502-«پالاتا»
جانارىنا سىر تۇنعان،
جۇرەگىنە جىر تۇنعان.
اق حالاتتى كيىپ اپ،
اق پاراققا ۇمتىلعان.
(جۋرناليستىك فولكلوردان)
سوناۋ سەكسەن ءبىرىنشى جىلى كازگۋ-ءدىڭ جۋرفاگىنا تۇسكەن بىزگە ايگىلى بەسىنشى جاتاقحانانىڭ 502-ءشى بولمەسى بۇيىردى. بۇل – بەسىنشى قاباتتاعى ەڭ شەتكى بولمە. تاريح فاكۋلتەتىنە تيەسىلى التىنشى جاتاقحانامەن يىق تىرەسىپ تۇرامىز. شاعىن ەكى بولمەلى بەس ادامدىق سەكتسيا. تۇرعىندارىنىڭ تورتەۋى – ءبىزدىڭ كۋرستىڭ جىگىتتەرى. ال بەسىنشى ورىنعا سول كەزدەگى ءۇشىنشى كۋرستىڭ ستۋدەنتى، بۇگىنگى قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ مايتالمانى نۇرتورە ءجۇسىپ جايعاستى. اقىن ەرتاي اشىقباەۆتىڭ ءدال وسى جاتاقحانادا ءبىر سەكتسيادا تۇرعان ءوزىنىڭ بەس كۋرستاسى تۋرالى «ءبىز دەگەنىڭ – بۇلتتان اسار بەس قىران، كوك اسپانعا مىڭ سالەم! ۋا، جويىلسىن كونە دۇرمەك، ەسكى ۇران، ويانا بەر، تىڭ تىرشىلىك، تۇمسا الەم»، – دەگەن ولەڭ جولدارى بار-دى. سول ەرەكەڭ ايتقانداي، ءبىزدىڭ بولمەدەگى وسى قالام ۇستاعان قىرانداردىڭ قاناتى بولماسا دا، حالاتى بولۋى ابدەن مۇمكىن ەدى. ولاي دەيتىنىم، ءوز باسىم اكەيدىڭ ايتۋىمەن مەديتسينا ينستيتۋتىنا بارىپ، باق سىناپ، وقۋعا تۇسە الماي، ەكى جىلدان سوڭ جۋرفاكقا ازەر تابان ىلىكتىرگەن بەتىم. اڭگىمەلەسە كەلسەك، بۇل بولمەدە مەنەن دە باسقا ءبىراز «دارىگەرلەر» بار سياقتى.
ماسەلەن، نۇرتورە ءجۇسىپ بالا كۇنىنەن حيرۋرگ بولۋدى ارمانداپتى. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندە وتاققا بارىپ، بۋىنىنا سالقىن تيگىزىپ الىپ، اۋرۋحانادا ءبىراز ۋاقىت سارىلىپ جاتقان. سول كەزدە ول اق حالاتتىلاردىڭ ەرەن ەڭبەگىنە ەرەكشە ءتانتى بولعان. ەرەۆان مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ تۇلەگى، حيرۋرگ اعاسى جاكەنگە ەلىكتەپ، دارىگەرلىك وقۋعا تۇسۋگە نيەتتەنگەن. سەگىزىنشى كلاستان سوڭ قىزىلوردا مەديتسينا ۋچيليششەسىنە تارتىپ كەتكەلى تۇرعاندا كوكەسى جىبەرمەي قويعان. قىزىق، بىرەۋمىزدى اكەمىز دارىگەردىڭ وقۋىنا زورلاپ جىبەرەدى، ەندى بىرەۋمىزگە تىيىم سالادى... ءوستىپ وتىرعانىمىزدا بولمەمىزدەن تاعى ءبىر «دارىگەردىڭ» توبەسى قىلتيدى. ول – ءتىلى مەن جاعىنا سۇيەنگەن تالدىقورعاندىق ورەن تالعات باتىرحان. بۇنىڭ ەسىل-دەرتى پەدياتر بولۋ ەكەن. سول ماماندىققا ۇمتىلۋىنىڭ ءوزى قىزىق. الدىمەن وعان وسى «پەدياتر» دەگەن ءسوز قاتتى ۇناعان. بۇكىل ەنتسيكلوپەديانى قاراپ، پەدياتردىڭ بالالار دارىگەرى ەكەنىن بىلگەن سوڭ ودان ءارى قۇمارتقان. ءتىپتى ونى اتا-اناسى اقتوبەنىڭ مەديتسينا ينستيتۋتىنا وقۋعا اپاراتىن بولىپتى. شاماسى، سول جاقتا ءبىر جەڭ ۇشىنان جالعاسقان تامىر-تانىستارى بولعان دا... ايتپەسە، ىرگەسىندە ايگىلى دارىگەرلىك ينستيتۋت تۇرعاندا جەر ءجانناتى جەتىسۋدىڭ ۇلانى جەر تۇبىندەگى اقتوبەدە نە جوعالتىپتى؟ تەك مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ عانا بۇل ويىنان اينىپ، جۋرفاكقا كەلىپتى. ءبىر كۇنى ول «مەن جالپى مىناداي بولعام»، – دەپ تولقۇجاتىنداعى سۋرەتىن كورسەتتى. سۋرەتتە ءبىر كوزى ايعا، ءبىر كوزى سايعا قاراعان قيتار بالا تومسىرايىپ تۇر. ايتەۋىر، دەر كەزىندە وتا جاساتىپ، كوزىن قالپىنا كەلتىرىپتى. سودان سوڭ دارىگەرلىككە ۇمتىلماي قايتەدى؟!
وسىمەن 502-ءنىڭ دارىگەرلىك كورپۋسى جاساقتالىپ بىتكەن شىعار دەپ ويلاعانبىز. سويتسەك، «دارىگەردىڭ» كوكەسى ارامىزدا ءجۇر ەكەن. وتىز بەس جاسقا تاياعاندا كازگۋ-گە ەندى ءتۇسىپ جاتقان امانعالي دايراباەۆ جاستاۋ كەزىندە تسەلينوگراد مەملەكەتتىك مەديتسينا ينستيتۋتىندا وقىپتى. بىراق دارىگەر بولۋدى ونىڭ دا ماڭدايىنا جازباپتى. ءتۇرلى سەبەپتەرمەن وقۋىن اياقتاي الماعان كورىنەدى. جاتاقحاناعا ونى دارىگەر كۋرستاستارى تالاي رەت ىزدەپ كەلگەنىنە كۋا بولعانبىز.
سونىمەن، اق حالات بۇيىرماعان ءتورت «دارىگەر» 502-بولمەنىڭ تۇرعىنىمىز. بەسىنشىمىز قۇتماعامبەت قونىسباي – دارىگەرلىككە اسا تالپىنباعانىمەن، سولارعا پاتسيەنت بولۋعا تاپتىرمايتىن جانكەشتى جىگىت. اسكەردە جۇرگەندە ءورت سوندىرۋشىلەر جاساعىندا قىزمەت ەتكەن. سودان با ەكەن، ءسال بيىككە كوتەرىلسە، سەكىرىپ كەتكەندى جانى قالايدى دا تۇرادى. ونىڭ الدىندا ءبىراز ۋاقىت بىزبەن بولمەلەس بولعان مەيرامبەك شىلدەباەۆ تا سولاردىڭ سويىنان. مەنىڭ بۇل جۇرەكتى دە بىلەكتى، قايتپاس تا قايسار، جانى ءسىرى، ەتى ءتىرى كۋرستاس اعالارىم باسىنان ءسوز اسىرمايدى. قاندى قىرعىنعا ويلانباي كىرىپ كەتە بەرەدى. سودان سوڭ دارىگەرگە پاتسيەنت بولماعان نەسى قالادى؟ وسى بولمەگە كىرىپ-شىققاندار شەتىمىزدەن دارىگەر بولۋعا نيەتتەنگەن ءبىزدى كورىپ، «بۇل ءوزى 502-بولمە دە، الدە 502-پالاتا ما؟»، – دەپ كۇبىرلەپ-كۇڭكىلدەپ كەتەتىن. ونىڭ ۇستىنە ەپتەگەن ەمشىلىگى بار ميۋا باينازار اپام اندا-ساندا قاتارىمىزعا قوسىلعاندا ناعىز سانىمىزگە ەندى كەلەتىنبىز.
اق حالات بۇيىرماسا دا، اقپاراتتان اجىراماعان وڭشەڭ ءسوزۋار «دارىگەرلەردىڭ» مەكەنى بولعان سوڭ با، بۇل سەكتسيادا ارا-تۇرا دەنساۋلىق ماسەلەسى قوزعالىپ تۇرادى. اسىرەسە، نۇرتورە ءجۇسىپتىڭ بىرگە وقيتىن دوستارى التىنبەك سارسەنباەۆ پەن دارحان مىڭباي بولمەگە كەلگەن كەزدە اڭگىمەمىز تولاستامايدى. بىردە ءبارىمىز «دارىگەرلىگىمىز» ۇستاپ، شيپاگەرلىك بايانىمىزدى ارمانسىز ايتىپ، ءبوسىپ وتىرعانىمىزدا التىنبەك ايناعا قاراپ: «ءتىلىم اعارىڭقىراپ كەتىپتى. پۋشكين كىتاپحاناسىنا بارىپ، ەنتسيكلوپەديا اقتارىپ، قانداي اۋرۋدىڭ بەلگىسى ەكەنىن ءبىلۋ كەرەك ەكەن»، – دەگەنى بار. سول جولى مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ بوساعاسىنان اتتاعانىمىز بار، اتتاي جازداعانىمىز بار، ءتورت «دارىگەر» مەلشيىپ ۇندەمەدىك. سەبەبى، انە-مىنە دەپ ماسكەۋگە اتتانعالى جۇرگەن التەكەڭنىڭ ءتىلى نەدەن اعارعانىن تاپ باسىپ ايتىپ بەرۋگە ەشقايسىمىزدىڭ ءبىلىم-بىلىگىمىز جەتە قويمادى.
بىزدەن قايىر بولماسىن تۇسىنگەن بولاشاق قوس مينيستر ميىعىنان كۇلىپ، شىعىپ بارا جاتتى. وسى تۇستاعى جۋرفاكتىڭ «دارىگەرلەرى» مۇنىمەن شەكتەلمەيتىن سەكىلدى. ستۋدەنتتەر كاسىپوداعىنىڭ باسشىسى، ءۇشىنشى كۋرس ستۋدەنتى باتىربەك سادىحانوۆ وقۋعا مەدۋچيليششەدەن كەلىپتى. «بۇل ءبىزدىڭ انتون چەحوۆ قوي»، – دەپ ازىلدەيتىن كۋرستاستارى. مەكتەپتى التىن مەدالمەن بىتىرگەن، سول جىلداردىڭ وزىندە وقىرمانعا كەڭ تانىمال بەيبىت ساپارالىعا دا سەمەيدىڭ مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ ءدام-تۇزى بۇيىرا جازداپتى. ەلدىڭ ۇلكەندەرى سوندا بارعانىن قۇپ كورسە دە، قالامگەرلىككە شىنداپ بەت بۇرعان قايسار ۇل ءوز بەتىنەن قايتپاي، جۋرفاكقا كەلگەن. كەرىسىنشە، وعان ادەبيەت دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قوياتىن، ەسەپسىز كوپ كىتاپ جيناعان دارىگەر ناعاشىسى سەرىكحاننىڭ ىقپالى كوبىرەك بولعان ءتارىزدى. كەيىننەن باسقا ءبىر وڭىردەگى مەدۋچيليششەنى ءساتتى اياقتاعان ريزا المۇقانوۆا جۋرفاكقا ءتۇستى. اتىراۋداعى جۇقپالى اۋرۋلار اۋرۋحاناسىندا ءۇش جىل جۇمىس ىستەپ، ناۋقاس بالالارعا ۇنەمى قان بەرىپ، «كسرو دونورى» اتانعان قايسار قىز قالامگەرلەر ورتاسىنا تەز ءسىڭىپ كەتتى. دارىگەردىڭ وقۋىن دا، ءجۋرناليستىڭ وقۋىن دا ۇزدىك بىتىرگەن ريزا، ارينە، كەيىن ادام ەمدەيتىن دوكتور بولا قويعان جوق. ونىڭ ەسەسىنە ادەبيەتتانۋ عىلىمىمەن شىنداپ شۇعىلدانىپ، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اتاندى. باتىس وڭىرىنەن شىققان تاعى ءبىر بويجەتكەن مايرا عۇماروۆا مەدينستيتۋتتان ءتورت رەت قۇلاپ، اقىرى باق-نەسىبەسىن جۋرفاكتان تاپتى. بۇگىندە "اۋەلى قۇدايعا، سوسىن مۇنايعا شۇكىر" دەپ، وزگە سالانىڭ وتىن كوسەپ جۇرگەن تەگەۋرىندى جۋرناليستەر توبىنىڭ وزىق وكىلى. ءبىر كەزدەگى بەسىنشى جاتاقحانانىڭ تۇرعىنى، وسى كۇنگى تانىمال پۋبليتسيست، كاسىبي دارىگەردىڭ ۇلى عابيت مۇسىرەپ تە جولىن جالعاعاندى ءتاۋىر كورەتىن شيپاگەردىڭ وتباسىنان ازەر دەگەندە تاۋەلسىزدىك الىپ، جۋرناليستيكانىڭ جەلكەنىن كوتەرگەن. جۋرفاكتىڭ تاعى ءبىر ەرەكشە «دارىگەرى» تۋرالى ايتۋعا ءتيىسپىز. ول – بۇگىنگى جۇيرىك جۋرناليست، كۇيلى كاسىپكەر قۇلتاس دوستان. بەلگىلى قالامگەر ەركىن قىدىر باياعىدا ستۋدەنت كەزىندە «ابيتۋريەنت-81» ناۋقانىندا الماتى مەديتسينا ينستيتۋتىنا ءتۇسۋ ءۇشىن ەمتيحان تاپسىرىپ جاتقان قۇلتاس تۋرالى «ىستىق كوڭىلدەر نەگە سۋىنادى؟» دەگەن ماقالا جازعان-دى. سول كەزدە ابيتۋريەنت بالا دارىگەرلىككە زورلىقپەن كەلگەنىن، ءوزىنىڭ ەسىل-دەرتى جۋرفاك ەكەنىن ايتىپ، زارلاپ قويا بەرىپتى. اقىرى، ديكتانتتان ەلۋدەن استام ەلەۋلى قاتە جىبەرىپ، وقۋدان وڭباي قۇلاپ، سوعان قاتتى قۋانعان قۇلتاس كەيىن ءوز ءۇيىرىن تاپتى. بەسىنشى جاتاقحانانىڭ بۇدان باسقا دا «دارىگەرلەرى» جەتكىلىكتى ەدى...
مەنىڭ بۇيىرماعان «كۋرستاستارىم»
قانىڭدى دا وڭدەيدى.
قارنىڭدى دا جوندەيدى.
قانداۋىرمەن تىلگىلەپ،
قارا سوزبەن ەمدەيدى!
(جۋرناليستىك فولكلوردان)
ءبىز مەكتەپ بىتىرگەن جىلى قىزىلورداعا الماتى مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ كوشپەلى قابىلداۋ كوميسسياسى كەلدى. وڭكەي بوزبالا مەن بويجەتكەن جاپپاي قۇجات تاپسىردىق. كۇن ىستىق. اقمەشىتتىڭ ءاسفالتى بالاۋىزداي بىلقىلداپ تۇر. مەدۋچيليششەنىڭ ايناداي جارقىراعان عيماراتىندا ەپتەپ-سەپتەپ ەمتيحان تاپسىرىپ جاتىرمىن. حيميادان ىلەكەرلەپ وتكەنىممەن فيزيكا الدىرماي قويدى. وماقاسا قۇلادىق. العاشقى ابيتۋريەنتتىك ناۋقانىم بولعان سوڭ، بىرگە قۇجات تاپسىرعانداردىڭ بىرقاتارى كادىمگىدەي ەسىمدە قالدى. بولاتبەك بايماحانوۆ، گۇلسىم جاكەباەۆا، ايدار قارعاباەۆ، سماعۇل زەكەەۆ دەگەن تالاپكەرلەرمەن بىرگە ەمتيحان تاپسىردىم. بۇلاردىڭ ءبىرازىنىڭ كەيىنگى تاعدىرلارىنان دا ازداپ حاباردارمىن.
بولاتبەك بايماحانوۆ سول جىلى وقۋعا ءتۇستى. كەيىن ول ەلىمىزگە بەلگىلى بىلىكتى دارىگەر اتاندى. مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور. قازاقستان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى بولدى. وڭتۇستىك قازاقستان جانە قىزىلوردا وبلىستىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارمالارىن باسقاردى، الماتى قالاسىنداعى №7 قالالىق كلينيكالىق اۋرۋحانانىڭ باس دارىگەرى بولىپ قىزمەت ىستەدى. قازىر ا.سىزعانوۆ اتىنداعى ۇلتتىق حيرۋرگيالىق عىلىمي ورتالىقتىڭ باسقارما توراعاسى. ەكەۋمىز ەكى قالانى مەكەندەگەندىكتەن، قويان-قولتىق ارالاسپاساق تا، بولاتبەك بيمەندىۇلىمەن ارا-تۇرا تەلەفونمەن تىلدەسىپ، امان-ساۋلىق سۇراسىپ تۇرامىز. ايدار قارعاباەۆتى ابيتۋريەنتتىك كەزەڭنەن ءۇش جىل وتكەن سوڭ الماتىدا كوردىم. كازگۋ-گە جاڭا تۇسكەن بەتىم ەدى. ال ول بولسا، ابدەن ىسىلعان، ساقا ستۋدەنت. وقۋ بىتىرگەن سوڭ ءوزى تۋىپ-وسكەن شيەلى اۋدانىنىڭ بايگەقۇم ستانتسياسىنا قايتىپ ورالىپ، بەلگىلى ءتىس دارىگەرى بولدى. كەيىنىرەك جاڭا زامانعا بەيىمدەلىپ، جەكە كلينيكاسىن اشتى. ءبىر كەزدەرى نەگىزگى كاسىبىنەن اۋلاقتاپ، اۋىل اكىمى دە بولىپ كوردى. انا ءبىر جىلدارى قىزىلوردادا قىزمەت ىستەگەن تۇستا جولىمىز ءتۇيىستى. ال قالانىڭ ىرگەسىندەگى امانگەلدى اۋىلىنىڭ قىزى گۇلسىم جاكەباەۆا بىرەر جىل كەيىن بولسا دا مەدينستيتۋتقا تابان ىلىكتىرگەن سياقتى. ءباسپاسوز ماتەريالدارىنان بايقاۋىمشا، ول وبلىستىق ناركولوگيالىق ديسپانسەردە قىزمەت ىستەيدى-اۋ دەيمىن. ال سماعۇل زەكەەۆتەن ەشقانداي دەرەك جوق. ءسويتىپ، مەنىڭ بىرگە وقۋ بۇيىرماعان «كۋرستاستارىمنىڭ» دەنى وسىلاي ەل يگىلىگىنە قىزمەت ەتىپ ءجۇر.
سول جىلداردا جۇرتتى جاپپاي دارىگەرلىككە ۇمتىلدىراتىن سەبەپ كوپ ەدى. بۇل قولى جەتكەننىڭ عانا يگەرەتىن اسا مارتەبەلى ماماندىعى بولدى. قازاق زيالىلارى بالالارىنىڭ مەديتسينا ينستيتۋتىندا وقىعانىن قۇپ كورەتىن. دارىگەردىڭ مارتەبەسى قاشان دا بيىك تۇراتىن. ول كەزدە «اق حالاتتى ابزال جان» دەگەن جاتتاندى تىركەس قانشا ايتساڭ دا جاۋىر بولمايتىن. شىنىندا دا، ناعىز ابزال ادامدار سولار ەدى. اسىرەسە، امبەباپ اۋىل دارىگەرىنىڭ بەدەلى ۇستەم-ءدى. ول بالانى دا سۇندەتتەيدى، سىنىقتى دا سالادى، ايەلدى دە بوساندىرادى. اسپانداپ كەتكەن قان قىسىمىڭدى دا ءاپ-ساتتە ءتۇسىرىپ بەرەدى. تەراپەۆت تە، حيرۋرگ تە، وكۋليست تە، لور دا، پسيحولوگ تا، ناركولوگ تا، گينەكولوگ تا ءبىر ءوزى. قىسقاسى، ءبىر ءوزى – ءبىر اۋرۋحانا. ءتىپتى كىشىگىرىم وپەراتسيانى قينالماي جاساي بەرەدى. سويتە تۇرا، وسى ۋاقىتقا دەيىن اۋىل دارىگەرىنىڭ كەسىرىنەن ءبىر ادام زارداپ شەگىپتى دەگەندى ەستىمەپپىز. سونىڭ ءبارىن كوزبەن كورىپ وتىرعان سوڭ دارىگەر بولۋعا ۇمتىلماعاندا قايتەمىز؟!
بۇل ماماندىققا قىزىعۋىمىزدىڭ تاعى ءبىر سەبەبى بار-دى. اتاقتى رەجيسسەر شاكەن ايمانوۆتىڭ جۇرت جاپپاي كورەتىن «ءبىزدىڭ سۇيىكتى دارىگەر» فيلمىندەگى دوكتور لاۆروۆتىڭ بەينەسى دە ەلىكتەۋگە تۇرارلىق ەدى. سەبەبى، ونى تانىمال ادامداردىڭ ءبارى جاپپاي قۇرمەتتەيدى. ونىڭ تۋعان كۇنىنە ويدان-قىردان جۇرت وزدەرى-اق اعىلىپ كەلەدى. سول كىسى سەكىلدى ءبىز دە مىقتى دارىگەر بولساق، تۋعان كۇنىمىزگە ايگىلى ارتىستەر ءاسانالى ءاشىموۆ، قۇمان تاستانبەكوۆ، مەرۋەرت وتەكەشوۆا، روزا رىمباەۆا، قۇدايبەرگەن سۇلتانباەۆ ءبارى ءبىرى قالماي كەلەتىن سەكىلدى كورىنەتىن. ارينە، فيلمدە لاۆروۆ ەشكىمدى ەمدەپ قارىق قىلمايدى. ونىڭ ۇستىنە ول – ناۋقاس بىتكەن سارىجامباس بولىپ جاتاتىن اۋرۋحانانىڭ ەمەس، ساۋلەتتى ءساناتوريدىڭ باس دارىگەرى. بۇل جەردە كورىكتى كۋرورتتىڭ باس ەمشىسىنىڭ بيىك بەدەلى، جايلى مىنەزى دارىپتەلەدى. ەڭ باستىسى، وسى كينونى كورگەن سوڭ «دارىگەر شىنىندا دا قادىرلەۋگە لايىق ماماندىق ەكەن عوي» دەگەن وي كەلگەن-ءدى.
ءسويتىپ، دارىگەر بولا المادىق. ۇيدەگى ۇلكەندەر ارمانداعانداي، مەدينستيتۋتتى ءبىتىرىپ، ەلگە ورالىپ، قاراتەرەڭ ۋچاسكەلىك اۋرۋحاناسىنىڭ باس دارىگەرى اتانىپ، اۋىل باسشىلارىمەن (اۋىلناي، شارۋاشىلىق جەتەكشىسى، باس ينجەنەر، باس ەسەپشى، مەكتەپ ديرەكتورى، كووپەراتسيا باسشىسى، ت.ب.) بىرگە قوناققا بارىپ، ۇنەمى «كونتور-سوستاۆتىڭ» قاتارىندا ءجۇرۋدىڭ رەتى كەلمەدى. اۋرۋحانانىڭ يەلىگىندەگى ءبىر جەڭىل، ءبىر جۇك كولىگىن ەمىن-ەركىن پايدالاناتىن اۋىلدىڭ كىشىگىرىم شونجارى بولۋ «باقىتى» بۇيىرمادى. دياگنوز قويىپ، بيۋللەتەن جازۋدىڭ ورنىنا ماقالا جازامىز دەپ ەلدەن شىعانداپ كەتتىك. «بۇل دۇنيەدە ادام ەمدەۋدەن ارتىق ونەر بار ما؟»، – دەگەن اكەيدىڭ ءسوزى قۇلاق تۇبىندە جاڭعىرىپ تۇرسا دا، شىعارماشىلىق ورتانىڭ يىرىمىنە سۇڭگىدىك.
بىزدەن دارىگەر شىقپاعان سوڭ اكەمىز وزىممەن تەتە وسكەن ءىنىمدى اينالدىرۋعا كوشتى. بۇل بالا دا مەديتسينا قىزمەتكەرى بولۋعا اسا قۇلىقتى ەمەس ەدى. ۇشاقتان باسقا كولىك قاتىنامايتىن ءبىزدىڭ قاراتەرەڭدە ۇشقىش بولۋ ەڭ ءبىر «مودنىي» ارمان ەدى. ءىنىم دە قىڭىرلىق كورسەتىپ، سۇق ساۋساعىمەن اۋەنى نۇسقاماي ما... سوندا اكەي ايتىپتى: «ۇشقىش بولعانشا، شوپىر بولساڭشى. شوپىر بولساڭ، ۇيىڭە پايداڭ تيەدى. ەڭ بولماسا، كولىگىڭمەن وتىن مەن ءشوپ اكەلەسىڭ. ال سامولەتپەن نە تاسيىن دەپ ەدىڭ؟». اقىرى، كوندى ول. كودەكسپەن بىردەي كوكەنىڭ ءسوزىن جەرگە تاستاي المادى. كونگەنى بار بولسىن، «وقىمايمىن» دەپ اۋىلعا ەكى-ءۇش رەت ىلاڭ سالىپ قايتىپ كەلدى. شال ايعايعا باسىپ، اقتوبەگە قايتا شىعارىپ سالادى. سودان اقىرى ورالمادى. سول وقىعاننان مول وقىدى. اكەنىڭ ءامىرى اناۋ-مىناۋ ارماندارىڭنىڭ كەدىر-بۇدىرىن تەگىستەپ جىبەرەتىن سياقتى عوي.
مىنا قىزىقتى قاراڭىز. ءبىر كەزدە «قاتارداعى دارىگەر بول»، – دەسەڭ دە، كىرپىدەي جيىرىلاتىن بالا ايگىلى حيرۋرگ-تراۆماتولوگقا اينالدى. قازىر – ەلىمىزدەگى ەڭ ءىرى اسكەري اۋرۋحانا باسشىلارىنىڭ ءبىرى. اسكەري شەنى – پولكوۆنيك. ءسويتىپ، ول دا اكەي ارمانداعانداي، قاراتەرەڭ اۋىلدىق اۋرۋحاناسىنىڭ باس دارىگەرى بولا المادى. ەسەسىنە، ءبىر ەمەس، بىرنەشە دارىگەر شىقتى ءبىزدىڭ شاڭىراقتان. ءتىپتى توڭىرەگىمىزدى تۇگەل اق حالاتتىلار باسىپ قالدى دەسە دە بولعانداي. دارىگەر ۇل، دارىگەر قىز، دارىگەر كەلىن، دارىگەر كۇيەۋ بالا، دارىگەر قايىن اتا، دارىگەر ەنە...
وسىلاردىڭ ىشىنەن سۋىرىلىپ شىعىپ، قالامگەرلىككە ەرتەرەك بەت بۇرعانىمىز دا دۇرىس بولعان شىعار.
قانداۋىر ۇستاعان قالامگەر
شايىرلاردىڭ، عاجابى،
شاشىنان كوپ ازابى.
شيپاسى مول قولىمەن،
شىعارماسىن جازادى!
(جۋرناليستىك فولكلوردان)
ستۋدەنت اتانىپ، اينالامىزعا زەر سالعان كەزدە-اق، كانىگى قالامگەرلەردىڭ اراسىندا دا دارىگەرلىككە تالاسى بار جانداردىڭ جۇرگەنىن اڭعاردىق. ءتىپتى بىرقاتارى مەديتسينا سالاسىندا تالاي جىل قىزمەت ىستەگەن. كەيبىرى دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى جونىندە بىرنەشە عىلىمي ەڭبەك جازعان. كەزىندە دارىگەر بولىپ، ادام ەمدەپ، كەيىن قالامگەرلىككە ءبىرجولا بەت بۇرعاندار دا، كەرىسىنشە، اق حالاتىن تاستاماي، دەنساۋلىق كۇزەتىندە ءجۇرىپ-اق جازۋىن توقتاتپاعاندار دا بارشىلىق كورىنەدى. اسىرەسە، ستۋدەنت كەزدە ءبارىمىز جاپپاي جاتقا ايتاتىن:
كۇندەردى ۇمىت بولمەگە سىيماي كۇلگەن.
كۇندەردى ۇمىت ەرەكشە سىيلاي بىلگەن.
وكپەلەيمىن وسىلاي سۇيگەندىكتەن،
شىنىمدى ايتسام، ەشكىمگە قيمايمىن مەن!، –
دەگەن ولەڭ جولدارىن كوركەم كەستەلەگەن كۇلاش احمەتوۆانىڭ بۇرىنعى مەديتسينا قىزمەتكەرى بولىپ شىعۋى بىزگە كادىمگىدەي اسەر ەتتى. «وسىنداي نازىك جاندى اقىن قىز جۇرتتىڭ ءتانىن اۋىرتىپ، قالاي عانا ۋكول سالادى ەكەن»، – دەيتىنبىز. كۇلاش اپايىمىز دا اكەسىنىڭ تىلەگىمەن تاراز مەدۋچيليششەسىنە تۇسكەن. ونى بىتىرگەن سوڭ ءۇشارال ماڭىنداعى ءتورتىنشى بولىمشەنىڭ دارىگەرلىك پۋنكتىن باسقارعان. ءبىر جىل بويى بۇكىل اۋىلدى ەمدەگەن. بىراق ءبارىبىر اقىن قىزدىڭ ىقىلاسى الاتاۋ جاقتاعى ادەبي ورتاعا اۋعان دا تۇرعان. اقىرى، مەدپۋنكتتى وزگە ارىپتەسىنىڭ قولىنا تاپسىرىپ، الماتىعا اتتانعان. كۇلاش اپايدىڭ بۇدان كەيىنگى تاعدىرى بارشامىزعا بەلگىلى. مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى كۇلاش احمەتوۆا – بۇگىندە ءوز وتباسىنىڭ جەكە شيپاگەرى. «وسى ماماندىققا جەتەلەپ اكەلگەن اكەمە ريزامىن»، – دەيدى ول.
ءبىر كەزدە «مەديتسينا تىلىمەن ايتار بولساق، ناۋقاستى قوزدىراتىن ىشكى-سىرتقى سالدارلار ابدەن كوبەيگەن ساتتە، ادامنىڭ ايىعۋى تىم قيىنعا سوعادى. ال سول ىندەتتەن قۇلان-تازا قۇتىلامىز دەسەك، وندا اسەپتيكا، انتيسەپتيكا امالدارىن ايانباي قولدانۋعا ءتيىس ەكەنبىز»، – دەپ دارىگەرلىك وي-تۇجىرىمدارىن جازعان قازاقتىڭ تاعى ءبىر تالانتتى اقىنى دۇيسەنبەك قاناتباەۆ تۇرىكمەنستانداعى كراسنوۆودسك مەدۋچيليششەسىن ءبىتىرىپ، فەلدشەرلىك قىزمەت ىستەگەن. جانى تازا، مىنەزى جايلى، ولەڭى كەستەلى دۇيسەكەڭنىڭ امبەباپ دارىگەر بولىپ، تالاي كەسەلمەن ارپالىسقانى كوز الدىڭا ەلەستەي قويمايدى. سىرشىل اقىن رەتىندەگى بەينەسى سانامىزعا ابدەن سىڭگەندىكتەن شىعار... ال ەندى:
اعىپ كەتسەم كاسپيگە اپارادى،
تولقىن، سەنىڭ ىرقىڭا قالاي كونسەم؟!، –
دەپ ادەمى ولەڭ ورگەن تالانتتى اقىن قىز ماعيزا قۇناپياقىزىنىڭ قىتايدا مەديتسينا ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، بەس جىل دارىگەر بولعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەس. پاراساتتى پۋبليتسيست، ءسوز زەرگەرى، زيالى ازامات اباي ماۋقاراۇلىنىڭ دا بىلىكتى دارىگەر ەكەنىن بەرتىندە ەستىدىك.
قازاق قالامگەرلەرىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعىنا جوعارى وقۋ ورنىن بىتىرگەن كاسىبي پروزايك دارىگەرلەر دە توپتاستى. ۇزاق جىل مەديتسينالىق عىلىمي-زەرتتەۋ مەكەمەلەرىندە قىزمەت ىستەگەن سوۆەتحان عابباسوۆ ەكى سالانى دا قاتار مەڭگەردى. دەنساۋلىق ساقتاۋ ماسەلەلەرى جونىندە «قان ءجۇرىسى – جۇرەك تىنىسى»، «دارىگەر كەلگەنگە دەيىنگى كومەك» سەكىلدى بىرنەشە عىلىمي ەڭبەك جازدى. «سەرپەر»، «نازىك سەزىم»، «كاۋسار» سياقتى رومان-پوۆەستەرى ارقىلى كوركەم ادەبيەتكە دە مولىنان ولجا سالدى. مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور. كۇنى بۇگىنگە دەيىن قوعامدىق ءمانى بار ماسەلەلەرگە ءۇن قوسىپ قويادى.
تاعى ءبىر دارىگەر-قالامگەر قازاقستاننىڭ حالىق جازۋشىسى دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلدى. ول – الماتى مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ تۇلەگى يۆان ششەگوليحين. يۆان پاۆلوۆيچ قالامگەرلىككە بەت بۇرعانعا دەيىن سانيتارلىق-ەپيدەميولوگيالىق ستانتسيانىڭ دارىگەرى بولىپ قىزمەت ىستەگەن. «دەفيتسيت»، «دولجنوستنىە ليتسا»، «نە جالەيۋ، نە زوۆۋ، نە پلاچۋ» روماندارىمەن وقىرمان قاۋىمعا كەڭ تانىلدى.
مەديتسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى ەستورە ورازاقوۆ «و دۇنيەدەن ورالعان جان»»، «دارىگەر جولى»، «قايتا سوققان جۇرەك»، «دارىگەر پارىزى» دەگەن دەرەكتى دۇنيەلەر جازىپ، بىلىكتى دارىگەر عانا ەمەس، تانىمال قالامگەر رەتىندە دە قۇرمەتكە بولەندى.
بۇل سالادا بيىك دارەجەگە جەتىپ، قازاق كسر دەنساۋلىق ساقتاۋ حالىق كوميسسارى، قازاقستان ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى جانە كسرو مەديتسينا عىلىم اكادەمياسىنىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى بولعان يشانباي قاراقۇلوۆ «قىرىق سۇراق، «قىز سىرى»، «سىرلاسۋ» اتتى تاعىلىمدىق كىتاپتار جازدى. يشانباي اعانىڭ اۋىزشا ءازىل اڭگىمەلەرى دە جۇرتشىلىق اراسىنا كەڭ تارالعان.
1945 جىلى يركۋتسك مەديتسينا ينستيتۋتىن بىتىرگەن زەيىن شاشكين بەس جىل بۋرابايداعى «بارماشى» ساناتوريىندە وتولارينگولوگ دارىگەر بولعان. جازۋشىنىڭ «دوكتور دارحانوۆ» اتتى رومانى بارشاعا بەلگىلى. بۇل ادەبيەتىمىزدىڭ تاريحىنداعى دارىگەرلەرگە ارنالعان تۇڭعىش رومان ەدى. شىعارما باستالعان كەزدە باس كەيىپكەر نياز دارحانوۆتىڭ شورتاندى كولىنىڭ جاعاسىندا ويعا شومىپ وتىراتىن ءساتى وقىرماننىڭ ەسىنەن شىعا قويماعان بولار...
الاش ارداقتىسى حالەل دوسمۇحامەدۇلى جيىرماسىنشى عاسىردىڭ العاشقى جىلدارىندا-اق سانكت-پەتەربۋرگتىڭ يمپەراتورلىق اسكەري-مەديتسينالىق اكادەمياسىن بىتىرگەن. ونىڭ «تامىر ءدارى حاقىندا»، «جۇقپالى اۋرۋلار حاقىندا»، «سارى كەزىك – سۇزەك»، «وقۋشىنىڭ ساۋلىعىن ساقتاۋ»، «شۋما قانداي اۋرۋ؟» سەكىلدى ەڭبەكتەرى بار.
كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، شىعىستانۋشى عالىم سانجار اسفەندياروۆ تا – حالەلدەن سوڭ اتالعان اسكەري-مەديتسينالىق اكادەميانى تامامداعان تۇلەكتەردىڭ ءبىرى. ول ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا دارىگەر بولعان. قازىرگى الماتى مەديتسينا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ءبىر كەزدە قاز اسسر دەنساۋلىق ساقتاۋ حالىق كوميسسارى، وسى وقۋ ورنىنىڭ ديرەكتورى بولعان س.اسفەندياروۆتىڭ اتىمەن اتالۋى بەكەر ەمەس.
كەيىنگى جيىرما-وتىز جىلدىڭ بەدەرىندە سۇلتانبەك ەشمۇحامبەتوۆ، ءابدىسابىر ومەشۇلى، ساعىندىق وردابەكوۆ سىندى دارىگەر-قالامگەرلەر بوي كورسەتتى. «سارىاعاش» ءساناتوريىنىڭ تاۋسىلماس قىزىقتارى، سوندا دەمالعان تانىمال تۇلعالاردىڭ حيكايالارى جونىندە ۇنەمى وي تولعايتىن ايتباي ءتاسىلوۆ دەگەن شيپاگەردى دە بىلەمىز.
سىر بويى قالامگەرلەرىنىڭ ىشىندە امانگەلدى سۋحانبەرليەۆ دەگەن دارىگەر بولدى. ول سوناۋ ستۋدەنت كەزىنەن ءتۇرلى باسىلىمدارعا تىنباي ماقالا جازىپ، قالامگەرلەرمەن تىعىز ارالاستى. ارىپتەستەرى: «ابەكەڭ «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى ءجۋرناليسى» اتاعىن «قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى دارىگەرى» اتاعىنان (ونداي اتاق جوق ەكەنىن بىلە تۇرا) بۇرىن الدى عوي»، – دەپ قالجىڭدايتىن. سوعان قاراعاندا، ونىڭ دا قانداۋىرىنان گورى قالامىنا باق كوبىرەك قونعان سياقتى...
شىعارماشىلىق پەن شيپاگەرلىك
قارا بالام لور بولار،
قابىلەتى زور بولار.
قۇلاق-مۇرنىڭ اۋىرسا،
قامقورلىعى مول بولار!
(جۋرناليستىك فولكلوردان)
الەم ادەبيەتىندە دە قولىنا قالام ۇستاعان دارىگەرلەر جەتكىلىكتى. ايگىلى «گارگانتيۋا مەن پانتاگريۋەلدىڭ» اۆتورى فرانسۋا رابلە مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى بولعان دەسەدى. ول ءوزىنىڭ جەكە شىعارماشىلىعىنا عانا ەمەس، قالىڭ ەلدىڭ دەنساۋلىعىنا دا قاتتى الاڭداپتى. اتاقتى كورىپكەل ءارى اقىن ميشەل نوسترادامۋس IX كارلدىڭ لەيب-مەديگى (ساراي دارىگەرى) بولىپ قىزمەت ىستەپتى. ءسويتىپ، تالاي ۇلىقتىڭ دەنى-قارنىنىڭ ساۋ بولۋىنا شيپاگەر شايىردىڭ سەپتىگى تيگەن. نەمىستىڭ ۇلى اقىنى، دراماتۋرگ فريدريح شيللەردىڭ ماماندىعى – اسكەري دارىگەر. ول بۇتىندەي ءبىر پولكتى ەمدەگەن.
شەرلوك حولمس سەكىلدى قايتالانباس عاجايىپ كەيىپكەردى ومىرگە اكەلگەن اعىلشىن جازۋشىسى ارتۋر كونان-دويل ەدينبۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەديتسينا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. كەيىن مەديتسينادان دوكتورلىق قورعاعان. قۇرت اۋرۋىن ەمدەۋ سالاسىندا ايتارلىقتاي جاڭالىق اشقان. سوعىس كەزىندە مايدان حيرۋرگى بولعان. تاعى ءبىر اعىلشىن جازۋشىسى، دراماتۋرگ سومەرسەت موەم دە دارىگەرلەر ساناتىنان. يرلاند جازۋشىسى دجەيمس دجويس تا مەديتسينامەن شىنداپ اينالىسقان.
اق قاعازدان نەسىبە تەرگەن باسقا دا ءبىراز قالامگەر-دارىگەرلەردى اتاي كەتەيىك. «ورىس ءتىلىنىڭ تۇسىندىرمە سوزدىگىنىڭ» اۆتورى ۆلاديمير دال، الەمدىك ادەبيەتتىڭ كلاسسيكتەرى انتون چەحوۆ، ميحايل بۋلگاكوۆ، دميتري مامين-سيبيرياك، تانىمال ورىس جازۋشىلارى ۆيكتور ۆەرەساەۆ، ۆاسيلي اكسيونوۆ، «ادام-امفيبيانىڭ» («قوس مەكەندى ادام») اۆتورى، اتاقتى فانتاست الەكساندر بەلياەۆ، يۋموريست-جازۋشى اركادي اركانوۆ، اقىن ءارى كومپوزيتور الەكساندر روزەنباۋم... بۇل ءتىزىمدى ءارى قاراي جالعاستىرا بەرۋگە بولادى.
ەندى وزگەنى قويا تۇرىپ، ءوز ەلىمىزگە ورالايىق. جاسى ۇلعايعانعا دەيىن شيپاگەرلەرگە كوپ جۇگىنە قويماعان جامبىل اتامىز «دەنساۋلىق مايدانىندا بالالارىم، ءاردايىم ورىنداڭدار ەل تىلەگىن»، – دەپ، دارىگەرلەر سەزىنە قۇتتىقتاۋ جولداعان. سوندىقتان جاكەمنىڭ وسى ولەڭىنىڭ ماقال-ماتەل ىسپەتتەس ۇزىندىلەرىن ەلىمىزدىڭ بىرقاتار ەمدەۋ مەكەمەلەرى ماڭدايشاسىنا جازىپ قويادى. بىردە «الماتى اقشامى» گازەتىنەن «جان قورعانى – دارىگەرلەر» دەگەن ءان ءماتىنىن كوزىمىز شالىپ قالدى. ءاننىڭ اۆتورى – قازاقتىڭ تالانتتى قىزى، تانىمال اقىن، ءانشى-كومپوزيتور ەلەنا ابدىحالىقوۆا. ال ءسوزىن جازعان كىم دەيسىز عوي؟ دارىگەر-حيرۋرگ بولاتبەك بايماحانوۆ. الماتىنىڭ باس ترانسپلانتولوگى. مەنىڭ ءبىر كەزدەگى بۇيىرماعان «كۋرستاسىم». ۇيقاسى شىمىر، ويى انىق، ءتاپ-ءتاۋىر ولەڭ. بۇل ءان بۇگىندە مەگاپوليس دارىگەرلەرىنىڭ گيمنىنە اينالعان كورىنەدى. ەندەشە، دارىگەرلەر اراسىندا تاعى ءبىر قالامگەر ءجۇر. ءبىزدىڭ سۇيىكتى دارىگەردىڭ ناعىز ءوزى. جۇرەگىن جىر تولقىتقان شىعارماشىل شيپاگەر جۇرتقا ۇناماۋشى ما ەدى؟! مۇقاعالي اقىن مىنا ءبىر ولەڭىن وسى بولاتبەك سەكىلدى ءسوز قادىرىن تۇسىنەتىن دارىگەرلەرگە ارناپ جازعان شىعار:
قورىقپايمىن پىشاقتان دا،
قورىقپايمىن ينەدەن.
ينە تۇگىل بۇل جۇرەكتى نايزا-داعى تۇيرەگەن...
قۇپيامدى كورەسىڭ عوي،
مەن سوندىقتان يمەنەم،
كەشىر مەنى،
كەشىر مەنى!
كەتەم ەرتەڭ ۇيگە مەن.
ءومىردىڭ قۇبىلىستارىن تەرەڭ تالدايتىن ارقالى اقىننىڭ، ناق سول ساتتەگى پاراساتتى پاتسيەنتتىڭ پوەزياسى دارىگەردىڭ ءوزىن مايداي ەرىتەدى. ەم-دومنىڭ بارىنەن جەرىپ، تاعدىرعا مويىنسۇنعان ادامنىڭ جۇرەگىنەن شىققان جانايقايى بار بۇل ولەڭدە. سوعان قاراماستان:
عىلىمعا دا، وزىڭە دە راحمەت، باس ۇرام!
ۋاقىتىم بارادى ءوتىپ، مەن ءبىر جاققا اسىعام..، –
دەپ ەڭسەسىن تىكتەپ، كوڭىلىن كوتەرىپ، ءوزىن كۇيگەلەكتىكتەن اۋلاق ۇستايدى.
ال الەكساندر بلوك نەبارى جيىرما ءۇش جاسىندا كارىلىك كەپ قالعانداي كۇيزەلىپ، ارعى-بەرگى دۇنيەنىڭ تىلسىمىنان سىر اۋلاپ، سانالىعا ءسۇيىنىپ، كەسپىرسىزگە كۇيىنىپ جازعان ولەڭىندە:
كومۋ پوۆەريت؟ س كەم ميريتسيا؟
ۆراچي، پوەتى ي پوپى...
اح ەسلي ب موگ يا ناۋچيتسيا
بەسسمەرتنوي پوشلوستي تولپى! –
دەپتى. ول دا تىرشىلىكتە تاعدىرى توعىساتىن ءۇش ادامنىڭ ءبىرى رەتىندە دارىگەردى تىلگە تيەك ەتەدى. وسىلايشا دارىگەرلەر اقىنداردىڭ ومىرىندە عانا ەمەس، ولەڭىندە دە ەرەكشە كورىنىس بايقاتادى. ايتسە دە، سول دارىگەرلىك كاسىپتى ءوزى يگەرگەن قالامگەرلەردىڭ بايلام-بايىپتامالارىنىڭ ءجونى بولەك. شىعارماشىلىقتىڭ سيقىرىن تالداۋعا كەلگەندە «رومان جازۋدىڭ ءۇش ءتاسىلى بار. وكىنىشكە قاراي، ونى ەشكىم دە بىلمەيدى»، – دەپ ايتارىن استارلاپ، وزگەشەلەۋ وي قورىتقان سومەرسەت موەم شيپاگەرلىكتىڭ بار قۇپياسىن جەتىك مەڭگەرگەن. لوندونداعى مەديتسينا مەكتەبىندە وقىعان كەزىندە اۋرۋحانادا ۇنەمى حيرۋرگتەردىڭ جانىندا ءجۇرىپ، كوپ نارسە ۇيرەنگەن جازۋشى سول تاجىريبەسى كەيىن «لامبەتتەن شىققان ليزا» دەگەن رومانىندا كادەگە اسقانى تۋرالى جازدى.
شەرحان مۇرتازانىڭ «دارىگەردىڭ ءۇشىنشى قارۋى» دەگەن اڭگىمەسى بار. بۇل شىعارماعا سوناۋ ءابۋ ءالي يبن سينا داۋىرىنەن تامىر تارتاتىن «دارىگەردىڭ ءۇش قارۋى بار: قانداۋىر، ءشوپ جانە ءسوز» دەگەن قاناتتى قاعيدا تۇرتكى بولعان. ارقانىڭ اق بورانى ۇيتقىپ تۇرعان قاھارلى قىستىڭ ءبىر كۇنىندە اۋىق-اۋىق كاسساعا كەلىپ: «كوكتوعايعا سامولەت قاشان ۇشادى؟»، – دەپ سۇرايتىن ءاشىم دەگەن دارىگەر سىرعا دەگەن كەلىنشەكتى شىنايى كوڭىلىمەن، ىستىق ىقىلاسىمەن ەمدەيدى. قاتەرلى ناۋقاسقا شالدىققان جاندى جىلى سوزىمەن جىگەرلەندىرەدى. شەراعاڭنىڭ ءبىرىنشى جاقتان باياندايتىن كەيىپكەرى ادەپكىدە «وسىنىڭ ءوزى اقىن ەمەس پە ەكەن؟»، – دەپ بۇل دارىگەردىڭ دە سىرتقى سيپاتىنان شىعارماشىلىقتىڭ بولمىسىن ىزدەيدى.
اكادەميك كامال ورمانتاەۆ بىردە مەنى ءبىر جولداسىنا «ايقىن» گازەتىنىڭ باس دارىگەرى»، – دەپ تانىستىرعانى بار. ميىنىڭ قاتپار-قاتپارىنا دەيىن مەديتسينا ۇعىمدارى ۇيالاپ قالعان ارداقتى اعامىزدىڭ اۋزىنا «باس رەداكتور» دەگەننەن گورى «باس دارىگەر» دەگەن ءسوز بۇرىنىراق تۇسەدى. باس دارىگەر دە، جاس دارىگەر دە ادامنىڭ ءتانىن عانا ەمەس، جانىن دا ەمدەۋگە ءتيىس. بۇگىنگى قولىنا قالام ۇستاعانداردىڭ ءبىرازى شيپاگەرلىككە تابان تىرەگەندە دارىمەن دە، سوزبەن دە ەمدەيتىن ناعىز «ءبىزدىڭ سۇيىكتى دارىگەر» بولار ما ەدى، كىم بىلەدى...
جازۋشى قۋاندىق تۇمەنباي «كوزىلدىرىك باۋى سالبىراعان انتون پاۆلوۆيچ (چەحوۆ) اۋەلى دارىگەر، سوسىن جازۋشى بولىپ تاريحتا قالدى.
پىشاق پەن قالامدى قولىنا قاتار ۇستاعان كىرپياز ادامدى كورگەندەي بولام. ول ەكەۋىنە دە ادال...»، – دەپ جازدى. ارينە، قالامگەردىڭ ءبارى بىردەي چەحوۆ بولا الماس. شيپاگەرلىك پەن شىعارماشىلىقتى، شىنايىلىق پەن شەبەرلىكتى ۇشتاستىرۋ قايدان وڭاي بولسىن؟!
بىراق اق حالاتتى اق پاراققا ايىرباستاعاندار قاي ماماندىقتى قالاسا دا ادال اتقاراتىن سەكىلدى كورىنەدى بىزگە…
* * *
اق حالات پەن اق پاراقتى قاتار ۇستاعان قالامگەرلەردى جانە بۇكىل دارىگەرلەردى مەرەكەلەرىمەن قۇتتىقتايمىز! حالاتتارىڭىز جايلى، پاراقتارىڭىز سايلى، قالامدارىڭىز قۋاتتى، كوڭىلدەرىڭىز شۋاقتى بولسىن!
باۋىرجان ومارۇلى
