الەمدە قازاق ۇلتى ۇلاندارىنىڭ تابانىنىڭ ءىزى قالماعان جەر جوق. ولاردىڭ ءبىرى سوناۋ الماعايىپ زاماندا تۋعان ەلىنەن ەرىكسىز جەر اۋدارىلسا، ەندى ءبىرى تاعدىر تالكەگىمەن وزگە جەردى قورعاۋ كەزىندە ەرلىكپەن قازا تاپقان. ولاردىڭ ءبىرشاماسىنا تۋعان ەلدىڭ توپىراعىنان ماڭگىلىك مەكەن تابۋ جازبادى. الايدا، ولاردى ۇمىتۋ استە مۇمكىن ەمەس ەدى. بۇگىن ءبىز جۋرنال وقىرماندارىنىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىرار دەگەن نيەتپەن جۋرناليست ەرمەك جۇماحمەتۇلىنىڭ تانىمدىق زەرتتەۋ ەڭبەگىن جاريالاپ وتىرمىز. ۇرپاق تاربيەسى ءۇشىن تانىمدىق ءمانى بار جۇمىس الدا جالعاسىن تاباتىنى انىق.
«جات جەردە جەرلەنگەن ادامداردىڭ سۇيەگى تاسىپ، قايناپ جاتاتىن كورىنەدى. ءمايىت قاشان ءوزى تۋعان توپىراعىنا كەلىپ قوسىلعانشا ول پروتسەسس توقتامايدى ەكەن. سوندىقتان، سىرتتاعى ەل ارىستارىنىڭ سۇيەگىن جيناۋ ماسەلەسىن ەلباسىنىڭ الدىنا قويۋىمىز كەرەك»، – دەپتى پروفەسسور اقسەلەۋ سەيدىمبەكوۆ اعامىز ءبىر اڭگىمەسىندە.
جاپون ەلى قازاقستانداعى مىڭنان اسا جەرلەنگەن ءوز جاۋىنگەرلەرىنىڭ سۇيەگىن تۋعان توپىراعىنا الىپ كەتىپ جاتىر.
ادام بالاسىنىڭ تاعدىرى تابيعات سياقتى قۇبىلمالى. ويتكەنى، ول، سول تابيعاتتىڭ ءبىر بولشەگى. ۋاقىت وتە كەلە ءوز تابيعاتىنا قوسىلادى. اتاقتى ۋكراين حالقىنىڭ كوبزارى تاراس شەۆچەنكونىڭ ءبىر ەمەس، ەكى رەت جەرلەنگەنىن ەسكە الساق تا بولادى. اقىندى ەكىنشى رەت دنەپردىڭ كانەۆو دەگەن جەردە تابىتتى قابىرگە ءتۇسىرىپ جاتقاندا ونىڭ اقىن دوسى كوتسيۋبينسكي: «تاراس! سەنىڭ باقىتىڭ ەندى باستالدى»، – دەپتى.
راس، بىرنەشە قازاق تۇلعالارىنىڭ سۇيەگى تۋعان ەلگە قايتىپ اكەلىنىپ، قۇرمەتپەن جەرلەندى. بىراق از. ال، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە قازاقتىڭ قانشاما جاۋىنگەرىنىڭ سۇيەگى وزگە ەلدە قالدى. ونى انىقتاپ، زەرتتەپ جۇرگەن ەشكىم جوق. ونى ايتاسىز، قازاق ۇلتىنىڭ جاۋجۇرەك ۇلدارى ناپولەونعا قارسى بولعان ۇرىستارعا قاتىسىپ، ەرلىكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتكەنىن ۇمىتپاعانىمىز ابزال. وسى سوعىستا قىزۋ قاندى قانى قارايعان قازاقتار سوعىسۋ ءۇشىن كازاكتارمەن قاتار پراۆوسلاۆ ءدىنىن قابىلداعان دەسكەن دە اڭگىمەلەر بار. ورىس تاريحشىسى يۋدين ءوز زەرتتەۋىندە: «ورتا ازيانىڭ قىپشاق رۋىنان 16 جىگىت ورىنبورداعى كازاكتار بولىمشەسىنە ءوتىنىش ءبىلدىرىپ، وزدەرىن فرانتسۋزدارمەن سوعىسۋعا جىبەرۋىن سۇرايدى. ولاردىڭ اراسىندا 43 جاستاعى تاڭاتاروۆا دەگەن ايەل مايدانعا 6 ۇلىمەن الىنعان. سوعىسقا تابىن رۋىنان بەكتەمىر كۇلكين دەگەن جاۋىنگەر دە قاتىسقان. بورودينو سەلوسىن ورتەگەندە، ەرلىگىمەن كوزگە تۇسكەن جاۋىنگەر مايلىباەۆ كۇمىس مەدالمەن ماراپاتتالسا، پولك ستارشيناسى قارىمباي زيندياگۋتوۆ كوگىلدىر لەنتالى قۇرمەتتى مەدال الدى» – دەپ جازىپتى. فرانتسۋزدارمەن بولعان سوعىسقا جانتورە اتتى جاۋىنگەر ايەلىمەن بىرگە قاتىسىپتى. ولاردىڭ سۇيەكتەرىنىڭ قايدا قالعانى بەلگىسىز. ال، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا باس شتابتا قۇپيا تۇردەگى شيفروۆالچيك بولىپ قىزمەت ەتىپ، كەيىن بەريانىڭ بۇيرىعىمەن اتىلعان قازاق قىزى اقجىبەك مۇقاشەۆانىڭ سۇيەگىنىڭ قاي جەرگە كومىلگەنى ءبىر جاراتقانعا ايان. اسىق كەتسەك عاپىل ەتتىم، ۇلكەيگەندە بارار باعىتىنان اداسىپ، باسقا دىنگە ءوتىپ كەتكەندەر دە بار ارامىزدا. ادەتتە، ۇلتى باسقا جاندار وزدەرى قالاعان قورىمنان ورىن الۋى ءۇشىن، مۇندايدا وزگە ءدىندى قابىلداۋى كەرەك. بۇگىندە ەۋروپانىڭ كوپ بولىگىندە قازاقتار تۇرادى. ءبىر عانا ءپاريجدىڭ وزىندە 300-دەن استام قازاق وتباسىلارى تۇرادى ەكەن. ولار قايتىس بولعان جاقىندارىن تۇركياعا اكەلىپ جەر قوينىنا بەرەتىن كورىنەدى.
قازاق جاۋىنگەرلەرى كاۆكازدا رەسەيدىڭ تۇرىكتەرمەن بولعان سوعىسىنا دا قاتىسقان. ولاردىڭ اراسىندا روتا، پولك باسقارعان قازاق وفيتسەرلەرى دە بار. ناپولەونعا قارسى سوعىستا وپات بولعانداردىڭ، رەسەي اسكەرلەرىنىڭ قاتارىندا، پۋگاچەۆ، دۋتوۆ اسكەرىنىڭ ساپىندا سوعىسقان قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ ناقتى ءتىزىمى دە، ولاردىڭ قايدا ولگەنى تۋرالى مالىمەتتەر جوق. ءبىز ءوز زەرتتەۋىمىزدە قولعا تۇسكەن ازدى-كوپتى مالىمەتتەردى كەلتىرۋگە تىرىسقان بولدىق.
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان ءولىسى بار، ءتىرىسى بار قازاقستاندىق 350 مىڭ جاۋىنگەر ەلىنە قايتىپ ورالماعان. 1944 جىلى تۇركىستان ولكەسىنەن شاقىرىلعان 65 مىڭ لەگيونەرلەر ءولىم قۇشىپ، سۇيەكتەرى نەمىس دالاسىندا شاشىلىپ قالعان. 900 لەگيونەرلەر ەلگە قايتۋدان قورقىپ، ەۋروپانىڭ يۋگوسلاۆيا، فرانتسيا، پولشا، گوللانديا، سلوۆاكيا، يتاليا ەلدەرىن ازات ەتۋگە قاتىسىپ، وسى جەرلەردە قازا تاپقان. وزگەسىن ايتپاعاندا، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتانعان 200 قازاق جاۋىنگەرىنىڭ قابىرىنىڭ قايدا ەكەنىن ەشكىم بىلمەيدى.
ەل بيلەگەن حانداردىڭ ءومىرى دە مايدان شەبىندە ءوتتى. قازاقتىڭ العاشقى ون ءتورت حانىنىڭ جەتەۋى جورىق جولىندا قازا تاپتى. سوعىس جىلدارىندا قازا تاپقان ارىستارىمىز مۇنىمەن شەكتەلمەك ەمەس. بىزگە ءمالىم بولىپ وتىرعانىنداي، فينليانديادا ۇلى وتان سوعىسى كەزىندە 500-گە جۋىق قازاق جاۋىنگەرى تۇتقىنعا ءتۇسىپتى. ولاردىڭ شامامەن 19-ى قايتىس بولىپ، تورتەۋى عانا نەمىستەردىڭ قولىنا بەرىلىپتى. قالعان 475 ازاماتىمىزدىڭ تاعدىرى بەلگىسىز نەمەسە ولار جايلى مالىمەتتەر شاڭ باسقان قۇجاتتاردىڭ اراسىندا بەلگىسىز بولىپ قالعان. سونداي-اق، فرانتسيادا، يسپانيادا ءبىر توپ سوعىس تۇتقىندارىنىڭ قابىرىنىڭ بار ەكەندىگى ايقىندالىپ وتىر. بۇل تەك ۇلتى قازاق سوعىس تۇتقىندارى جايلى مالىمەتتەر عانا. ال، ءبىز بىلمەيتىنى قانشاما؟!
سوڭعى ءبىر عاسىردىڭ ىشىندە وزبەكستان، قىرعىزستاندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان وتانداستارىمىز تولقۇجاتتارىنا وزدەرى ءومىر ءسۇرىپ جاتقان ەلدىڭ ۇلتىن جازىپ، ومىردەن سول كۇيى ءباز كەشىپ كەتكەنى دە جاسىرىن ەمەس. ولاردىڭ قىزمەتتە جۇرگەن ءبىرلى-جارىمى بولماسا، باسىم كوپشىلىگى وزدەرىنىڭ قازاق ەكەنىن بىلەتىنى انىق.
ماسەلەن، قىرعىزستاندا 2009 جىلعى جالپى رەسپۋبليكالىق ساناقتا 33 مىڭ 198 ادام وزدەرىن قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى ەكەنىن ءبىلدىرىپتى. ال، 1999 جىلعى ساناقتا ولاردىڭ سانى 42 مىڭ 657 بولعان كورىنەدى. سول سياقتى وزبەكستانداعى قازاقتاردىڭ سانى دا سوڭعى ساناقتا ميلليونعا جەتپەگەن. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ الدىندا ولاردىڭ سانى 1 ميلليون 600 مىڭنان اسىپ جىعىلاتىن. ولاردىڭ جارتىسى وزدەرىنىڭ تاريحي وتانىنا كوشتى دەگەننىڭ وزىندە كوپشىلىگىنىڭ سۋ ءىشىپ، كۇل توككەن جەرىندە دامىل تاپقانىن جوققا شىعارا الماسىمىز انىق.
جالپى، تىرشىلىك تانىمىندا قابىر – تۇنىپ تۇرعان تاريح. دەمەك، ول مادەنيەتتىڭ تاريحي بولمىسى.
شوقان ءۋاليحانوۆ – قازاق مولالارى مەن ەسكەرتكىشتەرىن كوپ زەرتتەگەن ادام. قازاقتىڭ قاي اسىلىنىڭ مولاسى قانداي جاعدايدا ەكەنىنە كوڭىل بولگەن. وسى ساۋاپتى ىسكە كوڭىل قويعان «ەگەمەن قازاقستان» گازەتى وتكەن جىلى ەلىمىزگە بەلگىلى قازاق قايراتكەرلەرىنىڭ سۇيەگىنىڭ قايدا جەرلەنگەنىن ىزدەستىرىپ، عيباداتتى جۇمىس باستاعان-دى. بىراق، يگى باستاما جارتى جولدا ءۇزىلىپ قالدى. بۇگىن ءبىز گازەت باستاعان سول باستامانى ودان ءارى جالعاستىرىپ، ونى جاڭا مالىمەتتەرمەن تولىقتىرىپ وتىرمىز. وسىلايشا، ءبىز وتكەن تاريحىمىزدى تۇگەندەپ، وعان مەملەكەتتىك دارەجەدە كوڭىل ءبولىپ وتىرعان كەزىمىزدە شەت ەلدەردە جەرلەنگەن تۇلعالاردى دا ەسكە العاندى ءجون كوردىك. زەرتتەي كەلسەك، قۇس قاناتى تالاتىن ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ كارتاسىندا الاش ۇلدارىنىڭ اياعى جەتپەگەن جەر بولماي شىقتى. ەندى، cوعان نازار اۋدارىپ كورەيىك.
اۋعانستاندا جەرلەنگەندەر
توقمىرزا ءتوسۇلى – سىر بويىنداعى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىنىڭ كورنەكتى باسشىلارىنىڭ ءبىرى. اقمىرزا يشاننىڭ باۋىرى. تۋعان، ولگەن ۋاقىتى بەلگىسىز. كوتەرىلىس جەڭىلىسكە ۇشىراعان سوڭ، قىزىلدىڭ قۇمى ارقىلى اۋعانىستان اسقان. وسى جەردە دۇنيە سالعان. قازىر ۇرپاقتارى تۇركيا ەلىندە تۇرادى.
رەسەيدە جەرلەنگەندەر
قادىرعالي جالايىري (1530-1605) – اتاقتى عالىم، شەجىرەشى. تاۋەكەل حاننىڭ سارايىندا قىزمەت ەتىپ، اقىلشى مىندەتىن اتقارعان. ورازمۇحاممەد سۇلتانمەن بىرگە رەسەي پاتشاسى گودۋنوۆتىڭ قولاستىندا اماناتتا بولعان. 1602 جىلى جارىق كورگەن «جىلنامالار جيناعى» ەڭبەگىنىڭ اۆتورى. ۇلى عۇلاما رەسەيدىڭ ريازان وبلىسى، قاسىموۆ قالاسىنداعى مۇسىلماندار قورىمىنا جەرلەنگەن. قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعىنا وراي، ءبىز قاسىموۆ قالاسىندا بولىپ، ۇلى بابامىزدىڭ باسىنا تاعزىم ەتتىك.
وراز مۇحاممەد – قاسىم پاتشالىعىنىڭ حانى. ۇزىن-وقتى وندان سۇلتاننىڭ بالاسى. قازاق حانزاداسى وراز مۇحاممەد قاسىم پاتشالىعىن 10 جىل باسقارعان.
ۇلىق حان ريازان وبلىسى، قاسىموۆ قالاسىندا جەرلەنگەن.
بوكەي حان نۇرالىۇلى (تۋىلعان جىلى بەلگىسىز،–1815) – بوكەي ورداسىنىڭ حانى. ەدىل مەن جايىق وزەندەرىنىڭ اراسىنداعى قازاقتىڭ اتاقونىسىن 1580 جىلدان رەسەي پاتشالىعى يەلەنىپ كەلگەن. بوكەي حان رەسەي پاتشاسى ءىى پاۆەلدەن قازاقتاردىڭ وسى جەرگە قونىستانۋىنا رۇقسات الدى. وسىلايشا، بوكەي ورداسىنىڭ ىرگەسى قالانىپ، ەلىمىزدىڭ باتىسىنداعى رەسەيمەن اراداعى شەكارا شەگەندەلدى. بوكەي حان 1815 جىلدىڭ 21 مامىرىندا كوز جۇمدى. زيراتى قازىرگى رەسەيدىڭ استراحان وبلىسى كراسنىي يار اۋدانى مالىي ارال اۋىلىنا جاقىن جەردە.
قۇرمانعازى ساعىربايۇلى (1823-1896) – قازاقتىڭ ۇلى كۇيشىسى. «اداي»، «سارىارقا»، «اقساق كيىك»، «تورەمۇرات»، «بالبىراۋىن»، «قۋانىش»، «كوبىك شاشقان»، «كىشكەنتاي»، سىندى وتىزعا تارتا كۇيدىڭ اۆتورى. كۇيشىنىڭ سۇيەگى استراحان وبلىسىنا قاراستى قۇرمانعازى توبە دەپ اتالاتىن جەرگە قويىلعان.
ءاليحان بوكەيحان – الاش قايراتكەرى. 1866 جىلى 25 ناۋرىزدا بۇرىنعى سەمەي وبلىسى، قارقارالى ۋەزى، توقىراۋىن بولىسىنىڭ 7-ءشى اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. (قازىرگى قاراعاندى وبلىسى، اقتوعاي اۋدانى، قىزىلاراي اۋىلى) ۇلت تاريحىندا وشپەس ءىز قالدىرعان، الاش جەرىنىڭ استىنداعى، ۇستىندەگى، كوگىندەگى بار بايلىعى قازاققا قىزمەت ەتۋىن ارمانداپ وتكەن اسا كورنەكتى تۇلعا. 1937 جىلدىڭ تامىزىندا ناقاق جالانىڭ قۇربانى بولىپ، ماسكەۋدە اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. نىعمەت نۇرماقوۆ ەكەۋى ءبىر كۇندە اتىلعان. ۇلت كوسەمى 1989 جىلدىڭ 14 مامىرىندا كسرو جوعارعى سوتىنىڭ قاۋلىسىمەن اقتالدى. قاراعاندىلىق ءبىر توپ زيالى ازاماتتار ماسكەۋگە بارىپ، ارىس ازاماتتاردىڭ باسىنا ەسكەرتكىش تاقتا ورناتقان.
سەرقۇل الدابەرگەنوۆ – الاش قايراتكەرى. 1883 جىلى قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانى، تومەنارىق اۋىلدىق وكرۋگىنىڭ اۋماعىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى الدابەرگەن قاجىلىق ساپارىندا دۇنيە سالعان.
س. الدابەرگەنوۆ 1904-1912 جىلدارى پەروۆسكىدە ۋەزد باستىعىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. 1912 جىلى تومەنارىق بولىسىنىڭ باسقارۋشىسى. تاشكەنتتە مۇستافا شوقاي ارقىلى «كەڭەس» ۇيىرمەسىنىڭ جۇمىسىنا قاتىسىپ، ساياسي جۇمىستارعا تارتىلعان.
1917 جىلى ورىنبوردا وتكەن ءبىرىنشى جالپىقازاق سەزىنە سىرداريا وبلىسىنىڭ اتىنان م. شوقايمەن بىرگە قاتىسقان.
1934 جىلى 28 ماۋسىمدا س.الدابەرگەنوۆ قاماۋعا الىنىپ، وعان كونتررەۆوليۋتسيالىق ۇيىمنىڭ باسشىسى، جەرگىلىكتى حالىقتى اۋا كوشىرۋگە ارەكەت جاسادى دەگەن ايىپ تاعىلىپ، 1935 جىلى 25 ناۋرىزدا كسرو نكۆد-نىڭ ايرىقشا كەڭەسىنىڭ شەشىمىمەن كراسنويارسك ولكەسىنە 5 جىلعا جەر اۋدارىلعان. ونىڭ كەيىنگى تاعدىرى بەلگىسىز.
بەگايدار ارالباەۆ جانتورەۇلى – تۇركىستان ۇلتتىق اكىمشىلىك ەليتاسىنىڭ كورنەكتى وكىلى. 1896 جىلى قىزىلوردا وبلىسى، جاڭاقورعان اۋدانىنىڭ قازىرگى سۇتتىقۇدىق اۋىلدىق وكرۋگىنە قاراستى جەردە تۋعان. 1917 جىلعا دەيىن بولىستىق، ۋەزدىك مەكەمەلەردە ءتۇرلى قىزمەتتەر ىستەگەن. ۋاقىتشا ۇكىمەتتىڭ شيەلى بولىسىندا ميليتسيا كوميسسارى بولىپ ىستەگەن. 1920 جىلى پەروۆسك ۋەزدىك اتقارۋ كوميتەتى ساياسي بيۋروسى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى، سىرداريا وبلاتكومىنىڭ ءبولىم مەڭگەرۋشىسى، حاتشىسى بولىپ قىزمەت ىستەگەن. 1922-1924 جىلدارى تاكسر ىشكى ىستەر حالكومى، تۇركىاتكوم تورالقاسىنىڭ مۇشەسى، 1923 جىلى تۇركىاتكوم توراعاسىنىڭ مىندەتىن اتقارعان. 1924 جىلى تاكسر جوعارعى سوتىنىڭ توراعاسى. 1924-1925 جىلدارى سىرداريا گۋبەرنيالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسى، قىزىلوردا قالاسىندا وتكەن رەسپۋبليكا كەڭەستەرىنىڭ V سەزىندە قازاق ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ حاتشىسى بولىپ سايلانعان.
1946 جىلدىڭ ناۋرىزىندا بوساتىلىپ، سامارقاند قالاسىندا جىبەك ماتالار فابريكاسىنىڭ ديرەكتورى، كەيىن تاشكەنت وبلىسىنىڭ شىناز اۋدانىندا فەرما باسقارۋشىسى، مۇراپ بولىپ قىزمەت ىستەگەن. 1948 جىلى قايتادان قاماۋعا الىنىپ، جەر اۋدارىلعان. 1949 جىلى كراسنويارسك ولكەسى، ەنيسەي اۋدانى، حوحلوۆو لاگەرىندە قايتىس بولعان. سۇيەگى وسى جەردە قالعان.
بەكتاۋىل باۋبەك – كەنەسارى – ناۋرىزباي باستاعان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىسىنە باستان-اياق قاتىسقان تاريحي تۇلعا، باتىر. 1820 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 1884 جىلى دۇنيە سالعان. رۋى – قاراۋىل. باتىر كەنەسارى كوتەرىلىسىنىڭ رۋحىن 16 جىل ايداۋدا ءجۇرىپ، سوناۋ تۇمەن جەرىندە ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن جالعاستىرعان. باتىردىڭ اسىل سۇيەگى تۇمەن وبلىسى، ەشىم قالاسىنىڭ جانىنداعى قىزىلتۋ دەگەن جەرگە جەرلەنگەن.
شايمەردەن ءالجانوۆ – قوعام قايراتكەرى. «ءۇش ءجۇز» پارتياسىن قۇرۋشىلاردىڭ ءبىرى. 1876 جىلى اقمولا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1918 جىلى ومبى قالاسىندا كولچاك اسكەرلەرىنىڭ قولىنان قازا تاپقان. 1913 جىلى رەۆوليۋتسيالىق ىستەرگە ارالاسىپ، قازاق جاستارىن ۇلتقا قىزمەت ەتۋگە شاقىرىپ، ساياسي تانىمدارىن اشقان.
سالىمگەرەي ءجانتورين (1864-1926) – حح عاسىر باسىنداعى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىس جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى، مەتسەنات. اتاقتى «عاليا» مەدرەسەسىن سالۋعا قارجىلاي ىقپال ەتكەن، «ءال-عالامي ءال-يسلامي» (مۇسىلمان الەمى) ءدىني-ساياسي گازەتىنىڭ قۇرىلتايشىسى ءھام يدەيالىق باعىتتاۋشىسى بولعان. الاش پارتياسىنىڭ كوسەمدەرىمەن ارالاسىپ، ولارعا قولداۋ كورسەتكەن. ءى مەملەكەتتىك دۋمانىڭ مۇشەسى. مەملەكەتتىك دۋما دەپۋتاتتىعىنا سايلاۋعا قاتىستىرۋ ءۇشىن وزىنە تيەسىلى جەردىڭ ءبىر بولىگىن سانكت-پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتى مۇستافا شوقايعا بەرگەن. 1926 جىلى قازاندا جۇمباق جاعدايدا ومىردەن وزعان سالىمگەرەي ءجانتورين ۋفادا جەرلەندى.
حالەل عابباسوۆ – الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى. 1888 جىلى سەمەي وڭىرىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1930 جىلى «حالىق جاۋى» رەتىندە تۇتقىنعا الىنىپ، 1931 جىلى ۇزاق جىلدارعا سوتتالعان. كەيىنگى ءومىرى بەلگىسىز.
جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ – حح عاسىر باسىندا قازاق حالقىنىڭ ازاتتىعى ءۇشىن كۇرەسكەن ۇلت قايراتكەرى. الاش قوزعالىسىنىڭ وكىلى، قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيك جازۋشىسى، اعارتۋشى عالىم. 1889 جىلى قازىرگى پاۆلودار وبلىسى، باياناۋىل اۋدانىنىڭ قىزىلتاۋ اتىرابىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1929 جىلى ۇلتشىلدىق ۇيىممەن بايلانىسى بار دەگەن جالامەن تۇتقىنعا الىنىپ، 1930 جىلى 31 ساۋىردە الاش قايراتكەرلەرى اۋەزوۆ تەاترىنىڭ العاشقى ديرەكتورى دىنشە ءادىلوۆ، ادەبيەتشى ءابدراحمان ءبايدىلدين، جۋرناليست احمەدسافا يۋسۋپوۆ تورتەۋى لەنيننىڭ تۋعانىنا 60 جىل تولار قارساڭىندا قۇرباندىققا شالىنعان. رەسەي استاناسى ماسكەۋدە جەرلەنگەن ايماۋىتوۆتىڭ قابىرىن 1973 جىلعا دەيىن بەلگىسىز بىرەۋلەر تازالاپ، كۇتىپ تۇرعان. كەيىن زيرات ءۇستى تەگىستەلىپ كەتكەن.
ماعجان جۇماباەۆ (1893-1938) – الاش قايراتكەرى. حح عاسىر باسىندا قازاق پوەزياسىنىڭ كوگىندە جارقىراي جانعان جۇلدىز. «الاش تۋى استىندا، كۇن سونگەنشە سونبەيمىز» دەگەن الاششىل، ازاتشىل اقىن قىزىل ساياساتتىڭ قۇربانى بولعان. اقىننىڭ قايدا ولگەنى تۋرالى ناقتى دەرەك جوق. زەرتتەۋشىلەر ماعجاننىڭ سۇيەگى رەسەيدىڭ ماگادان وبلىسى، سۋسۋمان اۋدانى، بەرەلەح پوسەلكەسىنىڭ جانىنداعى زيراتتا جاتىر دەسەدى. رەسمي دەرەك بويىنشا اقىن جاڭالىقتا جەرلەنگەن.
احمەت بارجاقسين – قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى. 1894 جىلى اقمولا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1935 جىلى ومبى قالاسىندا قايتىس بولعان. 1915 جىلى «مىڭ ءبىر ماقال» كىتابى، قازاق، ورىس تىلدەرىندە شىققان.
سۇلتان سەگىزباەۆ – 1889 جىلى تاشكەنت ۋەزى، جاعالبايلى اۋلىندا (قازىرگى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى) دۇنيەگە كەلگەن. مەملەكەت جانە پارتيا قايراتكەرى. 1939 جىلى 25 اقپاندا ماسكەۋ قالاسىندا قايتىس بولعان. رەپرەسسيا قۇربانى.
1916 جىلى ورتا ازياداعى كوتەرىلىسكە، 1921 جىلعى كرونشتاد بۇلىگىن باسۋعا قاتىناسقان. ورتا ازياداعى باسماشىلارعا كۇرەستى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى. 1923 جىلى فەرعانا وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ حاتشىسى، «فەرعانا» گازەتىنىڭ رەداكتورى، تۇركىستان ورتالىق پارتيا كوميتەتى ۇگىت جانە ناسيحات ءبولىمى مەڭگەرۋشىسىنىڭ ورىنباسارى بولعان. 1928-1930 جىلدارى قىزىل پروفەسسۋرا ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، وسى وقۋ ورنىندا دەكان بولىپ ىستەگەن. 1932 -1936 جىلدارى قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىندە جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارعان. 1937 جىلى كسرو جوعارعى كەڭەسىنىڭ دەپۋتاتى. 1937 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىستىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى، وزبەك سسر حالىق كوميسسارلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى بولعان. 1938 جىلى كسرو جوعارعى كەڭەسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى بولىپ سايلانعان. 1938 جىلى 12 قاڭتاردا قاماۋعا الىنىپ، اتىلعان. اقتالعان.
مۇحاممەد-ماقسۇت بەكمەتوۆ – قوعام قايراتكەرى، پۋبليتسيست. 1883 جىلى سەمەي وبلىسى، قارقارالى ۋەزىندە دۇنيەگە كەلىپ، 1912 جىلى ورىنبور قالاسىندا قايتىس بولعان.
مىرزاعازى ەسپولوۆ – الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى، جۋرناليست. 1896 جىلى قوستاناي وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1936 جىلى سولوۆەتسك لاگەرىندە ازاپپەن قايتىس بولعان.
داۋلەتشە كۇسەپقاليەۆ – الاش قايراتكەرى، دارىگەر. 1870 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 1944 جىلى ەكاتەرينوسلاۆ ۋەزى، ستاروسەربسك قالاسىندا بەلگىسىز جاعدايدا قازا تاپقان.
ايدارحان تۇرلىباەۆ – الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى. 1877 جىلى اقمولا وبلىسى، كوكشەتاۋ ۋەزىندە دۇنيەگە كەلىپ، 1937 جىلى ومبى قالاسىندا ساياسي-قۋعىن سۇرگىننىڭ قۇربانى بولعان.
ەليزاۆەتا اليحانقىزى سادۋاقاسوۆا (1903-1971 ج.ج) – الاش قوزعالىسىنىڭ كوسەمى ءاليحان بوكەيحانوۆتىڭ قىزى، داڭقتى قوعام قايراتكەرى سماعۇل سادۋاقاسوۆتىڭ جارى. دارىگەر-تەراپەۆت، مەديتسينا عىلىمىنىڭ دوكتورى. ءىى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا ءوزى سۇرانىپ اتتانعان. 1971 جىلى ماسكەۋ قالاسىندا اۋىر ناۋقاستان قايتىس بولعان.
ءماريام سەيدالينا – قازاق قىزدارىنان شىققان تۇڭعىش جۋرناليستەردىڭ ءبىرى، بەلگىلى زاڭگەر جانسۇلتان سەيداليننىڭ قىزى، ۇلت قايراتكەرى سەيىلبەك جانايداروۆتىڭ زايىبى. ءى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستاعى قازاقتارعا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن جارىمەن بىرگە مايدانعا اتتانىپ، سوندا قايتىس بولعان. نەۆەل قالاسىندا جەرلەنگەن.
نىعمەت نۇرماقوۆ (1895-1937 ج.ج) – كورنەكتى قوعام جانە مەملەكەت قايراتكەرى، قالامگەر-پۋبليتسيست. 1895 جىلى 25 ساۋىردە قارقارالى ۋەزىنە قاراستى قۋ بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. «قازاق ءتىلى» گازەتىنىڭ، «قىزىل قازاقستان» جۋرنالىنىڭ رەداكتورى بولعان. رەسپۋبليكا جوعارعى تريبۋنالىنىڭ توراعاسى. ادىلەت كوميسسارى، سوت توراعاسى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 1937 جىلى 3 ماۋسىمدا ماسكەۋدە تۇتقىندالىپ، الاش ارىسى ءاليحان بوكەيحانوۆپەن ءبىر كۇندە، ءبىر ستاتيامەن ماسكەۋدە اتىلعان.
سۇلتانبەك قوجانوۆ (1894-1938) – مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، ۇستاز، عالىم، پۋبليتسيست. كەڭەس وكىمەتىنىڭ ۇلتتىق ماسەلەنى كەيىنگە ىعىستىرىپ تاستاۋعا باعىتتالعان ارەكەتىنە قارسى تۇرعان تۇلعالاردىڭ ءبىرى. استانانى ورىنبوردان قىزىلورداعا كوشىرۋدە، بۇرمالانىپ كەلگەن «كيرگيز» دەگەن اتتى «قازاق» دەپ تۇزەتۋدە ەرەن قايرات كورسەتتى. 1938 جىلى اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن تۇلعا 1957 جىلى اقتالدى.
ءنازىر تورەقۇلوۆ (1892-1937) – مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. قازاقتان شىققان العاشقى كاسىبي ديپلوماتتاردىڭ ءبىرى. كسرو-نىڭ ساۋد ارابياسىنداعى وكىلەتتى وكىلى بولعان، دۋايەن لاۋازىمىنا (سول ەلدەگى ەلشىلەرگە باسشىلىق جۇرگىزەتىن دارەجە) جەتكەن تۇڭعىش قازاق. ۇلت مۇددەسىن ءوز ومىرىنەن بيىك قويعان ارداقتى ازامات 1937 جىلى اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. ءنازىردىڭ اتىلعانىنا نارازىلىق رەتىندە ساۋد ارابياسى كەڭەس وداعىمەن 39 جىل بويى قارىم-قاتىناس جاساۋدان باس تارتقان. قازىر ساۋد ارابياسىندا ءنازىر تورەقۇلوۆ اتىنداعى ورتالىق پەن كوشە بار.
تۇرار رىسقۇلوۆ (1894-1938) – مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. 1894 جىلى بۇرىنعى جەتىسۋ وبلىسى، ۆەرنىي ۋەزى، تالعار بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. تۇركىستان اكسر-ءىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ حالىق كوميسسارى بولعان. كەڭەستەر وداعىنىڭ ۇلت ىستەرى جونىندەگى حالىق كوميسسارياتى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى دارەجەسىنە دەيىن كوتەرىلگەن. 1937 جىلى 21 مامىردا كيسلوۆودسكىدە دەمالىستا جۇرگەن رىسقۇلوۆ «پانتۇرىكشىل»، «حالىق جاۋى» دەگەن ايىپپەن تۇتقىنعا الىنعان. 1938 جىلى 10 اقپاندا ماسكەۋ تۇرمەسىندە جۇرەك اۋرۋىنان قايتىس بولعان. وسىندا جەرلەنگەن.
عاني مۇراتباەۆ (1902-1925) – ورتالىق ازيا مەن قازاقستان جاستار قوزعالىسىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى، كوممۋنيستىك جاستار ينتەرناتسيونالىنىڭ قايراتكەرى. 1902 جىلى قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. وكپە اۋرۋىنان قايتىس بولىپ، ماسكەۋدەگى «ۆاگانكوۆ» قورىمىنا جەرلەنگەن. عانيدىڭ ءومىر جولىن سۋرەتتەيتىن «ءبىزدىڭ عاني»، «وسىنداي قىسقا عۇمىر» اتتى فيلمدەر تۇسىرىلگەن.
احمەت ءبىرىمجانوۆ (1871-1927) – الاش جۇرتىنىڭ ازاتتىعى ءۇشىن كۇرەسكەن تۇلعا. رەسەيدىڭ ءى جانە ءىى مەملەكەتتىك دۋمالارىنا دەپۋتات بولىپ سايلانىپ، مۇسىلمان فراكتسياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقارعان. لەنينگرادتا قايتىس بولعان احمەتتى اقتىق ساپارعا ءا.بوكەيحانوۆ، ءا.سەيدالين، م.اۋەزوۆ، ءا.مارعۇلان، ۇلى باتىربەك جانە تاتار زيالىلارى شىعارىپ سالعان. سۇيەگى لەنينگرادتاعى ۆولكوۆ زيراتىندا جاتىر.
قايىربولات مايدانوۆ (1956-2000) – اۋعانستانداعى سوعىستا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتانعان جالعىز قازاق. اۋعان جەرىندە بارلىعى 1250 تاپسىرمانى ورىنداپ، 1100 ساعات ۋاقىتىن اۋەدە وتكىزگەن. قارۋلاس دوستارى «لەتچيك وت بوگا» دەپ باعالاعان. 2000 جىلى شەشەنستانداعى سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقاننان كەيىن رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى. قازاقتىڭ قىران قاناتتى قاھارمان ۇلى سانكت-پەتەربۋرگتە جەرلەنگەن.
ابەن اتامقۇلوۆ – تۋعان، ولگەن مەرزىمى بەلگىسىز. الاش قايراتكەرى، اقىن. رەسەيدىڭ ياروسلاۆل وبلىسى، رىبينسك قالاسىنىڭ ماڭىنداعى «ۆولگالاگ» تۇرمەسىندە وتىرعان. وسى جەردە ازاپپەن قايتىس بولىپ، وسىندا جەرلەنگەن.
فيزۋلي اقاتۇلى – اقىن شاكارىمنىڭ نەمەرەسى، اقاتتىڭ بالاسى. تۋعان، قايتىس بولعان كەزى بەلگىسىز. روستوۆ وبلىسىندا اسكەري مىندەتىن وتەپ جۇرگەن كەزىندە وقىستان قازا تاپقان، وسى قالادا جەرلەنگەن.
ماينۇر شوقاباەۆا – 1907 جىلى 6 قاراشادا دۇنيەگە كەلگەن. قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى جۇماباي شاياحمەتوۆتىڭ جۇبايى. 1964 جىلى ماسكەۋ قالاسىندا دۇنيە سالعان. سۇيەگى ريجسك ۆوكزالى جانىنا تاياۋ ورنالاسقان پياتنيتسكي قورىمىنا قويىلعان. قورىم –5 ۋچاستوك.
ەرىك قۇرمانعاليەۆ (1959-2007) – ايگىلى وپەرا ءانشىسى، اكتەر. كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا، كسرو-داعى تۇڭعىش كونتراتەنور (وپەراداعى ەرلەر داۋىسىنىڭ ەڭ جوعارعى دياپازونى). 1988 جىلى بوستوندا وتكەن مۋزىكا فەستيۆالىنەن كەيىن امەريكالىق باق-تار ونى ءبىراۋىزدان «فەنومەن» دەپ باعالادى. 1992 جىلى «مادام باتتەرفلياي» سپەكتاكلىندەگى باستى ءرولى ءۇشىن رەسەيدە «جىلدىڭ ۇزدىك اكتەرى» اتانعان. اسا سيرەك كەزدەسەتىن داۋىستىڭ يەسى 2007 جىلى كوز جۇمىپ، ماسكەۋدەگى ۆاگانكوۆ زيراتىنا جەرلەنگەن.
قامبار مەدەتوۆ (1901-1938) – اتاقتى كۇيشى، ونەر قايراتكەرى. كۇيشىلىك ونەرىمەن ءستاليننىڭ ءوزىن تاڭعالدىرعان. 1937 جىلى رەپرەسسياعا ۇشىراپ، جەر اۋدارىلعان كۇيشى سولتۇستىك قيىر شىعىستا قايتىس بولعان. قايدا جەرلەنگەنى بەلگىسىز.
ارىنعازى حان ابىلعازيزۇلى – (1758-1833) كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى، تورە كۇيلەرىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى، داۋلەسكەر كۇيشى. حالقىنا جاعىمدى بولعانى ءۇشىن ەل اۋزىندا «تىنىم حان» اتانعان. 1823 جىلى پاتشالىق رەسەي ۇكىمەتى ونى قاپىدا الداپ قولعا ءتۇسىرىپ، كالۋگاعا جەر اۋدارعان. ارىنعازى حان ايداۋدا ءجۇرىپ، بەلگىسىز جاعدايدا قايتىس بولعان.
قازىباي قاراەۆ – 1770 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. شوقىنىپ، وزىنە نيكولاي چەرنىش دەگەن ەسىم العان. ءالىم رۋىنان. 1812 جىلعى وتان سوعىسىندا پولك كومانديرى بولعان. ەرلىگى ءۇشىن اۋليە اننا وردەنىمەن ماراپاتتالعان. قانداسىمىز تاريحتا «حالىقتار شايقاسى» اتالىپ كەتكەن پولشادا، گەرمانيادا، فرانتسيادا بولعان شايقاستارعا قاتىسقان. 1814 جىلى فرانتسيا استاناسى پاريجگە ءوز پولكىمەن كىرىپ، سەنات توبەسىنە تۋ تىككەن. ماسكەۋ قالاسىندا بەلگىسىز جاعدايدا قازا تاپقان.
اكىم بولاتوۆ – ۇلتى قازاق. جاستايىنان جەتىم قالىپ، ورسك (جامانقالا) كازاكتارىنىڭ تاربيەسىندە بولعان. شوقىندى، وزىنە اكيم اتىن الىپ، فاميلياسىن بولاتوۆ دەپ قالدىرعان. اكەسى پۋگاچەۆ اسكەرىندە بولعان. اسكەري اتاعى – پولكوۆنيك. اتتى اسكەر كورپۋسىنىڭ كومانديرى. اكىم بولاتوۆ 1792 جىلى پراگا ءۇشىن بولعان سوعىسقا قاتىسقان. ماسكەۋدى ازات ەتۋ كەزىندە جاۋ قولىنان قازا تاپقان.
احمەت سافا يۋسۋپوۆ – اعارتۋشى، قايراتكەر. «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىندە قىزمەت ىستەپ جۇرگەندە، 1929 جىلى 29 قاڭتاردا تۇتقىندالعان. 1930 جىلعى 31 ساۋىردە الاش كۇرەسكەرلەرى اۋەزوۆ تەاترىنىڭ العاشقى ديرەكتورى دىنشە ءادىلوۆ، ادەبيەتشى ءابدراحمان ءبايدىلدين، جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ تورتەۋى لەنيننىڭ تۋعانىنا 60 جىل تولۋى قارساڭىندا قۇرباندىققا شالىنعان. دەنەسى ماسكەۋدە ۆاگانكوۆ قورىمىنا جەرلەنگەن.
دىلمۇحامەد (دىنشە) ءادىلوۆ – الاش قايراتكەرى، اعارتۋشى. 1900 جىلى بۇرىنعى سىرداريا وبلىسى، سارىسۋ ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن. تاشكەنت ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىعان. 1928 جىلى جەلتوقسان ايىندا قىزىلوردادا ۇلتتىق تەاتر ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارىپ جۇرگەندە قامالعان. 1930 جىلى 4 ساۋىردە وگپۋ-ءدىڭ قاۋلىسىمەن الاش كۇرەسكەرلەرى جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ، جۋرناليست احمەدسافا يۋسۋپوۆ، ادەبيەتشى ءابدراحمان ءبايدىلدين تورتەۋى لەنيننىڭ تۋعانىنا 60 جىل تولۋى قارساڭىندا قۇرباندىققا شالىنعان. اتۋ جازاسى تۋرالى شەشىم بۋتىركا تۇرمەسىندە 21 ساۋىردە ورىندالعان.
اسىل ازامات 1988 جىلى 4 قاراشادا اقتالعان. دەنەسى ماسكەۋدە ۆاگانكوۆ قورىمىنا قويىلعان.
ءابدىراحمان ءبايدىلدين – قازاق وقىعانى، ادەبيەتشى-عالىم. 1930 جىلى 31 ساۋىردە اۋەزوۆ تەاترىنىڭ العاشقى ديرەكتورى دىنشە ءادىلوۆ، جازۋشى جۇسىپبەك ايماۋىتوۆ، جۋرناليست احمەدسافا يۋسۋپوۆ تورتەۋى لەنيننىڭ تۋعانىنا 60 جىل تولۋى قارساڭىندا تۇتقىنعا الىنىپ، وگپۋ-ءدىڭ قاۋلىسىمەن اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. ەسىل ەر 1989 جىلى 16 قاڭتاردا اقتالعان. سۇيەگى ماسكەۋدە، ۆاگانكوۆ قورىمىنا قويىلعان.
زيادا ابەنۇلى ابەنوۆ – قازاق زيالىسى، عالىم. 1938 جىلى 10 ماۋسىمدا كسرو اسكەري القا ۇيعارىمىمەن اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. وسى جىلعى 27 قىركۇيەكتە اتىلعان. 1958 جىلى اقتالعان. دەنەسى ءماسكەۋ وبلىسى، لەنين اۋدانى، بۋتوۆو پوسەلكەسىندەگى قورىمعا قويىلعان.
عازىمبەك ءبىرىمجانوۆ – ۇلت قايراتكەرى. 1896 جىلى اقتوبە وبلىسى، تورعاي ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن. بەرلين ۋنيۆەرسيتەتىن بىتىرگەن. بەلومور كانالى قۇرىلىسىن سالۋعا قاتىسقان. كارەل اسس-ىندە تۇرعان. 1937 جىلى 9 قازاندا تۇتقىندالىپ، 1938 جىلى 19 ناۋرىزدا اتىلعان. 1989 جىلى اقتالعان. سۇيەگى ءماسكەۋ وبلىسى، لەنين اۋدانى، بۋتوۆو پوسەلكەسىندەگى قورىمعا قويىلعان.
الىكباي قوساەۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1905 جىلى الماتى وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1941 جىلى ۆولوكولامسك اۋدانى، دۋبوسەكوۆا سەلوسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
ىبىرايىم سۇلەيمەنوۆ – ەكىنشى ءدۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ قاھارمانى. 1911 جىلى جامبىل وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1943 جىلى نەۆەل قالاسى ءۇشىن بولعان سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان. دەنەسى وسىندا جەرلەنگەن.
تولەگەن توقتاروۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1920 جىلى شىعىس قازاقستان وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1942 جىلى ماسكەۋ وبلىسى بورودينو سەلوسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
تۇرسىنباي بالتا كەرەي – باتىر، قولباسشى. 1707 جىلى ەسىل ماڭىندا ءدۇنيەگە كەلىپ، چەليابينسك وبلىسى، يتيل اۋدانىندا جوڭعارلارمەن بولعان ۇرىستا قازا تاپقان.
قوجاحمەت تىشقانباەۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1916 جىلى الماتى وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1943 جىلى كەرچ تۇبەگىنىڭ گەروۆسكوە كەنتىندە ەرلىكپەن قازا تاپقان.
وراز يساەۆ – پارتيا جانە مەملەكەت قايراتكەرى. 1899 جىلى بۇرىنعى ورال وبلىسى، ءىلبىشىن ۋەزى، قاراسۋ بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. قازاقستان ولكەلىك باقىلاۋ كوميسسياسى توراعاسىنىڭ ورىنباسارى، قازاقستان كومپارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ حاتشىسى، حالكوم توراعاسى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 1938 جىلى 31 مامىردا تۇتقىندالىپ، سول جىلعى 29 تامىزدا اتىلعان. 1956 جىلى 19 مامىردا اقتالعان. دەنەسى ماسكەۋ وبلىسى، لەنين اۋدانى، بۋتوۆا پوسەلكەسىندەگى ورتاق قورىمعا جەرلەنگەن.
مۇحامبەت ماشيموۆ – تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور، رەسەي اسكەري ينجەنەرلىك اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ عىلىمىنا ەڭبەگى سىڭگەن قايراتكەر، پولكوۆنيك.
كسرو قورعانىس مينيسترلىگى عىلىمي زەرتتەۋ ينستيتۋتى باستىعىنىڭ ورىنباسارى مۇحامبەت ماشيموۆ باتىس قازاقستان وبلىسى، جانىبەك اۋدانىندا 1930 جىلى دۇنيەگە كەلگەن.
دەكارت سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى. 2001 جىلى 21 جەلتوقساندا ماسكەۋ قالاسىندا دۇنيە سالىپ، وسىندا جەرلەنگەن.
اقجىبەك مۇقاشەۆا – كسرو باس شتابى باس بارلاۋ باسقارماسىنىڭ شيفروۆالشيگى. قۇپيا ەسىمى – الەنا. «قىزىل كاپەللا» قۇپيا ۇيىمىنىڭ ەڭ بەلسەندى اگەنتى، ەۋروپانىڭ كوپتەگەن قالالارىنداعى كەڭەس بارلاۋشىلارىنىڭ سەنىمدى بايلانىسشىسى بولعان. قيىر شىعىستاعى كەڭەس بارلاۋشىسى ريحارد زورگەنىڭ سەنىمدى وكىلى رەتىندە ودان اقپاراتتار الىپ وتىرعان.
اقجىبەك تەمىرعاليقىزى 1942 جىلى جەلتوقسان ايىندا بريۋسسەلدەگى كەڭەس بارلاۋشىلارى ءىسىنىڭ اشىلىپ قالۋى سالدارىنان قاماۋعا الىنىپ، رسفسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 58-بابى بويىنشا 25 جىلعا سوتتالىپ، سوڭىنان اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. جەرلەنگەن جەرى بەلگىسىز.
مۇرات بايعارين – «كۋرسك» سۋاستى اتوم كەمەسىنىڭ ءىىى رانگالى كاپيتانى. 2001 جىلى سولتۇستىك تەڭىزدە «كۋرسك» سۋاستى كەمەسى اپاتقا ۇشىراپ، 115 ادام قازا تاپتى. ونىڭ ىشىندە ءبىزدىڭ جەرلەسىمىز ءىىى رانگالى كاپيتان مۇرات باقتيارۇلى بايعارين دە بولدى.
مۇراتتىڭ دەنەسى سانكت-پەتەربۋرگ قالاسىندا جەرلەندى.
تالانت ءاميتجانۇلى بورقۇلاقوۆ – سىر بويىنىڭ تۋماسى. 1947 جىلى دۇنيەگە كەلگەن. سۇڭگۋىر كەمەلەر قۇراماسىنىڭ ساياسي-تاربيە جۇمىستارى ءبولىمىنىڭ باستىعى، ءى رانگالى كاپيتان.
1989 جىلى نورۆەگيانىڭ مەدۆەجي ارالىندا كسرو-نىڭ №1 اتوم-سۇڭگۋىر كەمەسىندە بولعان اپاتتا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
دەنەسى گوركي قالاسىندا جەرلەنگەن.
سماعۇل سادۋاقاسوۆ – مەملەكەت قايراتكەرى. ماسكەۋ كولىك ينجەنەرلەرى ينستيتۋتىن بىتىرگەن. «كەدەي ءسوزى» گازەتىنىڭ رەداكتورى. 1900 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1933 جىلى ءماسكەۋدە قايتىس بولعان. بىرنەشە پروزالىق شىعارمالاردىڭ اۆتورى. ارىس ازاماتتىڭ اسىل سۇيەگىنىڭ كۇلى سالىنعان قوبديشا قاراعاندىلىق ءبىر توپ ازاماتتىڭ باستاماسىمەن ەل وردامىز استانا قالاسىنا اكەلىنىپ، ارۋلاپ جەر قوينىنا بەرىلدى.
قاناي بورانباەۆ – الاش قايراتكەرى. 1896 جىلى جەتىسۋ گۋبەرنياسى، الماتى ۋەزىندەگى قاستەك بولىسىنىڭ 2 اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. ۆارشاۆا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىندە ءبىلىم العان. 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسىنا قاتىسقان. قاسسر ادىلەت حالىق كوميسسارى، رەسپۋبليكا باس پروكۋرورى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 1933 جىلى حالىق جاۋى رەتىندە قاماۋعا الىنادى. 1938 جىلى ۇشتىكتىڭ شەشىمىمەن ءولىم جازاسىنا كەسىلىپ، ماگاداندا اتىلادى. سۇيەگى وسى جەردە قالادى.
جانشا سەيدالين – قوعام قايراتكەرى، زاڭگەر. سانكت-پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. 1877 جىلى قوستاناي وبلىسىندا تۋىپ، 1923 جىلى ورىنبور قالاسىندا قايتىس بولعان.
اسىلبەك سەيىتوۆ – الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى. 1894 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 1937 جىلى كونتررەۆوليۋتسيالىق قوزعالىسقا قاتىستى دەگەن ايىپپەن تۇتقىندالىپ، ومبى قالاسىندا اتۋ جازاسىنا كەسىلگەن. تومسك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دارىگەرلىك فاكۋلتەتىن بىتىرگەن.
تەمىربولات تەلجانوۆ – قوعام قايراتكەرى. 1898 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 1938 جىلى لەنينگراد قالاسىندا اتىلعان. قازاق وقىعانى، لەنينگراد پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتىن بىتىرگەن.
كولباي توگىسوۆ – قوعام قايراتكەرى، جۋرناليست. ومبىدا «ءۇش ءجۇز» پارتياسىن قۇرعان. 1879 جىلى سەمەي وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1919 جىلى ومبىدا قازا تاپقان.
قوشكە كەمەڭگەروۆ – الاش قايراتكەرى. 1896 جىلى اقمولا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1937 جىلى ومبى قالاسىندا اتىلعان. پروزا، دراماتۋرگيا سالاسىندا بىرنەشە ەڭبەگى بار.
شايمەردەن قوسشىعۇلوۆ – مەملەكەت قايراتكەرى. ءىى مەملەكەتتىك دۋماعا دەپۋتات بولىپ سايلانعان. 1869 جىلى اقمولا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1932 جىلى ومبىدا ساياسي قۋعىن-سۇرگىننىڭ قۇربانى بولعان.
احمەت مامەتوۆ – الاشوردا قايراتكەرى، دارىگەر، اعارتۋشى، اقىن، جۋرناليست. 1895 جىلى باتىس قازاقستان وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1938 جىلى استراحان گۋبەرنياسىندا ۇشتىك شەشىمىمەن اتىلعان.
سەيدازىم قادىرباەۆ – الاشوردا قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى. 1885 جىلى قوستاناي وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. مەملەكەتتىك ىستەردە قۇقىق سالاسىندا ءتۇرلى جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارعان. 1938 جىلى قاماۋعا الىنىپ، 1938 جىلى ۆورونەج قالاسىندا اتىلعان.
قوپا قوبلاندين – مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. قاراقالپاقستان اكسر-ءىنىڭ ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى. قازاقستاندا وبلىستىق، اۋداندىق اتقارۋ كوميتەتتەرىنىڭ توراعاسى بولعان. 1896 جىلى اقتوبە وبلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1937 جىلى تاجىكستاننىڭ ىىحك (نكۆد) شەشىمىمەن ماگادانعا جەر اۋدارىلىپ، وسىندا اتىلعان.
سەرقۇل الدابەرگەن – الاش قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى. 1883 جىلى قىزىلوردا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1935 جىلى كراسنويارسك ولكەسىنە جەر اۋدارىلىپ، بەلگىسىز جاعدايدا قايتىس بولعان.
بەگايدار ارالباەۆ – مەملەكەت قايراتكەرى. 1896 جىلى قىزىلوردا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1949 جىلى كراسنويارسك ولكەسى، ەنيسەي اۋدانىندا قايتىس بولعان.
ءابدىراحمان ءبايدىلدين – قوعام قايراتكەرى. 1891 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1931 جىلى ءماسكەۋ قالاسىندا قايتىس بولعان. «جاڭا الىپپە»، «وقۋ قىزمەتكەرلەرىنە جولباسشى»، «وقىتۋشىلار مەن كاسىپشىلەر قوزعالىسى» ەڭبەكتەرىنىڭ اۆتورى.
بولاتبەك جەتپىسباەۆ – گەنەرال-لەيتەنانت (كنب-فسب). ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى رەسەي فەدەرالدىق قاۋىپسىزدىك قىزمەتىندە كەڭەسشىلىك قىزمەت اتقارعان. 2013 جىلى 20 ساۋىردە ماسكەۋدە جەرلەنگەن.
ورازاق اقباۋوۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1985 جىلى ورىنبور وبلىسىنىن، نوۆوورسك اۋدانىندا قايتىس بولىپ، وسى جەردە جەرلەنگەن.
امان بايباتىرۇلى – اقىن، 1812 جىلعى ورىس-فرانتسۋز سوعىسىنا قاتىسۋشى. ناپولەون سوعىسىندا ۇلى ەرلىك كورسەتكەن.
امان بايباتىرۇلى پاريج قالاسىنا باسىپ كىرگەن العاشقى جاۋىنگەردىڭ ءبىرى. رەسەيگە قايتىپ ورالىپ، وسىندا قايتىس بولعان.
نارىنباي جانجىگىتوۆ – ناپولەون سوعىسىنا قاتىسۋشى. 1814 جىلى كۋتۋزوۆ ارمياسىنىڭ قۇرامىندا پاريجگە اتتى اسكەرمەن كىرگەن. بەلگىسىز جاعدايدا رەسەيدە قازا تاپقان.
نۇركەن ءابدىروۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1919 جىلى قاراعاندى وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1942 جىلى روستوۆ وبلىسى، بوكوۆسكي اۋدانىندا قازا تاپقان.
دەنەسى وسى اۋداننىڭ كونكوۆ سەلوسىندا جەرلەنگەن.
سۇلتان بايماعامبەتوۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1920 جىلى قوستاناي وبلىسىندا تۋىلىپ، 1943 جىلى لەنينگراد وبلىسى، كيروۆ اۋدانى، سينياۆينا سەلوسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان. دەنەسى «سينياۆينا شوقىسى» اسكەري مەموريالىنداعى باۋىرلاستار زيراتىنا جەرلەنگەن.
ابىلقايىر بايمولدين – اسكەري قايراتكەر، نەۆەل قالاسىنىڭ تۇڭعىش اسكەري كومەندانتى. 1909 جىلى پاۆلودار وبلىسى، لەبياجە اۋدانىندا تۋىلىپ، 1944 جىلى نەۆەل قالاسىندا ەرلىكپەن قازاق تاپقان. دەنەسى وسىندا جەرلەنگەن.
باقسارى رايجانۇلى – قازاق باتىرى. 1680 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 1779 جىلى قورعان وبلىسى، مونۋشين اۋدانىندا قايتىس بولعان. سۇيەگى وسى جەردە جەرلەنگەن.
بارماق مۇحاممەدقاليۇلى – باتىر، قولباسى. 1703 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا تۋىلىپ، 1760 جىلدارى ورىنبور وبلىسى، اقبۇلاق اۋدانىندا قازا تاپقان. دەنەسى وسى جەرگە قويىلعان.
كوشىم حان – 1510-1520 جىلدار ارالىعىندا ارال تەڭىزى جاعالاۋىنىڭ سولتۇستىك بولىگىندە التى اۋىل ۇلىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 80 جاسىندا ومىردەن وتكەن. ءومىر بويى ءسىبىر ءۇشىن كۇرەسىپ، تۇمەن، تار، توبولسك بەكىنىستەرىن ورناتقان. ورىس وتارلاۋشىلارىنىڭ قازاق دالاسىنا باسىپ كىرۋىن ءبىر عاسىر بويى تەجەگەن. دەنەسى ءسىبىر ولكەسىندە قالعان.
سۇزگە حانىم – كوشىم حاننىڭ ايەلى. تۋعان، ولگەن ۋاقىتى بەلگىسىز. ستاۆكاسى ىسكەر قالاسىندا ورنالاسقان. قالاشىق توبىل قالاسىنىڭ جانىندا ۇلكەن توبەشىك بولىپ ءالى كۇنگە دەيىن تۇرعان كورىنەدى. قالاشىق جاۋ اسكەرىنىڭ قولىنا تۇسكەندە، ار-نامىسىن تاپتاتپاۋدى ويلاعان حانشا ءوز-وزىنە قانجار سالىپ، قازا تاپقان. سۇيەگى وسى ماڭدا قالعان.
سۇيىنبيكە حانىم. قولباسشى ءجۇسىپ مىرزانىڭ قىزى. سۇيىنبيكە ارال تەڭىزى ماڭىندا دۇنيەگە كەلگەن قىپشاق قىزى. قازان حاندىعىنا بيلىك جاساعان. قالانى يۆان گروزنىيدان قورعاپ، ەرلىك كورسەتكەن. قازان كرەملىندە سۇيىنبيكە حانىمعا ۇلكەن ەسكەرتكىش سوعىلعان. التىن وردانىڭ كۇيرەۋىنەن كەيىن، ريازان تۇبىندەگى قاسىموۆ قالاسىن بيلەگەن شاھقاليمەن وتاسقان. وسى جەردە قازا تاۋىپ، وكا تەڭىزى بويىنداعى مۇسىلماندار زيراتىنا قويىلعان.
حV عاسىردىڭ ەكىنشى جارتىسى مەن ءحVى عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە ءومىر سۇرگەن ءىرى اقىن دوسپامبەت ازاۋ قالاسىندا ءدۇنيەگە كەلىپ، 1523 جىلدىڭ باسىندا استراحان تۇبىندە قازا تاپقان. جەرلەنگەن جەرى دە وسى جەر دەلىنەدى.
امانتاي داۋلەتبەكوۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1917 جىلى قاراعاندى وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، كۋرسك وبلىسى، پونىري اۋدانى، پونىري كەنتىندە ەرلىكپەن قازا تاپقان. وسىندا جەرلەنگەن.
رامازان ەلەباەۆ – كومپوزيتور. 1910 جىلى اقمولا وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1943 جىلى نوۆو-سوكولنيكي قالاسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
نارسۇتباي ەسبولاتوۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1913 جىلى الماتى وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، ماسكەۋ ءۇشىن بولعان سوعىستا 1941 جىلى ەرلىكپەن قازا تاپقان. دۋبوسەكوۆو رازەزىنىڭ نەليدوۆو اۋىلىندا باۋىرلاستار زيراتىندا جەرلەنگەن.
ساپتار ەستەمىسوۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1920 جىلى جامبىل وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1943 جىلى سمولەنسك وبلىسىنىڭ پرەچيستەن اۋدانى، كونوپليانكا دەرەۆنياسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
بەردىعالي يگىلىكوۆ – 1910 جىلى ءدۇنيەگە كەلگەن. اسكەري قولباسشى، گەنەرال-مايور. ارميا قولباسشىسىنىڭ كومەكشىسى، ديۆيزيا كومانديرىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتتەرىن اتقارعان. 1980 جىلدارى ماسكەۋدە قايتىس بولعان.
تولەن قابىلوۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1917 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 1945 جىلى كالينينگراد وبلىسى، چكالوۆ قالاسىندا دۇنيە سالعان. وسىندا جەرلەنگەن.
ءجۇنىسباي قايىپوۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1917 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 1944 جىلى نوۆگورود وبلىسى، باتەتسكوە سەلوسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
مانشۇك مامەتوۆا – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1922 جىلى باتىس قازاقستان وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1943 جىلى پسكوۆ وبلىسى، نوۆەل قالاسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
ءاليا مولداعۇلوۆا – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1924 جىلى اقتوبە وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1944 جىلى پسكوۆ وبلىسىنىڭ نوۆوسوكولنيكي اۋدانى، كازاچيحا دەرەۆنياسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان. دەنەسى وسى دەرەۆنيادا جەرلەنگەن.
بوران نىسانباەۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1918 جىلى اتىراۋ وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1943 جىلى ورەل وبلىسى، لەسكي دەرەۆنياسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان. دەنەسى پوكروۆ اۋدانى، دروسكوۆو دەرەۆنياسىندا جەرلەنگەن. باتىر قازا تاپقان جەردە ەسكەرتكىش قويىلعان.
عاياز راماەۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1921 جىلى باتىس قازاقستان وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1943 جىلى ۆولگوگراد قالاسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
مۇسابەك سەڭگىرباەۆ – كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى. 1917 جىلى الماتى وبلىسىندا دۇنيەگە كەلىپ، 1941 جىلى ۆولوكولامسك اۋدانى، دۋبوسەكوۆو رازەزىندە ەرلىكپەن قازا تاپقان. دەنەسى نەليدوۆا سەلوسىنداعى «باۋىرلاستار زيراتىنا» قويىلعان.
قالجان قوڭىراتبايۇلى – 1877 جىلى سىرداريا گۋبەرنياسى، اقمەشىت ۋەزى، شيەلى بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. قازتسيك مۇشەسى، ادەبيەتشى. فولكلور جيناقتاۋشى رەتىندە رەپرەسسياعا ۇشىراعان. 1937 جىلى 30 جەلتوقساندا قامالىپ، حاباروۆسك ولكەسىندەگى 22 اۋىلدا امۋرلاگتا قايتىس بولعان، وسىندا جەرلەنگەن.
ارتۋر زاقاشۇلى كاماليدەنوۆ – 1960 جىلى 10 ماۋسىمدا الماتى قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. بەلگىلى ديپلومات. رەسەيدىڭ فرانتسياداعى ەلشىلىگىنىڭ مارسەل قالاسىنداعى باس كونسۋلى. 2000 جىلى 4 قاراشادا مارسەل قالاسىندا تراگەديالىق جاعدايدا قازا تاپقان. ماسكەۋدىڭ كۋنتسەۆ اۋدانىنداعى تروەكۋروۆ قورىمىنا جەرلەنگەن.
احمەدجان مۇحامەدياروۆ – ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستىڭ ارداگەرى، پولكوۆنيك. 1907 جىلى 7 قاڭتاردا اقتوبە وبلىسى، تەمىر قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 28 پانفيلوۆشىلار ديۆيزياسىنىڭ ساياسي جەتەكشىسى، پولك كوميسسارى.
چەليابينسك قالالىق ارداگەرلەر كەڭەسىنىڭ توراعاسى. لەنين، ەكى مارتە جاۋىنگەرلىك قىزىل تۋ وردەنىنىڭ، ەكى «قىزىل جۇلدىز» وردەنىنىڭ يەگەرى. 1979 جىلى چەليابينسك قالاسىندا قايتىس بولعان، وسىندا جەرلەنگەن.
حح-عاسىرداعى قازاق دالاسىنىڭ ماحاببات گيمنىنە اينالعان قورلان سۇلتانقىزى رەسەي فەدەراتسياسى، التاي ولكەسى، سلاۆگورود سەلوسىندا جەرلەنگەن.
رامازان ماحمەتوۆ – سوعىس ارداگەرى، پولكوۆنيك. نوۆوسيبيرسكىدەگى قۇپيا اۆياتسيا زاۋىتىنىڭ باس ينجەنەرى بولعان. 1948 جىلى نوۆوسىبىردە قاستاندىق سالدارىنان قازا تاۋىپ، وسىندا جەرلەنگەن.
سالىق وماروۆ – الاش قايراتكەرى. 1937 جىلى جەتىسۋدان چەليابى جەرىنە 10 جىلعا جەر اۋدارىلىپ، 1941 جىلى وسى جەردە قازا تاپقان.
تايمىرزا ءتوسۇلى – سىر بويىنداعى ۇلت-ازاتتىق كۇرەسى باسشىلارىنىڭ ءبىرى. اقمىرزا يشاننىڭ ءىنىسى. 1905 جىلى سىر ءوڭىرىنىڭ قازالى ۋەزىندە دۇنيەگە كەلگەن. 1930 جىلى قىزىلقۇم وڭىرىندە بولعان شايقاستا قولعا ءتۇسىپ، 1931 جىلى 25 قىركۇيەكتە 10 جىلعا سوتتالىپ، جازاسىن وتەۋگە نوۆوسيبيرسكىنىڭ ءسىبىر لاگەرىنە جىبەرىلگەن. سول جەردە ءىز-ءتۇزسىز جوعالىپ كەتكەن.
رامازان امانكەلديەۆ – امانكەلدى باتىردىڭ ۇلى، جازۋشى-جۋرناليست. 1941 جىلى الماتىدا جاساقتالعان 238-ءشى اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ قۇرامىندا ماسكەۋدى نەمىس فاشيستەرىنەن قورعاۋعا قاتىسىپ، سەرپۋحوۆ تۇبىندە ەرلىكپەن قازا تاپقان. سۇيەگى سەرپۋحوۆ قالاسى تۇبىندەگى باۋىرلاستار زيراتىنا قويىلعان.
رامازان اشكەەۆ – 1913 جىلى سەمەي وبلىسى، جاڭاسەمەي قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. قازاق سسر حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىندە جاۋاپتى قىزمەت اتقارعان. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسىپ، باتالون كوميسسارى قىزمەتىندە كالينين-سولتۇستىك-باتىس مايدانىندا ۇرىستارعا قاتىسقان. ماسكەۋ تۇبىندەگى بەرەزوۆكا سەلوسى ءۇشىن بولعان سوعىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان. رامازان اشكەەۆ قازا تاپقاننان كەيىن «قىزىل جۇلدىز» وردەنىمەن ماراپاتتالعان.
ءجۇمادىل اۋباكىروۆ – 1911 جىلى تالدىقورعان وبلىسى، قاپال اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1933 جىلى اسكەرگە شاقىرىلىپ، اشحاباد قالاسىنداعى ءبىر جىلدىق پولك مەكتەبىن ءبىتىرىپ، لەيتەنانت اسكەري اتاعىن العان. تاشكەنت قالاسىندا ساياسي قىزمەتكەرلەر دايىندايتىن كۋرستا وقىعان. الماتى قالالىق ءورت قىزمەتى باسقارماسىندا جاۋاپتى قىزمەتتەر اتقارعان. 1942 جىلى الماتىدا جاساقتالعان 100-ءشى اتقىشتار بريگاداسى ساپىندا باتالون كوميسسارى بولىپ سوعىسقا قاتىسقان. 1942 جىلى ەرلىگى ءۇشىن جاۋىنگەردىك قىزىل تۋ وردەنىمەن ماراپاتتالعان. 1943 جىلى ۆەليكيە لۋكي قالاسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا قازا تاپقان. ولگەننەن كەيىن «قىزىل جۇلدىز» وردەنىمەن ماراپاتتالعان. وسىنداعى باۋىرلاستار زيراتىنا جەرلەنگەن.
حاتجان ءالجانوۆ – مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى. قازاقستان ساۋدا كوميسسارىنىڭ ورىنباسارى. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسىپ، باتالون ساياسي جەتەكشىسى دارەجەسىندە قىزمەت ەتكەن. 1942 جىلى پلەحانوۆ سەلوسى ءۇشىن بولعان ۇرىستا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
شازادا اتەەۆ – 1914 جىلى قىزىلوردا وبلىسى، سىرداريا اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. پارتيا قايراتكەرى. 1941 جىلدارى جامبىل وبلىسى، سارىسۋ اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى بولعان. ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسقا قاتىسىپ، ديۆيزيون پارتيا ۇيىمىنىڭ حاتشىسى دارەجەسىندە قىزمەت ەتكەن. اسكەري شەنى – كاپيتان. 1943 جىلى ۇرىس دالاسىندا ەرلىكپەن قازا تاپقان.
بودىباي قارجاسبايۇلى كۇلتەكەنوۆ – پارتيا جانە قوعام قايراتكەرى. قىزىلوردا وبلىستىق پارتيا كوميتەتىندە باسشىلىق قىزمەتتەر اتقارعان. «كەڭەس وكىمەتىنە، رەۆوليۋتسياعا قارسى ۇلتشىلدىق-دۇشپاندىق ارەكەتتەر جاسادى» دەگەن جالامەن 18 جىلعا سوتتالىپ، جازاسىن ماگاداندا وتەگەن. سول جاقتا 1943 جىلى اۋىر ازاپتان كوز جۇمعان.
ەلدور (ەلدار) ورازباەۆ – كورنەكتى كينورەجيسسەر. ونەر مايتالمانى 1940 جىلى 11 قازاندا تاشكەنت قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1963 جىلى ماسكەۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ مەحانيكا-ماتەماتيكا فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. ەڭبەك جولىن الماتىداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسىندا اتاقتى كينورەجيسسەر شاكەن ايمانوۆتىڭ اسسيسەنتى بولىپ باستاعان. 1972 جىلى ماسكەۋدەگى ستسەناريستەر مەن رەجيسسەرلەر دايىندايتىن جوعارعى كۋرستا ءبىلىم العان. رەجيسسەر 2011 جىلى ماسكەۋدە قايتىس بولىپ، وسىندا جەرلەنگەن.
ەسكەندىر نۇرتاسۇلى وڭداسىنوۆ – رەسەي عالىمى. كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى نۇرتاس وڭداسىنوۆتىڭ ۇلكەن ۇلى. تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، مگۋ-ءدىڭ پروفەسسورى. 1930 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 2012 جىلى ماسكەۋدە دۇنيە سالعان. وسىندا جەرلەنگەن.
گەننادي نۇرتاسۇلى وڭداسىنوۆ – رەسەي عالىمى. كورنەكتى مەملەكەت قايراتكەرى، نۇرتاس وڭداسىنوۆتىڭ ەكىنشى ۇلى. تەحنيكا عىلىمىنىڭ كانديداتى. 1933 جىلى دۇنيەگە كەلىپ، 2015 جىلى ماسكەۋدە دۇنيە سالىپ، وسى قالادا جەرلەنگەن.
نويان نىعمەتۇلى نۇرماقوۆ – الاش ارىسى نىعمەت نۇرماقوۆتىڭ ۇلى. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى. اسكەري پولكوۆنيك. 1986 جىلى ماسكەۋ قالاسىندا قايتىس بولىپ، وسى قالادا جەرلەنگەن.
ەرمەك جۇماحمەتۇلى،
قر جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى،
حالىقارالىق اقپاراتتار اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى،
مادەنيەت قايراتكەرى,
«اقيقات» جۋرنالى.
