Búgin, 4 maýsymda, Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik rámizderiniń resmı bekitilgenine 30 jyl tolyp otyr. Bul mereke 2007 jyldan beri elimizde Memlekettik rámizder kúni retinde atap ótiledi, dep habarlaıdy "Adyrna" ulttyq portaly.
1992 jyly 4 maýsymda Táýelsiz Qazaqstannyń jańa memlekettik rámizderi alǵash ret bekitildi. Bul kún el tarıhynda jańa memlekettik rámizder kúni retinde máńgi este saqtalady.
Memlekettik Tý, Memlekettik Eltańba jáne Memlekettik Ánuran — memlekettiń negizgi rámizderi. Kógildir tústi týymyz ben ortasynda shańyraq beınesindegi altyn sáýleli kún ornyqqan Eltańbamyz búkil álemge Qazaqstan Respýblıkasy atalatyn táýelsiz memlekettiń beınesin pash etti. 1992 jyly sýretshi Sháken Nııazbekov salǵan Memlekettik Tý bekitildi. Egemen Qazaqstannyń búgingi Eltańbasy eki tanymal sáýletshi – Jandarbek Málibekov pen Shota Ýálıhanovtyń qyrýar eńbeginiń jemisi.
1992 jyly respýblıkamyzda Ánurannyń áni men mátinine konkýrs jarııalandy. Nátıjesinde tuńǵysh Qazaqstan Ánuranynyń avtorlary — Muqan Tólebaev, Evgenıı Brýsılovskıı men Latıf Hamıdıdiń jazǵan nusqasy qabyldandy. Budan keıin 2006 jyly jańa Memlekettik ánuran qabyldandy. Baqytty taǵdyry ótken ǵasyrdyń elýinshi jyldarynyń ekinshi jartysynan bastalǵan halyq arasynda keń tanymal patrıottyq án «Meniń Qazaqstanym» jańa Ánuran negizine aınaldy. Qazaqstan Respýblıkasy jańa Memlekettik Ánuranynyń avtorlary — Shámshi Qaldaıaqov, Jumeken Nájimedenov, Nursultan Nazarbaev.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Týy
Tý – memlekettiń egemendik pen birtutastyqty bildiretin basty rámizderiniń biri. «Flag» termıni «vlag» degen nıderland sózinen shyqqan jáne belgilengen kólem men tústegi, ádette eltańba nemese emblema túrinde beınelengen, dińgekke nemese baýǵa bekitilgen mata uǵymyn bildiredi. Tý ejelden eldiń halqyn biriktirý jáne ony belgili bir memlekettik qurylymǵa sáıkestendirý mindetin atqaryp keledi.
Táýelsiz Qazaqstannyń Memlekettik týy resmı túrde 1992 jyly qabyldandy. Onyń avtory – belgili sýretshi Sháken Nııazbekov.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Týy – ortasynda shuǵylaly kún, onyń astynda qalyqtap ushqan qyran beınelengen tik buryshty kógildir tústi mata. Týdyń sabynyń tusynda tik jolaq túrinde ulttyq órnek naqyshtalǵan. Kún, onyń shuǵylasy, qyran jáne ulttyq órnek beınesi altyn tústes. Týdyń eni men uzyndyǵynyń araqatynasy – 1:2
Týdyń kók túsi ashyq aspandy, beıbitshilikti, ıgilikti bildirse, tústiń birkelkiligi elimizdiń tutastyǵyn meńzeıdi. Kúnniń beınelenýi elimizdiń jalpyadamzattyq qundylyqtardy qasterleıtinin dáleldeıdi jáne jas memlekettiń jasampazdyq kúsh-qýatyn, seriktestik pen yntymaqtastyq úshin álemniń barlyq eline ashyq ekenin aıǵaqtaıdy.
Qyran (búrkit) beınesi kún astynda qalyqtaǵan búrkit memlekettiń qýat-kúshin, onyń egemendigi men táýelsizdigin, bıik maqsattar men jarqyn bolashaqqa degen umtylysyn tanytady. Búrkit beınesi eýrazııalyq kóshpendilerdiń dúnıetanymynda aıryqsha oryn alady jáne olardyń túsiniginde bostandyq pen adaldyq, órlik pen erlik, qýat pen nıet tazalyǵy tárizdi uǵymdarmen ushtasyp jatady. Altyn búrkit keskini jas egemen memlekettiń álemdik órkenıet bıigine degen umylysyn kórsetedi.
Memlekettik týdyń sabynyń tusyna tiginen uzyna boıyna keskindelgen ulttyq órnekter – onyń mańyzdy elementi. Qazaq oıý-órnekteri – dúnıeni kórkemdik turǵydan qabyldaýdyń halyqtyń estetıkalyq talǵamyna saı keletin erekshe bir túri. Túrli formalar men jeliler úılesimin tanytatyn órnekter halyqtyń ishki álemin ashyp kórsetetin mánerli kórkemdik qural bolyp sanalady. Týdyń sabyn jaǵalaı salynǵan ulttyq órnekter Qazaqstan halqynyń mádenıeti men dástúrin sımvoldyq turǵyda beıneleıdi.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Eltańbasy
Eltańba – memlekettiń basty rámizderiniń biri, «gerb» termıni nemistiń «erbe» (mura) degen sózinen shyqqan. Memlekettiń mádenı jáne tarıhı dástúrin beıneleıtin sımvoldyq máni bar úılesimdi pishinder men zattardyń mırastyq erekshelik belgisin bildiredi
Qazirgi Qazaqstan aýmaǵyn mekendegen qola dáýiriniń kóshpendileri keıin grafıkalyq uǵymy «tańba» dep atalǵan erekshe sımvol-totem arqyly ózderin tanytqanyna tarıh kýálik etip otyr. Alǵash ret bul termın Túrik qaǵanaty tusynda qoldanyla bastaǵan.
Egemendi Qazaqstannyń Eltańbasy 1992 jyly resmı túrde qabyldandy. Onyń avtorlary – belgili sáýletshiler Jandarbek Málibekov pen Shot-Aman Ýálıhanov.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Eltańbasy – dóńgelek nysandy jáne kógildir tús aıasyndaǵy shańyraq (kıiz úıdiń joǵarǵy kúmbez tárizdi bóligi) túrinde beınelengen, shańyraqty aınala kún sáýlesindeı tarap ýyqtar shanshylǵan. Shańyraqtyń oń jaǵy men sol jaǵynda ańyzdardaǵy qanatty pyraqtar beınesi ornalastyrylǵan. Joǵarǵy bóliginde – bes buryshty kólemdi juldyz, al tómengi bóliginde «Qazaqstan» degen jazý bar.
Juldyzdyń, shańyraqtyń, ýyqtardyń, ańyzdardaǵy qanatty pyraqtardyń beınesi, sondaı-aq «Qazaqstan» degen jazý – altyn tústes.
Eltańbada qoldanylǵan negizgi tús – altynnyń túsi. Bul – baılyqtyń, ádildiktiń jáne keńpeıildiliktiń sımvoly. Sonymen qatar, kógildir aspan tústes týdyń túsi altynnyń túsimen úılesim taýyp, ashyq aspan, beıbitshilik jáne baqýat tirshilik uǵymdaryn tanytyp tur.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Gımni
Ánuran – memlekettiń basty rámizderiniń biri. Grektiń «gimneo» sózinen shyqqan «gımn» termıni «saltanatty án» degen maǵynany bildiredi. Ánuran el azamattaryn tıimdi áleýmettik-saıası turǵydan toptastyryp, etnomádenı turǵydan teńdestirý úshin negizgi mánge ıe, mańyzdy dybystyq rámiz sanalady.
Tól tarıhymyzda Ánuran eki ret qabyldandy (1992 jyly jáne 2006 jyly). Alǵashqy ánurannyń sózin T.Moldaǵalıev, M.Álimbaev, Q.Myrzalıev, J.Dáribaeva jazǵany belgili. Al onyń áýeni burynǵysha qalǵan bolatyn. Segiz jyldan keıin 2000 jyly 9 mamyrda Elbasy, QR Tuńǵysh Prezıdenti N.Á.Nazarbaev Ánuranymyzdy ózgertý qajettigin qadap aıtty jáne úkimetke naqty tapsyrmalar berdi. Nátıjesinde 2006 jyly qańtarda «Meniń Qazaqstanym» Ánuran retinde resmı bekitildi. Onyń áýenin jazǵan Shámshi Qaldaıaqov, sózin jazǵan Jumeken Nájimedenov boldy. Bul ánniń tarıhy 1956 jyldan bastalady. Tyń ıgerý jyldarynda marsh sarynynda dúnıege kelgen, qazaqtyń rýhyn kóterý, namysyn oıatý maqsatynda jazylǵan. «Meniń Qazaqstanym» 1986 jyldyń jeltoqsanynda da jańǵyrdy.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Týy men Memlekettik Eltańbasynyń etalondary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Rezıdenııasynda saqtalady.
Memlekettik rámizderdi qabyldaýda Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń róli erekshe. Ánurannyń sózine búgingi elimizdiń maqsat-muratyn aıqyndaıtyn túzetýler engizip, birlesken avtorlardyń qataryn tolyqtyrdy.
«Táýelsizdiktiń tuńǵysh rámizderin qabyldaý kezinde men Elbasynyń memlekettik tilge, qazaq tiline, qazaq tilindegi termınderdi keń qoldanýǵa degen erekshe iltıpatty kózqarasyn tanytatyn mysaldardy da baıqap, jadyma túıdim, – dep eske alady tý avtory Erbol Sháımerdenov. — Tusaýkeser sátinde sóıleıtin sóziniń jobasyn ázirlep jatqan tusta «gerb», «gımn», «sımvol» dep jazylǵan jerlerdi óz qolymen «eltańba», «ánuran», «nyshan, rámiz» dep túzetti».
Memlekettik rámizderimiz búginde shartarapqa keńinen tanyldy. Qazaq Elin álem jurtshylyǵy moıyndady. Bizdiń Kók baıraǵymyz Birikken Ulttar Uıymynyń ǵımaraty aldynda tur, Qazaqstan Respýblıkasynyń shetelderdegi Elshilikteri ǵımaratynyń mańdaıshalaryna tigilgen. Qazaqtyń Kók Týyn ǵaryshker Talǵat Musabaev kók aspanda samǵatty, álemdik sport dodalarynda elimizdiń olımpıada jeńimpazdary Ánuranymyzben birge Kók Týymyzdy bıikke kóterdi.
"Adyrna" ulttyq portaly.
