مەكتەپ اسحانالارىنىڭ جۇمىسى تۋرالى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى اسحات ايماعامبەتوۆ ءوز تەلەگرام كانالىنا جازبا جاريالادى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
“وڭىرلەرگە ءجيى شىعىپ، اۋىل مەكتەپتەرىن دە، قالا مەكتەپتەرىن دە ارالاۋ مەن ءۇشىن ماڭىزدى. مۇعالىمدەرمەن، وقۋشىلارمەن جانە اتا-انالارمەن كەزدەسۋلەر مينيسترلىك قابىلداعان شەشىمدەردىڭ ءىس جۇزىندە قالاي جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن كورسەتەدى.
مينيسترلىكتىڭ مەكتەپتەر، كوللەدجدەر جانە بالاباقشالاردى باسقارۋ بولىگىندە قۇزىرەتى جوق ەكەنى قۇپيا ەمەس. ولاردى قارجىلاندىرۋ، جۇمىسىن ۇيىمداستىرۋ جانە ونى جۇزەگە اسىرۋ، باسشىلاردى تاعايىنداۋ جانە بوساتۋ سياقتى جۇمىستىڭ بارلىعى زاڭمەن اكىمدىكتەرگە بەكىتىلگەن. سوندىقتان باقىلاۋدا ۇستاپ وتىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعى جوعارى.
وڭىرلەردەگى مەكتەپتەردى ارالاعاندا ءوزىم ءۇشىن ءتۇرتىپ قويعان وزەكتى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى – مەكتەپ اسحانالارىنىڭ جۇمىسى.
بۇل باعىتتا باقىلاۋعا الىناتىن جانە نورماتيۆتىك قۇقىقتىق اكتىلەر دەڭگەيىندە شەشىلەتىن بىرنەشە پروبلەما بار.
1. وسىعان دەيىن اسحانالاردا قولما-قول اقشاسىز تولەم جۇيەسىن ەنگىزۋ تالابىن بەكىتتىك. مۇنىڭ بىرنەشە ارتىقشىلىعى بار. بۇل گيگيەنانىڭ ساقتالۋىنا ءارى كەزەكتىڭ تەز جىلجۋىنا كومەكتەسەدى. سونداي-اق بالالاردا قولما-قول اقشانىڭ بولماۋى ولاردى قاۋىپتەردەن ساقتايدى. اتا-انالارعا دا شىعىنداردى باقىلاۋ وڭايىراق بولادى. بىراق كوبىنەسە قولما-قول اقشاسىز تولەم جۇيەلەرى ءوشىرىلىپ، پايدالانىلمايدى.
2. بۋفەت ونىمدەرىنىڭ قۇنى. مەكتەپ اسحاناسىندا 0,5 ليتر سۋ 300 تەڭگەدەن نەمەسە بالىشتەر مەن توقاشتاردىڭ دۇكەندەردەگى باعادان جوعارى باعادا ساتىلاتىنى سۇراق تۋىنداتادى. ءبىر قالادا بىردەي ءونىم باعاسىندا 50-70%-عا دەيىن ايىرماشىلىق بولۋى مۇمكىن.
3. كەيبىر وڭىرلەر اسحانالاردى ءمجا (مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك) ارقىلى جەكە كاسىپكەرلەرگە بەرىپ ءجۇر. ءبىز ءمجا-ءنىڭ دامۋىن قولدايمىز. بىراق كەيدە بۇل كونكۋرستى وتكىزبەۋ ءۇشىن جانە اسحانانى كاسىپكەرگە تىكەلەي (10-15 جىلعا) بەرۋ ءۇشىن جاسالادى.
بىرىنشىدەن، ءبىز كونكۋرسسىز جەكە قارجىلىق باستاما (جقب) بويىنشا ەمەس، كونكۋرس وتكىزىلۋ كەرەك دەپ سانايمىز. ەكىنشىدەن، سالىم سوماسى از مولشەردە، مىسالى، 5-7 ملن تەڭگە ەمەس، ءتيىستى كولەمدە بولۋى ماڭىزدى. كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسىن ەستە ساقتاپ، بۇل قاراجاتتار توڭازىتقىشتار، پليتالار، ۇستەلدەر مەن ورىندىقتاردى ساتىپ الۋعا جۇمسالاتىنىن ءتۇسىنۋ ماڭىزدى. ياعني، سايىپ كەلگەندە كاسىپكەر ءوز جۇمىسىنا قاراجات سالادى. ۇشىنشىدەن، ءبىز جۇمىستىڭ اقىلعا قونىمدى مەرزىمدەرىن بەلگىلەگەندى قولدايمىز.اسحانانى 15-20 جىلعا كەلىسىمشارت جاساۋ سۇراق تۋعىزادى.
4. مەكتەپ اسحانالارىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ بۇيرىعىمەن تىيىم سالىنعان ونىمدەردى ساتۋ (مىسالى، فاستفۋد، گازدالعان سۋسىندار، چيپسى جانە ت.ب.). مينيسترلىكتىڭ قىزمەتكەرلەرى بىرنەشە وبلىسقا بارىپ، بىرقاتار مەكتەپتە وسىنداي فاكتىلەردى انىقتادى. اسىرەسە تۇركىستان وبلىسىندا. مۇنداي فاكتىلەر انىقتالعان جاعدايدا دەرەۋ سەس ورگاندارىنا حابارلاسۋ قاجەت.
مينيسترلىكتە وسى پروبلەمالاردى نورماتيۆتىك دەڭگەيدە شەشۋ ءۇشىن جۇمىس توبى قۇرىلدى. ءبىز زاڭناماعا بىرقاتار تولىقتىرۋ ەنگىزۋگە باستاما جاسادىق، ولاردىڭ شەڭبەرىندە ارنايى نورمالار بەكىتىلەدى. بۇل نورمالار - اسحانالارداعى بۋفەت ونىمدەرىنىڭ باعاسىن رەتتەۋ، اشىق كونكۋرستار جانە اقىلعا قونىمدى كەزەڭگە ءمجا ارقىلى اسحانالاردى بەرۋ، قولما-قول اقشاسىز تولەمدى جانە تاماقتانۋدىڭ ءتيىستى ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ. ءبىز كاسىپكەرلەردىڭ مۇددەلەرىمەن دە ساناسۋ كەرەگىن تۇسىنەمىز، بىراق ءبىز ءۇشىن بالالار ارقاشان ءبىرىنشى ورىندا. دەمەك، بۇل ولاردىڭ قۇقىقتارى مەن مۇددەلەرىن قورعاۋدى بىلدىرەدى.
مينيسترلىك اتالعان باعىتتار بويىنشا جۇمىستى جالعاستىرادى”،- دەپ جازدى ول.
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
