ءماجىلىس توراعاسى باستاعان دەلەگاتسيا جەنەۆا قالاسىندا ءوتىپ جاتقان پارلامەنت سپيكەرلەرىنىڭ VIدۇنيەجۇزىلىك كونفەرەنتسياسىنا قاتىستى. ەرلان قوشانوۆ جالپى دەباتتا ء سوز سويلەپ، ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر وتكىزدى.
بيىل سپيكەرلەر كونفەرەنتسياسى «الماعايىپ الەم: بارشاعا ورتاق بەيبىتشىلىك، ادىلەت جانە وركەندەۋ جولىنداعى پارلامەنتتىك ىنتىماقتاستىق پەن كوپقىرلىلىق» تاقىرىبىنا ارنالدى. وتىرىسقا 115 ەلدىڭ وكىلءى قاتىستى, سونىڭ ىشىندە 80-نەن استام پارلامەنت سپيكەرى باس قوسىپ وتىر.
تاراپتار كوپجاقتى قارىم-قاتىناستى نىعايتۋ، بەيبىتشىلىك پەن تۇراقتىلىقتى دامىتۋ ءۇشىن پارلامەنتارالىق ءىس-ارەكەتتى كۇشەيتۋ ماسەلەسىن جان-جاقتى تالقىلادى.
القالى جيىندا ءماجىلىس توراعاسى ءسوز سويلەپ، قازىرگى كەزەڭ ءوزارا سىيلاستىقتى، سەنىمدىلىكتى، ادىلەتتىلىكتى، ديالوگ پەن ورتاق شەشىمدەر قابىلداۋدى قاجەت ەتەتىن ۋاقىت ەكەنىن اتاپ ءوتءتى.
سونداي-اق بيىلعى كونفەرەنتسيانىڭ بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ 80 جىلدىعى قارساڭىندا ءوتءىپ جاتقانىنىڭ سيمۆولدىق ءمانى زور ەكەنىنە نازار اۋداردى.
– وسى ايتۋلى كۇنگە وراي قازاقستان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ جارعىسى مەن جاھاندىق باسقارۋدىڭ كوپجاقتى جۇيەسىن بەرىك ۇستاناتىنىن ەرەكشە اتاپ وتەمىن. ەلىمىز داۋلاردى ديپلوماتيالىق جولمەن شەشۋ، كۇش قولدانباۋ، ەگەمەندىك پەن اۋماقتىق تۇتاستىقتى قۇرمەتتەۋ باعىتىن باسشىلىققا الادى. بۇل – ءبىزدىڭ پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ بەرىك ۇستانىمى, – دەدى ەرلان قوشانوۆ.
ءماجىلىس سپيكەرى بۇگىندە جاھاندىق قارۋسىزدانۋ رەجيمىن نىعايتۋ جانە جاپپاي قىرىپ-جويۋ قارۋىن تاراتپاۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالىپ وتىرعانىنا ءمان بەردى. وسى رەتتە، يادرولىق مەملەكەتتەر اراسىنداعى ءورشىپ كەلە جاتقان شيەلەنىستى ەسكەرە وتىرىپ، «پارلامەنتاريلەر – يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ جانە قارۋسىزداندىرۋ ءۇشىن» الاڭىن بەلسەندى تۇردە پايدالانۋعا شاقىردى.
تاعى ءبىر جاھاندىق ماسەلە – كليماتتىڭ وزگەرۋى. بۇل تاقىرىپتىڭ توڭىرەگىندە دە قىزۋ پىكىرتالاس ءوربىدى. ەرلان قوشانوۆ كليماتقا قاتىستى ارەكەتتەردى جەدەلدەتىپ، ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىنا جەتۋ جولىندا كۇش-جىگەردى جۇمىلدىرۋ ماڭىزدى ەكەنىن ايتتى.
كەلەسى جىلى قازاقستان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىمەن بىرلەسىپ، وڭىرلىك ەكولوگيالىق ءسامميتىن وتكىزەدى. بۇۇ باس اسسامبلەياسى قازاقستاندا ورتالىق ازيا مەن اۋعانستان ءۇشىن ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى وڭىرلىك ورتالىق اشتى. مۇنىڭ ءبارى – ورتاق مۇراتتارعا قول جەتكىزۋگە باعىتتالعان ۇلكەن قادامدار.
سونىمەن قاتار ءماجىلىس توراعاسىپارلامەنتاريلەرگە ءادىلەتتىلىك، تەڭدىك جانە ينكليۋزيۆتىلىك پرينتسيپتەرىن ىلگەرىلەتۋ ىسىندە ەرەكشە جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەلگەنءىن اتاپ ءوتتى.وسىعان بايلانىستى بۇۇ-نىڭ «بولاشاق ءۇشىن پاكتىسىن» قولداۋدىڭ ماڭىزىن ايتتى. سونداي-اق حالىقارالىق مىندەتتەمەلەردى ۇلتتىق ءىس-ارەكەتكە اينالدىرۋداعى بىرىككەن كۇش-جىگەرءدىڭءمانى زور ەكەنىنە نازار اۋداردى.
– بۇل رەتتە، قازاقستان پارلامەنتى ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ادىلەتتى قازاقستان – زاڭ ۇستەمدىگى نەگىزىندە بارلىعى جانە اركىم ءۇشىن تەڭ مۇمكىندىكتەر مەملەكەتىن قۇرۋ باستاماسىن ىسكە اسىرۋعا بەلسەندى قاتىسۋدا. الەۋمەتتىك ادىلەتتىلىك قاعيداتىن ىسكە اسىراتىن بىرقاتار زاڭ قابىلداندى. اۋقىمدى ساياسي جاڭعىرۋ ءجۇرىپ جاتىر، ەكونوميكالىق رەفورمالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. ول جاي عانا ناۋقان نەمەسە ساياسي ديسكۋرستىڭ بولىگى ەمەس. بۇل – ادامنىڭ ساياسي جانە ەكونوميكالىق قۇقىقتارىن قامتاماسىز ەتۋ، ونىڭ قادىر-قاسيەتىنىڭ قۇرمەتتەلۋى ءۇشىن مىزعىماس جاعداي قالىپتاستىرۋ. بۇل – تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنىڭ كەپىلى. سونداي-اق ول ءبىزدىڭ جالپىعا ورتاق بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ىسىنە قوسقان ۇلەسىمىز، – دەدى ەرلان قوشانوۆ.
كونفەرەنتسيا قورىتىندىسى بويىنشا ارنايىدەكلاراتسيا قابىلداندى.
سونىمەن بىرگە ءماجىلىس سپيكەرى سامميت الاڭدارىندا ءبىرقاتار ەكىجاقتى كەزدەسۋ وتكىزىپ، پارلامەنتارالىق بايلانىستى تەرەڭدەتۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. ەرلان قوشانوۆ ارىپتەستەرىنە پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى باسىمدىقتارىنا توقتالىپ، قازاقستاندا جۇرگىزىلىپ جاتقان اۋقىمدى ساياسي-ەكونوميكالىق رەفورمالار مەن ىرگەلى وزگەرىستەردىڭ ءمان-ماڭىزىن ءتۇسىندىردى.
بۇكىلقىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ توراعاسى چجاو لەتسزيمەن ەكى ەل اراسىنداعى ساۋدا-ەكونوميكا, ينۆەستيتسيا مەن تۋريزم سالاسىندا ارىپتەستىكتى تەرەڭدەتۋ ماسەلەسى ءسوز بولىپ، مادەني-گۋمانيتارلىق ىقپالداستىقتى ارتتىرۋعا ەرەكشە ءمان بەرىلدى.
ۆەتنام ۇلتتىق جينالىسىنىڭ توراعاسى چان تحان مانمەن كەلىسسوزدەر بارىسىندا تاراپتار ەكى ەلدىڭ قارىم-قاتىناسى ستراتەگيالىق دەڭگەيگە جەتكەنىن اتاپ ءوتتى. ءماجىلىس توراعاسى الداعى ۋاقىتتا دا ەكى ەلدىڭ ىنتىماقتاستىعى قارقىندى دامي بەرەتىنىنە سەنىم ءبىلدىردى.
شۆەتسيا پارلامەنتىنىڭ سپيكەرى اندرەاس نورلەنمەن جۇزدەسۋدە تاراپتار پارلامەنتارالىق ىنتىماقتاستىقتى جانداندىرۋعا مۇددەلى ەكەنىن ايتتى. قازاقستان مەن شۆەتسيا اراسىنداعى ەكىجاقتى قاتىناستاردى كەڭەيتۋ ءۇشىن ەكى ەل پارلامەنتتەرىنىڭ الەۋەتءىزور. سپيكەرلەر وسى باعىتتا جۇمىستى كۇشەيتۋگە ۋاعدالاستى.
موڭعوليانىڭ ۇلى مەملەكەتتىك حۋرالىنىڭ توراعاسى داشزەگۆين امارباياسگالانمەن كەزدەسۋدە ەكونوميكا، مادەنيەت سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق پەن زاڭ شىعارۋشى ورگانداردىڭ ىقپالداستىعى قوزعالدى.
سونىمەن قاتار سينگاپۋر پارلامەنتىنىڭ توراعاسى سەا كيان پەنمەن دە مازمۇندى اڭگىمە بولدى. تاراپتار ەكى ەلدىڭ دوستىعى مەن ىنتىماقتاستىعىنا ەرەكشە توقتالىپ، پارلامەنتارالىق بايلانىستى نىعايتۋ جايىنا ەرەكشە نازار اۋداردى.
بۇدان بولەك، ەرلان قوشانوۆ رەسەي، وزبەكستان, ازەربايجان, تاجىكستان، مولدوۆا، گرۋزيا جانە پاكىستان پارلامەنتتەرىنىڭ باسشىلارىمەن دە پىكىر الماسىپ، پارلامەنتارالىق ىنتىماقتاستىق جايىن ءسوز ەتتى.
