تۇركىستان وبلىسىندا بەس اۋىلدىڭ جايىلىمدىق جەرى اۋدانداعى ءىرى شەنەۋنىكتىڭ تۋىستارىنا بەرىلگەن، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى كتك ارناسىنا سىلتەمە جاساپ.
تۇرعىنداردىڭ ايتۋىنشا، كەزىندە جەر ۇلەسى رەتىندە بەرىلگەن تەلىمدەر سارىاعاش اۋدانىنىڭ جەر قورىنا دەپ الىنىپ، ونى اۋدان اكىمى ورىنباسارىنىڭ تۋىستارى 49 جىلعا جالعا الىپتى. وعان قوسا، القاپتى اينالدىرا قازىپ تاستاعان. ال "اۋىلدا مال جاياتىن جەر جوق" دەگەندەر ەندى باي-باعلاندار الىپ قويعان اۋماقتى قايتارا الماي ءجۇر.
سارىاعاش اۋدانىنداعى قۇرساي، تاسقۇدىق، سارىسۋ، قاراقالپاق پەن ءشايحانا اۋىلدارىندا مال جاياتىن جەر جوق. ءتورت تۇلىك اۋىل ىشىندە كوك قۋالاپ ءجۇر. اۋىلدىڭ ءدال ىرگەسىندەگى جەرلەر جەكەمەنشىكتىڭ قولىنا ءوتىپ كەتكەن. كەزىندەگى جايىلىم جەرلەرگە ەگىن سالعاندار بولسا، ونى اينالدىرا وزدىگىنشە قورشاپ تاستاعان.
اۋىل ماڭىنداعى اسفالت جانىنداعى تاقىر ۋچاسكەلەر تۇتاس اۋىلدىڭ جايىلىم جەرى. ال ىرگەدەگى كوز جەتپەس الىپ اۋماق بىرەر كاسىپكەرگە تيەسىلى ەكەن. كەزىندە ەل پايدالانعان جەردى 49 جىلعا جالعا العاندار اينالدىرا ور قازىپ تاستاعان. سوندىقتان بۇل جەردەن نە ادام، نە مال وتە المايدى.
ال اۋىل ماڭىنداعى ونسىز دا تار جايىلىم تاعى ەكى-ءۇش ايدان كەيىن مۇلدەم تاقىرعا اينالادى. مالىن تويدىرۋ ءۇشىن جۇرت امالسىز جەم-ءشوپ ساتىپ الۋعا ءماجبۇر. بەس اۋىلدىڭ جۇرتى بۇل تۋرالى اۋىل اكىمىنەن باستاپ، اۋدان باسشىلارىنا دەيىن سان مارتە ايتقان. بىراق ازىرگە ناتيجە جوق.
"حالىقتىڭ 90 پايىزى جۇمىسسىز. جۇمىس جوق، مال اسىرايىن دەسە، جايىلىم جوق. وسىنشا حالىققا 220-اق گەكتار جايىلىم بار. مالدى اۋىل اراسىندا جايىپ وتىرمىز. نە جۇمىس جوق، نە مال اسىرايتىن تابىس كوزى جوق. حالىق قينالىپ وتىر. نەگىزگى ەگىستىكتىڭ جەردىڭ ءوزى 6 مىڭ گەكتار ەدى، ءبىر 2 مىڭ گەكتارداي جايىلىم بار ەدى. ونى اركىم ۇلەستىرىپ الىپ قويعان", – دەيدى سارىاعاش اۋدانىنىڭ تۇرعىنى كوكۇلى شەرىمبەتوۆ.
كولحوز، سوۆحوز تاراعاندا ءار وتباسىنا ەگىستىك پەن جايىلىمعا دەپ 15 گەكتاردان جەر بەرىلگەن. بىراق ەكى مىڭىنشى جىلدارى اۋدان قورىنا الىنىپ، كەيىن باي-باعلاندارعا وتكەن. ەڭ قىزىعى، سونىڭ ءبارى اۋدان اكىمى ورىنباسارىنىڭ تۋىسى دەيدى.
"ول جەر نەگىزىنەن، حالىقتىڭ ۇلەسىندەگى جەردى قازىرگى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرپولات ءتالىپوۆتىڭ تۋىسقاندارىنىڭ جەكەمەنشىگىنە كەتكەن. ەكى مىڭ گەكتار سول كىسىلەردىڭ قولىندا. قاراپايىم حالىقتىڭ جەرى. ەگىستىك، جايىلىم جەر. ول بىزگە بولىنگەن جەر. ال بىزگە اكىمشىلىككە الداپ كەلگەن، وسى جەر كۇيدى، مىنا قاعاز جۇرمەيدى دەپ. زاڭ جۇزىندە ول قاعاز جۇرەتىن بولىپ جاتىر. ول العان جەكەمەنشىكتىڭ اۋىلعا قانداي قاتىسى بار؟ ەشقانداي قاتىسى جوق، بۇل اۋىلدا تۇرماعان", – دەيدى سارىاعاش اۋدانىنىڭ تۇرعىنى وڭالباي يبراگيموۆ.
"جەر تەلىمىن تەك تۋىستارىنا ءبولىپ بەردى" دەگەندى ەستىپ اۋىل حالقىمەن كەزدەسۋگە اكىم ورىنباسارى دا كەلدى. نۇرپولات ءتالىپوۆتىڭ ايتۋىنشا، تۋىستارىنىڭ جەر العانى راس ەكەن. بىراق ولار ەگىن ەگىپ، جۇرتقا جۇمىس تاۋىپ بەرىپ جاتىر دەگەندى العا تارتادى. ال جەردىڭ بەرىلىپ كەتكەنىنە قىزمەتىنىڭ قاتىسى جوق ەكەن.
"بۇنىڭ ءبارى بەكەر ءسوز. مەن اۋدان اكىمىنىڭ ورىناسارى بولىپ بۇرىننان ىستەپ كەلە جاتقان جوقپىن عوي. كەشە عانا كەلىپ، 10-15 جىل ىشىندە ىستەپ جاتىرمىن. مەن باسقا سالادا ىستەپ جۇرگەن كەزىمدە الىنعان. بۇل جەرلەر 2005-2004 جىلدارى الىنعان", – دەيدى سارىاعاش اۋدانى اكىمىنىڭ ورىنباسارى نۇرپولات ءتالىپوۆ.
دەسە دە جۇرت ايىپتاعان شەنەۋنىك اۋداندا ءبىر جارىم ميلليون گەكتار جەر تاپشى ەكەنىن مويىندايدى. بىراق اۋىل ىرگەسىندەگى جالعا كەتكەن جەرلەردى قايتارساق، جەكەمەنشىكتىڭ قۇقىن تاپتايمىز دەپ وتىر. ال اكىمدەردەن قايران جوق دەگەن بەس اۋىلدىڭ جۇرتى ەندى جاپپاي قول جيناپ، سوتقا جۇگىنەتىنىن جەتكىزدى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
