بۇگىن، 4 ماۋسىمدا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك رامىزدەرىنىڭ رەسمي بەكىتىلگەنىنە 30 جىل تولىپ وتىر. بۇل مەرەكە 2007 جىلدان بەرى ەلىمىزدە مەملەكەتتىك رامىزدەر كۇنى رەتىندە اتاپ وتىلەدى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
1992 جىلى 4 ماۋسىمدا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جاڭا مەملەكەتتىك رامىزدەرى العاش رەت بەكىتىلدى. بۇل كۇن ەل تاريحىندا جاڭا مەملەكەتتىك رامىزدەر كۇنى رەتىندە ماڭگى ەستە ساقتالادى.
مەملەكەتتىك تۋ، مەملەكەتتىك ەلتاڭبا جانە مەملەكەتتىك ءانۇران — مەملەكەتتىڭ نەگىزگى رامىزدەرى. كوگىلدىر ءتۇستى تۋىمىز بەن ورتاسىندا شاڭىراق بەينەسىندەگى التىن ساۋلەلى كۇن ورنىققان ەلتاڭبامىز بۇكىل الەمگە قازاقستان رەسپۋبليكاسى اتالاتىن تاۋەلسىز مەملەكەتتىڭ بەينەسىن پاش ەتتى. 1992 جىلى سۋرەتشى شاكەن نيازبەكوۆ سالعان مەملەكەتتىك تۋ بەكىتىلدى. ەگەمەن قازاقستاننىڭ بۇگىنگى ەلتاڭباسى ەكى تانىمال ساۋلەتشى – جانداربەك مالىبەكوۆ پەن شوتا ءۋاليحانوۆتىڭ قىرۋار ەڭبەگىنىڭ جەمىسى.
1992 جىلى رەسپۋبليكامىزدا ءانۇراننىڭ ءانى مەن ماتىنىنە كونكۋرس جاريالاندى. ناتيجەسىندە تۇڭعىش قازاقستان ءانۇرانىنىڭ اۆتورلارى — مۇقان تولەباەۆ، ەۆگەني برۋسيلوۆسكي مەن لاتيف ءحاميديدىڭ جازعان نۇسقاسى قابىلداندى. بۇدان كەيىن 2006 جىلى جاڭا مەملەكەتتىك ءانۇران قابىلداندى. باقىتتى تاعدىرى وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى جىلدارىنىڭ ەكىنشى جارتىسىنان باستالعان حالىق اراسىندا كەڭ تانىمال پاتريوتتىق ءان «مەنىڭ قازاقستانىم» جاڭا ءانۇران نەگىزىنە اينالدى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى جاڭا مەملەكەتتىك ءانۇرانىنىڭ اۆتورلارى — شامشى قالداياقوۆ، جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ، نۇرسۇلتان نازارباەۆ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى
تۋ – مەملەكەتتىڭ ەگەمەندىك پەن بىرتۇتاستىقتى بىلدىرەتىن باستى رامىزدەرىنىڭ ءبىرى. «فلاگ» تەرمينى «vlag» دەگەن نيدەرلاند سوزىنەن شىققان جانە بەلگىلەنگەن كولەم مەن تۇستەگى، ادەتتە ەلتاڭبا نەمەسە ەمبلەما تۇرىندە بەينەلەنگەن، دىڭگەككە نەمەسە باۋعا بەكىتىلگەن ماتا ۇعىمىن بىلدىرەدى. تۋ ەجەلدەن ەلدىڭ حالقىن بىرىكتىرۋ جانە ونى بەلگىلى ءبىر مەملەكەتتىك قۇرىلىمعا سايكەستەندىرۋ مىندەتىن اتقارىپ كەلەدى.
تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك تۋى رەسمي تۇردە 1992 جىلى قابىلداندى. ونىڭ اۆتورى – بەلگىلى سۋرەتشى شاكەن نيازبەكوۆ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى – ورتاسىندا شۇعىلالى كۇن، ونىڭ استىندا قالىقتاپ ۇشقان قىران بەينەلەنگەن تىك بۇرىشتى كوگىلدىر ءتۇستى ماتا. تۋدىڭ سابىنىڭ تۇسىندا تىك جولاق تۇرىندە ۇلتتىق ورنەك ناقىشتالعان. كۇن، ونىڭ شۇعىلاسى، قىران جانە ۇلتتىق ورنەك بەينەسى التىن تۇستەس. تۋدىڭ ەنى مەن ۇزىندىعىنىڭ اراقاتىناسى – 1:2
تۋدىڭ كوك ءتۇسى اشىق اسپاندى، بەيبىتشىلىكتى، يگىلىكتى بىلدىرسە، ءتۇستىڭ بىركەلكىلىگى ەلىمىزدىڭ تۇتاستىعىن مەڭزەيدى. كۇننىڭ بەينەلەنۋى ەلىمىزدىڭ جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتاردى قاستەرلەيتىنىن دالەلدەيدى جانە جاس مەملەكەتتىڭ جاسامپازدىق كۇش-قۋاتىن، سەرىكتەستىك پەن ىنتىماقتاستىق ءۇشىن الەمنىڭ بارلىق ەلىنە اشىق ەكەنىن ايعاقتايدى.
قىران (بۇركىت) بەينەسى كۇن استىندا قالىقتاعان بۇركىت مەملەكەتتىڭ قۋات-كۇشىن، ونىڭ ەگەمەندىگى مەن تاۋەلسىزدىگىن، بيىك ماقساتتار مەن جارقىن بولاشاققا دەگەن ۇمتىلىسىن تانىتادى. بۇركىت بەينەسى ەۋرازيالىق كوشپەندىلەردىڭ دۇنيەتانىمىندا ايرىقشا ورىن الادى جانە ولاردىڭ تۇسىنىگىندە بوستاندىق پەن ادالدىق، ورلىك پەن ەرلىك، قۋات پەن نيەت تازالىعى ءتارىزدى ۇعىمدارمەن ۇشتاسىپ جاتادى. التىن بۇركىت كەسكىنى جاس ەگەمەن مەملەكەتتىڭ الەمدىك وركەنيەت بيىگىنە دەگەن ۇمىلىسىن كورسەتەدى.
مەملەكەتتىك تۋدىڭ سابىنىڭ تۇسىنا تىگىنەن ۇزىنا بويىنا كەسكىندەلگەن ۇلتتىق ورنەكتەر – ونىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى. قازاق ويۋ-ورنەكتەرى – دۇنيەنى كوركەمدىك تۇرعىدان قابىلداۋدىڭ حالىقتىڭ ەستەتيكالىق تالعامىنا ساي كەلەتىن ەرەكشە ءبىر ءتۇرى. ءتۇرلى فورمالار مەن جەلىلەر ۇيلەسىمىن تانىتاتىن ورنەكتەر حالىقتىڭ ىشكى الەمىن اشىپ كورسەتەتىن مانەرلى كوركەمدىك قۇرال بولىپ سانالادى. تۋدىڭ سابىن جاعالاي سالىنعان ۇلتتىق ورنەكتەر قازاقستان حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن ءداستۇرىن سيمۆولدىق تۇرعىدا بەينەلەيدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى
ەلتاڭبا – مەملەكەتتىڭ باستى رامىزدەرىنىڭ ءبىرى، «گەرب» تەرمينى نەمىستىڭ «erbe» (مۇرا) دەگەن سوزىنەن شىققان. مەملەكەتتىڭ مادەني جانە تاريحي ءداستۇرىن بەينەلەيتىن سيمۆولدىق ءمانى بار ۇيلەسىمدى پىشىندەر مەن زاتتاردىڭ ميراستىق ەرەكشەلىك بەلگىسىن بىلدىرەدى
قازىرگى قازاقستان اۋماعىن مەكەندەگەن قولا ءداۋىرىنىڭ كوشپەندىلەرى كەيىن گرافيكالىق ۇعىمى «تاڭبا» دەپ اتالعان ەرەكشە سيمۆول-توتەم ارقىلى وزدەرىن تانىتقانىنا تاريح كۋالىك ەتىپ وتىر. العاش رەت بۇل تەرمين تۇرىك قاعاناتى تۇسىندا قولدانىلا باستاعان.
ەگەمەندى قازاقستاننىڭ ەلتاڭباسى 1992 جىلى رەسمي تۇردە قابىلداندى. ونىڭ اۆتورلارى – بەلگىلى ساۋلەتشىلەر جانداربەك مالىبەكوۆ پەن شوت-امان ءۋاليحانوۆ.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ەلتاڭباسى – دوڭگەلەك نىساندى جانە كوگىلدىر ءتۇس اياسىنداعى شاڭىراق (كيىز ءۇيدىڭ جوعارعى كۇمبەز ءتارىزدى بولىگى) تۇرىندە بەينەلەنگەن، شاڭىراقتى اينالا كۇن ساۋلەسىندەي تاراپ ۋىقتار شانشىلعان. شاڭىراقتىڭ وڭ جاعى مەن سول جاعىندا اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتار بەينەسى ورنالاستىرىلعان. جوعارعى بولىگىندە – بەس بۇرىشتى كولەمدى جۇلدىز، ال تومەنگى بولىگىندە «Qazaqstan» دەگەن جازۋ بار.
جۇلدىزدىڭ، شاڭىراقتىڭ، ۋىقتاردىڭ، اڭىزدارداعى قاناتتى پىراقتاردىڭ بەينەسى، سونداي-اق «Qazaqstan» دەگەن جازۋ – التىن تۇستەس.
ەلتاڭبادا قولدانىلعان نەگىزگى ءتۇس – التىننىڭ ءتۇسى. بۇل – بايلىقتىڭ، ادىلدىكتىڭ جانە كەڭپەيىلدىلىكتىڭ سيمۆولى. سونىمەن قاتار، كوگىلدىر اسپان تۇستەس تۋدىڭ ءتۇسى التىننىڭ تۇسىمەن ۇيلەسىم تاۋىپ، اشىق اسپان، بەيبىتشىلىك جانە باقۋات تىرشىلىك ۇعىمدارىن تانىتىپ تۇر.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك گيمنى
ءانۇران – مەملەكەتتىڭ باستى رامىزدەرىنىڭ ءبىرى. گرەكتىڭ «gimneo» سوزىنەن شىققان «گيمن» تەرمينى «سالتاناتتى ءان» دەگەن ماعىنانى بىلدىرەدى. ءانۇران ەل ازاماتتارىن ءتيىمدى الەۋمەتتىك-ساياسي تۇرعىدان توپتاستىرىپ، ەتنومادەني تۇرعىدان تەڭدەستىرۋ ءۇشىن نەگىزگى مانگە يە، ماڭىزدى دىبىستىق ءرامىز سانالادى.
ءتول تاريحىمىزدا ءانۇران ەكى رەت قابىلداندى (1992 جىلى جانە 2006 جىلى). العاشقى انۇراننىڭ ءسوزىن ت.مولداعاليەۆ، م.الىمباەۆ، ق.مىرزاليەۆ، ج.دارىباەۆا جازعانى بەلگىلى. ال ونىڭ اۋەنى بۇرىنعىشا قالعان بولاتىن. سەگىز جىلدان كەيىن 2000 جىلى 9 مامىردا ەلباسى، قر تۇڭعىش پرەزيدەنتى ن.ءا.نازارباەۆ ءانۇرانىمىزدى وزگەرتۋ قاجەتتىگىن قاداپ ايتتى جانە ۇكىمەتكە ناقتى تاپسىرمالار بەردى. ناتيجەسىندە 2006 جىلى قاڭتاردا «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانۇران رەتىندە رەسمي بەكىتىلدى. ونىڭ اۋەنىن جازعان شامشى قالداياقوۆ، ءسوزىن جازعان جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ بولدى. بۇل اننىڭ تاريحى 1956 جىلدان باستالادى. تىڭ يگەرۋ جىلدارىندا مارش سارىنىندا دۇنيەگە كەلگەن، قازاقتىڭ رۋحىن كوتەرۋ، نامىسىن وياتۋ ماقساتىندا جازىلعان. «مەنىڭ قازاقستانىم» 1986 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا دا جاڭعىردى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك تۋى مەن مەملەكەتتىك ەلتاڭباسىنىڭ ەتالوندارى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ رەزيدەنتسياسىندا ساقتالادى.
مەملەكەتتىك رامىزدەردى قابىلداۋدا ەلباسى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ءرولى ەرەكشە. ءانۇراننىڭ سوزىنە بۇگىنگى ەلىمىزدىڭ ماقسات-مۇراتىن ايقىندايتىن تۇزەتۋلەر ەنگىزىپ، بىرلەسكەن اۆتورلاردىڭ قاتارىن تولىقتىردى.
«تاۋەلسىزدىكتىڭ تۇڭعىش رامىزدەرىن قابىلداۋ كەزىندە مەن ەلباسىنىڭ مەملەكەتتىك تىلگە، قازاق تىلىنە، قازاق تىلىندەگى تەرميندەردى كەڭ قولدانۋعا دەگەن ەرەكشە ءىلتيپاتتى كوزقاراسىن تانىتاتىن مىسالداردى دا بايقاپ، جادىما ءتۇيدىم، – دەپ ەسكە الادى تۋ اۆتورى ەربول شايمەردەنوۆ. — تۇساۋكەسەر ساتىندە سويلەيتىن ءسوزىنىڭ جوباسىن ازىرلەپ جاتقان تۇستا «گەرب»، «گيمن»، «سيمۆول» دەپ جازىلعان جەرلەردى ءوز قولىمەن «ەلتاڭبا»، «ءانۇران»، «نىشان، ءرامىز» دەپ تۇزەتتى».
مەملەكەتتىك رامىزدەرىمىز بۇگىندە شارتاراپقا كەڭىنەن تانىلدى. قازاق ەلىن الەم جۇرتشىلىعى مويىندادى. ءبىزدىڭ كوك بايراعىمىز بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ عيماراتى الدىندا تۇر، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ شەتەلدەردەگى ەلشىلىكتەرى عيماراتىنىڭ ماڭدايشالارىنا تىگىلگەن. قازاقتىڭ كوك تۋىن عارىشكەر تالعات مۇساباەۆ كوك اسپاندا سامعاتتى، الەمدىك سپورت دودالارىندا ەلىمىزدىڭ وليمپيادا جەڭىمپازدارى انۇرانىمىزبەن بىرگە كوك تۋىمىزدى بيىككە كوتەردى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
