىزدى، ءتىلىمىزدى، مادەنيەتىمىزدى، سەنىمىمىزدى جان-جاقتى قولدانادى. ماسەلەنكي، «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىنداعى كەيبىر ماقالالارعا كوڭىل بولسەڭىز، ويدان قۇرالعان وقيعالاردى ءجيى كەزدەستىرەسىز. اڭگىمەلەرىندەگى كەيىپكەرلەردىڭ ەسىمىن قازاقشا تاڭداپ الىپ، مۇمكىندىگىنشە ۇلتتىق تانىم-تۇسىنىگىمىزگە ساي ەتۋگە تىرىسادى. اتالعان جۋرنالدىڭ كەزەكتى ءبىر سانىندا «جۇرەكتى سىزداتقان قايعى-مۇڭ» دەگەن اڭگىمە باسىلعان. قايعىنىڭ قارا كورپەسىن جامىلعان ناعيما ەسىمدى قازاق قىزدىڭ شىنىمەن دە تاعدىرى اۋىر. اتا-اناسى جول اپاتىنان اجال قۇشىپ، سوڭىنان قىزى قايعىعا باتادى.
«دۇرىسىن قۇداي بىلەدى عوي، قالقام. جىلاماشى». بۇل – اسقار تاۋداي اكەسىنىڭ كوزىن كورگەن دوسىنىڭ جۇباتۋ ءسوزى. وقيعادان ادامداردىڭ ماڭگى ءومىر سۇرمەيتىنىن، ءولىمنىڭ بار ەكەنىن بىلەمىز. قاراپايىم ۇعىم بولعانمەن، وسى اڭگىمەنىڭ وزەگىنە دە يەھوۆالىقتار ءوز قۇدايىن قوسىپ قويادى. ماقالانىڭ مانىنەن ۇقققانىمىز – قايعىنى باسۋ ءۇشىن تەك يەھوۆا قۇدايى عانا قول ۇشىن سوزادى-مىس. جات اعىم وكىلدەرى نە سەبەپتى جۋرنالداعى كەيىپكەرلەردىڭ ەسىمىن قازاقشالادى؟ ماقساتى تۇسىنىكتى. ءتول مادەنيەتىمىزدى مىقتاپ مەڭگەرگەن ولار انا ءتىلىمىز ارقىلى ىشتەن ىرىتپەكشى. جۋرنالدىڭ «ىستەرىڭدى كىم قارجىلاندىرادى؟» دەگەن بولىگىندە: «ۇيىمنىڭ قاراجاتى دۇرىس قولدانىلادى. بىزدە قىزمەتىنە اقى الاتىن ءدىنباسىلار جوق. كۋاگەرلەر ۇيمە-ءۇي ۋاعىزداعاندارى ءۇشىن اقى المايدى جانە كەزدەسۋ وتكىزەتىن جايلارىمىز وتە قاراپايىم»، – دەپ جازىلعان.
نە ۇقتىڭىز؟ ولار سالعان جەردەن وتە قاراپايىم كورىنگىسى كەلەدى. بۇل – ءبىر. ەكىنشى، مىنەزىن مۇمكىندىگىنشە كوركەم ۇستايدى. ءتۇپتىڭ-تۇبىندە ماقتامەن باۋىزداپ تۇسىرەدى. ءۇشىنشى، قوعامدا جۇپىنى وتباسىلارعا قول ۇشىن سوزۋ ارقىلى حالىقتىڭ جۇرەگىن ءجىبىتۋدى كوزدەيدى. ميلليونداعان دانا ءتۇرلى ءتۇستى كىتاپ، جۋرنال باسىپ شىعارىپ، جۇزدەگەن مەملەكەتتەردە عيباداتحانا سالۋ، تابيعي اپات العان ۇيلەرگە قول ۇشىن سوزۋ ءبىر عانا ساداقادان جينالعان قاراجات ەمەس. بۇل – ءتورت. ەسىڭىزدە بولسىن، ولار ءبارىن ىزگىلىكپەن شەشەمىز دەپ شىمىرىكپەي ايتادى. قازاقشاعا وتە سۋداي جانە باسىلىمدارى دا مەملەكەتتىك تىلدە اينا-قاتەسىز باسىلادى. بۇل – بەس.
«سەندەر امەريكاندىق سەكتاسىڭدار ما؟» جۋرنالدىڭ كوزگە بىردەن تۇسەتىن العاشقى بەتىندە، سونىمەن بىرگە، عالامتورداعى سايتتارىندا وسىنداي ساۋالدى ۇلكەن قارىپتەرمەن بەرىپ قويعان. بۇل – حالىقتىڭ كوكەيىندەگى ەڭ نەگىزگى ساۋال. ولار بۇل ماسەلەنى الدىن الا ەسكەرىپ، ادەيىلەپ وزدەرىنە ەنگىزىپ قويعان سياقتى. ال ەندى جاۋابىنا ءۇڭىلىپ كورەيىك: «يەھوۆا كۋاگەرلەرى ءوز ءىس-شارالارىن 230-دان اسا ەل مەن اۋماقتا اتقارادى. قاي ەلدە تۇرىپ جاتقانىمىزعا قاراماي، اقش نە ادامي باسقا وكىمەتكە ەمەس، يەھوۆا قۇدايى مەن يسا ماسىحكە شىن بەرىلگەنبىز»، – دەپ وزدەرىنىڭ ميسسياسىن تايعا تاڭبا باسقانداي ايقىن كورسەتەدى.
يەھوۆالىقتاردىڭ باس باسقارماسى نيۋ-يورك قالاسىندا ورنالاسقان. الايدا ولار ۋاعىزدارىندا وزگە ەشبىر ءدىندى ەسكەرمەي، يسا پايعامباردىڭ ءىزباسارى رەتىندە ۇگىت جۇرگىزەدى. وعان دالەل جىلدا يسانى (س.ع.س) ەسكە الۋ كەشى. دالىرەك ايتساق، ولگەن كۇنىن اتاپ وتەدى. جالپى، اپتاسىنا ەكى رەت كەزدەسۋ ۇيىمداستىرادى. ولار ورتادا شەڭبەر قۇرىپ تۇرا قالادى دا، مۋزىكالىق اسپاپتاردى قولدانۋ ارقىلى ءان سالادى. ءاننىڭ ءماتىنى يەھوۆا قۇدايىن ماداقتاۋعا ارنالعان. كەزدەسۋگە كىرۋگە ەشكىمگە تىيىم سالىنباعان. ءتىپتى، بۇل ءدىندى ۇستانباساڭىز دا ەمىن-ەركىن ەنىپ، ءجون-جورالعىلارىنا قاتىسا بەرۋىڭىزگە بولادى. بۇل ارقىلى ولار اشىقتىقتى قامتاماسىز ەتىپ، اقيقاتتى سۇيگەن سىڭاي تانىتادى. شىن مانىندە ولاي ەمەس.
بۇگىندە يەھوۆا كۋاگەرلەرى الەمنىڭ 240 ەلىندە بار. كۇننەن-كۇنگە بۇلاردىڭ قاتارى تولىعىپ بارادى. ءتىپتى، جۋرنالدارى مەن ونلاين بەتتەرىندە وسى ءدىني اعىمعا كىرگەندەردىڭ سانى دا انىق جازىلىپتى. ىزگىلىكپەن ىزىنە ەرتەتىندەر 8 ميلليون 220 مىڭ 105 ادامدى قۇرايدى. جىل سايىن يسا ءماسىحتى ەسكە الۋ كەشىنە 20 ميلليونعا جۋىق ادام قاتىسادى. ون ەكى ايدا 10 ميلليون شاماسىندا تەگىن كىتاپتار تاراتىلىپ، ۇگىت-ناسيحات جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى.
ەڭ وكىنىشتىسى، «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىنىڭ تۇپ-تۇنىق قازاق تىلىندە باسىلۋى. ءبىزدىڭ تىلدىك تۇرعىدا جۇرگىزگەن زەرتتەۋىمىز ناتيجە بەرمەدى. ءبىر بىلەرىمىز، يەھوۆا كۋاگەرلەرى – قازاقشاعا سۋداي، وتە ساۋاتتى جازىلعان جۋرنالى بار جالعىز جات ءدىني اعىم. قازاقستانداعى وزگە قاي ءدىني ۇيىمداردى الىپ قاراساق تا، نە قازاقشاعا، نە ورىسشاعا شورقاقتىق تانىتىپ، ءتىل، سويلەۋ تۇرعىسىنان اقساپ جاتادى. ال مىنالاردا مۇنداي كەمشىلىك اتىمەن جوق. سوندا يەھوۆالىقتار قازاق ءتىلىن قايدان، قالاي، قاشان ۇيرەنگەن؟ ولاردىڭ ءبىزدىڭ ەلگە كەلگەنىنە 20 شاقتى جىل ءوتتى. از ۋاقىتتا ءتىل مەڭگەرۋى مۇمكىن ەمەس. اۋىزەكى ۇيرەنسە دە، جۋرنالداعىداي جاتىق جازاتىن دەڭگەي جات اعىم وكىلدەرىندە قالىپتاسا قويعان جوق. دەمەك، بۇلار ءبىزدىڭ وتاندىق تىلشىلەردى تارتقان سەكىلدى. ارينە، بۇل تاقىرىپ قوزعالىپ كورمەگەن جانە «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىنىڭ قازاقشاسىن كىمدەر جازاتىنى ەشكىمدى قىزىقتىرمايدى دا. كوبىنە، يەھوۆا كۋاگەرلەرىنىڭ ءتىلى ەمەس، تاراتاتىن زياندى اعىمى تۋرالى جان-جاقتى ايتىلىپ كەلدى.
جۋرنالدا: «يەھوۆا كۋاگەرلەرى تۋرالى ءسىز نە بىلەسىز؟» – دەپ ساۋال تاستايدى. ەل اراسىندا ايتىلاتىن وزدەرىنە قاتىستى تەرىس اقپاراتتارعا سەنبەۋگە شاقىرادى. ولاردىڭ ايتۋىنشا، يەھوۆا – قۇدايدىڭ وزىنە بەرگەن ەسىمى. سوراقىسى – جات اعىم وزدەرىنىڭ قاتارىنا سوناۋ نۇحتان باستاپ ىبىرايىم، ىسقاق، جاقىپ، ءجۇسىپ، مۇسا جانە ءداۋىت پايعامبارلاردى قوسىپ العاندىعى. يەھوۆالىقتار ادام اتا مەن حاۋا انانى ءتۇپ اتامىز بەن ءتۇپ انامىز دەپ ايتادى. البەتتە، بۇل دۇرىس. سونىمەن بىرگە، ەلدى اداستىرۋ ءۇشىن اقشاعا ەرمەيتىندىكتەرىن، قاراپايىم عانا قۇدايدىڭ قۇلدارى ەكەندىكتەرىن سوزبەن عانا ەمەس، ىسپەن دالەلدەپ باعادى. ەڭ قىزىعى، بۇلار حريستياندىق باعىتقا دا مويىنسۇنبايدى. حريستياندارداعى ۇشتىك تۋرالى ىلىمگە ءۇزىلدى-كەسىلدى قارسى. جاراتقان يەمىز – جالعىز قۇداي دەپ جار سالادى. اللانىڭ ەسىمىن يەھوۆا دەپ شاتقان قاۋىپتى اعىم وكىلدەرى قازاقستاندا دا قىزمەتىن جالعاستىرىپ جاتىر.
العاشقى ون جىلدا بۇلار ءوزىمىزدىڭ الماتى وبلىسىنا قاراستى ەڭبەكشىقازاق اۋدانىندا ءدىني ۇگىت جۇرگىزدى. ەسىك قالاسىندا قازاقستان بويىنشا باس عيماراتى ورنالاستى. نيۋ-يوركتە باسىلعان تازا قازاق تىلىندەگى گازەت-جۋرنالدارى مەن كىتاپتارى وسى ەسىك قالاسىنان تاراتىلاتىن. كەيىننەن الماتى قالاسىنا كوشىرىلدى. بۇگىندە بىرنەشە وبلىس ورتالىقتارىندا يەھوۆا كۋاگەرلەرىنىڭ عيباداتحانالارى بار.
ولار دا ءبىر قۇدايعا سىيىنۋدى ناسيحاتتايدى. ولار دا ولىمنەن كەيىن ءومىردىڭ بارىن ايتادى. الايدا اللانىڭ امىرىنەن الىس، يسلامعا ۇقساستىق ىزدەۋدى كەزەكتى ءبىر ءادىس رەتىندە تۇسىنەدى. ولار دا ساداقا بەرۋدى سۇيەدى. مۇقتاج جاندارعا قول ۇشىن سوزادى. دالەل رەتىندە كەلتىرسەك، سوڭعى ون شاقتى جىل بويى ولار الماتى قالاسىندا جانە ونىمەن شەكتەسەتىن كورشىلەس اۋدانداردا كوشە-كوشەلەردى ارالاپ، تەگىن كىتاپتار تاراتتى. تۇرمىسى تومەن وتباسىلارىنىڭ بالالارىن كيىندىرىپ، قىستىق كومىر-سۋىن ءتۇسىرىپ بەرىپ ءجۇردى. ايتپەسە، يەھوۆالىقتار قۇراندى دا، سوڭعى پايعامبارىمىز مۇحاممەدتى دە مۇلدە مويىندامايدى. حالىق كوبىنە وسى ۇقساستىقتار ارقىلى ارانداپ قالۋى ابدەن مۇمكىن.
ولاردىڭ دىندەگى ەڭ ورەسكەل قاتەلىكتەرى – توزاقتى جوققا شىعارۋى. وعان دالەل رەتىندە وزدەرىنىڭ كيەلى كىتابىنداعى «ەرەميا» دەگەن تاراۋشانى كەلتىرەدى. ونىڭ 7:31 دەگەن اياتىندا: «قۇدايدىڭ ءوزى ادامداردى وتقا ورتەۋ مەن ازاپتاۋدى ءامىر ەتپەگەن، جۇرەگىنە ءتۇيىپ، ويىنا دا الماعان»، – دەپ جازىلىپتى-مىس. يەھوۆالىقتار وسى ءبىر سويلەم ارقىلى مانادان بەرى ماداقتاعان جالعىز قۇدايىن جۇرەگى بار جاننىڭ قاتارىنا قوسىپ قويادى. سونىمەن بىرگە، سونشا سۇيىسپەنشىلىك پەن مەيىرىمگە تولى قۇدايدىڭ توزاقتى جاراتىپ، ادامداردى ازاپتاۋى مۇمكىن ەمەس دەپ سەندىرەدى. الايدا بۇلار قايتا ءتىرىلۋدى، اقىرەت كۇنىن مويىندايدى جانە ول ساتتە قۇداي لايىقتى دەپ تاپقاندارىنا عانا سوڭىرا جان بىتىرەدى-ءمىس.
يەھوۆالىقتار تاعدىردى تۇگەل جوققا شىعارادى. ادام ءوز تاعدىرىنا ءوزى قوجالىق ەتەتىنىن ولار «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالىندا اشىق جازادى. قازاقتىڭ جازمىشىن، پەشەنەسىن، ماڭدايعا جازىلعانىن مويىنداۋدان كوركەم تۇردە باس تارتادى. كوردىڭىز بە، ولار قارسىلىقتارىن ەشۋاقىتتا دورەكى تۇردە اشىقتان-اشىق بىلدىرگەن ەمەس. تەك تۇيىندەردى كوركەم جولمەن شەشۋگە ۇمتىلادى. اتا دىنىمىزبەن تاعى ءبىر ۇقساستىعى – مۇسىنگە تابىنۋدى جوققا شىعارۋ ءارى قۇدايدىڭ الدىندا ءبارىنىڭ تەڭدىگى. سونداي-اق، بۇلار ساياساتتا بەيتاراپتىق تانىتىپ، بەتەگەدەن بيىك، جۋساننان الاسا بولىپ كورىنىپ باعادى. ءبىر قاراعاندا، وزدەرىن جەرگىلىكتى زاڭعا باعىنعىش، قۇلاقكەستى قۇدايدىڭ قۇلىنداي كورسەتەدى. «قۇداي جالعىز، سوندىقتان شىنايى ءدىن دە جالعىز بولۋ كەرەك. ول ءىلىم تاۋرات، زابۋر جانە ىنجىلمەن سايكەس كەلسە عانا شىنايى ءدىن بولا الادى»، – دەيدى يەھوۆالىقتار. مۇنىڭ العاشقى سويلەمى يسلامعا جات ەمەس، الايدا ەكىنشى سوزىندە وقىرمانىن اداستىرىپ اكەتەدى. ياعني، اللادان تۇسكەن ءتورت كىتاپتىڭ تورەسىن، تولىقتىرىلعان جانە وزگەرتىلمەيتىن، ءار ءارپىن پەرىشتە كۇزەتەتىن قۇراندى ءوز قاتارلارىنا قوسپايدى.
ءدىني ساۋاتى جوق ادامعا وزدەرىن: «مۇسىلمانبىز»، – دەپ تانىستىراتىن قاۋىپتى اعىمنىڭ ادامى قۇران تۋرالى دا حاباردار. دەسە دە، قۇراننىڭ تاۋرات، ءىنجىل، زابۋردى جوققا شىعارمايتىن اياتتارىن الادى دا، يسانىڭ ىنجىلىنە بۇرىپ اكەتەدى. ەڭ جامان جەرى، بۇلار يسلام دىنىنە قۇراننان بۇرىن تۇسىرىلگەن ءۇش كىتاپتىڭ وزگەرتىلگەنىن اشكەرەلەگەنى ءۇشىن ايىپ تاعادى. يەھوۆا كۋاگەرلەرى قان بەرۋگە، قان الۋعا قارسى. ساياسي ناۋقان كەزىندە سايلاۋعا قاتىسۋعا جول بەرمەۋگە تىرىسادى. اسكەري قىزمەتتى، وتان الدىنداعى مىندەتتى ۇناتپايدى. مەملەكەتتىك مەيرامداردى تويلاۋدى كۇنا دەپ بىلەدى. ءار ۋاعىزىندا قارۋ ۇستاۋعا قارسى ۇگىت جۇرگىزەدى. اتا زاڭعا، ەلتاڭباعا، انۇرانعا باس يمەيدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، بۇلار قازاقتىڭ سالتىنا سىزات ءتۇسىرىپ، عاسىرلار بويعى اسىل سەنىمىن اياقاستى ەتۋدى قولعا العان. وسى جولدا جات اعىم وكىلدەرى ىزگىلىكتى، قاراپايىمدىلىقتى، قايىرىمدىلىقتى قولدانادى.
يەھوۆا كۋاگەرلەرىنىڭ تاريحىنا جۇگىنسەك، 1870 جىلى نيۋ-يورك قالاسىندا قۇرىلعان. راسسەل ەسىمدى ازامات ءدىننىڭ نەگىزىن قالاپتى. الايدا رۋحاني جەتەكشىسىنىڭ ءسوزى مەن ءىسى باسقا، ازعىندىققا ەرگەن ادام ەكەن. كەيىننەن اعىمدى رۋتتەرفولد دەگەن شىراقشى باسقارادى. ءاۋ باستان تۇسىنىكسىز باعىتتا قۇرىلعان تەرىس اعىمدا راسىندا دا شىنايى سەنىم جوق. نە حريستياندىققا، نە مۇسىلمانشىلىققا، نە بۋدديزمگە باس يمەيتىن يەھوۆالىقتار قانداي ماقساتتى كوزدەپ جۇرگەنىن وزدەرى دە بىلمەي قالادى. ولار بىردە قۇدايدىڭ قىزمەتشىسىمىز دەسە، بىردە ساياسي سەبەپتەرىن دە جاسىرماي ءىس-ارەكەت ارقىلى كورسەتىپ قويادى. دۇنيەجۇزىلىك ەكى سوعىستىڭ سەبەپتەرىن، ساياسي پارتيالاردىڭ تەكە-تىرەسىن يسا پايعامباردىڭ جىبەرىپ وتىرعان جازاسىمەن بايلانىستىرادى.
يەھوۆالىقتار قازىرگى تاڭدا قاناتىن كەڭگە جايعان. قاۋىپ سول. اسىرەسە، «كۇزەت مۇناراسى» جۋرنالى ارقىلى مىڭداعان قازاقتىڭ ساناسىنا تەرىس يدەيا قۇيىپ جاتىر. نەگىزىنەن، مۇندايدا جاس بالالار زارداپ شەگەدى. شىنى كەرەك، ءبىزدىڭ يسلامدا كورنەكى قۇرالدار، اتا ءدىنىمىزدى ارداقتايتىن وقۋ قۇرالدارى ازدىق ەتىپ تۇر. ونىڭ ىشىندە بالالاردىڭ تىلىنە لايىقتالعان، جەڭىل مازمۇنداعى، تۇسىنۋگە قولايلى كوركەم سۋرەتتى يسلام ادەبيەتى جەتكىلىكسىز. ولار دا وسى وسالدىقتى ءوز ماقساتتارىنا پايدالانىپ، ءۇستى-ۇستىنە ساپالى قاعازبەن كورنەكى كىتاپتار باستىرۋدا. يەھوۆا قۇدايىن ناسيحاتتاعان ءار ءماتىننىڭ سوڭىندا ولار بالالارعا ارناپ، تازا قازاق تىلىندە تاپسىرمالار ۇسىنادى. سۇراقتار قويادى. ءسويتىپ، اڭگىمەلەردەن العان اسەردى نەشە ءتۇرلى ساۋالدارمەن پىسىقتايدى. جۋرنالدىڭ «تالقىلاۋعا ارنالعان سۇراقتار» دەگەن تاراۋىندا: «يسانىڭ تۋعان كۇنى نە سەبەپتى 25 جەلتوقساندا تويلانادى؟»، «جالعان دىننەن شىققان سوڭ وزىڭە نە دەپ ساۋال قوياسىڭ؟» – دەگەن قيتۇرقى ساۋالدار جەتكىلىكتى. بايقادىڭىز با، سۇراقتارىنىڭ استارىندا دا يەھوۆادان وزگەنىڭ ءبارىن جالعان ءدىننىڭ ساناتىنا جاتقىزىپ تۇر.
2011 جىلى بەكىتىلگەن قر ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى زاڭىندا ميسسيونەرلىك باعىتتاعى توپتارعا جىل سايىن تىركەۋدەن ءوتۋ مىندەتتەلدى. اتالعان زاڭنىڭ 9-بابىندا: «ءدىني ادەبيەتتى، ءدىني مازمۇنداعى وزگە دە اقپاراتتىق ماتەريالداردى، ءدىني ماقساتتى زاتتاردى تەك قانا عيبادات ۇيلەرىندە ءدىني ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا، تۇراقتى ءۇي-جايلاردا تاراتۋعا جول بەرىلەدى»، – دەپ كورسەتىلگەن. الايدا يەھوۆالىقتاردىڭ كوشە-كوشەنى ارالاپ، كورنەكىلىككە تولى ءدىني جۋرنالدارىن تاراتىپ جۇرگەنىن ءجيى بايقايمىز. سونىمەن بىرگە، وسى زاڭدا: «قايىرىمدىلىقتى جۇزەگە اسىرۋ كەزىندە ءدىني قىزمەتكە تارتۋ ماقساتىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ازاماتتىرىنىڭ، شەتەلدىكتەر مەن ازاماتتىعى جوق ادامداردىڭ ماتەريالدىق تاۋەلدىلىگىن پايدالانۋعا جول بەرىلمەيدى»، – دەلىنگەن. بۇل – 10-باپتىڭ ەكىنشى تارماعى. يەھوۆا كۋاگەرلەرى بۇل باپتى دا بەلدەن باسىپ وتىرعان سىڭايلى. تۇرمىسى تومەن ۇيلەردى ادەيى ىزدەپ، ماتەريالدىق كومەككە تارتۋ ارقىلى ۇگىت جۇرگىزۋىن قويار ەمەس.
ءتۇيىن:
ءبىز زەرتتەۋ ماقالامىزدا يەھوۆالىقتاردىڭ تاريحىنا توقتالعان جوقپىز. وقىرمانعا ول ونسىز دا تانىس. ءبىز يسلام مەن يەھوۆانى مۇمكىندىگىنشە قاتار قويىپ، جات اعىمنىڭ جارعا جىعاتىن قاۋىپتى ءىس-ارەكەتتەرىن تىزبەلەۋگە تىرىستىق. تالداۋعا، اق-قاراسىن اجىراتۋعا كۇش سالدىق. بۇگىندە حالىق ىزگىلىكپەن ىزىنە ەرتەتىن اعىمنىڭ تەرىس ۋاعىزىن اتا دىنىمىزگە ۇقساستىرىپ ايتۋىنان كوپ زارداپ شەگەدى. سوندىقتان، ءبىز دە مۇمكىندىگىنشە سول ۇقساستىق فاكتورلارىن ماقالامىزعا وزەك ەتىپ الىپ، حالىقتى بوتەن ءدىننىڭ كوركەم دە كورنەكى قازاق تىلىندە شىعاتىن باسىلىمدارىنا ەلتىپ قالماۋعا شاقىردىق. وكىنىشتىسى سول، يەك استىنداعى يەھوۆانى قازاق تىلىندە ناسيحاتتاپ وتىرعان ءوزىمىزدىڭ قانداستارىمىز ەكەندىگى. ويتكەنى، جات اعىمنىڭ جۋرنالىنداعى جاتىق تا كوركەم ءتىلدى قاۋىپتى ناسيحاتتاردى ارنايى ماماندار، قالامى ۇشقىر جۋرناليست ياكي بىلىكتى، سويلەم قۇراۋعا جۇيرىك فيلولوگتىڭ جازعانى اپ-ايقىن اڭعارىلادى. ابايلاڭىز، توزاقتى جوققا شىعارىپ، اللا ءسوزىن اياققا تاپتاعان تەرىس اعىمنىڭ تىرناعىنا ىلىگىپ كەتپەڭىز.
قۋانىش تۇنعاتار
