كەشە عانا قىزىلوردالىق ءفوتوتىلشى بولات وماراليەۆتىڭ سيۋجەتكە بەرگىسىز ءبىر سۋرەتىنىڭ جايىن قوزعاپ، «جالعىز تال جاۋقازىن» دەگەن ماقالا جازعانبىز. شىنىمىزدى ايتساق، سۋرەتتىڭ تاريحىنان گورى، ءفوتوتىلشىنىڭ شەبەرلىگىن تانىتۋ باستى ماقساتىمىز ەدى. جەتپىسىنشى جىلدارداعى بىربەتكەي بويجەتكەننىڭ بولمىس-ءبىتىمىن ءبىر كادرعا سىيعىزعان بولات اعانىڭ قارىم-قابىلەتىنە سۇيسىنگەنىمىز راس-تى. بەلگىسىز ارۋ... دەرەگى جوق... بەينەسى عانا بار... سودان بۇكىل سىر بويىنىڭ جۇرتى سايگۇلىك مىنگەن سۇلۋدى جابىلا ىزدەپ كەتتى. اسىرەسە، كەڭەس ماحامبەتوۆ (كەنەسبەك ماحامبەتوۆ), داۋلەت بارعاناەۆ (داۋلەت بارگاناەۆ), نارتاي تۇرسانوۆ (تۋرسانوۆ نارتاي) سىندى ەل ازاماتتارى ءبىر كەزدەگى ءسامبىتالداي سىمباتتى بويجەتكەندى تاپپاي قويمايمىز دەپ، بار جانىن سالدى.
اقىرى تابىلدى-اۋ، بولات اعامنىڭ كەيىپكەرى! قىزىلوردانىڭ ىرگەسىندەگى ج.ماحامبەتوۆ اۋىلىندا تۇرادى ەكەن. بىرەۋدەن ىلگەرى، بىرەۋدەن كەيىن، قاراپايىم تىرشىلىك كەشىپ جاتقان شۋاقتى شاڭىراق. دەرەۋ وبلىستىق «سىر بويى» گازەتى باسشىلارىنىڭ ءبىرى ءداۋىرجان ەلۋباەۆقا (داۋيرجان ەلۋباەۆ) تەلەفون شالدىق. ارنايى ءتىلشى جىبەرىپ، جاي-كۇيىمەن تانىسىپ، اپكەمىزدىڭ بۇگىنگى كەيپىن سۋرەتكە ءتۇسىرتىپ الۋ جونىندە ءوتىنىش جاسادىق. «اعا، ءتىلشى-ءپىلشىنى قايتەمىز، نۇربولاتتى ەرتىپ، ءوزىم بارام!»، – دەدى ءداۋىرجان باتىر سالعان جەردەن. «سىر بويىنىڭ» سايىپقىرانى نۇربولات نۇرجاۋباي – بولات وماراليەۆتىڭ جولىن جالعاعان كانىگى فوتوتىلشىلەردىڭ ءبىرى. ارينە، الدىمەن «كەيىپكەرىڭىز تابىلدى عوي، اعا! ءوزىڭىز بارىپ ءتۇسىرىپ قايتپاس پا ەكەنسىز؟»، – دەپ، اتاقتى مايتالماننىڭ وزىنە قولقا سالعانبىز. كوزدەگەنىن ءمۇلت جىبەرمەس فوتومەرگەن ەپتەپ سىرقاتتانىپ قالىپتى. سودان سوڭ نۇربولات ءباھادۇر فوتومىلتىعىن وڭتايلاپ، اعاسىنىڭ ورنىنا «اڭعا شىقتى»...
حوش، بۇگىن تۇسكە دەيىن ءبىزدىڭ ءداۋىرجان جاسى الپىس ەكىگە كەلگەن اپاسىمەن ارمانسىز اڭگىمەلەستى. ىلە-شالا ءبىز دە قوڭىراۋ شالدىق. بولات اعانىڭ ءبىر كەزدەگى كەيىپكەرى ءۇرلاي جۇمەكوۆا وتكەن ءومىرىن ساعىنىشپەن ەسكە الىپ، ەداۋىر سىر اعىتتى. داۋىسى ساڭقىلداپ تۇر. شاڭىراقتاعى سەگىز بالانىڭ ۇلكەنى ەكەن. جاس كۇنىنەن مۇعالىم بولۋدى قالاسا دا، اكەسىنە جاردەمدەسىپ، شارۋاسىنا بولىسىپ، قوي باعىپتى. ءسويتىپ، ابدەن ەڭبەكتە شىڭدالىپتى. بۇل اۋىلدىڭ جاستار بريگاداسى دا سول كەزدە تاراپ كەتكەن كورىنەدى. بىراق بۇل قىز ول بريگاداعا مۇشە بولماپتى. بەلگىلى شوپان رەتىندە توڭىرەككە كەڭ تانىلعان اكەسى نۇرتايدىڭ ادىمىن ۇزارتىپ، شولاق كۇرەڭىنە ءمىنىپ، جايلاۋدىڭ ءتورى مەن قىستاۋدىڭ ماڭىندا جالعىز جورتىپتى. سونداي ءبىر ساتتەردە اۋىلعا كەلگەن جۇقالتاڭ فوتوگراف بولات وماراليەۆتىڭ قاراۋىلىنا ىلىككەن. الەۋمەتتىك جەلىنى شارلاپ كەتكەن سۋرەتتى كورىپ، كوزىنە جاس الىپتى. قالاي، قاشان تۇسكەنى ەسىندە جوق. تەك جەتپىسىنشى جىلداردىڭ اياعى شىعار دەپ شامالايدى. «وسىنداي ءبىر سۋرەت ىلگەرىدە ۇيدە بار سەكىلدى ەدى، بىراق ءدال مىناداي كەيىپتەگىسىن العاش رەت كورىپ تۇرمىن»، – دەيدى ءۇرلاي نۇرتايقىزى.
رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىك، بۇل اۋىلداعى بريگادانىڭ اتى «جاۋقازىن» ەمەس، «جۇلدىز» ەكەن (سول جىلداردا شيەلى جاقتا «جاۋقازىن» دەگەن بريگادا بولماعانىن الدىمەن انىقتاعان – جەدەلدىگىنە جۇرت قىزىعاتىن جۋرناليست ارىپتەسىم قاراگوز ءسىمادىل. سول ءۇشىن قانشاما شاي ازىرلەۋگە كەتەتىن التىن ۋاقىتىن ءبولىپ، ۇلتتىق كىتاپحاناعا بارىپ، ءىرىلى-ۇساقتى باسىلىمداردىڭ ءبارىن اقتارىپ شىقتى). الگى بريگادانىڭ ورنالاسقان جەرى شيەلىگە ەمەس، سىرداريا اۋدانىنا جاقىن كورىنەدى. ە، مەيلى، ەكى ميلليونداي سۋرەت تۇسىرگەن، ونى قاراڭعى ۇيگە قامالىپ، ءتۇرلى قوسپالارعا سالىپ، بىلعاپ وتىرىپ شىعارعان بولات اعام اندا-ساندا قاتەلەسپەيدى عوي دەيسىڭ بە؟!
ەڭ باستىسى، ونىڭ كەيىپكەرى – سايگۇلىك مىنگەن سۇلۋدىڭ تابىلعانى! «امانبىسىڭ، اتتى ارۋ؟»، – دەپ جازىپ ەدىك كەشە عانا. ارۋىمىز امان ەكەن، شاڭىراعى شاتتىققا تولى ەكەن!
تەك ول بۇگىندە باياعىداي جالعىز تال جاۋقازىن ەمەس، جاپىراعى جايقالعان بايتەرەككە اينالعان. وتاعاسى نۇرلان ەرمەكوۆ ەكەۋى بەس بالا ء(بىر بالاسى ىلگەرىدە شەتىنەگەن) تاربيەلەپ ءوسىرىپتى. ەكى ۇل، ەكى قىزدان ون ءۇش نەمەرە ءسۇيىپ، قۇداي قالاسا، انە-مىنە دەپ، العاشقى شوبەرەسىن كۇتىپ وتىرعان ادەمى اجەنىڭ كەيپىنە ەنگەن. ەندىگى ءسوزدى ءۇرلاي اپاسىمەن ساعاتتاپ وتىرىپ سىرلاسىپ قايتقان دەگدار ءىنىمىز داۋىرجانعا قالدىرايىق... سويلە، ءداۋىر، جىرلا، ءداۋىر... بۇگىن سەنىڭ كۇنىڭ!
سونىمەن، ءبىر كەزدەگى جالعىز تال جاۋقازىننىڭ سىرى مىنە، سۋرەتى انە! و باستا تەكتىلەردى تۇسىرگەن، ءتۇپ تاريحىن تۇسىنگەن مايتالمان ءفوتوتىلشىنىڭ عاجايىپ تۇيسىگىنە قالايشا تاڭ قالماسسىڭ؟! ءاي، قايران بولات اعام، تۋساڭ تۋ!
باۋىرجان ومارۇلى
